1. ¿Pën diˈib jeˈeyë mbäät xyˈanmäˈäyëm wiˈixë Dios yajmëdunäˈäny?

MAYË relijyonk jyënäˈändë ko tëyˈäjtën tnimaytyäˈäktë Dios. Per tsip yajmëbëkët, mët ko wiˈixëm tnimaytyäˈäktë pënën Dios ets wiˈix mbäät nˈawdäjtëm. Pääty, ¿wiˈix mbäät nnijäˈäwëm diˈibë relijyonk tëyˈäjtën? Yëˈëyë Jyobaa diˈib mbäät xyˈanmäˈäyëm wiˈix yajmëdunäˈäny.

2. ¿Ti mbäät xytyuny parë xynyijawët wiˈixë Dios yajmëdunäˈäny?

² Jyobaa të xymyoˈoyëmë Biiblyë parë nnijäˈäwëm wiˈix mbäät nˈawdäjtëm ets nmëduˈunëm, pääty ëxpëkë Biiblyë. Jyobaa mbudëkëyanëp parë xyjaygyukët ets xykyuytyunët tijaty tukniˈˈijxëp, mët ko yëˈë naytyukjotmaytyuunëp mët mijts (Isaías 48:17).

3. ¿Ti diˈibë Dios yˈawijxypy ets nduˈunëm?

³ Näägë jäˈäy wyinmaytyë ko Dios tyukjotkëdakypy tukëˈëyë relijyonk, perë Jesus kyaj duˈun ojts xytyukniˈˈijxëm. Yëˈë jyënany: “Kaˈap nyiˈëmukëty tyëkëjaˈantë ja jaˈay ma ja tsajpjotmëtë kutujkënën mëtiˈipës janaam jatsojk xyˈënënmaaytyëpën Wintsën. Yiˈiyë jam tëkëjantëp mëtiˈipë pyatuuntëpën ja nTeetyës tsajpotmëpë ja tsyojkën”. Extëm nˈijxëm, jëjpˈam nnijäˈäwëm ti diˈibë Dios tsyojkypy ets ta net nduˈunëm. Kujotmay pën kyaj duˈun nduˈunëm, pesë Jesus ojts tˈijxkijpxyë duˈumbë jäˈäy mëdë axëkjäˈäytyëjk o pënaty kyutëjtëbë ley (Mateo 7:21-23, TY).

4. ¿Wiˈixë Jesus jyënany ko tuˈugë jäˈäy tmëdunäˈänyë Dios?

⁴ Jesus ojts jyënaˈany ko tsiptäˈägäämp nmëduˈunëmë Dios. Ojts tˈijxkijpxyë ja Dios mëduumbë jyukyˈäjtën mët tuˈugë tuˈu xuˈutspë diˈib kyaj nëgoo jäˈäy dyoˈoyäˈändë. Jyënany:  “Tëkëdë mä ja tëjkˈää xuˈutspë. Jaˈa ko wyoonyëty ja kemyˈää es ja tuˈu diˈibë nëjxp mä ja kutëgoˈoyën, es may ja jäˈäyëty diˈibë nëjxtëp jap. Per xyuˈutsëty ja kemyˈää es ja tuˈu diˈibë nëjxp mä ja jikyˈäjtënë winë xëë winë tiempë, es niwaanëty yëˈë diˈibë pyattëp” (Matewʉ 7:13, 14). Ja xuˈutspë tuˈu, yëˈë yˈandijpy ja relijyonk diˈib tëyˈäjtën diˈib mënëjkxp mä jukyˈäjtënë winë xëëbë. Ets ja tuˈu diˈib woony, yëˈë yˈandijpy ja relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty diˈib mënëjkxp mä kutëgoˈoyën. Perë Jyobaa kyaj ttsoky ets nituˈugë jäˈäy kyutëgoyët, pääty tnasˈixë tiempë etsë jäˈäy yˈixyˈatëdët (2 Peedrʉ 3:9).

5. ¿Wiˈix mbäät nˈëxkäjpëm pënaty tyukˈijtëdëbë relijyonk diˈib tëyˈäjtën?

⁵ Jesus ojts jyënaˈany ko mbäät nˈëxkäjpëm pënaty tyukˈijtëdëp ja relijyonk diˈib tëyˈäjtën, ko nˈijxëm tijaty myëbëjktëp ets tijaty tyuundëp. Jyënany: “Miitsëty mbäät xyˈëxkaptë mët extëm [...] yˈadëˈëtstë”. Ets ojts tˈijxkijpxyë ja relijyongë tëyˈäjtënbë mët tuˈugë oybyë kepy ko jyënany: “Tëgekyë oygyepy yajkypy ja tyëëmp oy” (Matewʉ 7:16, 17). Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko pënaty tyukˈijtëdëbë relijyonk diˈib tëyˈäjtën kyaj tyëgoytyë. Per tyuundëbë mëjääw parë ttundë diˈibë oy. Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nnijäˈäwëm diˈibë relijyonk tëyˈäjtën.

6, 7. 1) ¿Tiko relijyonk diˈib tëyˈäjtën japë tyukniˈˈijxën dyajpëtsëmdë mä Biiblyë? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Jesusë yˈijxpajtën?

⁶ Relijyonk diˈib tëyˈäjtën yëˈë tukniˈˈijxëp extëmë Biiblyë jyënaˈany. Diosë yˈAyuk jyënaˈany: “Dios wyinmäˈänymyooy ja jyaˈayëty es tkëxjäˈäyët tëgekyë ja Diosë jyaaybyajtën, es tëgekyë tadë Diosë jyaaybyajtën tuump oy es nyaˈëxpëjkëm, ndukˈanaˈamëm, nyaˈoˈoyëm, es njëjwijtsëmbijtëm pën extëm jyikyˈatët tëyˈäjtën mëët. Dëˈën ja Diosë jyaˈay kexy kaˈpxy yˈëxpëktët, tnijawëdët es ttundët tëgekyë ja oybyë tsujpë tuunk” (2 Timotee 3:16, 17). Apostëlë  Pablo nanduˈun ojts tnijayë ja myëguˈuktëjk: “Ko miits xymyëdoodë ja Diosë yˈayuk diˈibëts oj ngäjxwaˈxy, mˈaxäjëdë extëm ja Diosë yˈayuk es kyaj xyˈaxäjëdë extëmë jäˈäyë yˈayuk” (1 Tesalónikʉ 2:13). Pääty, pënaty tyukˈijtëbë relijyonk diˈib tëyˈäjtën, yëˈë tukniˈˈijxëdëp wiˈixë Biiblyë jyënaˈany mët ko yëˈë Diosë yˈAyuk. Kyaj yëˈëjëty extëm naxwinyëdë jäˈäy wyinmaytyë o extëm tmëdattë kyostumbrë.

⁷ Duˈunë Jesus ojts ttuny, tukëˈëyë diˈib tukniˈˈijxë jap dyajpëtsëëmy mä Biiblyë (käjpxë Juan 17:17, TNM). Janäämëty ojts ttukäjpxpety ja Diosë Jyaaybyajtën (Matewʉ 4:4, 7, 10). Tyamë Dios mëduumbëty nan yëˈë pyanëjkxtëbë Jesusë yˈijxpajtën, tukëˈëyë diˈib tukniˈˈijxëdëp ak jap yajpääty mä Biiblyë.

8. Extëmë Jesus tyukniˈˈijxë, ¿wiˈix yˈoyëty nˈawdäjtëmë Jyobaa?

⁸ Yëˈëyë mbäädë Jyobaa nˈawdäjtëm. Salmo 83:18 jyënaˈany: “Mijts, mxëwˈaty Jyobaa, mijts jeˈeyë naytyuˈuk diˈib mˈijtp Jantsy Këjxm abëtsemy Nyaxwinyëdë”. Jesus tyuknijawëyanë jäˈäy pënën ja Dios diˈib tëyˈäjtën ets tyukniˈˈijxë ti txëwˈaty (käjpxë Juan 17:6, TNM). Jesus nanduˈun jyënany: “Mˈawdatëp ja mWintsën Dios es xymyëdunët yëˈëyë jeˈeyë” (Matewʉ 4:10). Pääty niˈamukë Dios mëduumbëty yëˈë nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën. Pes yëˈëyë naytyuˈuk nˈawdäjtëmë Jyobaa ets nyajtuˈunëmë xyëëw, extëm ko nimaytyakëm ets ko nmënuˈkxtakëm. Nan ndukmëtmaytyakëmë jäˈäy ti Dios txëwˈaty ets ti xytyukmëdunäˈänëm.

9, 10. ¿Wiˈix nyaˈijxëm ko nnaytsyojkëm nixim niyam?

⁹ Jëjpˈam ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm. Jesus tyukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty ets nyaytsyokëdët nixim niyam (käjpxë Fwank 13:35). Ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm xyyajtuˈugyëm extëmxyëp ndukkaˈaxˈäjtëm, oy mää ntsoˈonëm, oy wiˈix ja kostumbrë nmëdäjtëm ets oyë meeny sentääbë nmëdäjtëm o kyaj (Kolosʉ 3:14). Pääty kyaj nëjkxëm tsiptuumbë ets ni ngayaˈoˈkëmë nmëguˈukˈäjtëm. Biiblyë jyënaˈany:  “Mëdë tyäˈädë nyigëxeˈeky pënatyë Dios uˈunkˈäjtëp es pënaty ja Mëjkuˈugopk uˈunkˈäjtëp. Mët ko diˈibë jikyˈäjtp axëëk es kyaj ttseky ja myëguˈuk, kyaj jyaˈˈatyëty ja Dios”. Ets ta yˈakjënäˈäny: “Nnaytsyojkëm nixim niyam, es kyaj nduˈunëm extëm ja Kaín diˈib jaˈäjtëp ja Mëjkuˈugopk es dyaˈeˈky ja myëgaˈax Abel” (1 Fwank 3:10-12; 4:20, 21).

¹⁰ Nyajtuˈunëmë xëëw tiempë, meeny sentääbë etsë jot mëjääw parë nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm ets nnaymyëjääwmoˈoyëm nixim niyam (Ebreeʉsʉty 10:24, 25). Ets “nmayˈäjtën nduˈunëm mët oy tyim pënëty” (Galasyʉ 6:10).

11. ¿Tiko nmëmëdoˈowëmë Jesus?

¹¹ Tsojkëp nmëmëdoˈowëmë Jesus, pes yëˈëgyëjxm mbäät nmëwingoˈonëmë Dios. Biiblyë jyënaˈany ko “nipën mbäädë wiinkpë xyajnitsokëm, mët ko mä tëgekyë naxwinyëdë jeˈeyë ja Jesus tiˈigyë mbäät xyajnitsokëm” (Apostʉlʉty 4:12). Mä kapitulo 5 të nnijäˈäwëm ko Jyobaa yëˈë kyajxë Jesus parë ojts tjuuybyëtsëmyë naxwinyëdë jäˈäy diˈib mëmëdoowëp (Matewʉ 20:28). Jyobaa yëˈë wyinˈijxë Jesus parë yˈanaˈamët yä Naxwiiny. Päätyë Biiblyë jyënaˈany ko jëjpˈam nmëmëdoˈowëm parë nbatëm ja jukyˈäjtën diˈib xëmëkyëjxm (käjpxë Fwank 3:36).

12. ¿Tiko kyaj nduktëjk ndukwäˈkëmë politikë?

¹² Kyaj yˈoyëty nduktëjk ndukwäˈkëmë politikë. Jesus kyaj ttuktëjkë politikë, pes duˈun tˈanmääyë Pilato mä nety yajjustisëpäätyëty: “Yëˈë nGutujkënëts kyaj yajpääty yä naxwiiny” (käjpxë Juan 18:36, TNM). Duˈun extëmë Jesus, ëtsäjtëm nan yëˈëyë nbuwäˈkëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Pääty, kyaj nduktëjkëm tijatyë politikëtëjk tyuundëp oy mä ntsënäˈäyëm. Perë Biiblyë nan xytyukˈanaˈamëm: “Tsojkëp es miitsëty nidëgekyë xymyëmëdowdët ja justisëtëjkëty es pënaty yajkutujktëp” (Romanʉs 13:1). Pääty nmëmëdoˈowëm tukëˈëyë ja ley diˈib jaˈäjtp mä paˈis. Per ko tuˈugë ley tniˈanaˈamë nduˈunëm diˈibë  Dios yajkubojkypy, ta njënäˈänëm extëm ja apostëlëty jyënandë: “Koonëm tsyekyëty es nmëmëdoˈom ja Dios es këdiinëm ja jäˈäyëty” (Apostʉlʉty 5:29; Markʉs 12:17).

13. ¿Ti tyunaambyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm?

¹³ Tsojkëp nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, pes yëˈëyë diˈib mbäät dyaˈoyë amay jotmay. Jesus jyënany ko ja “oybyë ayuk diˈibë nyimaytyakypy ja tsäjpotmëdë kutujkën yajkäjxwäˈxäämp es yajknijawët mä tëgekyë naxwinyëdë” (käjpxë Matewʉ 24:14). Nituˈugë gobiernë diˈib yä Naxwiiny mbäät tkayaˈoyë amay jotmay, yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Salmo 146:3). Jesus ojts tnigajpxy parë nˈamdoˈowëmë tyäˈädë gobiernë ko nnuˈkxtakëm, jyënany: “Yajmin ja mˈAnaˈam mGutujkën. Waˈan dyajtuny ja mtsojkën, duˈun extëm jam tsäjpotm nanduˈun yä Naxwiiny” (Mateo 6:10, TNM). Biiblyë jyënaˈany ko tyäˈädë Anaˈam Kutujkën, yajkutëgoyaampy tukëˈëyë gobiernë diˈib yä Naxwiiny “ets yëˈëyë jeˈeyë itäämp winë xëëw winë tiempë” (Daniel 2:44).

14. ¿Diˈibë relijyongë net mjënäˈänëp ko tëyˈäjtën?

¹⁴ Extëm të nˈijxëm, oknayajtëwëdë net: “¿Pënaty tukniˈˈijxëdëp extëmë Biiblyë jyënaˈany? ¿Pënaty nyimaytyaktëbë Diosë xyëëw? ¿Pënaty tsyojktëbë myëguˈuktëjk? ¿Pënaty myëbëjktëp ko Dios tkejxyë Jesus parë ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm? ¿Pënaty kyaj ttuktëk ttukwäˈägëdë tijatyë politikëtëjk tyuundëp? ¿Pënaty yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtëp ko Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën yëˈëyë yaˈoyëyaambyë amay jotmay?”. Yëˈëyë Jyobaa tyestiigëty diˈib duˈun tyuundëp (Isaías 43:10-12).

15. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën ntsojkëm etsë Dios tkupëkët extëm nˈawdäjtëm?

¹⁵ Parë Dios xykyupëjkëm kyaj jeˈeyë tsyokyëty nmëbëjkëm ko yëˈë jyamëty. Pes axtë kaˈoybyëtëjk myëbëjktëp ko  jyamëtyë Dios, per kyaj tmëmëdowdë (Santya̱ˈa̱gʉ 2:19). Pën ntsojkëm etsë Dios ttukjotkëdäˈägët extëm nˈawdäjtëm, tsojkëp nduˈunëm ti xytyukˈanaˈamëm kyaj jeˈeyë nmëbëjkëm ko jyamëty.

16. ¿Tiko jyëjpˈamëty ndukpëtsëˈëmdutëmë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty?

¹⁶ Parë Dios tkupëkët extëm nmëduˈunëm, tsojkëp ndukpëtsëˈëmdutëmë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Ja kugajpxy Isaías duˈun tkujäˈäyë: “Pëtsëmtë jam Babilonyë. Waˈats mnäyajˈitëtëty miitsëty” (Isaías 52:11, TY; 2 Korintʉ 6:17). Pääty tsojkëp njëjpkudijëtyaˈayëm tukëˈëyë diˈib miimp mä relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty.

17, 18. 1) ¿Ti yˈandijpy “Babilonyë mëj käjpn”? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets tim tsojk xytyukpëtsëëmduˈudët?

¹⁷ Relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty yëˈë diˈib kyaj tyukniˈˈixë extëmë Biiblyë jyënaˈany. Mä Biiblyë ja ttijy “Babilonyë mëj käjpn” tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty (Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 17:5). ¿Tiko? Yëˈko mayë tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, jam tsyondaky Babilonia ko nyajxy ja Ayoˈonduu mä Noé jyukyˈajty. Tyäˈädë tukniˈˈijxën, ta ojts wyäˈkxtäˈäy abëtsemy nyaxwinyëdë. Extëm nˈokpëjtakëm, ja jäˈäy diˈib tsënääytyë Babilonia ojts tˈawdattë Trinidad o tëgëëkpë dios, ets tyam, nanduˈun mayë relijyonk tyukniˈˈixëdë. Per mä Biiblyë yajxon tyukniˈˈixë ko jeˈeyë jyaˈˈaty tuˈugë Dios diˈib tëyˈäjtën, Jyobaa, ets ko Jesukristë yëˈë yˈUˈunk (Fwank 17:3). Ja jäˈäyëty diˈib Babilonia, nan myëbëjktëp ijty ko nmëdäjtëm tuˈugë anmë diˈib jukyˈäjtˈadëtsp ko jäˈäy yˈooky, ets ko mbäät wiinktsoo nyijkxy ayoobë, per kyaj tyëyˈäjtënëty (ixë notë 13, 16).

¹⁸ Dios të tnaskäjpxë ko tim tsojk kyutëgoyaˈany tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty (Diˈibʉ Jatanʉp 18:8). ¿Mbëjkypyë netë kuentë tiko jyëjpˈamëty ets xytyukpëtsëëmduˈudët ja relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty? Jyobaa  tsyojkypy ets tim tsojk xytyukpëtsëëmduˈudët mientrës taanëmë tiempë (Diˈibʉ Jatanʉp 18:4).

19. ¿Wiˈixë Jyobaa mguentˈatäˈänyëty ko mwinmäˈäny xypyëjtäˈägët xymyëdunäˈänët?

¹⁹ Ko mwinmäˈäny xypyëjtäˈägët xymyëdunëdë Jyobaa ets xytyukpëtsëëmduˈudëdë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, mbäät näägë mjiiky mmëguˈuk o mëtnaymyaayëbë kyaj tjaygyukëdë etsë net mëtsiptsoonëdë. Perë Jyobaa yëˈë mguentˈatanëp ets abëtsemy nyaxwinyëdë mmoˈoyaˈanyëtyë miyonkˈamë mjiiky mmëguˈuk diˈib tsyojktëp ja tëyˈäjtën ets yˈawijx jyëjpˈijxtëp ja jembyë jukyˈäjtën (Markʉs 10:28-30). Ets waˈan ok tkupëktët ja tëyˈäjtën pënaty tyam mdukmëtsipˈäjtëdëp.

20. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets xytyukˈitët ja relijyonk diˈib tëyˈäjtën?

²⁰ Tim tsojkë Dios dyajkutëgoyaˈany tukëˈëyë axëkˈäjtën ets ja yˈAnaˈam Kyutujkën tyuundëkëyaˈany yä Naxwiiny (2 Peedrʉ 3:9, 13). ¡Jantsy oy yˈitäˈänyë tyäˈädë jukyˈäjtën! Niˈamukë jäˈäy nëjkx tmëdunäˈändë Jyobaa extëm ttukjotkëdaˈaky. Pääty, jëjpˈam ets tyam xyaˈˈaduˈugëdë mwinmäˈäny parë xytyukˈitët ja relijyonk diˈib tëyˈäjtën.