1, 2. Dza nă nrŭ dho ka Yova ji addu?

YOVA MUNGU chɨngʉe ya kwanza kpetsike ma, ya kwanza isɨle ma na dhó ndoa. Biblia ripo ko dho Yova njingʉe ya kwanza isɨle ndirigoti “ke mbangʉe le kpetsike dhí nga na.” Adamu nanga jingʉeni bbo ke pongʉe ri: “Iri kʉ ma ikpa nă kpa ndirigoti ma ró nyó ró nyó.” (Mwanzo 2:22, 23) Føri ridho Yova ji ndoa chi ná nrŭ di hwè na.

² Njedha dhí lo kʉ, bí kʉ ná nrŭ ngae hwè na ndima dhi dza nă ri. Ro Biblia nă nzɨ thíka leni ná yadha ka ndikó dza nă nrŭ tsotso nja ndima di hwè na ddinga d’e.​—Luka 11:28.

3, 4. (a) Kpetsike dho ká ringani ndi di ndibbá le na ngbaribbai? (b) Kpetsike ma, isɨle ma na dho ká ringani ndima nji ndima zø addudho?

³ Biblia ripo bblo kʉ ná kpetsike dho ringani ndi ji ndibbá le ndirigoti ndi bbʉ heshima le dho. Kirikiri azø Waefeso 5:25-29. Kpetsike dho ringani ndi di ndibbá isɨle na jidha na. Kedho ringani ndi b’o ndibbá le ronga b’o, ndi ddinga le djo ndirigoti nzɨ ndi nji che lo le ró.

⁴ Nde kpetsike dho ka ringani ndi nji addu ndibbá le nji kosa ná saa na? Biblia pori ɨ kpetsikpa dho: “Aniji nidhi isɨ nrŭ ji ndirigoti nzɨ ni nanga kani nrŭ djo.” (Wakolosai 3:19) Kpetsikpa, aninonga nari kʉ, ni maddi adi kosa nji. Njati ni ji Mungu nji ni zø ngba ró, nidho maddi  ringani ni njí ni dhi isɨ nrŭ zø nji. (Matayo 6:12, 14, 15) Kpetsike ndirigoti isɨle ma na si ndima zø nji nji ndima kana ró, føri ka ndi liri kpadhó ndoa e hwè na.

5. Kpetsike dho ká ringani ndi bbʉ heshima ndibbá isɨle dho addudho?

⁵ Yova jiri kpetsike bbʉ heshima ndibbá isɨle dho. Kpetsike dho ringani ndi ddinga ndibba isɨle dhó lo ji nalo djo. Føri kʉ bbo na mana kʉ nalo. Njati ddikpa kpetsike di njini d’idhé ndibbá isɨle na ró, Yova nzá kà ndirr kedhó sala ro ri. (1 Petro 3:7) Yova le ji nari i ka ndi liri le na mana e bbo ke nyo djó. Ke nzá ji kpetsikpa i pli isɨ nrŭ djolú ri.

6. Kpetsike ma, isɨle ma na kʉ “ddikpa lendí” nari na mana ká kʉ addu?

⁶ Yesu pongʉeri kpetsike ma isɨle ma na “nga kʉ aro ri, rò ddikpa lendí.” (Matayo 19:6) Kpa dho ringani ndima e chí ndima kana. (Mezali 5:15-21; Waebrania 13:4) Kpetsike ma, isɨle ma na dho ringani nzɨ ndima jʉ ndima tso lendí dzá ʉ ró. (1 Wakorinto 7:3-5) Kpetsike dho ringani ndi nonga nari kʉ “ddikpake ma nzáddi ndro ri e ndi ndí ro ri, rò ke adi ri ngǔngǔ ndirigoti ke adi ri ronga b’ob’o jidha na.” Føri dzá lodho kedho ringani ndi ji ndibbá le ji ndirigoti ndi b’o le ronga b’o. Føri djolú pli, isɨle adi riji ndibbá ke di ndina bblo ndirigoti ke ji ndi ji.​—Waefeso 5:29.

7. Dza nă nrŭ dho ká ringani ndi e ndi djo bbonga na addudho?

⁷ Dza nă nrŭ dho ringani ndie ndi djó bbonga na, føri mana kʉ, ni chutso ddá ndibbá dza nă nrŭ dho ndiro nrŭ di hwè na ddinga d’e ná ke. Biblia ripo 1 Wakorinto 11:3 nă: “Kpetsike djo kʉ bbonga na nari kʉ Yesu, ndirigoti isɨle djo kʉ bbonga na nari kʉ kpetsike; ndirigoti Yesu djo kʉ bbonga na nari kʉ Mungu.”

8. Isɨle ká ka ndi dho bbo kʉ ná heshima ndibbá ke dho ngbaribbai?

 ⁸ Krʉ kʉ ná kpetsikpa adi kosa nji. Ro, isɨle u ndibbá ke vʉ nanga nalo ndirigoti ndi gba nditso fø lo na ná saa na, kpa krʉ ka ndima ba faida ri nă ro. (1 Petro 3:1-6) Biblia ripo: “Isɨle dho ringani ndi bbʉ heshima bbo ndibbá ke dho.” (Waefeso 5:33) Ri ká ka ndie ngbà njati kpetsike ma dhó udha e njonjo isɨle na ro? Riji le bbʉ heshima bbo dhé ndibbá ke dho. Biblia ripo: “Ni isɨ nrŭ, anidjøni djø nidhi kpetsikpa dho, ndiro nzá rr Mungu dzá lo ná ke leni nidhó nyi chulú nzá le d’ra lo ro, dhonalo kpa nja nidhó bblo kʉ ná nyi ndidhi bbo kʉ ná heshima ma na.” (1 Petro 3:1, 2) Isɨle dhó bblo kʉ ná loroji ka ndi kó lebbá ke tsotso ndi famu ndirigoti ndi bbʉ heshima ledhó udha dho.

9. (a) Isɨle ká ka ndi njiri ngbà njati ndidhó ngaddidha tso gbani nzá lebba ke na ro? (b) Tito 2:4, 5 nă ká Biblia bbʉ ngba shauri isɨ nrŭ dho?

⁹ Isɨle ká ka ndi njiri ngba njati ndidhó ngaddidha tso gbani nzá ndibbá ke na ro? Le dho ringani ndi d’ra ndidhó ngaddidha heshima na. Lorojina, Sara pongʉe  nzá thò Abrahamu nyo nalo, ro Yova pongʉe ri keni ɨ: “Arr le chu.” (Mwanzo 21:9-12) Isɨle dho ringani ndi u krʉ ndibbá ke vʉ nanga nalo rie nzá ri gʉ Biblia po nalo ri ro. (Matendo 5:29; Waefeso 5:24) Bblo kʉ ná isɨle adi ngaddi ndibbá dza nă nrŭ djo. (Azø Tito 2:4, 5.) Lebbá ke ma, nzø ma na di isɨle njí nji bbo nari nja ró, kpa ka ndima ji le ji ndirigoti ndima bbʉ heshima le dho.​—Mezali 31:10, 28.

10. Biblia ká po ngba lo le kana nga le ndo, ndirigoti ndoa nanga le kló nari djo?

¹⁰ Nja saa na kpetsikpa ma, isɨ nrŭ ma na adi ri vʉ tsee ndima ndo ndima kana nga ndo, inga ndima klo ndoa nanga klo. Ro, Biblia ripo “isɨle dho nzá ringani ndi bbá ndibbá ke ri” ndirigoti “kpetsike dho ma nzáddi ringani ndi bbá ndibbá isɨle ro ri.” (1 Wakorinto 7:10, 11) Nja kpakpa kʉ nalo ka ndi liri dza nă nrŭ ndo ndima kana nga ndo, ro føri kʉ kpakpa kʉ ná longavʉdha. Biblia ká ngba lo po ndoa nanga le kló nari djo? Biblia ripo ddikpa kʉ nalo dhé kandi liri kpetsike ma isɨle ma na kló ndima dhó ndoa nanga. Føri kʉ kpetsike inga isɨle ra ddo nga kʉ ndibbá ke ná kpetsike na inga nga kʉ ndibbá le ná isɨle na nari.​—Matayo 19:9.

11. Krʉ kʉ ná ritsi djolú ká nzø dhó lo ji addu?

¹¹ Gødhi nrŭ, aninji kpakpanga ni ba saa ni di nidhí nzø na. Nidhi nzø kʉ nidhó lazima na, ndirigoti kpadhó loji nja ritsi ki maddi, kpadhó lo ji ni ddi Yova dzá lo ndima dho.​—Kumbukumbu la Torati 6:4-9.

12. Gødhi nrŭ dho ká ringani ndima njiri ngbà ndiro ndima b’o ndima dhi nzø ronga d’e?

¹² Stani dhó dz’ djó lo ra che krʉ ddoro, ndirigoti nja nrŭ adi riji ndima nji che lo kodhi nzø ró, kpa adi riji ndima  ddo nzø na kpakpanga na. Nja gødhi nrŭ dho rie kpakpa ndima tilo fødi nalo djo ndima dhi nzø dho. Ro, gødhi nrŭ dho ringani ndima tilo nzina ndima dhi nzø dho fødi nalo nji ná nrŭ djo, ndirigoti ngbaribbai ma kpa ka ndima nyi fø di nalo nji ná nrŭ tso nari. Gødhi nrŭ, nidho ringani ni b’o nidhi nzø ronga b’o. *​—1 Petro 5:8.

13. Gødhi nrŭ dho ká ringani ndima ddi longa ndima dhi nzø dho ngbaribbai?

¹³ Gødhi nrŭ dho ringani ndima ddi bblo kʉ ná nyi nga ndima dhi nzø dho. Ni ká ka ni ddi longa ngbaribbai  nidhi nzø dho? Nidhí nzø dhó loji nì ddi longa ndima dho, ro malipizi ni bbʉ ná saa nzɨ bbʉ kpakpa kʉ ná malipizi kpa dho, ndirigoti nzɨ ni vo kpa ronga vó. (Yeremia 30:11) Nie thø na ná saa na, nzɨ ni bbʉ malipizi nzø dho. “Sa bbai” nga krr nalo nzɨ ni ti nidhi nzø dhi nga na. (Mezali 12:18) Aniddi longa nidhi nzø dho ndiro kpa chu addudho ma ringani le rrnga nari d’e.​—Waefeso 6:4; Waebrania 12:9-11; anja Longatudha 30.

14, 15. Nzø dho ká ringani ndima rrnga ndima dhi gødhi nrŭ addudho?

¹⁴ Yesu ngʉ ngarr le ba dho, ngă mai ringʉe sʉ sʉ ro. (Luka 22:42; Yohana 8:28, 29) Yova jiri nzø rrnga ndima dhi gødhi nrŭ dho.​—Waefeso 6:1-3.

¹⁵ Nzø, ni di rinja ri kʉ kpakpa ni rrnga gø dhi nrŭ dho ró, aninonga nari kʉ nga ni rr ná saa na, Yova ma, nidhi gødhi nrŭ ma na nanga adi jini ji. *​—Mezali 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Stani ká adi rimbu ndi sha jadda nzø ngbaribbai ndima njí che kʉ nalo? (b) Ká addudho ringani le vʉ ledhó kau Yova ji ná nrŭ kana ro?

¹⁶ Diabolo ka ndi njiri nidzá kau ndirigoti nja jadda kpa cho ni ni njí che kʉ nalo. Stani churi fødi nalo ni gʉ nari ka ndie kpakpa ni dho. Lorojina, Yakobo dzá ngba Dina dhó kau ngʉe nzá ji Yova ná nrŭ. Føri bbʉngʉe kpakpa lo Dina dho ndirigoti ngba abba nrŭ dho. (Mwanzo 34:1, 2) Njati nidhó kau e nzá ji Yova ná nrŭ ri ró, kpa ka ndima cho ni nja ni nji ndro Yova ndro nalo, na følo ka ndi bbʉ njedha ni dho, nidhó famiye dho, ndirigoti  Mungu dho. (Mezali 17:21, 25) Føri dzá lodho ri kʉ bblo nidhó kau e jiji Yova ná nrŭ.​—1 Wakorinto 15:33.

17. Mungu ká ji dza nă nrŭ krʉ nji addu?

¹⁷ Dza nă nrŭ di Yova dhó yadha dyø ná saa na, kpa ka ndima si bí kʉ ná kpakpa lo djo si. Njati nie dzabba ró, nidho ringani ni ji nibbá le ndirigoti adi le na jidha na. Njati nie isɨle ró, abbʉ heshima nibbá ke dho, ndirigoti ni djøni djø ke dho ndirigoti adyø isɨ nrŭ djo tilo ná loroji Mezali 31:10-31 nă. Njati nie gødhi le ró, addi longa nidzá nzø dho nzø ji Yova. (Mezali 22:6) Njati nie dza ba ró, addá chutso nibbá dza nă nrŭ dho “bblo.” (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) Ndirigoti nzø, ani rrnga nidhi gødhi nrŭ dho. (Wakolosai 3:20) Anonga nari kʉ, dza nă krʉ kʉ ná nrŭ ka ndima nji kosa, fø lodho anidi nyenyenga na ndirigoti anidi ni zø njinji ni kana. Biblia dhò dza nă krʉ kʉ ná nrŭ dho Yova ji ndima njí nalo.