1, 2. Yehovha u lava leswaku mindyangu yi va njhani?

YEHOVHA XIKWEMBU u simeke vukati byo sungula. Bibele yi hi byela leswaku u vumbe wansati wo sungula kutani “a n’wi tisa eka wanuna.” Adamu a tsake swinene lerova a ku: “Eku heteleleni leri i rhambu ra marhambu ya mina ni nyama ya nyama ya mina.” (Genesa 2:22, 23) Leswi swi hi byela leswaku Yehovha u lava leswaku vanhu lava ngheneleke vukati va tsaka.

² Lexi twisaka ku vava, vanhu vo tala a va si tshama va va ni ndyangu lowu tsakeke. Hambiswiritano, Bibele yi ni milawu yo tala leyi nga pfunaka swirho hinkwaswo swa ndyangu leswaku swi khomisana eku endleni ka leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke.—Luka 11:28.

3, 4. (a) Wanuna u fanele a n’wi khoma njhani nsati wakwe? (b) Ha yini swi ri swa nkoka leswaku wanuna ni wansati va rivalelana?

³ Bibele yi vula leswaku wanuna lonene u fanele a khoma nsati wakwe hi rirhandzu ni xichavo. Hi kombela u hlaya Vaefesa 5:25-29. Wanuna u fanele a khoma nsati wakwe hi ndlela ya rirhandzu minkarhi hinkwayo. U fanele a n’wi sirhelela, a n’wi khathalela naswona a nga endli leswi nga ta n’wi twisa ku vava.

⁴ Kambe i yini lexi wanuna a faneleke a xi endla loko nsati wakwe a endla swihoxo? Vavanuna va byeriwa leswi: “Tshamani mi ri karhi mi rhandza vasati va n’wina  naswona mi nga va hlundzukeli ku tlula mpimo.” (Vakolosa 3:19) Vavanuna mi fanele mi tsundzuka leswaku na n’wina mi endla swihoxo. Loko u lava leswaku Xikwembu xi ku rivalela, u fanele u rivalela nsati wa wena. (Matewu 6:12, 14, 15) Loko wanuna ni wansati va tiyimisela ku rivalelana, swi ta va pfuna leswaku va tsaka.

5. Ha yini wanuna a fanele a xixima nsati wakwe?

⁵ Yehovha u langutele leswaku wanuna a xixima nsati wakwe. Wanuna u fanele a swi tekela enhlokweni swilaveko swa nsati wakwe. Mhaka leyi i ya nkoka swinene. Loko wanuna a nga n’wi khomi kahle nsati wakwe, Yehovha a nge swi yingisi swikhongelo swakwe. (1 Petro 3:7) Leswaku vanhu va va va risima eka Yehovha va fanele va n’wi rhandza. A nga rhandzi vavanuna ngopfu ku tlula vavasati.

6. Swi vula yini ku va wanuna ni wansati va va “nyama yin’we”?

⁶ Yesu u hlamusele leswaku wanuna ni wansati “a va ha ri vambirhi, kambe i nyama yin’we.” (Matewu 19:6) Va fanele va tshembeka naswona va fanele va papalata ku nga tshembeki eka munghana loyi un’wana wa vukati. (Swivuriso 5:15-21; Vaheveru 13:4) Vanhu lava tekaneke va fanele va nga tsonani timhaka ta masangu. (1 Vakorinto 7:3-5) Wanuna u fanele a tsundzuka leswaku “a nga kona munhu loyi a tshameke a venga nyama yakwe; kambe wa yi wundla ni ku yi khathalela.” U fanele a rhandza ni ku khathalela nsati wakwe. Xa nkoka swinene eka wansati i ku va nuna wakwe a va ni musa ni ku tlhela a n’wi rhandza.—Vaefesa 5:29.

7. Ha yini ndyangu wu fanele wu va ni nhloko?

⁷ Ndyangu wun’wana ni wun’wana wu fanele wu va ni nhloko leyi nga ta wu kongomisa leswaku wu tirhisana. Eka 1 Vakorinto 11:3 Bibele yi vula leswi: “Nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana i Kreste; kasi nhloko ya wansati i wanuna; kasi nhloko ya Kreste i Xikwembu.”

8. Wansati a nga n’wi kombisa njhani nuna wakwe leswaku wa n’wi xixima swinene?

 ⁸ Wanuna un’wana ni un’wana wa swi endla swihoxo. Kambe loko wansati a seketela swiboho leswi endliwaka hi nuna wakwe ni ku tlhela a tirhisana na yena hi ku swi rhandza, ndyangu hinkwawo wa vuyeriwa. (1 Petro 3:1-6) Bibele yi ri: “Wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:33) Ku vuriwa yini loko wanuna a ri eka vukhongeri lebyi hambaneke ni bya nsati wakwe? Wansati u fanele a n’wi xixima swinene nuna wakwe. Bibele yi ri: “N’wina vavasati lava tekiweke, tivekeni ehansi ka vanuna va n’wina, leswaku, loko ku ri ni lava nga yingisiki rito, va ta kokiwa handle ka rito hi ku tikhoma ka vasati va vona, hikwalaho ka leswi va veke timbhoni leti ti ku voneke hi mahlo ku tikhoma ka n’wina loku tengeke swin’we ni xichavo lexi enteke.” (1 Petro 3:1, 2) Ndlela leyinene leyi wansati a tikhomaka ha yona yi nga pfuna nuna wakwe leswaku a twisisa ni ku tlhela a xixima vukhongeri byakwe.

9. (a) Wansati u fanele a endla yini loko yena ni nuna wakwe va nga voni hi tihlo rin’we eka timhaka to karhi? (b) Yi ri yini ndzayo leyi yaka eka vasati leyi nga eka Tito 2:4, 5?

⁹ Wansati u fanele a endla yini loko yena ni nuna wakwe va  nga voni hi tihlo rin’we eka timhaka to karhi? U fanele a vula mavonelo yakwe hi ndlela ya xichavo. Hi xikombiso, loko Sara a vule nchumu lowu Abrahama a nga yimi na wona, Yehovha u n’wi byele leswi: “Yingisa rito rakwe.” (Genesa 21:9-12) A hi ko tala wanuna loyi a nga Mukreste a tekaka xiboho lexi lwisanaka ni leswi Bibele yi swi vulaka, kutani nsati wakwe u fanele a n’wi seketela. (Mintirho 5:29; Vaefesa 5:24) Wansati lonene u khathalela ndyangu wakwe. (Hlaya Tito 2:4, 5.) Loko nuna wakwe ni vana, va vona ndlela leyi a tikarhataka ha yona hikwalaho ka vona, va ta n’wi rhandza ni ku tlhela va n’wi xixima swinene.—Swivuriso 31:10, 28.

10. Bibele yi ri yini hi ku hambana ni ku dlaya vukati?

¹⁰ Minkarhi yin’wana vanhu lava tekaneke va hatla va endla xiboho xo hambana kumbe ku dlaya vukati. Hambiswiritano, Bibele yi vula leswaku “wansati a nga hambani ni nuna wa yena” ni leswaku “wanuna a nga fanelanga a tshika nsati wa yena.” (1 Vakorinto 7:10, 11) Ku nga va ni swivangelo swin’wana leswi nga ha bohaka vanhu lava tekaneke leswaku va hambana, kambe ku endla xiboho lexi a swi olovi. Ku vuriwa yini hi ku dlaya vukati? Bibele yi kombisa leswaku vanhu lava tekaneke va nga dlaya vukati ntsena loko munhu loyi va tekaneke na yena a endle timhaka ta masangu ni munhu loyi a nga tekanangiki na yena.—Matewu 19:9.

11. I yini leswi vana va swi lavaka ku tlula swilo hinkwaswo?

¹¹ Vatswari hetani nkarhi wo tala hilaha swi nga kotekaka hakona ni vana va n’wina. Vana va lava ku va na n’wina naswona ku tlula swilo hinkwaswo, va lava leswaku mi va dyondzisa hi Yehovha.—Deteronoma 6:4-9.

12. Vatswari va fanele va endla yini leswaku va sirhelela vana va vona?

¹² Misava ya Sathana yi ya yi nyanya ku biha naswona ku na vanhu van’wana lava lavaka ku vavisa vana va hina, hambi  ku ri ku va xanisa hi timhaka ta masangu. Vatswari van’wana swa va tikela ku vulavula ni vana va vona hi timhaka ta masangu. Vatswari va fanele va lemukisa vana va vona hi vanhu vo tano kutani va va dyondzisa ndlela yo va papalata. Vatswari, mi fanele mi sirhelela vana va n’wina. *—1 Petro 5:8.

13. Vatswari va nga va dyondzisa njhani vana va vona?

¹³ Vatswari va ni vutihlamuleri byo dyondzisa vana va vona mahanyelo lamanene. U nga va dyondzisa njhani vana va wena? Vana va wena va lava ku leteriwa, kambe a wu  fanelanga u va tshinya hi ndlela ya tihanyi. (Yeremiya 30:11) U nga tshuki u tshinya vana va wena loko u hlundzukile. Marito ya wena a ma fanelanga ma ‘tlhava ku fana ni banga’ kutani u va twisa ku vava. (Swivuriso 12:18) Dyondzisa vana va wena ku twisisa leswaku ha yini va fanele va yingisa.—Vaefesa 6:4; Vaheveru 12:9-11; vona Nhlamuselo ya le hansi 30.

14, 15. Ha yini vana va fanele va yingisa vatswari va vona?

¹⁴ Minkarhi hinkwayo Yesu a a yingisa Tata wakwe, hambiloko swi nga olovi. (Luka 22:42; Yohane 8:28, 29) Nakambe Yehovha u langutele leswaku vana va yingisa vatswari va vona.—Vaefesa 6:1-3.

¹⁵ Vana, hambiloko mi vona onge swa tika ku yingisa vatswari va n’wina, tsundzukani leswaku loko mi va lava yingisaka, Yehovha swin’we ni vatswari va n’wina va ta tsaka. *—Swivuriso 1:8; 6:20; 23:22-25.

16. (a) Sathana u tirhisa yini ku kucetela vantshwa leswaku va endla swilo swo biha? (b) Ha yini swi ri swa nkoka ku hlawula vanghana lava rhandzaka Yehovha?

¹⁶ Diyavulosi a nga tirhisa vanghana va wena swin’we ni vantshwa van’wana ku ku ringa leswaku u endla swilo swo biha. Wa swi tiva leswaku ntshikelelo lowu swa tika ku wu hlula. Hi xikombiso, Dina n’wana wa Yakobe a ri ni vanghana lava a va nga n’wi rhandzi Yehovha. Leswi swi endle leswaku yena ni ndyangu wa ka vona va langutana ni swiphiqo. (Genesa 34:1, 2) Loko vanghana va wena va nga n’wi rhandzi Yehovha, va nga ku kucetela leswaku u endla leswi Yehovha a swi vengaka, leswi nga ta twisa wena, ndyangu wa ka n’wina swin’we ni Xikwembu ku vava. (Swivuriso  17:21, 25) Hi yona mhaka leyi swi nga swa nkoka swinene leswaku u va ni vanghana lava rhandzaka Yehovha.—1 Vakorinto 15:33.

17. Hi byihi vutihlamuleri lebyi munhu ha un’we a nga na byona endyangwini?

¹⁷ Loko swirho swa ndyangu swi landzela milawu ya Xikwembu, swi papalata swiphiqo swo tala. Loko u ri wanuna loyi a tekeke, rhandza nsati wa wena u tlhela u n’wi khoma kahle. Loko u ri wansati loyi a tekiweke, xixima u tlhela u tiveka ehansi ka nuna wa wena kutani u tekelela xikombiso xa wansati loyi a hlamuseriwaka eka Swivuriso 31:10-31. Loko u ri mutswari, dyondzisa vana va wena ku rhandza Xikwembu. (Swivuriso 22:6) Loko u ri tatana, kongomisa ndyangu wa wena “hi mukhuva lowunene.” (1 Timotiya 3:4, 5; 5:8) Nakambe, vana yingisani vatswari va n’wina. (Vakolosa 3:20) Tsundzukani leswaku munhu ha un’we endyangwini wa swi endla swihoxo, titsongahateni kutani mi kombela ku rivaleriwa. Hakunene, Bibele yi ni nkongomiso wa Yehovha lowu nga pfunaka munhu ha un’we endyangwini.