1. ˈDe ˈö˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ?

˗ZLANWO ꞊vadhɛ ˈgümɛn ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ gagade ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha yö ˈnën ˈwo˗ ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö kë ˈˈdhʋ̈ ˗ee? ˈWɔn ˈö ˗gban ˗kɔ ˈö ˗Zlan ˈdhö˗ ˈka˗ ˗bha waa˗ ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ ˗dhɔkë ˗a ˈka, ˗an ˗wo ˈyaa˗ ˈgü do. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Zoova yö dosɛnŋ ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗a ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ.

2. Kwa ˗dho ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a dɔ ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ?

² Zoova ˗yö Biblö ˗nu kwa ˗dhɛ kö ˗a ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˈkwa˗ draanˈˈ ˗a ˈgü. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗bhö Biblö draanˈˈ kö Zoova ˗yö ü ˗takun kö ꞊trɔɔn ˈö go ˗a ˗bha mɛn ˗nu ꞊klaŋkësü ˈgü ˈü˗ ꞊slɔɔ, ˈyö ˈtɔ˗ ˗dhɛ ˗yö ö ˗zo ˗ta ü ˗wɔn ˈgü.—Isaïe 48:17.

3. ˈMën ˗Zlan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë?

³ Mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˗zlanwo ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˗së. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˈö Yesu ˗ya ꞊blɛɛ kwa ˗dhɛ ˈyaa kë ˈˈdhʋ̈. Yesu ˗ya ˗pö: “Mɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo n ˗dhɛ sië: ‘N Dëmɛ, n Dëmɛ’ bha, ˗a ˗nu ꞊gban ˈwii ˈdho ˗da ˗Zlan ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˈgü kö ˈyii kë mɛ ˈkö n Dë ˈö ˗ya ˗sü ˈka dhang˗ ˈgü bha˗ dhɔɔbhaawɔn ˗kë ˗a ˈka.” ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈpë kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˈˈgbɩɩ˗ yö ˈnën ˗tɔ ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn dɔ ˗sü kö ˈkwa˗ kë. ˈWɔn ˈö ˈkwa dho˗ sü kwa ˈnii ˗bha yö ˗mü, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Yesu ˗yö mɛn ˗nu ˈö ˈwaa ˈwɔn man ˗Zlan ˗ta ˗an ˗zɔn pëyaakëmɛn ˗nu, “ˈmɛ ˈwo to ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗bha ˗kpɛawo” ˗an ˈka.—Matiö 7:21-23.

4. ˗Mën ˗wɔn ˈö Yesu ˗ya ꞊blɛɛ ˈö ˗gban ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗bha?

⁴ Yesu ˗yö kwa ˗zo ˗kpɔɔ ꞊dhɛ kö ˈkwa˗ pö ˈkwa ˗Zlan ˗zokunwɔn kë, kwa ˗dho bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ: “˗Da ˈkɔdhi ˈgbɛa ˗bha ˗sü ˈka˗ ˗ga ˗na bhë, ꞊yö ˈpëëpë  ˈdhö; ˈkɛɛ yö ꞊nɛ ˈö tɔɔ zian ˗gblooga ˈgbɛa ˈö dho mɛ ˈbhee˗ ˈka ˈgü ꞊siöˈ ˗zian ˈpiö; yö ꞊nɛ ˈö mɛdhɛvadhɛ dhö ˗a ˗zian ˗ta bhë. ꞊Dhɛ ˈö ˈdhö ꞊nɛ, ˗ka ˗da ˈkɔdhi ˈsɔɔsɔ ˗bha ꞊zianˈ! ˈKɛɛ ˈkɔdhi ˈsɔɔsɔ bhë, yö ꞊nɛ ˈö tɔɔ ˈkɔdhi ˈö˗ ˗da mü ˗sü ˈdhö ˈgbee˗ ˈka. Yö ꞊nɛ ˈö tɔɔ zian ˗gblooga ˈö dho ꞊toëpö ˗këdhösü ˗zian ˈpiö, ˈö mɛn ꞊nu ˈwo˗ ˗ta, ˈwo ˈtee.” (Matiö 7:13, 14) Ʒiaan ˈˈsɔɔsɔ ɛɛnˈˈ ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zokun, ˗yö ˗dho mɛn ˈka ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ ˗dhɛ ˈgü. Ʒiaan ˈˈgbɛɛ ɛɛnˈˈ ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ yaa ˈö bhë, ˗yö ˗dho mɛn ˈka ˈgüshiʋ̈ ˗ʒian ˗ta. ˈˈKɛɛ Zoova ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˈbha ˗mɛn ˗bha ˈgü ˗yö shiʋ̈ˈˈ. ˈWɔn ˈö ˗gban ˗a ˗bha, ˗ya dɔ ˗sü ˗ʒian ˗pʋ mɛn ꞊gban ˗gɔ.—2 Piɛdhö 3:9.

5. Mɛn ˗nu ˈwo ˗zlanwo ˗së ˈgü ü ˗dho ˗an dɔ ˗mën ˗bha?

⁵ Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa mɛn ˗nu ˈwo ˗zlanwo ˗së ˈgü ˗an dɔ. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an dɔ ˗an ˗bha ˗zoyödhe waa ˗an këwɔn ˗nu ˗bha. ˗Ya ˗pö: “Ka ˗dho ˗a ˗nu dɔ ˈkpakpadhö ˗a ˗nu këwɔn ˗nu ꞊në˗ ˗bha.” ˈYö ˈgo mü ˈzü, ˈö˗ pö: “˗A ˈklɔɔ˗ ˗mü ꞊dhɛ ˈˈdhü ˈö ˈˈdhü ˗së ˈka ˗a bhɛ din ˗yö ˗kë ˗së.” (Matiö 7:16, 17) ꞊Wa˗ pö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wo ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. ˈˈKɛɛ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wa ˈˈslö ˗mɛɛn ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü kö ˈpë ˗Zlan ˗dhɛ ˗së ˈwo˗ kë. Pë ˗nu ˈwo ˗dho kwa ˗takun kö mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈdhö ˗tiaandhö ˈkwa ˗an dɔ, ˈyö ˈkwa ˗dho yö ˗an ˗bha bhë.

6, 7. ˈMën ˗kë ˈö ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede ˗yö ˗gban Biblö ˗ta? ˗Mën ˈö Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ?

⁶ Kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗sü dua ˗mü kö ˗yö ˗gban Biblö ˗ta. Biblö ˗ya ˗pö: ‘˗Wʋ ˈˈpɛpɛ ˈkö ˗bɛn zë ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha ˈsëëdhɛ ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bha˗ ˈgü bha˗ ꞊gban ꞊trɔɔn ˗së ˗yö ˗dhö, yö ꞊në˗ ˗ya mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu zuëˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˈwo˗ ˗ya ˈsëëdhɛ ˈgü, kö ˗wo kwa draan˗ pë ˈö kpengdhö ˗a ˈka, kö˗ ˈdhɛ ˗nu ˈö ˈwaa ˗së kö ˈkwa˗ dɔ. ˗Wʋ ˗nu bha ꞊në ˈwo kwa zun zian ˈö ˗së ˗a ˗bha, ˈyö ˈwo kwa ꞊draan ˈwɔn ˗së kë ˗sü ˗bha. Kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈmɛ ˈö yë kë sië ˗Zlan ˗dhɛ kö˗ ˗mɛ ˗kɔ ˗yö ꞊mɔɔ ˈwɔn ˗së  kë ˗sü ˗bha ˈkpakpadhö.’ (2 Timote 3:16, 17) Bɔmɛn Pɔdhö ˈsëëdhɛ ˗bɔ Kletiɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö˗ pö: ‘˗A ˗wʋ ˈyi˗ pö ka ˗dhɛ ˈö ˈka ˈdhang bho˗ ˈˈdhiʋ̈ bha, ˈkii˗ ˗ga ꞊dhɛ mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗dhiang ˈwo˗ zë ꞊kpaɔdhɛ ˗bha ˈˈwɛɛwɛɛ ˗a ˈdhö, ˈˈkɛɛ ka˗ ˗sü ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˈka ꞊dedewo tɛan˗ ˈka ˗Zlan ˗wʋ ˈka bha ꞊në˗ ˈdhö.’ (1 Tesadhonikö 2:13) ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede ˗yö ˗gban Biblö ˈö ˗kë ˗Zlan ˗Wo ˈka bhë˗ ˗ta. ˈYaa ˗gban mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈwɔndɔdhe ˗nu, ˗an wɔkɔ ˗nu ɛɛnˈˈ pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu ˗ta.

⁷ Pë ˈˈpɛpɛ ˈö Yesu ˗yö mɛn ˗nu ꞊klaŋ ˗kë ˗an ˈka, ˗wo ˗gban Biblö ˗ta. (Zan 17:17 ˗wo pö.) ꞊Ya kë ꞊shiö ˗yö Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗wo ˗pö. (Matiö 4:4, 7, 10) ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ꞊dede ˗nu wo ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗sü Yesu ˗bhaa ˗bha, ˈö ˈwo wo ˗bha ꞊klaŋwo ˈˈpɛpɛ ˗gban Biblö ˗ta.

8. ˗Mën ˈö Yesu kwa ꞊klaŋ ˗kë ˗a ˈka ˈö ˗gban Zoova ˗dhɔkë ˗kɔ ˗bha?

⁸ Kwa dua ˗mü kö ˈkwa Zoova yöö dosɛnŋ ˈnën ˗dhɔkë. Psaume 83:18 ˗ya ˗pö: “Bhi ˈö ü ˈtɔ ˗kë Zoova ˈka bhë, bhi dosɛnŋ ˈnën ˈü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗gɔ ˗ta.” ˗Yö ˗kun Yesu ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo ˗Zlan ꞊dede ˈö ˈdhö ˗a dɔ, ˈyö ˗Zlan ˈtɔ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ. (Zan 17:6 ˗wo pö.) Yesu ˗ya ˗pö: ‘I ˗dho i Dëmɛ, i ˗bha ˗Zlan [Zoova] yöö do ꞊në˗ ˗dhɔkë.’ (Matiö 4:10) ˈDhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka bhë, Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈnën ˈkwa ˗ʒiö ꞊keŋ. Zoova yöö dosɛnŋ ˈnën ˈkwa˗ ˗dhɔkë, ˈyö ˈkwa˗ ˗dhɛ ö ˈtɔ ˈka. Kwa ˗Zlan ˈtɔ waa ˈpë ˈö ˗dho ˗a kë kwa ˗dhɛ ˗an ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ.

9, 10. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ˈko ˗dhɔ ˗yö kwa ˈko ˗kë?

⁹ Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ꞊dede ˗yö kwa ˗kë. Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɔ ˗yö ˗an ˈko kë. (Zan 13:35 ˗wo pö.) Kwa ˈgodhɛ ˗nu, kwa ˗bha ˈˈsɛ ˗bha wɔkɔ ˗nu, ˈkwa ˗kë ꞊nɔɔmɛn ɛɛnˈˈ ˈˈfleemɛn ˈka, ˈyaa ˈwɔn ˈbha ˈka. Kwa ˈko ˗dhɔ ˗bha kwa ˈko ˗nu kë ˗sü ˗yö kwa ˗kë ꞊dhegblüzë do ˈka. (Kodhɔsö 3:14) ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈkwaa ˈdho ˗gblü ˈˈdhiʋ̈ kö ˈkwa mɛn zë. Biblö ˗ya ˗pö: ‘˗Zlan ˗bha ˈnë ˗nu waa˗ Sɔtraan bhang ˗nu ˗a ˗nu ˗bho ˈko ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛ ꞊në bha. Mɛ ˈˈʋʋ ˗mɛ ˈö ˈyaa ö  ˗gɔ ˗gban ˈwɔn ˗së ˗zë kë ˗sü ˈgü ˈö ˈwɔn yaa ꞊në˗ ˗kë, ˈˈɛɛn ˈö˗ dheebhang ˗dhɔ ˈyaa˗ kë, kö ˗Zlan ˗bha mɛ ˈyaa kë ˈˈdhʋ̈.’ ˈYö go mü ˈzü ˈö˗ pö: “Kwa ˗dhɔ ˗yö kwa ˈko kë, kö ˈkwa ˈdho kë ꞊dhɛ kwa ˈˈbhɛma Adan gbö Kaɛn ˈö gun Sɔtraan ˗bha mɛ ˈka ˈö ö ˈzlaa˗ zë yi ˈbha ˈka bha˗ ˈdhö.”—1 Zan 3:10-12; 4:20, 21.

¹⁰ Kwa kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗nu, kwa ꞊faan ˗nu waa kwa ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗sü ˈö ˈkwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun, ˈö ˈkwa ˗an ꞊faan mën. (Eblö 10:24, 25) “˗Kwa ˈwunsë kë mɛn ˈplɛ ˗dhë.”—Gadhatö 6:10.

11. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa Yesu yö ꞊dhɛ ʒiaan ˈö dho ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö?

¹¹ ˗Kwa ˈwɔn man Yesu ˗ta ˈyö ˗tɔ yö ˈnën ˈtɔ˗ ʒiaanga ˈö dho ˗Zlan ˈˈpiʋ̈. Biblö ˗ya ˗pö: “Yöö doseng ꞊në dhasü ˗yö ꞊slɔɔ˗ ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˈtɔ ˈˈwɛɛ ˈbha kö dho kë ˈˈkpʋng ꞊taa kö ˈkwa bɔ˗ ˗ta ˈkwa dha ˈyaa ˈdhö.” (Këwɔn ˗nu 4:12) ˈSëëdhɛ ˗be ˈö yö ˗a ˈwɔn ˗gɔ 5 ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˗yö Yesu ˗bɔ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa kö ˗yö ö ˗bha ˗tosɛta nu mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn man ˗an ˗ta ˗an ˗gɔtadhɔpë ˈka. (Matiö 20:28) ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, Zoova ˗ya ˈö ˗kɔ ˈˈyɛ Yesu ˗bha kö ˗yö kë ˗Gblüdë ˈö ˗dho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ꞊kɔɔn ˗a ˈka. ˈPë ˗kë ˈö Biblö ˗ya pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwa˗ pö ˈkwa ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈwɔn man Yesu ˗ta ˈyö bhë.—Zan 3:36 ˗wo pö.

12. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwaa kwa ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˗nu ˈgü?

¹² Kwa dua ˈyaa ˗mü kö kwa ˗kɔ ˗yö kë ˈˈsɛkɔɔwɔn ˗nu ˈgü. Yesu yö ˈti ö ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˗nu ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈwo˗ kun ˈwo dho ˗a ˈka zakandhɛ ˈgü, ˗ya ˗pö Pidhatö ˈö kun Wlɔmö ˈˈsɛ ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˈka ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ: “Ma ˗gblüdëdhɛ ˈyaa ˈˈkpʋng ꞊taa yö.” (Zan 18:36 ˗wo pö.) Kwa ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗bha ꞊dhɛ Yesu ˈdhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗dhɛ ˈˈoo ˗dhɛ ˈö ˈkwa ˗kë ˗a ˗bha, ˈkwaa kwa ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˗nu ˈgü. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwa kwa “˗gɔ ˈdho ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛ ˗nu ˗dhɛ ˈˈsia˗.” (ˈWlɔmö 13:1) ˈˈSɛ ˈö ˈkwa˗ ˈgü, kwa˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗kun. ˈˈKɛɛ kö ˗a ˈtɔŋ˗ ˈbhaa ˗yö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗gɔ, kwa kwa ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu  ˗sü bɔmɛn ˗nu ˗bhaa ˗bha ˈkwa˗ pö: ‘˗A ˗dhɛa ˗bha ꞊dhɛ ˈyi ˗Zlan ꞊në˗ ꞊bhlëë ˗ya kö ˗yö ziö˗ mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗zë ˗ta.’—Këwɔn ˗nu 5:29; Makö 12:17.

13. Nɔɔn˗ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa˗ pö ˗ni ˈgü ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha?

¹³ Kwa kwa ˗zo yö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dosɛnŋ ˈnën ˗dho ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bho ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ‘ˈWɔn ˗taɔng ˗së ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗wɔn ˗bha’ bhë, ˗yö ˗dho pö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü. (Matiö 24:14 ˗wo pö.) Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha mɛnkɔɔnsü ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö pë ˗nu ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dho ˗an kë kwa ˗dhɛ ˗yö ˗an kë. (Psaume 146:3) Yesu ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗wɔn ˈgü ˈkwa˗ pö: “I ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˗yö nu, i dhɔɔbhaawɔn ꞊në ˗yö kë ˈˈkpʋng ꞊taa ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˈka dhang˗ ˈgü ˗a ˈdhö.” (Matiö 6:10) Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha mɛnkɔɔnsü ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgüshiʋ̈ ˈö “yöö dosɛnŋ ˈö to yi ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka.”—Daniel 2:44.

14. Ü ˗bhaa ˈgü, de ˗nu ˈwo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗a ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede ˈka?

¹⁴ Pë ˗nu ˈü go ˗an ˈgü man bhë ˈbha ü ˗zota ˗an ˈgü, ˗bhö ü ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ: ‘De ˗nu ˈwo wo ˗bha ꞊klaŋwo ˗nu ˗gban Biblö ˗ta? De ˗nu ˈwo ˗Zlan ˈtɔ ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ? De ˗nu ˈö ˗an ˗dhɔ ˗yö ˗an ˈko ˗kë ꞊dedewo, ˈö ˈwo wo ˗zo yö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö Yesu ˗bɔ kö ˗yö kwa dha? De ˗nu ˈö ˈwaa wo ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˗nu ˈgü? De ˗nu ˈwo˗ pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dosɛnŋ ˈnën ˗dho ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bho ˈˈkpɔnŋ ꞊taa?’ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu dosɛnŋ ˗mü.—Isaïe 43:10-12.

15. ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗ya ˗zo ˈkun, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë?

¹⁵ ˗Zo yö ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗dhö, ˈyaa ˈwɔn ˈbha ˈka. ˗Zuu yaa ˗nu ˗dee ˗ʒian ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗dhö, ˈˈkɛɛ ˈwaa wɔn man ˗a ˗ta. (Zakö 2:19) ˈKwa˗ pö kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë  ˗kɔ ˗yö kë ˗a ˗dhɛ ˗së, kwa dua ˗mü kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˈˈdhiʋ̈ ˈya ˗dho ˈto ˗Zlan ˗yö ˗dhö ˗ta, ˈˈkɛɛ kö pë ˈö˗ pö ˈkwa˗ kë ˈpö.

16. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa ˈˈkan ꞊sua ˗zlanwo ˗bha?

¹⁶ ˈKwa˗ pö kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗ya ˗zo ˈkun, kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈkan ꞊sua ˗zlanwo ˗bha. ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Izai pë ˗bɛn ˗zë ˈö˗ pö: “˗Ka ˈgo ˈmɛn ˈwo bha˗ ˗nu kpö ˈgü, ˈka ˗dho ˗dhii ˗ya ka ˗de ˗bha.” (Isaïe 52:11; 2 Kodhɛngtö 6:17) Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa ˈˈkan ꞊sua ˗zlanwo ˗bha ꞊kwɛɛ˗ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗bha.

17, 18. ˈMën ˗tɔ ‘Babidhɔdhö ˈKpii˗’, ˈyö ˈmën ˗kë ü dua ˈdhö ˗mü kö ˈü ˈgo ˗a ˈgü ˈˈvaandhö?

¹⁷ ˈMën ˗tɔ ꞊sua ˗zlanwo? ꞊Sua ˗zlanwo ˈnën ˗tɔ ˗zlanwo suu ˈˈoo ˗suu ˈö mɛn ꞊klaŋ ˗kë ˈpë ˗Zlan ˗Wo yö ˈti˗ pö ˗a ˈka. Biblö ˗yö ꞊sua ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˗dhɛ ‘Babidhɔnö ˈKpii˗.’ (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 17:5) ˈMën ˗kë ˈö ˗an ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈? ˈDhɛ ˈˈyi ˈö pa Noe ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü bhë ˈö ꞊bhʋ̈ʋ̈, ˈyö ꞊sua ˗zlanwo ꞊vadhɛ ˗bha mɛn ꞊klaŋ kë ˗wo ˗nu ˗bhë ˗an zü ˗yö dɔ ˈˈkwipö ˈwo˗ ˗dhɛ Babidhɔnö bhë ˗a ˈgü. ˈYö ꞊sua ˗wo ˗nu bhë ˈwo ˗pɛn ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo kun Babidhɔnö, ˗wo ˗kun ˗zlan ˗yaaga ˈwo wo ˈkoodhö ˗an ˗dhɔkë ˗ni ˈgü. ꞊Dɛɛ ˈpö, ˗zlanwo ꞊vadhɛ ˈgümɛn ˗nu mɛn ˗nu ꞊klaŋ ˗kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ö ˈkoodhö ˗yaaga. ˈˈKɛɛ Biblö ˗ya ˗pö ˈˈpuu ꞊dhɛ ˗Zlan ꞊dede ˗yö dosɛnŋ Zoova ˈka, ˈyö˗ Gbö ˗kë Yesu ˈka. (Zan 17:3) Mɛn ˗nu ˈwo kun Babidhɔnö ˗wo ˗kun wo ˗zo yö ˗ni ˈgü ꞊dhɛ mɛn ꞊ya ga ˗a pë ˈbha ˗go ˗a ˈgü ˈö dho ˗tosɛta kë ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˈgü, ˈö˗ ˈpë bhë ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö saanˈˈ sü ˈˈwo ˈgü. ˈˈKɛɛ gagade ˈyaa ˗mü.—˗Bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 14, 17 waa˗ 18 ˗bha.

¹⁸ ˗Zlan ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ ꞊sua ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˈgüshiʋ̈ ˗sü ꞊ya yö ꞊klöö˗. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 18:8) ˈPë ˗kë ˈkwa ˗dho ˈgo ꞊sua ˗zlanwo ˈgü ˈˈvaandhö ü˗ ˗gɛn ˗dɔ ˗ee? Zoova ˗Zlan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˈˈvaandhö kö ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈya ˗dho ʒiö.—˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 18:4.

19. Kö ˈü ˗da Zoova ˗dhɔkë ˗ʒian ˗ta, ˗yö ˗dho ö ˗zo kë ü ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁹ ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha˗ pö ˈü ˈgo ꞊sua ˗zlanwo ˈgü  kö ˈü Zoova ˗dhɔkë, ü ˈˈtɔŋdë ˈbhaa ˗nu ɛɛnˈˈ ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈbhaa ˗nu wo ˈti ˗dho ˗a ˈgü man ü ˗gɔ. ˗A ˗dee ˗ʒiaan ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ü ˗bha ˗tosɛta ˗kë ü ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ Zoova yö ˈti ˗dho ö ˗kɔ ˈˈkan ü ˈgü. Ü ˗dho ˗da ˈkɔdhi ˈö˗ ˈgümɛn ˗nu ˗mɔɔn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü, ˈö ˗an ˈko ˗dhɔ ˗an ˈko ˗kë ꞊dedewo bhë˗ ˈgü. ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü ˈzü, ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈö ˗dho kë ˗Zlan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊dɛɛ ˈgü bhë, ˗a ˗zoyödhe ˗dho kë ü ˗gɔ. (Makö 10:28-30) ˗A ˈbhaa ꞊ya kë ü ˈˈtɔŋdë ˗nu ɛɛnˈˈ ü ˗bha ˈkɔɔmɛn ˗nu ˈwo ˗gban ü ˗bha Zoova ˗dhɔkë ˗sü ˗gɔ bhë, ˗a mɛn ˈbhaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗we Biblö draansü ˗bha.

20. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˈka?

²⁰ ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ꞊ya ˈto ꞊klöö˗ kö ˗Zlan ˗yö ˈwɔn yaa kë ˗sü ꞊gban ˈˈpɛpɛ bho ˈˈshia˗, kö ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ꞊kɔɔn. (2 Piɛdhö 3:9, 13) ˗Yö ˗dho kë ˈwɔn ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ꞊dede ˈka. Mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗dho Zoova ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˈka. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈpë ü dua ˈdhö ˗mü kö ˈü˗ kë, ˗a kë ˈˈtʋ̈ŋ yö˗ ˈgü kö ˈü ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˗bha.