1،‏ 2.‏ قۇداي وتباسىلاردىڭ قانداي بولعانىن قالايدى؟‏

العاشقى نەكەگە باستاما بەرگەن —‏ ەحوبا قۇداي.‏ كيەلى كىتاپتا قۇدايدىڭ العاشقى ايەلدى جاراتىپ،‏ ونى ادامعا الىپ كەلگەنى ايتىلعان.‏ سول كەزدە ادام:‏ «بۇل —‏ ٶز سۇيەگىمنەن شىققان سۇيەك،‏ ٶز ەتىمنەن شىققان ەت!‏»—‏ دەپ قاتتى قۋانعان (‏مۇسانىڭ 1-‏جازباسى 2:‏22،‏ 23‏)‏.‏ بۇدان بىلەتىنىمىز —‏ ەحوبا ەرلى-‏زايىپتىلاردىڭ باقىتتى بولعانىن قالايدى.‏

² وكىنىشكە قاراي،‏ بۇگىندە باقىتسىز وتباسىلار كوپ.‏ ٴ‌بىراق كيەلى كىتاپتاعى كەڭەستەر وتباسىلارعا تاتۋ-‏ٴ‌تاتتى ٶمىر سۇرۋگە كومەكتەسە الادى (‏لۇقا 11:‏28‏)‏.‏ قازىر وتباسىنىڭ بارلىق مۇشەسىنە —‏ كۇيەۋلەر مەن ايەلدەرگە جانە بالالارعا —‏ ارنالعان سول كەڭەستەرگە توقتالىپ وتەيىك.‏

3،‏ 4.‏ ا)‏ جاقسى كۇيەۋ ايەلىنە قالاي قارايدى؟‏ ٵ)‏ ەرلى-‏زايىپتىنىڭ ٴ‌بىر-‏ٴ‌بىرىن كەشىرگەنى نەگە ماڭىزدى؟‏

³ كيەلى كىتاپتا كۇيەۋى ايەلىن ٴ‌سۇيۋى ٵرى قۇرمەتتەۋى كەرەكتىگى ايتىلعان.‏ ەفەستىكتەرگە 5:‏25—‏29 تارماقتاردى وقيىقشى.‏ وسىندا ايتىلعانعا ساي،‏ جاقسى كۇيەۋ ايەلىن قامقورلايدى ٵرى قورعايدى.‏ سونداي-‏اق وعان اۋىر تيەتىن سوزدەر ايتپايدى جانە ۇرىپ-‏سوقپايدى.‏

⁴ ال ايەلى قاتەلەسسە،‏ كۇيەۋى قالاي ارەكەت ەتۋى كەرەك؟‏ كيەلى كىتاپتا:‏ «كۇيەۋلەر،‏ ٵردايىم ايەلدەرىڭدى سۇيىڭدەر،‏ ولارعا كارلەرىڭدى [ياعني اشۋلارىڭدى] توكپەڭدەر»،‏—‏ دەلىنگەن (‏قولوستىقتارعا 3:‏19‏)‏.‏ كۇيەۋلەر وزدەرىنىڭ دە قاتەلىك جاسايتىندارىن ۇمىتپاعاندارى ٴ‌جون.‏ ولار قۇدايدىڭ كەشىرىمىنە يە بولعىسى كەلسە،‏  ايەلدەرىن كەشىرە بىلۋلەرى ٴ‌تيىس (‏ماتاي 6:‏12،‏ 14،‏ 15‏)‏.‏ ٴ‌بىر-‏ٴ‌بىرىن كەشىرۋگە دايىن ەرلى-‏زايىپتىنىڭ نەكەلەرى بەرىك بولادى.‏

5.‏ كۇيەۋ ايەلىنە نەگە قۇرمەتپەن قاراۋى كەرەك؟‏

⁵ ەحوبا كۇيەۋدىڭ ايەلىنە قۇرمەتپەن قاراپ،‏ باعالاعانىن قالايدى.‏ ول ايەلىن اس-‏سۋمەن،‏ كيىم-‏كەشەكپەن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.‏ ونىمەن سويلەسۋگە ۋاقىت ٴ‌بولىپ،‏ سەزىمىن ەسكەرۋى قاجەت.‏ ەر ادامنىڭ ايەلىنە وسىلاي قاراعانى وتە ماڭىزدى.‏ ويتكەنى ولاي ەتپەسە،‏ ەحوبا ونىڭ دۇعاسىن تىڭداماي قويۋى مۇمكىن (‏پەتىردىڭ 1-‏حاتى 3:‏7‏)‏.‏ ەحوبا ەر ادامدى ايەلدەن جوعارى دەپ سانامايدى.‏ ول ٶزىن جاقسى كورەتىن ادامداردىڭ ٴ‌بارىن بىردەي باعالايدى.‏

6.‏ ايەل مەن كۇيەۋدىڭ ٴ‌بىرتۇتاس بولۋى نەنى بىلدىرەدى؟‏

⁶ يسا ەرلى-‏زايىپتىلار تۋرالى:‏ «ەندى ولار ەكەۋ ەمەس،‏ ٴ‌بىرتۇتاس»،‏‏—‏ دەگەن (‏ماتاي 19:‏6‏)‏.‏ ەرلى-‏زايىپتىلار ٴ‌بىر-‏بىرىنىڭ كوزىنە ٴ‌شوپ سالمايدى،‏ قايتا،‏ ادالدىق ساقتايدى (‏ناقىل سوزدەر 5:‏15—‏21؛‏ ەۆرەيلەرگە 13:‏4‏)‏.‏ توسەك قاتىناسىنا كەلگەندە ولار وزدەرىن عانا ويلاماي،‏ ٴ‌بىر-‏بىرىنىڭ قاجەتتىلىگىن ەسكەرەدى (‏قورىنتتىقتارعا 1-‏حات 7:‏3—‏5‏)‏.‏ كۇيەۋ كيەلى كىتاپتاعى:‏ «ەشكىم دە ٶز ٴ‌تانىن جەك كورمەيدى،‏ قايتا،‏ وعان ٴ‌نار بەرىپ،‏ ايالاپ كۇتەدى»،‏‏—‏ دەگەن سوزدەردى ەستە ۇستاۋى قاجەت.‏ ول ايەلىن ٴ‌سۇيىپ،‏ ايالاۋى كەرەك.‏ ويتكەنى ايەل ٷشىن كۇيەۋىنىڭ مەيىرىمى مەن ماحابباتى اسا ماڭىزدى (‏ەفەستىكتەرگە 5:‏29‏)‏.‏

7.‏ وتباسىنا وتاعاسىنىڭ جەتەكشىلىك ەتكەنى نەگە ماڭىزدى؟‏

⁷ وتباسىنا وتاعاسى جەتەكشىلىك ەتسە،‏ ٷي ىشىندەگىلەرگە ٶز مىندەتتەرىن اتقارۋ وڭاي بولادى.‏ كيەلى كىتاپتا:‏ «ٵربىر ەركەكتىڭ باسى —‏ ٴ‌ماسىح،‏ ايەلدىڭ باسى —‏ ەركەك،‏ ال ماسىحتىڭ باسى —‏ قۇداي»،‏—‏ دەلىنگەن (‏قورىنتتىقتارعا 1-‏حات 11:‏3‏)‏.‏

8.‏ ايەل كۇيەۋىن بارىنشا قۇرمەتتەيتىنىن قالاي كورسەتە الادى؟‏

 ⁸ شىنى كەرەك،‏ قاتەلىك جاسامايتىن وتاعاسى جوق.‏ الايدا ايەلى كۇيەۋىنىڭ شەشىمدەرىن قولداپ،‏ ونىمەن بىرلەسە ارەكەت ەتسە،‏ مۇنىڭ پايداسىن بۇكىل وتباسى كورەدى (‏پەتىردىڭ 1-‏حاتى 3:‏1—‏6‏)‏.‏ كيەلى كىتاپتا:‏ «ايەل بولسا كۇيەۋىنە زور قۇرمەت كورسەتسىن»،‏—‏ دەلىنگەن (‏ەفەستىكتەرگە 5:‏33‏)‏.‏ ٴ‌تىپتى كۇيەۋى ەحوباعا قىزمەت ەتپەيتىن بولسا دا،‏ ايەلى وعان زور قۇرمەت كورسەتە بەرۋى كەرەك.‏ كيەلى كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن:‏ «ايەلدەر،‏ كۇيەۋلەرىڭە باعىنىڭدار.‏ وسىلايشا قۇداي سوزىنە مويىنسۇنبايتىن كۇيەۋلەرىڭ سوزدەرىڭ ارقىلى ەمەس،‏ ٴ‌جۇرىس-‏تۇرىستارىڭ ارقىلى وعان مويىنسۇناتىن بولسىن.‏ ولار تازا ٴ‌جۇرىس-‏تۇرىستارىڭدى ٵرى وزدەرىن بارىنشا قۇرمەتتەيتىندەرىڭدى كورگەندە،‏ وسىلاي بولماق» (‏پەتىردىڭ 1-‏حاتى 3:‏1،‏ 2‏)‏.‏ كۇيەۋى ايەلىنىڭ جاقسى ٴ‌جۇرىس-‏تۇرىسىن كورگەندە،‏ ونىڭ كيەلى كىتاپقا نەگىزدەلگەن كوزقاراسىن ٴ‌تۇسىنىپ،‏ قۇرمەتتەيتىن بولادى.‏

9.‏ ا)‏ ايەلى كۇيەۋىمەن كەلىسپەسە،‏ نە ىستەۋى كەرەك؟‏ ٵ)‏ تيتكە 2:‏4،‏ 5 تە ايەلدەرگە ارنالعان قانداي كەڭەس بار؟‏

⁹ ايەلى كۇيەۋىنىڭ شەشىمىمەن كەلىسپەسە،‏ نە ىستەۋى كەرەك؟‏ ول  ٶز ويىن قۇرمەتپەن جەتكىزسە بولادى.‏ مىسالى،‏ ىبىرايىم پايعامباردىڭ ايەلى سارا دا وعان ٶز ويىن ايتقان.‏ بۇل ويى ىبىرايىمعا ۇناماعانىمەن،‏ ەحوبا وعان:‏ «سارانىڭ سوزىنە قۇلاق اس»،‏—‏ دەگەن (‏مۇسانىڭ 1-‏جازباسى 21:‏9—‏12‏)‏.‏ ادەتتە ٴ‌ماسىحشى كۇيەۋدىڭ شەشىمدەرى كيەلى كىتاپتا جازىلعاندارعا قايشى كەلمەيتىندىكتەن،‏ ايەلى ونى قولداعانى ٴ‌جون (‏ەلشىلەردىڭ ىستەرى 5:‏29؛‏ ەفەستىكتەرگە 5:‏24‏)‏.‏ سونداي-‏اق جاقسى ايەل وتباسىنىڭ قامىن ويلايدى ‏(‏تيتكە 2:‏4،‏ 5 وقىڭىز)‏.‏ ٷي ٸشىنىڭ قامى ٷشىن ايانباي تەر توگەتىن ايەلدى كۇيەۋى دە،‏ بالالارى دا جاقسى كورەدى ٵرى سيلايدى (‏ناقىل سوزدەر 31:‏10،‏ 28‏)‏.‏

10.‏ كيەلى كىتاپتا بولەك تۇرۋ مەن اجىراسۋعا قاتىستى نە ايتىلعان؟‏

¹⁰ كەيبىر جۇبايلار ٴ‌بىر-‏بىرىنەن بولەك تۇرۋدى نەمەسە اجىراسۋدى شەشىپ جاتادى.‏ الايدا كيەلى كىتاپتا:‏ «ايەل كۇيەۋىنەن كەتپەۋ كەرەك.‏.‏.‏ كۇيەۋ دە ايەلىنەن كەتپەۋ كەرەك»،‏—‏ دەلىنگەن (‏قورىنتتىقتارعا 1-‏حات 7:‏10،‏ 11‏)‏.‏ كەيبىر ەرەكشە جاعدايلاردا عانا ەرلى-‏زايىپتىنىڭ بولەك تۇرۋىنا بولادى *‏.‏ دەگەنمەن بۇل شەشىمگە جەڭىل-‏جەلپى قاراۋعا بولمايدى.‏ ال اجىراسۋ تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟‏ كيەلى كىتاپتا اجىراسۋعا تەك ٴ‌بىر عانا سەبەپ بار ەكەنى ايتىلعان.‏ بۇل —‏ ايەلىنىڭ نە كۇيەۋىنىڭ باسقا بىرەۋمەن توسەك قاتىناسىندا بولۋى (‏ماتاي 19:‏9‏)‏.‏

11.‏ اتا-‏انالار بالالارىنا ەڭ الدىمەن قانداي تاربيە بەرۋى كەرەك؟‏

¹¹ اتا-‏انالار،‏ بالالارىڭىزبەن كوبىرەك ۋاقىت وتكىزىڭىزدەر.‏ ولار بۇعان وتە مۇقتاج.‏ ٴ‌بىراق ەڭ الدىمەن ولارعا ەحوبا تۋرالى ٴ‌تالىم-‏تاربيە بەرىڭىزدەر (‏مۇسانىڭ 5-‏جازباسى 6:‏4—‏9‏)‏.‏

12.‏ بالالارىن قورعاۋ ٷشىن اتا-‏انالار نە ىستەۋ قاجەت؟‏

¹² شايتان بيلەگەن دۇنيەدە زۇلىمدىق بارعان سايىن ٶرشىپ بارادى.‏  بالالارعا قيانات جاساپ،‏ ٴ‌تىپتى زورلاۋدى كوزدەيتىن قاتىگەز ادامدار دا كوپ.‏ كەيبىر اتا-‏انالارعا بالالارىمەن بۇل تۋرالى سويلەسۋ قيىن بولىپ جاتادى.‏ ٴ‌بىراق ولار بالالارىن ەسكەرتىپ،‏ سونداي ادامداردان قورعانۋدى ۇيرەتۋلەرى قاجەت *‏.‏ ٴ‌يا،‏ بالالاردى قورعاۋ —‏ اتا-‏انالاردىڭ مىندەتى (‏پەتىردىڭ 1-‏حاتى 5:‏8‏)‏.‏

13.‏ اتا-‏انالار بالالارىن قالاي جونگە سالۋلارى كەرەك؟‏

¹³ اتا-‏انالار بالالارىنىڭ تاربيەسىن قاداعالاۋلارى كەرەك.‏ مۇنى قالاي ىستەۋگە بولادى؟‏ بالالاردى جونگە سالۋ ارقىلى.‏ ٴ‌بىراق جونگە  سالعاندا،‏ تىم قاتال نە قاتىگەز بولماۋ كەرەك (‏ەرەميا 30:‏11‏)‏.‏ بالاڭىزدى ەشقاشان اشۋ ۇستىندە جازالاماڭىز.‏ ويتكەنى اشۋمەن ايتىلعان سوزدەر بالاعا اۋىر ٴ‌تيىپ،‏ ونى «سەمسەردەي جارالاۋى» مۇمكىن (‏ناقىل سوزدەر 12:‏18‏)‏.‏ بالاڭىزبەن سويلەسىپ،‏ وعان ٴ‌تىلالعىش بولۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ٴ‌تۇسىندىرىڭىز (‏ەفەستىكتەرگە 6:‏4؛‏ ەۆرەيلەرگە 12:‏9—‏11‏؛‏ 30-‏تۇسىندىرمەنى قاراڭىز)‏.‏

14،‏ 15.‏ بالالار نەگە اتا-‏انالارىنىڭ ٴ‌تىلىن الۋى كەرەك؟‏

¹⁴ يسا ٵردايىم اكەسىنىڭ ٴ‌تىلىن العان.‏ ٴ‌تىپتى قيىن بولعان كەزدەرى دە مويىنسۇنا بىلگەن (‏لۇقا 22:‏42؛‏ جوحان 8:‏28،‏ 29‏)‏.‏ ەحوبا بۇگىندە دە بالالاردىڭ اتا-‏انالارىنا مويىنسۇنعانىن قالايدى (‏ەفەستىكتەرگە 6:‏1—‏3‏)‏.‏

¹⁵ بالالار،‏ اتا-‏انالارىڭنىڭ ٴ‌تىلىن الۋ قيىن بولىپ كورىنسە دە،‏ ولارعا مويىنسۇنا بەرىڭدەر.‏ سوندا ەحوبا مەن اتا-‏انالارىڭدى قۋانتاسىڭدار * (‏ناقىل سوزدەر 1:‏8؛‏ 6:‏20؛‏ 23:‏22—‏25‏)‏.‏

16.‏ ا)‏ شايتان جاستاردى جامان ىستەرگە يتەرمەلەۋ ٷشىن نە ىستەيدى؟‏ ٵ)‏ ەحوبانى سۇيەتىن ادامدارمەن دوستاسۋ نەگە ماڭىزدى؟‏

¹⁶ شايتان سەنى دوستارىڭ نە قۇرداستارىڭ ارقىلى بۇرىس ىستەر جاساۋعا يتەرمەلەۋى مۇمكىن.‏ سەبەبى ول مۇنداي قىسىمعا قارسى تۇرۋ وڭاي ەمەس ەكەنىن جاقسى بىلەدى.‏ مىسالى،‏ جاقىپتىڭ قىزى دينا ەحوبانى جاقسى كورمەيتىن ادامدارمەن دوستاستى.‏ بۇنىڭ كەسىرىنەن ونىڭ ٶزى دە،‏ بۇكىل ٷي-‏ٸشى دە جاپا شەكتى (‏مۇسانىڭ 1-‏جازباسى 34:‏1،‏ 2‏)‏.‏ ەگەر ەحوبانى سۇيمەيتىن ادامدارمەن دوستاسساڭ،‏ ولار سەنى ەحوبا جەك كورەتىن ىستەردى جاساۋعا يتەرمەلەۋى مۇمكىن.‏ ال بۇل ٶزىڭدى دە،‏ وتباسىڭدى دا،‏ ەحوبانى دا قايعىعا باتىرادى (‏ناقىل  سوزدەر 17:‏21،‏ 25‏)‏.‏ سوندىقتان ەحوبانى جاقسى كورەتىن ادامدارمەن دوس بولعانىڭ وتە ماڭىزدى (‏قورىنتتىقتارعا 1-‏حات 15:‏33‏)‏.‏

17.‏ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قانداي مىندەتتەرى بار؟‏

¹⁷ وتباسىنىڭ ٵربىر مۇشەسى قۇدايدىڭ نۇسقاۋلارىن ورىندايتىن بولسا،‏ كوپ قيىندىقتىڭ الدىن الادى.‏ سوندىقتان كۇيەۋلەر،‏ ايەلدەرىڭىزدى ٴ‌سۇيىپ،‏ ولارعا جۇمساق بولىڭىزدار.‏ ايەلدەر،‏ كۇيەۋلەرىڭىزدى قۇرمەتتەپ،‏ ولارعا مويىنسۇنىڭىزدار جانە ناقىل سوزدەر 31:‏10—‏31 تارماقتاردا جازىلعان ايەلگە ۇقساڭىزدار.‏ ال اتا-‏انا بولساڭىزدار،‏ بالالارىڭىزعا قۇدايدى جاقسى كورۋدى ۇيرەتىڭىزدەر (‏ناقىل سوزدەر 22:‏6‏)‏.‏ وتاعالارى،‏ «وتباسىنا جاقسى باسشىلىق ەتىڭىزدەر» (‏تىموتەگە 1-‏حات 3:‏4،‏ 5؛‏ 5:‏8‏)‏.‏ بالالار،‏ سەندەر اتا-‏انالارىڭا مويىنسۇنىڭدار (‏قولوستىقتارعا 3:‏20‏)‏.‏ وتباسىندا كىشىپەيىل بولىپ،‏ كەشىرىم سۇراۋدىڭ دا ماڭىزى زور،‏ ويتكەنى قاتەلەسپەيتىن ادام جوق.‏ بايقاعانىمىزداي،‏ كيەلى كىتاپتا وتباسىنىڭ ٵربىر مۇشەسىنە پايدالى بولاتىن كەڭەستەر بار.‏