1, 2. Jɛhova gbī kɔ butɔ a le bu mɛ dua kɛ̄tɔɔ̄?

JƐHOVA BARI na a bee doo lo tuatua iya dam le wa a. Baibol kɔ i nɛ kɔ a bee dɛm lo tuatua nɛɛwa sa “ye su nɛ” nɛɛdam a. Bu Adam bee ɛɛ gbɛnɛ mmɛ lo dɔ a kɔ: “Ɛhɛɛ̄, alɛ ama na ekpo a aaloo na ekpo le namloo a aaloo na namloo a.” (Jɛnɛsis 2:22, 23) Lo ama doo kɔ i suā kɔ Jɛhova gbī kɔ pya dam le wa a tɔɔ̄ bu ɛɛbu.

² Alu nu ekiɛ̄nu kɔ, gbɛnɛ-edo nɛɛ naa ɛrɛ ɛɛbu bu wa dum butɔ. Kerewo, Baibol aara pya zuurabahtɔ̄ lo e yerebah nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ a le butɔ, kɔ ba a doo kɔ wa butɔ a kiisī leere sa ba gbaa tɔɔ̄ bu ɛɛbu.​—Luk 11:28.

3, 4. (a) Bu mɛ sīdee na dam e aara ye wa a? (b) Ena anua alu gbɛnɛ kɔ dam le wa a aaloo nɛ ziī ani?

³ Baibol kɔ kaāna dam a aara ye wa bu wereloo le enwadɛɛ̄. Soosoo buū Pya Ɛfɛsɔs 5:25-29. Dam ɛrɛ e aara ye wa bu wereloo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄. A kpega ye wa, ye kuūdɛɛ̄loo, sa a naale edoo lɔgɔ nu enɛ ye taāŋa.

⁴ Mɛ ena dam edoo sɔ̄ ye wa tɛɛ̄ ekwɔ ani? Lu ekɔ nɛ pya dam kɔ: “Pya dam wa, wereaaloo bui wa, e bui aa wa yere saŋ bu.” (Pya Kɔlɔsi 3:19) Pya dam, nyɛŋiaa bu kɔ bɔɔlo wee tɛɛ̄ nage ekwɔ. E lo  o gbī kɔ Bari a aaloo a nɛ, o ɛrɛ e aaloo nɛ o wa. (Matiu 6:12, 14, 15) Sɔ̄ dam le wa kpɛ̄naloo lo e aaloo nɛ ziī, e yerebah kɔ wa iya dam le wa a le bu ɛɛbu.

5. Ena anua dam a yere ka loo ye wa a?

⁵ Jɛhova ɛmadɛɛ̄ kɔ dam a yere ka loo ye wa. Dam a kɛɛrɛ nu a bɛɛ̄ ye wa leere. Ue ama kuī gbɛnɛ. Lo dam naa aara ye wa leere, dap doo kɔ Jɛhova aa gbaɛ̄tɔ̄ ye kara. (1 Pita 3:7) Nu a doo kɔ pya nɛɛ a kuī gbɛnɛ kɛ̄ dɛɛ̄ Jɛhova na sɔ̄ ba ye wereloo. A naa ɛp pya nɛɛdam emanyɔɔ pya nɛɛwa.

6. Ena akura kɔ dam le wa lu “aba namloo” ani?

⁶ Jizɔs bee kɔ dam le wa “naa le esinakɛ̄ lu baɛ mɛ aba namloo.” (Matiu 19:6) Ba tɔɔ̄ nɛ ziī sa naale elɔgara ziī. (Kam 5:15-21; Pya Hibru 13:4) Dam le wa a nyɔɔnɛ ziī maniakɛ̄ dookɛ̄ alu taɛ ziī ziī aba doo, bu sīdee wiibu naale loo. (1 Pya Kɔrint 7:3-5) Dam e nyɛŋia bu kɔ “Lɔgɔ nɛɛ naa wee baaloo ye namloo lɔgɔ sɔ̄, mɛ a ɛp ye leere sa ye kpɔā.” Nyɔɔwo dam e wereloo ye wa sa ye ɛp leere. Eenyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu, wa gbī kɔ ye dam alu fɛgɛ sa ye wereloo.​—Pya Ɛfɛsɔs 5:29.

7. Ena anua butɔ gbī nɛɛ elu ekobee a?

⁷ Dɛ̄dɛɛ̄ butɔ gbī nɛɛ elu ekobee, nɛɛ e baɛloo butɔ lokwa ba gbaa doonu sa kiisī leere. Baibol kɔ bu 1 Pya Kɔrint 11:3 kɔ: “Ekobee dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ [dam] na Kraist, ekobee dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛwa na nɛɛdam, e ekobee Kraist na Bari.”

8. Bu mɛ sīdee na wa dap tɔgɛ toga toga enwadɛɛ̄ loo ye dam ani?

 ⁸ Dɛ̄dɛɛ̄ dam wee tɛɛ̄ ekwɔ. Mɛ sɔ̄ wa yere kpotɛ̄ biaɛfii ye dam sa ye gbabeebah leere, wee dɔbiī nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ a le butɔ. (1 Pita 3:1-6) Baibol kɔ: “Wa a ɛrɛ [toga toga] enwadɛɛ̄ loo ye dam.” (Pya Ɛfɛsɔs 5:33) E lo a le dam le wa naa gbaa ɛrɛ aba yira a? Alu ebɛɛ̄ kɔ a kiisī lo e ɛrɛ toga toga enwadɛɛ̄ loo ye dam. Baibol kɔ, “Bɔɔlo pya wa, tɔɔ̄naa kɛɛ̄ bui dam, lokwa pio kere ba naa yira ue, elu e ɛrɛ wa doodoo biī kere ue a naale tɛ̄maloo dogo wa wa, sɔ̄ ba muɛ̄ bui dee dum a kumalookɛ̄ sa lu ɛɛ.” (1 Pita 3:1, 2) Le elap dogo wa edap yerebah nɛ ye dam kɔ a dābeeloo sa nɛ enwadɛɛ̄ ye yira.

9. (a) Ena wa edoo lo nu ye dam kɔ naa nia ye ani? (b) Ena alu zuurabahtɔ̄ a le nɛ pya wa ale bu kpa Taitɔs 2:4, 5 ani?

⁹ Ena wa dap doo sɔ̄ nu ye dam kɔ naa nia ye ani? A ɛrɛ ekɔ ye ekɛɛrɛ siā bu enwadɛɛ̄. Bu edoba,  Sera bee kɔ nu a naa nia Abreham, mɛ Jɛhova bee kɔ nɛ Abreham “gbaɛ̄tɔ̄loo o wa.” (Jɛnɛsis 21:9-12) Dam alu Nɛɛ Kraist naale e aadee nɛ biaɛfii a naa gbaaloo nu a le bu Baibol, nyɔɔwo ye wa a yere ye kpotɛ̄. (Doonu pya Nɛɛ-lɛɛratam 5:29; Pya Ɛfɛsɔs 5:24) Kaāna wa e kuūdɛɛ̄loo ye butɔ. (Buū Taitɔs 2:4, 5.) Sɔ̄ ye dam le pya miɔŋɔ muɛ̄ kɛ̄ wa gaa piiga doo, ba e were ye loo sa ye nɛ enwadɛɛ̄ kaāna.​—Kam 31:10, 28.

10. Ena Baibol kɔ kumaloo aaloo ziī le kiī dam ale wa ani?

¹⁰ Pio sɔ̄ dam le wa dap nwaabah biaɛfii lo e aaloo ziī ale kiī ziī. Kerewo, Baibol kɔ “wa aa aaloo ye dam” le kɔ “dam aa kiī ye wa.” (1 Pya Kɔrint 7:10, 11) Ɛrɛ pio kɛ̄tɔɔ̄ a yeekɛ̄ lo a dap doo kɔ dam le wa a aaloo ziī, mɛ lo ama lu biaɛfii a kuī gbɛnɛ. E kiī wa a le dam a? Baibol tɔgɛ kɔ, aba nu dam dap kiī ye wa ale wa dap kiī ye dam nyɔɔ na, lo a nyɔɔnɛ dɔɔ̄na nɛɛ a naale ye wa ale ye dam maniākɛ̄.​—Matiu 19:9.

11. Ena a bɛɛ̄ gbomiɔŋɔ gbɛnɛ a?

¹¹ Pya tɛ le ka, suaa gbɛnɛ-edo sɔ̄ tɔma kpaɛ̄ bui miɔŋɔ. Pya bui miɔŋɔ gbī i, e nu a wa bɛɛ̄ gbɛnɛ na kɔ buī tɔgɛ wa nu akiiloo Jɛhova.​—Deuteronomi 6:4-9.

12. Ena tɛ le ka edoo lo e baɛloo wa miɔŋɔ a?

¹² Nyɔuwe Setan gaa agɛrɛba gbe gbɛnɛ, sa pio nɛɛ e gbī e gbee pya i miɔŋɔ, ba dap nage gbī esu bah ekpo wa aā māloo. A aga bah pio tɛ le ka lo e  nyɔɔnɛ wa miɔŋɔ kɔnia ue nyɔɔ lo ama. Mɛ alu ebɛɛ̄ kɔ tɛ le ka a zuurabahtɔ̄ wa miɔŋɔ kiiloo pya nɛɛ a le doo wo, sa wa tɔgɛ kɛ̄ ba edap wa nwaɛ̄dɛɛ̄ loo doo. Pya tɛ le ka, bui ɛrɛ e baɛloo bui miɔŋɔ. *​—1 Pita 5:8.

13. Bu mɛ sīdee na tɛ le ka e tɔgɛnu wa miɔŋɔ ani?

¹³ Alu toh a le bee tɛ le ka lo e tɔgɛnu wa miɔŋɔ le kɛ̄ ba etɔɔ̄dum doo. Bu mɛ sīdee na o dap  tɔgɛnu pya o miɔŋɔ a? Pya o miɔŋɔ gbī kpɔā, mɛ, zuurabahtɔ̄ aa lu edoo bu bag le saŋ. (Jeremia 30:11) Nyɔɔwo, o a zuurabahtɔ̄ pya o miɔŋɔ sɔ̄ saŋ a le bu. Oo gbī kɔ pya o ue a le doodoo “uŋi gɛ̄ nɔ” sa wa yere muū loo. (Kam 12:18) Tɔgɛ pya o miɔŋɔ nu anua ba ɛrɛ e gbaɛ̄tɔ̄loo.​—Pya Ɛfɛsɔs 6:4; Pya Hibru 12:9-11; buū 30 Ue ale dumɛ.

14, 15. Ena anua gbomiɔŋɔ a gbaɛ̄tɔ̄loo wa tɛ le ka ani?

¹⁴ Jizɔs wee gbaɛ̄tɔ̄loo ye tɛ dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄, kere sɔ̄ a naa bee waɛ edoo wo. (Luk 22:42; Jɔn 8:28, 29) Jɛhova gbī nage kɔ pya miɔŋɔ a gbaɛ̄tɔ̄loo wa tɛ le ka.​—Pya Ɛfɛsɔs 6:1-3.

¹⁵ Gbomiɔŋɔ, kere a tɔɔ̄ i loo kɔ a aga lo e gbaɛ̄tɔ̄loo bui tɛ le ka, nyɛŋiabu kɔ sɔ̄ o wa gbaɛ̄tɔ̄loo ɛɛrɛ bu Jɛhova le o tɛ le ka. *​—Kam 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Bu mɛ sīdee na Setan gbī edoā-ɛp pya zege kɔ ba a doo nu a bee piya ani? (b) Ena anua alu ebɛɛ̄ kɔ o yii gbo pya nɛɛ a wereloo Jɛhova a?

¹⁶ Pɔrɔ-edɔɔ̄ dap su pya o gbo ale pya dɔɔ̄na zege a doā-ɛp kɔ o doo nu a bee piya. A suā kɔ ezū ama dap aga lo e kiī. Bu edoba, Daina nwiī-nɛɛwa Jekob bee ɛrɛ pya gbo a naa wereloo Jɛhova. Lo ama bee su gbɛnɛ etɛɛrɛ ye nua nyɔɔ le pya ye butɔ. (Jɛnɛsis 34:1, 2) Lo pya o gbo naa wereloo Jɛhova, ba dap a doā-ɛp kɔ o doo nu Jɛhova baaloo, lo edap su gbɛnɛ ezialoo a nua loo, loo o butɔ le Bari. (Kam  17:21, 25) Nu anua alu ebɛɛ̄ kɔ o yii gbo pya nɛɛ a wereloo Jɛhova lo.​—1 Pya Kɔrint 15:33.

17. Amunu toh na ziī ziī nɛɛ a le butɔ ɛrɛ a?

¹⁷ Sɔ̄ pya a le butɔ nyɔɔnɛ zuurabahtɔ̄ Bari, ba edoo nu a naale enua taāŋa le gbɛnɛkpo etɛɛrɛ. Nyɔɔwo, lo o lu dam, wereloo o wa sa ye aara bu fɛgɛ. Lo o lu wa, nɛ enwadɛɛ̄ o dam sa su loo ye sere kɛɛ̄, sa o nɔ edoba wa a lu ekɔ nu kumaloo bu kpa Kam 31:10-31. Lo o lu tɛ ale ka, tɔgɛ pya o miɔŋɔ kɔ ba a wereloo Bari. (Kam 22:6) Lo o lu tɛ, “aara o butɔ leere.” (1 Timɔti 3:4, 5; 5:8) E gbomiɔŋɔ, gbānaatɔ̄ bui tɛ le ka. (Pya Kɔlɔsi 3:20) Nyɛŋiabu kɔ ziī ziī nɛɛ a le butɔ dap tɛɛ̄ ekwɔ, nyɔɔwo kumaalookɛ̄ bara aaloo aāba ɛnia bui. Aiī, Baibol aara zuurabahtɔ̄ Jɛhova nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ a le butɔ.