1, 2. De inọta nọ khẹke ne u nọ egbuẹ re? Vbọzẹe nọ na khẹke ne u nọ egbuẹ ọta vberriọ?

U RUẸ emwi nibun nẹ ke ne u ya suẹn gha tie Baibol. Usun emwi ne u he ruẹ ọre wẹẹ, emwa nibun ni kha wẹẹ iran ga Osanobua keghi ru emwi ni sọnnọẹn. (2 Kọrinti 6:17) Ọna ẹre ọ si ẹre ne Jehova na wẹẹ, ne ima kpa hin “e Babilọn Nọkhua” rre nọ re ugamwẹ ohoghe. (Arhie Maan 18:2, 4) De emwi nọ ghi khẹke ne u ru nia? Dọmwadẹ ima ẹre ọ khian ru azẹ na, ọ vbe khẹke ne ima nọ egbe ima ọta vbenian, ‘Mẹ gele hoo ne I ga Osanobua vbe odẹ ne irẹn kpasẹ yi ra, ra vbene I ka ya gae, ẹre I ye hoo ne I ya gha gae?’

² Adeghẹ u kpa hin ugamwẹ ohoghe rre nẹ, owẹ nọ khẹke ẹre u zẹ. Sokpan, u sẹtin ye gha hoo ne u gha mwẹ obọ vbe ilele kevbe idugie ọghe ugamwẹ ohoghe. Nia, gi ima guan kaẹn ilele kevbe idugie eso ọghe ugamwẹ ohoghe kevbe evbọzẹe nọ na khẹke ne u gha ghee ilele kevbe idugie vberriọ zẹvbe ne Jehova vbe ghee ẹre.

3. (a) Vbọzẹe nọ na lọghọ emwa eso ne iran zobọ vbe amazẹ na loo vbe ugamwẹ? (b) De emwi ne Baibol khare vbekpae amazẹ na loo vbe ugamwẹ?

³ Ke otọ gha dee ẹre emwa eso ke loo amazẹ vbe ugamwẹ. Eso loo ẹre vbuwe owa iran, vbene eso na mwẹ aro ẹbọ. Deghẹ odẹ vbenian ẹre u ka ya ga Osanobua, u sẹtin do gha ghee ẹre zẹvbe emwi nọ ma gba, ne u gha ga Osanobua vbene u i na loo amazẹ rhọkpa. Sokpan, u ghi yerre wẹẹ, e Jehova ẹre ọ khẹke nọ maa  ima odẹ ne ima gha ya gae. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, e Jehova ma hoo ne ima gha loo amazẹ rhọkpa vbe ugamwẹ.—Tie Ẹksodọs 20:4, 5, NW; Psalm 115:4-8; Aizaia 42:8; 1 Jọn 5:21.

4. (a) Vbọzẹe nọ ma na khẹke ne ima gha mwẹ obọ vbe ugamwẹ enikaro? (b) Vbọzẹe ne Jehova na wẹẹ ne emwa rẹn ghẹ gha gu emwa ni wulo nẹ guan?

⁴ Ẹrhiọn kevbe ẹghẹ nọ taẹn ẹre emwa eso loo ya ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn erha iran odede. Te emwa eso kue wa ga iran. Sokpan, ma ruẹ ọre nẹ wẹẹ, emwa ni wulo nẹ i sẹtin ru iyobọ ne ima, iran i vbe sẹtin rhie ikuanegbe ne ima rhunmwuda, iran i rre ehe rhọkpa. Vbene ẹmwata, ọ gha sẹtin zẹ ẹbe deghẹ ima na gha hia ne ima gu emwa ima ni wulo nẹ guan. Vbọzẹe? Rhunmwuda, avbe orhiọn dan sẹtin ya urhu emwa ima ni wulo nẹ gu ima guan. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Jehova na yi uhi ne Ivbi Izrẹl ne iran ghẹ gu emwa ni wulo guan kevbe ne iran ghẹ gha mwẹ obọ vbe emwi ke emwi nọ dekaẹn orhiọn dan na gu muobọ.—Diuteronomi 18:10-12; ya ghee Ifiẹmwẹ Nọ Rre Ufomwẹ Ebe na 26 kevbe 31.

5. De emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya zobọ vbe ẹbọ na gho, amazẹ na loo vbe ugamwẹ kevbe ugamwẹ ọghe enikaro?

⁵ De emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya zobọ vbe ẹbọ na gho, amazẹ na loo vbe ugamwẹ kevbe ugamwẹ ọghe enikaro? Ọ khẹke ne u gha tie Baibol, u vbe gha ru erria yan aro ne Jehova ya ghee uyinmwẹ vbenian. Te uyinmwẹ vbenian “sọnnọ” e Jehova. (Diuteronomi 27:15) Nọnaghiyerriọ, gha rinmwian e Jehova vbe erhunmwu vbe ẹghẹ hia nọ ru iyobọ nuẹn ya ru afiwerriẹ, ne u mieke na sẹtin gha ghee emwi vbene irẹn ghee ẹre kevbe ne u sẹtin gha gae vbe odẹ ne irẹn kpasẹ yi. (Aizaia 55:9) U ghaa lele adia na, gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ nọ khẹke nuẹn ne u mieke na sẹtin bizugbe ugamwẹ ohoghe.

6. Vbọ ya emwa suẹn gha dugie ẹdẹ ubiẹmwẹ Jesu vbe December 25?

⁶ Vbe uhunmwu otagbọn hia, emwa oribirhi ẹre ọ dugie  Kristmas. Emwa nibun yayi wẹẹ, idugie ọghe ẹdẹ ubiẹmwẹ Jesu ẹre Kristmas khin. Sokpan, ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, idugie Kristmas dekaẹn ugamwẹ ohoghe. Ebe ọkpa na tie ẹre encyclopedia khare wẹẹ, avbe ikeferi ra emwa igẹbọ vbe Rom, ẹre ọ ghaa dugie ẹdẹ ubiẹmwẹ ọghe owẹn vbe ukpo ukpo vbe December 25. Avbe ọkaolotu esọsi kegha hoo ne avbe ikeferi do gha re Ivbiotu e Kristi, rhunmwuda ọni, iran na mu ẹdẹ ubiẹmwẹ Jesu ye December 25, nọ re ẹdẹ ne avbe ikeferi vbe ya dugie ẹdẹ ubiẹmwẹ ọghe owẹn, agharhemiẹn wẹẹ, ẹi re December 25 ẹre a biẹ Jesu. (Luk 2:8-12) Erhuanegbe Jesu ma dugie Kristmas. Ebe ọkpa na tie ẹre Sacred Origins of Profound Things khare wẹẹ, “emwa nibun ma ghi rẹn ẹghẹ na ya biẹ Jesu vbe odẹ ukpo 200 ghi gberra nẹ, ibozẹghẹ emwa ẹre ọ vbe gha hoo ne iran rẹn ẹghẹ na wa ya biẹ ọre.” Ọna rhiema wẹẹ, Jesu ghi kpa gha rrie ẹrinmwi nẹ, ukpo iyisẹn nibun ẹre ọ gberra, emwa ke suẹn gha dugie Kristmas.

7. Vbọzẹe ne Ivbiotu e Kristi ọghe ata i na dugie Kristmas?

⁷ Emwa nibun rẹnrẹn wẹẹ, idugie ẹbọ ọre ẹzi ọghe Kristmas kevbe idugie ughughan ni lelẹe khian, ya sẹ egbe izọhẹ ne emwa ru vbe ẹghẹ Kristmas. Vbe igiemwi, vbe England kevbe ako eso vbe America, ọ mwẹ ẹghẹ ne emwa ni khaevbisẹ ya wẹẹ, ne emwa ghẹ ghi dugie Kristmas rhunmwuda vbe nọ ya suẹn hẹ. Ọmwa ke ọmwa nọ dugie na, iran ghi rri ẹre oya. Sokpan, vbene ẹghẹ ya gha khian, emwa na werriegbe suẹn gha dugie Kristmas. Vbọzẹe ne Ivbiotu e Kristi ọghe ata i na dugie Kristmas? Rhunmwuda, iran hoo ne iran gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua vbe emwi hia ne iran ru.

8, 9. Vbọzẹe ne Ivbiotu e Kristi vbe orre nokaro ma na gha mwẹ obọ vbe idugie ẹdẹ ubiẹmwẹ?

⁸ Ugie ọvbehe ne emwa nibun wa vbe do vbe ẹdẹnẹrẹ ọre ẹdẹ ubiẹmwẹ. Ọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi gha dugie na ra? E Baibol guan kaẹn arhunmwu eva ni dugie ẹdẹ ubiẹmwẹ ọghe  iran. Iran eva na kegha re emwa ni ma gha ga e Jehova. (Gẹnẹsis 40:20; Mak 6:21) Te emwa ghaa ya idugie ẹdẹ ubiẹmwẹ rhie uyi ne osa ọghe ohoghe ne iran ga. The World Book Encyclopedia gi ima rẹn wẹẹ, te Ivbiotu e Kristi vbe orre nokaro ghaa ghee idugie ẹdẹ ubiẹmwẹ zẹvbe idugie ọghe emwa igẹbọ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne iran ma na gha mwẹ obọ vbe idugie na.

⁹ Ivbi e Rome kevbe Ivbi e Greek nẹdẹ yayi wẹẹ, ọ mwẹ ọmwa orhiọn nọ do gha tuẹ ọmwa vbe ẹdẹ ubiẹmwẹ ọghe ọmwa nii. Ọmwa orhiọn na, ẹre ọ ghi gbaroghe ọmwa nii ọ ke ya wu. Ebe na tie ẹre The Lore of Birthdays khare wẹẹ: “Dọmwadẹ emwa mwẹ ẹdẹ na biẹ iran, erriọ osa ughughan vbe mwẹ ẹdẹ ubiẹmwẹ ke omuhẹn ọghe ukpo ya sẹ ufomwẹ. Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne emwa gha dugie ẹdẹ ubiẹmwẹ, ne avbe osa na mieke na gha gbaroghe iran.”

10. Vbọzẹe nọ ma na khẹke ne Ivbiotu e Kristi gha dugie ẹdẹ ubiẹmwẹ?

¹⁰ Uwẹ yayi wẹẹ, ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ye idugie ọghe ugamwẹ ohoghe ra? (Aizaia 65:11, 12) Hiehie! Ọna ẹre ọ si ẹre ne ima i na dugie ẹdẹ ubiẹmwẹ ra idugie rhọkpa nọ dekaẹn ugamwẹ okeke.

11. Vbọsiẹ ne emwa eso na mwẹ obọ vbe idugie ọghe ugamwẹ ohoghe? De emwi nọ khẹke ne uwẹ rhie aro tua?

¹¹ Emwa eso rẹn vbene Kristmas kevbe avbe idugie ọvbehe ya suẹn hẹ, ọrheyerriọ, te iran ye mwẹ ọghae vbe avbe idugie na. Iran ghee avbe idugie na zẹvbe ẹghẹ nọ khẹke ne iran ya sikẹ ẹgbẹe iran sayọ. Aro vbenian uwẹ vbe ya ghee ẹre ra? Ọ ma de emwi nọ rhiae deghẹ ọmwa na gha mwẹ ẹghẹ ne ẹgbẹe ọre. E Jehova ẹre ọ mu emwamwa ẹgbẹe gbọọ, ọ vbe hoo ne emwa hia vbuwe ẹgbẹe gu obọ egbe. (Ẹfisọs 3:14, 15) Vbọrhirhighayehẹ, emwi nọ khẹke ne ima rhie aro tua, ọre ne ima gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan; ọ ma khẹke ne  ima gha dugie ugamwẹ ohoghe, rhunmwuda ima hoo ne ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn emwa ima vbuwe ẹgbẹe. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Pọl na kha wẹẹ: “Wa hia ne uwa gha ru emwi nọ yẹẹ Nọyaẹnmwa.”—Ẹfisọs 5:10.

12. Vbọsiẹ ne idugie eso i na ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova?

¹² Emwa nibun roro ẹre wẹẹ, vbene idugie ya suẹn hẹ, ma mobọ ru ekpataki, sokpan, ẹi re aro vberriọ e Jehova ya ghee ẹre. E Jehova ma kpasẹ ye idugie ni dekaẹn ugamwẹ okeke, idugie ni rhie uyi ne emwa nagbọn kevbe otọ ẹvbo ne ọmwa ke rre. Vbe igiemwi, te Ivbi Igipt wa gha mwẹ idugie nibun ne iran ya gha rhie uyi ne ẹbọ ughughan ne iran ga. Ivbi Izrẹl ghi kpa hin otọ Igipt rre nẹ, ọ mwẹ ugie ẹbọ ne iran do. Agharhemiẹn wẹẹ obọ Ivbi Igipt ẹre iran na miẹn idugie na, iran keghi tiẹre ‘ugie ọghe Jehova.’ Te Jehova rri iran oya ye uyinmwẹ nii. (Ẹksodọs 32:2-10) Zẹvbe ne Aizaia ne akhasẹ khare, ọ ma khẹke ne ima “ye obọ kan emwi awua!”—Tie Aizaia 52:11.

13. De inọta eso ne u gha sẹtin gha mwẹ vbe ekhọe vbe u gha ghi ta mu olọ yan rẹn nẹ wẹẹ, u khian zobọ vbe avbe idugie ne Jehova ma kpasẹ yi?

¹³ U gha ghi ta mu olọ yan rẹn nẹ wẹẹ, u khian zobọ vbe avbe idugie ne Jehova ma kpasẹ yi, u sẹtin gha mwẹ inọta nibun vbe ekhọe. Vbe igiemwi: De ewanniẹn ne I khian zẹ deghẹ emwa ne I gu winna na nọ mwẹ evbọzẹe ne I i ghi na deba iran dugie Kristmas? De emwi nọ khẹke ne I ru deghẹ ọmwa na ya emwi mẹ vbe ẹghẹ Kristmas? Vbọ khẹke ne I ru deghẹ ọmwa ne ima gba ru orọnmwẹ na gha hoo ne I deba re dugie emwi ukpo? De emwi ne I gha ru nẹ ghẹ gha da ivbi mwẹ vbe emwa ghaa dugie emwi ukpo kevbe ẹdẹ ubiẹmwẹ?

14, 15. De emwi nọ khẹke ne u ru deghẹ ọmwa na tuọ ruẹ otuẹ emwi ukpo ra ọ na ya emwi nuẹn?

¹⁴ Ẹwaẹn ẹre ọ khẹke ne ima gha loo vbe ima gha khian zẹ ewanniẹn. Vbe igiemwi, ọmwa gha tuọ ruẹ otuẹ Kristmas, ọ  ma khẹke ne u hunwan gha ghee ẹre. Ọ khẹke ne u khuẹnniẹn ọnrẹn, sokpan ọ ghi lughaẹn ne vbene iran ni dugie Kristmas ya khuẹnniẹn otuẹ vberriọ. U sẹtin kha wẹẹ, “U ru ẹse.” Vbọrhirhighayehẹ, deghẹ ọmwa nii hoo nọ rẹn evbọzẹe ne u i na dugie Kristmas, u sẹtin rhan otọ re ma rẹn sokpan, ọ ghi gha re odẹ ọghe ọghọ vbe ute. E Baibol khare wẹẹ: “Wa gi ẹmwẹ uwa gha re nọ maan kevbe nọ rhiẹnrhiẹn vbe ehọ ẹghẹ hia, wa ghi vbe gua gha rhie ewanniẹn nọ guaero ne emwa hia.” (Kọlose 4:6) U sẹtin tama ọmwa nii wẹẹ, u deba emwa ọvbehe sọyẹnmwẹ egbe, u vbe ru ẹse ne emwa ọvbehe sokpan, ẹi ẹghẹ idugie vbenian.

¹⁵ De emwi nọ khẹke ne u ru vbe ọmwa gha ya emwi nuẹn vbe ẹghẹ idugie emwi ukpo? E Baibol ma yi uhi ye emwi hia, sokpan, ọ wẹẹ ne ima gha mwẹ ekhọe ọguọmwaziro nọ hianrẹn vbe emwi ne ima rhirhi gha ru. (1 Timoti 1:18, 19) A sẹtin miẹn wẹẹ, ọmwa nọ ya emwi nuẹn ma rẹn wẹẹ u i mwẹ obọ vbe idugie vberriọ. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ ọ rẹnrẹn, sokpan ọ ye kha wẹẹ, “I rẹnrẹn wẹẹ u i mwẹ obọ vbe idugie na, te I wa hoo ne I ya nuẹn.” Vbọrhirhighayehẹ, uwẹ tobọ, ẹre ọ khian ru azẹ na. Sokpan, gi azẹ ne u rhirhi ru ya ruẹ gha mwẹ ekhọe ọguọmwaziro nọ hianrẹn. Ọ ma khẹke ne ima ru emwi rhọkpa nọ gha ya ima khian rree ne Jehova.

16. De emwi nọ khẹke ne u ru deghẹ ẹgbẹe ruẹ hoo ne iran dugie emwi ukpo?

¹⁶ De emwi nọ khẹke ne u ru deghẹ ẹgbẹe ruẹ hoo ne iran dugie emwi ukpo? Esa i rrọọ ne u gha gu iran khọn. Yerre wẹẹ, iran mwẹ asẹ na ya zẹ ne egbe iran. Nọnaghiyerriọ, ghẹ gi ohu iran gha mu ruẹ. Ya obọ esi mu iran zẹvbe ne uwẹ vbe hoo ne iran gha ya obọ esi mu ruẹ. (Tie Matiu 7:12.) De emwi nọ khẹke ne u ru deghẹ ẹgbẹe ruẹ hoo ne u deba iran dugie emwi ukpo? Vbene u te ru azẹ rhọkpa, ka na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ya ru azẹ nọ khẹke.  Ru erria yan rẹn, u ghi vbe ru ezanzan. Ghẹ mianmian wẹẹ, te ọ khẹke ne u gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe ẹghẹ hia.

17. De emwi ne u gha ru nẹ ghẹ gha da ivbuẹ vbe emwa ọvbehe ghaa dugie emwi ukpo?

¹⁷ De emwi ne u gha ru nẹ ghẹ gha da ivbuẹ vbe emwa ọvbehe ghaa dugie emwi ukpo? Ke ẹghẹ ya fi ẹghẹ, gha ru emwamwa ne uwa vbe ẹgbẹe ruẹ ya gha sọyẹnmwẹ egbe. U sẹtin vbe dẹ emwi ya ne iran. Ọkpa vbe usun ẹse nọ ghi maan sẹ ne u gha sẹtin ru ne ivbuẹ, ọre ahoẹmwọmwa ne u mwẹ daa iran kevbe ẹghẹ ne u mwẹ ne iran.

18. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha yo iko vbe ẹghẹ hia?

¹⁸ Ne ẹko mieke na gha rhiẹnrhiẹn e Jehova, te ọ khẹke ne ima fi iyeke gbe ugamwẹ ohoghe kevbe avbe idugie ni lelẹe khian. Ma gha ghi ru ena hia nẹ, ma ghi rhiegba ye ugamwẹ ẹmwata. Vbe ima khian ya sẹtin ru ọna hẹ? Ọ khẹke ne ima gha yo iko vbe ẹghẹ hia. (Tie Hibru 10:24, 25.) Iko na yo keghi re abọ ne kpataki vbe ugamwẹ ẹmwata. (Psalm 22:22; 122:1) Ma ghaa yo iko vbe ẹghẹ hia, ẹkpotọ ghi kie ne ima ya gha rhie igiọdu ne egbe.—Rom 1:12.

19. Vbọzẹe nọ na khẹke ne u gi emwa ọvbehe rẹn vbekpae emwi ne u ruẹ vbe Baibol?

¹⁹ Odẹ ọvbehe ne u khian vbe ya rhiẹre ma wẹẹ u rre odẹ ọghe ẹmwata, ọre ne u gha tama emwa ọvbehe emwi ne u ruẹ vbe Baibol. Emwa nibun wa khiẹ ye emwi dan ni sunu vbe agbọn na vbe ẹdẹnẹrẹ. U sẹtin rẹn emwa eso vberriọ. Gi iran rẹn wẹẹ, emwi hia gha dunna vbe odaro. U ghaa yo iko vbe ẹghẹ hia, u na vbe gha kporhu iyẹn nọ maan, ugamwẹ ohoghe kevbe emwi hia ni lelẹe khian ghi do gha sọnnọ ruẹ. U ghi do gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. E Jehova gha fiangbuẹ zẹvbe ne u ya hia ne u gha gae vbe odẹ ne irẹn kpasẹ yi.—Malakai 3:10.