1, 2. ¿Wiˈixë Jyobaa ttsoky ets familyë yˈitët?

JYOBAA yëˈë yajnaxkëdakë pëjk ukën. Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë yajkoj ja tim jawyiimbë toxytyëjk “ets ojts tmoˈoy ja yeˈeytyëjk”. Adán jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë ko tˈijxy ja toxytyëjk, pääty jyënany: “¡Yäˈädë tëy ngëˈëmniniˈkxëts yëˈë, ets ngëˈëmbäjkëts yëˈë!” (Génesis 2:22, 23, MNM). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa tsyojkypy etsë kasäädë jäˈäy jyukyˈattët agujk jotkujk.

² Jotmay myëët njënäˈänëm ko mayë familyë kyaj yˈittë agujk jotkujk. Perë Biiblyë myëmiimpy mayë käjpxwijën diˈib mbäät pyudëkëdë, ets nyigajpxy ti mbäät nduˈunëm niduˈuk niduˈuk parë tuˈugyë nˈijtëm ets agujk jotkujk (Lukʉs 11:28).

3, 4. 1) ¿Wiˈix mbäädë yetyëjk kasäädë jyaˈayˈaty mëdë kyudëjk? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets nyaybyokymyaˈkxëdët?

³ Biiblyë jyënaˈany ko yetyëjk kasäädë tsyokëp ja kyujëën kyudëjk ets myëjˈixëp (käjpxë Éfesʉ 5:25-29). Jëjpˈam ttsokët ets tˈamäˈtˈatët, tkuentˈatët ets tnikëˈë tnixäjët. Kyaj dyajtsayutët mëdë yˈääw yˈayuk o ttsiik tkoxët.

⁴ ¿Ti mbäät ttuny ja yetyëjk kasäädë ko ja kyudëjk kyaj oy ti ttunët? Biiblyë jyënaˈany: “Miitsëty kasäädë yetyëjkëty, mtsoktëp yajxonë mˈuˈunk mnëdoˈoxyëty es katë aˈˈak jotˈakë mëët mtsëënëdë” (Kolosʉ 3:19). Miitsëty kasäädë yetyëjk, oy ko xyjamyatstët ko nan mdëgooytyëp. Pën mtsojktëp etsë Jyobaa mbokymyaˈkxëdët, jëjpˈam nanduˈun xypyokymyaˈkxtët ja mgudëjk (Matewʉ 6:12, 14, 15). Pën ja  kasäädë jäˈäy tyuundëbë mëjääw parë nyaybyokymyaˈkxëdët, ta agujk jotkujk kyasäädëˈattët.

5. ¿Tiko ja yetyëjk kasäädë mbäät tmëjˈixyë kyudëjk?

⁵ Jyobaa yˈawijxypy ets ja yetyëjk kasäädë tmëjˈixët ja kyudëjk. Oy ko tˈixët tijaty yajtëgoyˈajtypy, extëm tmoˈoyëdë wyit xyox etsë kyaˈay yˈukën. Nan oy ko tjuudëdë tiempë ets mëët kyäjpx myaytyäˈägët parë tjaygyukët wiˈix nyayjyawëty. Kujotmay ko duˈun tkatunët, pes pën kyaj yˈity oyjyaˈay mëdë kyudëjk, mbäädë Jyobaa kyaj nyekymyëdoowˈijtxëty ja nyuˈkxtakën (1 Peedrʉ 3:7). Jyobaa yëˈë mëj yajnäjxypyë jäˈäy diˈib tsojkëp, kyaj yëˈë tˈixy pën yetyëjk o toxytyëjk.

6. ¿Ti yˈandijpy ko ja kasäädë jäˈäy “jeˈeyë dëˈën tuˈuk”?

⁶ Jesus ojts jyënaˈany ko ja yetyëjk kasäädë mët ja kyudëjk “kyaj nyekynyimajtskëty, jeˈeyë dëˈën tuˈuk” (Matewʉ 19:6). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tsojkëp nyaywyintsëˈëgëdët, ninäˈä kyanaywyinˈëënëdët mëdë wiink toxytyëjk o wiink yetyëjk (Proverbios 5:15-21; Ebreeʉsʉty 13:4). Tsojkëp nyayajjotkujkˈatëdët nixim niyam mä yˈit tsyëënëdë ets kyaj jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdët (1 Korintʉ 7:3-5). Biiblyë jyënaˈany ko “nidëgekyë yetyëjkëty ttsoktët ja yˈuˈunk nyëdoˈoxyëty extëm nyaytsyekyëty këˈëm”. Mët ko “ninäˈänëm pën tkamëtsipˈaty ja kyëˈëm niniˈx, nik niˈigyë tmoˈoy ja jyeˈxy pyeky es tkuentˈaty yajxon”. Pääty jëjpˈam ttsokëdë kyudëjk ets tnimats tnijääxët. Pesë toxytyëjk diˈib niˈigyë yajtëgoyˈajtypy yëˈë ets tsyokëdët ja myëmëjjäˈäy ets yˈijxˈit kyuentˈatëdët tsuj yajxon (Éfesʉ 5:28, 29).

7. ¿Tiko familyë dyajtëgoyˈaty ets pën nyigëbäjkˈatëdët?

⁷ Tuˈuk tuˈugë familyë tsojkëp pën nyigëbäjkˈatëdët parë nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët. Biiblyë jyënaˈany mä 1 Korintʉ 11:3: “Jesukristë yëˈë dëˈën nyigëbäjkˈäjtypy niduˈuk niduˈugë yetyëjk, esë kasäädë yetyëjk yëˈë dëˈën nyigëbäjkˈäjtypy ja nyëdoˈoxy, dëˈën extëm ja Dios tnigëbäjkˈaty yëˈë Jesukristë”.

8. ¿Wiˈix ja toxytyëjk kasäädë dyajnigëxëˈëky ko wyintsëˈkëp ja myëmëjjäˈäy?

 ⁸ Niˈamukë yetyëjk kasäädë ak tëgooytyëp. Per ko ja toxytyëjk tmëmëdoy ja myëmëjjäˈäy extëm tijaty ttunäˈäny ets tpudëkë xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot, ta niˈamukë ttukˈoyˈattë (1 Peedrʉ 3:1-6). Biiblyë jyënaˈany: “Yëˈë kasäädë toxytyëjk twintsëˈëgëdët yëˈë nyaˈay” (Éfesʉ 5:33). ¿Ets pën ja yetyëjk kyaj tˈëxpëkyë Biiblyë? Ja toxytyëjk tsojkëp duˈunyëm twintsëˈëgëdë myëmëjjäˈäy. Biiblyë jyënaˈany: “Kasäädë toxytyëjkëty, naytyukkëdëkëdë ja mnyaˈay, es dëˈën, oyë mnyaˈay tkamëbëktë ja Diosë yˈayuk, mdukˈaxäjëdëp ja Jesukristë kyaj jaˈagyëjxm ko wiˈix xyˈanëëmëdë, jaˈa dëˈën ko tˈixtët ko miits xyjikyˈattë wäˈätspë jikyˈäjtën es wintsëˈkën mëët” (1 Peedrʉ 3:1, 2). Ko ja toxytyëjk tkuytyunyë Biiblyë kyäjpxwijën, mbäät ja myëmëjjäˈäy tjaygyukë ets twintsëˈëgë tijaty myëbëjkypy.

9. 1) ¿Ti mbäät ttuny ja toxytyëjk kasäädë pën kyaj tyuˈugyë ja wyinmäˈäny mët ja myëmëjjäˈäy? 2) ¿Ti käjpxwijënë miimp parë toxytyëjk kasäädë mä Titʉ 2:4 etsë 5?

⁹ ¿Ti mbäät ttuny ja toxytyëjk kasäädë pën kyaj tyuˈugyë ja wyinmäˈäny mët ja myëmëjjäˈäy? Tsojkëp mëdë mayˈäjt  wintsëˈkën ttukmëtmaytyäˈägët wiˈix wyinmay. Extëm nˈokpëjtakëm, Sara tyukmëtmaytyakë Abrahán wiˈix wyinmay, perë Abrahán kyaj tˈoymyëdooy, päätyë Jyobaa yˈanmääyë: “Mëdoowˈit wiˈix mˈanëˈëmxëty” (Génesis 21:9-12). Ja toxytyëjk kasäädë tsojkëp tpudëkët ja myëmëjjäˈäy mä tijaty tyuknibëjtakëp pën kyaj tkutëjy extëmë Biiblyë jyënaˈany (Hechos 5:29, TNM; Éfesʉ 5:24). Ja tuk pëky diˈibë toxytyëjk nyikëjxmˈäjtypy, yëˈë ets tˈijxˈit tkuentˈatëdë fyamilyë (käjpxë Titʉ 2:4, 5). Ko duˈun ttunët, ta ja myëmëjjäˈäy ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk niˈigyë tsyokëdët ets wyintsëˈëgëdët (Proverbios 31:10, 28).

10. ¿Wiˈixë Biiblyë jyënaˈany ko jäˈäy nyaymyastuˈudëdë ets ko yaˈˈajääywyäˈkxtë?

¹⁰ Ta näägë kasäädë jäˈäy diˈib netyë naymyastutëdëp o yaˈˈajääywyäˈkxtëp. Perë Biiblyë jyënaˈany “ko ja toxytyëjk kasäädë kyaj mbäät tmastuˈuty ja myëmëjjäˈäy; [...] ets ja yetyëjk kasäädë kyaj mbäät tmastuˈuty ja kyudëjk” (1 Corintios 7:10, 11, TNM). Taaˈäjtpë mëjwiimbë jotmay mä mbäädë kasäädë jäˈäy nyaymyastuˈudëdë, per tsojkëp yajxon twinmaytyët. * ¿Ets oy ko jäˈäy yaˈˈajääywyaˈkxy? Biiblyë jaayë dyajnigutukë jäˈäy yaˈˈajääywyäˈkxët pën ja yetyëjk o toxytyëjk të yˈity tsyëënë mëdë wiinkpë (Matewʉ 19:9).

11. ¿Ti diˈib niˈigyë yajtëgoyˈäjttëbë uˈunk ënäˈk?

¹¹ Uˈunk ënäˈk yajtëgoyˈäjttëp etsë tyääk tyeety tjuuttëdë tiempë parë mëët yajpäättët. Per diˈib niˈigyë yajtëgoyˈäjttëp, yëˈë ets yajtukniˈˈixëdët ja Jyobaa Diosë nyëˈë tyuˈu (Deuteronomio 6:4-9).

12. ¿Ti mbäät ttundë tääk teety parë tkuwäˈändëdë yˈuˈunk yˈënäˈk?

¹² Tyam njukyˈäjtëm mä niˈigyë jyaˈäjnë axëkˈäjtën. Pääty  jëjpˈam etsë tääk teety tkuwäˈändëdë yˈuˈunk yˈënäˈk. Taaˈäjtpë jäˈäy diˈib yˈaxëktunaambyë uˈunk ënäˈk, extëm diˈib yˈaguanëˈäjttëbë ënäˈkuˈunk. Näägë tääk teety tsiptakxëdëp ttukmëtmaytyäˈäktëdë yˈuˈunk yˈënäˈkë tyäˈädë jotmay. Per jëjpˈam ets ttukˈawanëdët ko taaˈäjtp duˈumbë jäˈäyëty ets ttukniˈˈixëdët wiˈix mbäät nyaygyuentˈatëdë (1 Peedrʉ 5:8). *

13. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety ttukniˈˈixëdë yˈuˈunk yˈënäˈk?

¹³ Tääk teety yëˈë nyikëjxmˈäjttëp ets ttukniˈˈixëdët ja  yˈuˈunk yˈënäˈk wiˈix tsuj yajxon jyaˈayˈattët. ¿Wiˈix mbäät duˈun ttukniˈˈixëdë? Ko tsuj yajxon tjëjwijtsëmbittët ets tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoytyët, kyaj mëdë awäˈänˈat këbetyˈat o axëëk ttundët (Jeremías 30:11). Pääty ninäˈä xykyajëjwijtsëmbittëdë mˈuˈunk mˈënäˈk mä të mjotˈambëktë, pes kyaj xyajtsayutäˈänët mëdë mˈääw mˈayuk “extëm ko kyumy tuˈugë espäädë” (Proverbios 12:18). Pudëkë ja mˈuˈunk mˈënäˈk parë tjaygyukëdët tiko yˈoyëty ets myëdowdët (Efesios 6:4, TNM; Ebreeʉsʉty 12:9-11; ixë notë 28).

14, 15. ¿Tiko mbäädë uˈunk ënäˈk tmëmëdowdë tyääk tyeety?

¹⁴ Jesus xëmë tmëmëdooyë Tyeety axtë mä ojts tsyiptakxëty (Lukʉs 22:42; Fwank 8:28, 29). Jyobaa tsyojkypy etsë uˈunk ënäˈk tmëmëdowdëdë tyääk tyeety (Éfesʉ 6:1-3).

¹⁵ Miitsëty uˈunk ënäˈk mbäät mtsiptakxëdë xymyëmëdowdëdë mdääk mdeety. Per jamyatstë ko pën mëdoowdëp, ta Jyobaa etsë mdääk mdeety jantsy jotkujk nyayjyawëyäˈänëdë (Proverbios 1:8; 6:20; 23:22-25). *

16. 1) ¿Wiˈixë Satanás tjayajtuundëgoyaˈanyë ënäˈktëjk? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets yëˈë mëët nyaymyayëdët pënaty tsyojktëbë Jyobaa?

¹⁶ Satanás mbäät dyajtunyë mëtnaymyaayëbë etsë mëˈˈënäˈktëjk parë mduktunäˈänëdë diˈib kyaj yˈoyëty. Pes yëˈë nyijäˈäwëp ko mëk mtsiptäˈägäˈänxëty mjënäˈänët ko kyaj xytyunäˈäny. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Dina, ja nyëëxë Jacob. Yëˈë mëët ojts nyaymyayëtyë jäˈäy diˈib kyaj tmëdundë Jyobaa, ets pääty ojts tpäättë mëjwiin kajaa amay jotmay mëdë fyamilyë (Génesis 34:1, 2). Nanduˈun mijts, pën yëˈë mëët mnaymyayëtyë jäˈäy diˈib kyaj tmëdundë Jyobaa, mbäät mduktunëdë diˈibë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy, ets mbäädë  net mmoˈoyëtyë jäj jëmuˈumën mëdë mfamilyë etsë Jyobaa (Proverbios 17:21, 25). Pääty jëjpˈam ets yëˈë mëët mnaymyayëdët pënaty tsyojktëbë Jyobaa (1 Korintʉ 15:33).

17. ¿Ti nikëjxmˈäjtëm niduˈuk niduˈuk mä familyë?

¹⁷ Ko niduˈuk niduˈuk mä familyë nmëmëdoˈowëm ja käjpxwijënë diˈibë Dios yajkypy, ta kyaj nëgoo nbatëmë amay jotmay. Pääty mijts yetyëjk kasäädë tsok ja mgujëën mgudëjk ets nimats nijääx. Ets mijts toxytyëjk kasäädë wingutsëˈëgë ja mëmëjjäˈäy, kupëk wiˈix tijaty ttunäˈäny ets panëjkx ja yˈijxpajtënë ja toxytyëjk kasäädë diˈib yajmaytyakp mä Proverbios 31:10-31. Pën jamë mˈuˈunk mˈënäˈkëty, tukniˈˈixëdë ets ttsoktëdë Dios (Proverbios 22:6). Mijts yetyëjk kasäädë nigëbäjkˈat yajxon ja mfamilyë (1 Timotee 3:4, 5; 5:8). Ets miitsëty uˈunk ënäˈk mëmëdowdë ja mdääk mdeety (Kolosʉ 3:20). Niˈamukë familyë pokyjyaˈay yajpäättë, pääty nˈokˈijtëm yujy tudaˈaky ets nˈoknaybyokymyaˈkxëm. Extëm të nˈijxëm, Biiblyë nyigajpxypy ti mbäät nduˈunëm niduˈuk niduˈuk mä familyë.