Kanganaya emyatsi eyirimo

Kanganaya emyatsi eyirimo

ESURA Y’ERIKUMI N’INI

Obunyumba bwaghu bwanganabya n’obutseme

Obunyumba bwaghu bwanganabya n’obutseme

1, 2. Yehova anzire obunyumba ibwabya buti?

YEHOVA Mungu yo walungisaya endwa y’erimbere. EBiblia ikabugha yiti mwahangika omukali w’erimbere neryo ‘mwamutwalira omulume.’ Adamu mwatsema kutsibu neryo mwabugha ati: ‘Eri n’ikuha ly’amakuha waghe, n’omunyoku w’omunyoku waghe.’ (Enzuko 2:22, 23) Ekyo kikatukanganaya ngoko Yehova anzire abandu abatahenie ibabya n’obutseme.

2 Eky’obulighe, abandu bangyi sibalibatabya n’obutseme omo bunyumba. Aliwe, omo Biblia muli esyokanuni nyingyi esyangawatikya abosi b’omo bunyumba eryuwania obunyumba bwabo n’eritsemera eribya haghuma.​—Luka 11:28.

EKY’OMUNGU ANZIRE OMULUME INIAKOLA

3, 4. (a) Omulume atolere iniabya akakolera omukali wiwe yw’ati? (b) Busana naki litolere omulume n’omukali ibabya bakaghanyirana?

3 EBiblia yikabugha yiti omulume atolere iniakangania omukali wiwe y’olwanzo n’erimusikya. Soma Abanya Efeso 5:25-29. Litolere ebyosi eby’omulume akakolera mukali wiwe iniabikola n’olwanzo. Kandi atolere iniamuteya, n’erimutsomana, n’eritendikola ekindu kyosi-kyosi ekyangamwaghalya.

4 Ibwa, omulume atolere iniakola ati mukali wiwe amatandalwa? Abalume bakabwirawa batya: ‘Muyitsinge erianza abakali benyu, kandi isimwabahitanako kutsibu.’ (Abanya Kolosai 3:19, NWT) Balume, mw’ibuke ngoko nenyu mukanatandalawa. Kandi wamabya iwanzire uti oMungu akughanyire, litolere naghu iwaghanyira omukali waghu. (Matayo 6:12, 14, 15) Omughulu omulume n’omukali babeghere erighanyirana, kikawatikaya obunyumba bwabo eribya m’obutseme.

5. Busana naki litolere omulume iniasikya omukali wiwe?

5 Yehova anzire omulume iniasikya omukali wiwe. Omulume atolere inialengekania ndeke okw’eby’omukali wiwe ayitaghire. Oyu ni mwatsi asikire. Omulume amaghana erikolera omukali wiwe yo ndeke, Yehova anganaghana erihulikirira emisabe yiwe. (1 Petero 3:7) Ekikaleka abandu ibabya b’omughaso embere sya Yehova ly’erimwanza. Yehova syalilangira abalume mo b’omughaso kulenga abakali.

6. Omulume n’omukali eribya “mubiri mughuma” ni bughambuki?

6 Yesu mwabugha ati omulume n’omukali wiwe ‘sibakiri babiri, nikwa mubiri mughuma.’ (Matayo 19:6) Litolerere ibabya abataleghula kutse ibabya n’eriyiketera oghundi oko ghundi, na kandi isibatebana n’ahake. (Emisyo 5:15-21; Abaebrania 13:4) Abalume na bakali litolere isibahirana k’obuhemu oko mwatsi w’engyingo. (1 Abanya Korinto 7:3-5) Omulume atolere iniaminya ngoko ‘sihali omundu na kera oyukakwa omubîri wiwe w’obusu, nikwa akahagho akalyo n’erisughagho.’ Neryo atolere inianza n’eritsomana kundu mukali wiwe. Ekikatsemesaya omukali yo kutsibu kulenga ebyosi, ly’eribya n’omulume oyukamukanganaya olukogho n’olwanzo.​—Abanya Efeso 5:29.

EKY’OMUNGU ANZIRE ABAKALI IBAKOLA

7. Busana naki litolere omo bunyumba imwabya omukulu kutse omutwe?

7 Obuli bunyumba litolere imwabya omukulu kutse omutwe, omundu oyowangasondola obunyumba butoke erikola omo bughuma. Omo 1 Abanya Korinto 11:3 eBiblia yikabugha yiti: ‘Kristo ni mukulu [mutwe] w’obuli mulume, n’omulume ni mukulu w’omukali wiwe, kandi [oMungu] ni mukulu wa Kristo.’

8. Omukali angakangania ati kw’asikirye mwira wiwe yo kutsibu?

8 Obuli mulume akatandalawa. Aliwe omughulu omukali akahambana buke bwa kuboko na mwira wiwe n’erikwama obusondoli bwiwe, obunyumba bosi bukabya n’omuyisa. (1 Petero 3:1-6) EBiblia yikabugha yiti: “Omukali akenge iba wiwe.” (Abanya Efeso 5:33) Ibwa byangabya biti omulume amabya isyali omo kisomo kighuma na mukali wiwe? Omukali atolere iniamusikya kutsibu. EBiblia yikabugha yiti: ‘Inywe bakali, mwowe abiba benyu, neryo abatiowa ekinywa ky’[oMungu] batoke erisingwa n’erikirirya busana n’emighendere y’abakali babo, isibetabwirwa ekinywa n’ekighuma. Kusangwa bakalebaya emighendere yenyu mibuya, eyikakenga.’ (1 Petero 3:1, 2) Emibere mibuya y’omukali yanganaleka mwira wiwe iniahulikirira n’erisikya erikirirya liwe.

9. (a) Litolere omukali iniakola ati mwira wiwe amabugha eby’atalighire? (b) Tito 2:4, 5 yikahana Abakali abatahibwe yitiki?

9 Omukali angakola ati amabya isyalighire eky’omwira wiwe amabugha? Litolere iniamubwira ebyakalengekanaya omo mibere y’erisikya. Eky’erileberyako, Sara mwabwira Abrahamu y’omwatsi mughuma, Abrahamu mwatalighagho, aliwe Yehova mwabwira Abrahamu ati: “Uhulikirire omulenge wiwe.” (Enzuko 21:9-12) Omulume Mukriso erihamula ebitahulikirirene n’eby’eBiblia yikabugha ni ngendo syaghanza, busana n’ekyo litolere omukali wiwe iniahambana buke bwa kuboko naye. (Emibiri 5:29; Abanya Efeso 5:24) Omukali w’obwenge akatsomana ab’omo bunyumba bwiwe. (Soma Tito 2:4, 5.) Mwira wiwe n’abana biwe erilangira ngoko akakola emibiri mingyi busana nabo, bakamwanza n’erimusikya kutsibu.​—Emisyo 31:10, 28.

Sara ni ky’erileberyako kibuya oko bakali abatahibwe ati?

10. EBiblia yikabugha yitiki oko mwatsi w’erighabana n’eritwa endwa?

10 Bikanahika omulume n’omukali ibahika okw’ighabana kutse okw’itwa endwa yabo isibatatsuka balengekania. Aliwe eBiblia yikabugha yiti “omukali syalue okw’iba wiwe” kandi yiti “omulume syahighe mukali wiwe.” (1 Abanya Korinto 7:10, 11) Hane emibere mirebe eyikalire eyangaleka abatahenie ibaghabana, aliwe oyo ni mwatsi w’erilengekaniako kutsibu. Ibwa omwatsi w’eritwa endwa ali ati? EBiblia yikakanganaya enzumwa nguma nyisa eyangaleka abatahenie ibatwa endwa yabo: omughulu omughuma wa kubo amasingira.​—Matayo 19:9.

EKY’OMUNGU ANZIRE ABABUTI IBAKOLA

Yesu ni ky’erileberyako kibuya oko buli mundu w’omo bunyumba

11. Ekyo abana basondirye kulenga ebyosi niki?

11 Inywe babuti, muyikase erilabya endambi nene haghuma n’abana benyu. Abana benyu b’asondire erilabya endambi yo haghuma nenyu, kandi ekitolere kutsibu ly’eribakangirirya eriminya Yehova.​—Eryibuka Ebihano 6:4-9.

12. Ababuti batolere ibateya abana babo bo bati?

12 Ekihugho kya Sitani kikalolaya embere omw’ibya kibi kutsibu, kandi hane abandu abakasondaya eritutsandirya abana, n’erisonda eribatsandia omo busingiri. Hane ababuti abakalangira nga n’isoni erikania n’abana oko mwatsi oyo. Aliwe litolere ababuti ibahana abana babo sibatoghere omo kitegho ky’abandu abo, n’eribakangirirya ngoko bangayihighula kubo. Inywe babuti, litolere imwateya abana benyu. *​—1 Petero 5:8.

13. Ababuti batolere ibakangirirya abana babo bo bati?

13 Ni mubiri wa babuti erikangirirya abana babo b’eribya n’emibere mibuya. Wangakangirirya abana baghu bo wuti? Abana baghu batolere erikangiriribwa, aliwe eribahabula isiryakoleka omw’itsuruma kutse eritsatsuha. (Yeremia 30:11) Busana nekyo, isiwakunga abana baghu iwunahitene n’ahake. Ebinywa byaghu isibyabya “ng’eritsimita ly’omuyali” ebikaghaliranayabo. (Emisyo 12:18) Ukangiriraye abana baghu eriminya ekyangaleka ibabya b’akowa.​—Abanya Efeso 6:4; Abaebrania 12:9-11; lebaya Endomeko 30.

EKY’OMUNGU ANZIRE ABANA IBAKOLA

14, 15. Busana naki litolere abana ibowa ababuti babo?

14 Yesu abya akowa Thatha wiwe y’ebiro byosi, nibya n’omughulu kyabya kikalire. (Luka 22:42; Yoane 8:28, 29) Yehova anzire abana nabo ibowa ababuti babo.​—Abanya Efeso 6:1-3.

15 Inywe bana, n’omo mwangalangira eriowa ababuti benyu nga likalire, mwibuke ngoko mwamabya abana abakowa, Yehova n’ababuti benyu bakatsema. *​—Emisyo 1:8; 6:20; 23:22-25.

Ekyangawatikya abana eribya bateleghula oko Mungu abandu bamasonda eribingirya omw’ikola ebitatolere niki?

16. (a) Sitani akahikira eringirya abana balere omw’ikola ebitatolere bw’ati? (b) Busana naki erisombola abira abanzire Yehova ni ly’omughaso?

16 Sitani anganakolesya abira baghu n’abandi bana erikwingirya omo nzira ey’erikola ebitatolere. Anasi ngoko erikinda akahatikano ak’abira baghu likalire. Eky’erileberyako, mwali wa Yakobo ye Dina aby’awite abira abatanzire Yehova. Ekyo mukyaleka iye n’abomwabo ibalola oko bitsibu. (Enzuko 34:1, 2) Abira baghu bamabya isibanzire Yehova, ibanganakwingirya omo nzira nyibi eyerikola ekyo Yehova aponire, ekyangakuletera obulighe, haghuma n’abomwenyu, n’oMungu. (Emisyo 17:21, 25) Busana n’ekyo erisombola abira abanzire Yehova liri n’omughaso munene.​—1 Abanya Korinto 15:33.

OBUNYUMBA BWAGHU BWANGANABYA N’OBUTSEME

17. Litolere obuli mundu w’omo bunyumba iniakolaki?

17 Abandu b’omo bunyumba bughuma bamakwama obusondoli bw’oMungu, ibakendiyiteya oko maghali mangyi. Wamabya mulume oyutahirye, wanze mukali waghu n’erimukolera n’olwanzo. Wamabya mukali oyutahibwe, ukenge n’erisikya mwira waghu n’erikwama ekyerileberyako ky’omukali oyo ekitabu ky’ Emisyo 31:10-31 kikakanayako. Wamabya mubuti, kangiriraya abana baghu erianza oMungu. (Emisyo 22:6) Wamabya tata, ‘tegheka ndeke enyumba yaghu.’ (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) N’inywe bana, mwowe ababuti benyu. (Abanya Kolosai 3:20) Mw’ibuke ngoko obuli mundu w’omo bunyumba anganatandalwa, neryo muyikehaye n’erisaba ekighanyiro oghudi oko ghundi. Kwenene, omo Biblia muli obusondoli bwa Yehova oko buli mundu w’omo bunyumba.

^ par. 12 Mwanganabana myatsi mingyi ngoko mwangateya abana benyu y’omo sura 32 ey’ekitabu Jifunze Kutoka kwa Mwalimu Mkuu, ekyasakangawa n’Abimiri ba Yehova.

^ par. 15 Omwana syatolere eryowa ababuti biwe bamabugha bati akole ekitahulikirirene n’ekilayiro ky’oMungu.​—Emibiri 5:29.