1, 2. Mɛni sanehi nɛ e sa kaa o bi o he, nɛ mɛni he je nɛ e he hia a?

BAIBLO ɔ nɛ o kase ɔ ha nɛ o ba na kaa nihi fuu nɛ a deɔ ke a ngɛ Mawu jae ɔ tsɔɔ lakpa tsɔɔmihi, nɛ a peeɔ níhi nɛ Mawu sume. (2 Korinto Bi 6:17) Enɛ ɔ he je nɛ Yehowa fã wɔ kaa waa je lakpa jami nɛ ji, ‘Babilon Kpetekpleenyɛ’ ɔ mi ɔ nɛ. (Kpojemi 18:2, 4) Lɔ ɔ, mɛni o maa pee? E sa nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ nɛ mwɔ e yi mi kpɔ, nɛ e bi e he ke, ‘Anɛ i suɔ nɛ ma ja Mawu bɔ nɛ Mawu nitsɛ suɔ lo, aloo bɔ nɛ i suɔ?’

² Ke o nyɛ nɛ o kɛ lakpa jami po tako mi ɔ, lɛɛ o bɔ mɔde. Se eko ɔ, lakpa jami mi ní peepee komɛ ngɛ nɛ loloolo ɔ, o bua jɔ he. Ha nɛ wa susu ekomɛ a he nɛ waa hyɛ nɔ́ he je nɛ Yehowa sume jamɛ a ní ɔmɛ ɔ.

3. (a) Mɛni he je nɛ e he wa ha ni komɛ kaa a ma kpa fonihi kɛ amagahi nɛ a kɛ tsuɔ ní ngɛ jami mi ɔ? (b) Mɛni Baiblo ɔ deɔ ngɛ amaga jami he?

³ Ni komɛ ngɔ fonihi kɛ amagahi kɛ tsu ní jehahi babauu ngɛ a Mawu jami mi. Ke mo hu o peeɔ jã a, eko ɔ, e maa pee mo kaa ke jamɛ a ní ɔmɛ be ɔ, o be nyɛe ma ja Mawu. Se mo kai kaa Yehowa tsɔɔ wɔ bɔ nɛ e sa nɛ wa ja lɛ ha. Baiblo ɔ tsɔɔ wɔ kaa Yehowa sume nɛ waa gu amagahi a nɔ kɛ ja lɛ.​​—Kane 2 Mose 20:4, 5; La 115:4-8; Yesaya 42:8; 1 Yohane 5:21.

4. (a) Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ wa ja nimeli nɛ a gbo ɔ? (b) Mɛni he je nɛ Yehowa de e we bi ɔmɛ ke a kɛ ni gbogboehi ko tu munyu ɔ?

 ⁴ Ni komɛ bɔɔ mɔde kaa a maa pee nɔ́ ko kɛ wo nimeli nɛ a gbo ɔ a hɛ mi nyami. A nyɛɛ nɛ a jaa mɛ po. Se wa kase kaa ni gbogboe ɔmɛ be nyɛe maa ye bua wɔ, nɛ a be nyɛe maa ye wɔ awi. A tsa we si himi nɔ ngɛ he ko. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, oslaa ngɛ he kaa nɔ ko maa bɔ mɔde kaa e kɛ ni gbogboehi maa tu munyu, ejakaa sɛ gbi tsuaa sɛ gbi nɛ e peeɔ kaa e je suɔlɔ ko nɛ gbo ngɔ ɔ, mumi yayami ɔmɛ a ngɔ nɛ e je. Enɛ ɔ he je nɛ Yehowa fã Israel bi ɔmɛ ke a ko tsɛ kpade loo a kɛ a he ko wo mumihi a tsɛmi mi ɔ nɛ.​​—5 Mose 18:10-12; hyɛ Nyagbe Ningmahi 26 kɛ 31.

5. Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o kpa amaga kɛ nimeli nɛ a gbo ɔ jami?

⁵ Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o kpa amaga jami loo blema nimeli jami? E sa nɛ o kane Baiblo ɔ, nɛ o susu bɔ nɛ Yehowa naa jamɛ a ní ɔmɛ ha a he. Yehowa “hiɔ” ní nɛ ɔmɛ kulaa. (5 Mose 27:15) Moo sɔle daa konɛ Yehowa nɛ ye bua mo nɛ o kua amaga jami, nɛ o nyɛ nɛ o ja Yehowa kaa bɔ nɛ e ngɛ hlae ɔ. (Yesaya 55:9) Mo ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua mo nɛ o kua amaga jami mi ní peepeehi kɛ ní kpahi nɛ kɛ lakpa jami ngɛ tsakpa a tsuo.

6. Mɛni he je nɛ a hla December 25 kɛ ha Yesu fɔmi ligbi ɔ?

⁶ Bloonya yemi ji gbijlɔ ko nɛ he si wawɛɛ ngɛ je ɔ mi tsuo, nɛ nihi fuu susu kaa a yeɔ kɛ kaiɔ Yesu fɔmi ligbi. Se Bloonya je lakpa jami mi. Womi ko tsɔɔ kaa December 25 ji ligbi nɛ blema Roma bi ɔmɛ kɛ jaa pu ɔ. A he ye kaa jamɛ a ligbi ɔ ji pu ɔ fɔmi ligbi.  Akɛnɛ jami nya dali ɔmɛ suɔ nɛ wɔ jali nɛ ɔmɛ a ti nihi fuu nɛ a ba pee Kristofohi he je ɔ, a ngɔ December 25 kɛ da si ha Yesu fɔmi ligbi be mi nɛ a fɔ we Yesu ngɛ jamɛ a ligbi ɔ nɔ. (Luka 2:8-12) Yesu kaseli ɔmɛ yi Bloonya. Womi nɛ ji Sacred Origins of Profound Things ɔ hu tsɔɔ mi kaa jeha 200 ngɛ Kristo fɔmi se ɔ, ‘nɔ ko nɔ ko li be tutuutu nɛ a fɔ Yesu, nɛ nihi bɔɔ ko pɛ nɛ a suɔ kaa a le.’ Bloonya yemi je sisi jeha lafahi abɔ ngɛ Yesu gbenɔ se.

7. Mɛni he je nɛ anɔkuale Kristofohi yi Bloonya a?

⁷ Nihi babauu le he nɛ Bloonya yemi kɛ e mi wɔ jami ní peepeehi kaa hɛja jemi kɛ ní kemi je kɛ ba. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be ko nɛ be ɔ, akɛnɛ Bloonya yemi je wɔ jami mi he je ɔ, a wo mlaa ngɛ England kɛ Amerika kaa nɔ ko kó ye Bloonya. Ke a nu nɔ ko kaa e ngɛ Bloonya yee ɔ, a gblaa e tue. Se e kɛ we nɛ Bloonya yemi ba he si ekohu. Mɛni he je nɛ anɔkuale Kristofohi yi Bloonya a? Ejakaa a suɔ nɛ a sa Mawu hɛ mi ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi.

8, 9. Mɛni he je nɛ Yesu kaseli ɔmɛ yi fɔmi ligbi ɔ?

⁸ Fɔmi ligbi yemi hu ji nɔ́ ko nɛ nihi a bua jɔ he wawɛɛ. Anɛ e sa kaa Kristofohi nɛ a ye fɔmi ligbi lo? Ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, nihi nɛ a ja we Yehowa nɛ a ye a fɔmi ligbi. (1 Mose 40:20; Marko 6:21) Wɔ jali yeɔ fɔmi ligbi nɛ a kɛ woɔ a lakpa mawu ɔmɛ a hɛ mi nyami. Enɛ ɔ he nɛ Kristofohi nɛ a hi si blema a “bu fɔmi ligbi yemi kaa wɔ jami ní peepee ɔ nɛ.”​​—The World Book Encyclopedia.

⁹ Blema a, Hela bi kɛ Roma bi he ye kaa mumi ko  ngɛ nɛ yeɔ adesa fɛɛ adesa fɔmi he odase, nɛ e poɔ e he piɛ ngɛ e je mi si himi tsuo mi. Womi nɛ ji, The Lore of Birthdays ɔ de ke: “Kake peemi ngɛ mumi nɛ ɔ kɛ mawu nɛ a ke a fɔ nɔ ko ngɛ e fɔmi ligbi nɔ ɔ a kpɛti.”

10. Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ Kristofohi nɛ a ye fɔmi ligbi ɔ?

¹⁰ Anɛ o susu kaa Yehowa kplɛɛ gbijlɔhi nɛ je lakpa jami mi ɔ a nɔ lo? (Yesaya 65:11, 12) Dɛbi, e kplɛɛ we nɔ. Lɔ ɔ he je nɛ wa yi fɔmi ligbi kɛ gbijlɔ kpahi nɛ a kɛ lakpa jami ngɛ tsakpa a nɛ.

11. Mɛni he je nɛ nihi yeɔ gbijlɔ komɛ ɔ? Mɛni lɛ e sa kaa o ha nɛ e he nɛ hia mo pe nɔ́ tsuaa nɔ́?

¹¹ Ni komɛ le kaa Bloonya yemi kɛ gbijlɔ komɛ je wɔ jami mi, se kɛ̃ ɔ, a yaa nɔ nɛ a yeɔ. A susu kaa jamɛ a gbijlɔ ɔmɛ haa nɛ a náa he blɔ kɛ slaa a weku li. Anɛ jã ji bɔ nɛ mo hu o susu lo? Tɔmi be he kaa wa ma ya slaa wa weku li, loo waa kɛ mɛ ma bla konɛ wa je wa hɛja. Yehowa lɛ to weku sisi, nɛ e suɔ nɛ waa kɛ wa weku li nɛ ná bua jɔmi. (Efeso Bi 3:14, 15) Se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ maa hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ he nɛ hia wɔ pe wa he nɛ waa kɛ maa wo lakpa jami mi gbijlɔ ko nɛ ma ha nɛ wa weku li a bua maa jɔ ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, bɔfo Paulo de ke: “Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ ka nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ nyɛɛ hyɛ kaa e sa Nyɔmtsɛ ɔ hɛ mi lo.”​​—Efeso Bi 5:10, NW.

12. Mɛni lɛ ma ha nɛ Yehowa bua be gbijlɔ ko he jɔe?

¹² Nihi fuu susu kaa he nɛ gbijlɔ ko je sisi ngɛ ɔ he hia we, se Yehowa lɛɛ e he hia lɛ wawɛɛ. Ke gbijlɔ ko je lakpa jami mi, loo e woɔ adesahi loo mahi a hɛ mi  nyami ɔ, Yehowa sume kulaa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Egipt bi ɔmɛ yeɔ gbijlɔhi fuu kɛ woɔ lakpa mawuhi nɛ a jaa amɛ a hɛ mi nyami. Benɛ Israel bi ɔmɛ je Egipt se ɔ, a ya ye gbijlɔhi nɛ Egipt bi ɔmɛ yeɔ ɔ eko nɛ a tsɔɔ kaa e ji ‘nyami ligbi ha Yehowa.’ Se Yehowa gbla Israel bi ɔmɛ a tue ngɛ nɔ́ nɛ a pee ɔ he je. (2 Mose 32:2-10) Gbalɔ Yesaya de ke, e sɛ nɛ waa “ta nɔ́ ko nɛ he tsɔ we he.”​​—Kane Yesaya 52:11.

13. Ke o mwɔ o yi mi kpɔ kaa o be gbijlɔ ko yee hu ɔ, mɛni ji sane bimi komɛ nɛ eko ɔ, o ma bi o he?

¹³ Ke o mwɔ o yi mi kpɔ kaa o be gbijlɔ ko yee hu ɔ, eko ɔ, o ma bi o he sane komɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ: Ke nihi nɛ i kɛ mɛ tsuɔ ní ɔ bi mi nɔ́ he je nɛ i kpa Bloonya yemi ɔ, mɛni ma de mɛ? Kɛ ma pee kɛɛ ke nɔ ko ke mi Bloonya ní? Kɛ ma pee kɛɛ ke ye huno ɔ loo ye yo ɔ suɔ kaa ma ye gbijlɔ ko? Mɛni ma nyɛ ma pee konɛ e ko pee ye bimɛ ɔmɛ kaa gbijlɔ ko loo a fɔmi ligbi nɛ a yi ɔ ha nɛ nɔ́ ko ngɛ mɛ bɔe?

14, 15. Ke nɔ ko ha mo gbijlɔ ko he manye aloo e ke mo ní ɔ, mɛni o ma nyɛ maa pee?

¹⁴ Ke waa kɛ si fɔfɔɛ ko kpe ɔ, e sa nɛ wa susu nɔ́ nɛ wa ma de loo nɔ́ nɛ wa maa pee ɔ he saminya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nihi ha mo gbijlɔ ko he manye ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sɛ nɛ o po a nya mi. O ma nyɛ ma de ke, “Mo tsumi.” Se ke nɔ ɔ ngɛ hlae nɛ e le nɔ́ he je nɛ o yi gbijlɔ ɔ, o ma nyɛ maa tsɔɔ lɛ nya. Be fɛɛ be ɔ, mo je mi mi himi kɛ bumi kpo, nɛ o kɛ ga nɛ tsu ní. Baiblo ɔ de ke: “Ke nyɛɛ kɛ nihi ngɛ ní sɛɛe ɔ, nyɛ ha nɛ munyu nɛ maa je nyɛ nya a nɛ ngɔ kaa nɔ́ ko nɛ a wo lɛ ngo, nɛ nyɛɛ le bɔ nɛ nyɛ ma ha nɔ tsuaa nɔ munyu  heto bɔ nɛ sa.” (Kolose Bi 4:6) O ma nyɛ ma ha nɛ nɔ ɔ nɛ le kaa o suɔ kaa o kɛ nihi ma bla kɛ je nyɛ hɛ ja, nɛ o bua jɔ nike níhi a he. Se o sume nɛ o pee jã ngɛ gbijlɔ yemi behi a mi.

¹⁵ Ke nɔ ko ke mo ní ɔ, kɛ e sa nɛ o pee o ní ha kɛɛ? Baiblo ɔ wui mlaa ngɛ he, se e tsɔɔ kaa e sa nɛ wa ha nɛ he nile kpakpa nɛ kudɔ wɔ. (1 Timoteo 1:18, 19) Eko ɔ, nɔ nɛ ngɛ mo ní ɔ kee ɔ li kaa o yi jamɛ a gbijlɔ ɔ. Aloo eko ɔ, e ma de ke, “I le kaa o yi gbijlɔ nɛ ɔ, se i suɔ kaa ma ha mo nɔ́ nɛ ɔ.” Ngɛ si fɔfɔɛhi kaa kikɛ mi ɔ, o ma nyɛ maa mwɔ o yi mi kpɔ kaa o maa ngɔ nike ní ɔ loo o be ngɔe. Se bɔ nɛ o maa mwɔ o yi mi kpɔ ha fɛɛ ko ɔ, e sa nɛ o ha nɛ o he nile nɛ kudɔ mo. Wa sume nɛ wa maa pee nɔ́ ko kɛ puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ.

16. Mɛni e sa nɛ o pee ke o weku ɔ suɔ nɛ a ye gbijlɔ ko ɔ?

¹⁶ Mɛni e sa nɛ o pee ke o weku ɔ suɔ nɛ a ye gbijlɔ ko? E sɛ nɛ o kɛ mɛ nɛ pɛ. Mo kai kaa a ngɛ he blɔ kaa a maa pee nɔ́ nɛ a suɔ. Enɛ ɔ he ɔ, mo je mi mi himi kɛ bumi kpo kɛ tsɔɔ mɛ kaa bɔ nɛ mo hu o suɔ nɛ a pee kɛ ha mo ɔ. (Kane Mateo 7:12.) Se ke o weku ɔ suɔ nɛ o kɛ mɛ nɛ bla kɛ je nyɛ hɛ ja ngɛ gbijlɔ yemi be mi hu nɛɛ? Loko o maa mwɔ o yi mi kpɔ ɔ, moo sɔle kɛ bi Yehowa yemi kɛ buami konɛ o mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. Mo susu si fɔfɔɛ ɔ he, nɛ o hla níhi a mi. Mo kai kaa o suɔ nɛ o sa Yehowa hɛ mi be fɛɛ be.

17. Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ e ko pee o bimɛ ɔmɛ kaa gbijlɔ ko nɛ a yi ɔ ha nɔ́ ko ngɛ mɛ bɔe?

¹⁷ Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ e ko pee o bimɛ kaa  gbijlɔ ko nɛ a yi ɔ ha nɛ nɔ́ ko ngɛ mɛ bɔe? Be komɛ ɔ, o kɛ o bimɛ ma nyɛ ma je nyɛ hɛja. O ma nyɛ maa ke mɛ ní be mi nɛ a hyɛ we blɔ po. Nike ní nɛ se be nɛ o ma nyɛ ma ha o bimɛ ji deka nɛ o ma ná ha mɛ, kɛ suɔmi kpo nɛ o ma je kɛ tsɔɔ mɛ.

18. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa ya Kristofohi a kpehi ɔ?

¹⁸ Ja waa kɛ lakpa jami po tako mi, nɛ wa kua kusumihi kɛ gbijlɔhi nɛ a kɛ lakpa jami ngɛ tsakpa a loko Yehowa bua maa jɔ wa he. Se pi lɔ ɔ pɛ, e sa nɛ waa kɛ wa he nɛ wo anɔkuale jami mi. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Blɔ kake ji kaa wa maa ya Kristofohi a kpehi daa. (Kane Hebri Bi 10:24, 25.) Kpe nɛ ɔmɛ a yami piɛɛ jami nɛ wa jaa Mawu ngɛ anɔkuale mi ɔ he. (La 22:22; 122:1) Wa ma nyɛ maa wo wa sibi he wami ngɛ kpe nɛ ɔmɛ a sisi.​​—Roma Bi 1:12.

19. Mɛni he je nɛ e sa nɛ o de ni kpahi Baiblo ɔ mi anɔkuale munyuhi nɛ o kase ɔ?

¹⁹ Ke o kɛ o he wo anɔkuale jami mi ɔ, nɔ́ kake hu nɛ e sa nɛ o pee ji kaa e sa nɛ o tsɔɔ ni kpahi níhi nɛ o kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ. Nihi fuu ngɛ kɔmɔ yee ngɛ ní yayamihi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ je ɔ mi ɔ he. Eko ɔ, o le ni komɛ nɛ a ngɛ haoe ngɛ ní yayamihi nɛ ngɛ nɔ yae ɔ he. Mo de mɛ níhi nɛ ngɛ bua jɔmi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ. Ke o yaa Kristofohi a kpehi nɛ o deɔ nihi Baiblo ɔ mi anɔkuale munyuhi nɛ o kase ɔ, e maa ye bua mo nɛ o ma je o he kɛ je lakpa jami kɛ e mi kusumi ɔmɛ a he. Mo ná nɔ mi mami kaa ke o ngɔ o he kɛ wo anɔkuale jami mi ɔ, Yehowa maa jɔɔ mo nɛ o ma ná bua jɔmi babauu.​​—Malaki 3:10.