1, 2. Mókà bíb ní eo é bĩ́íná o bá ẹ́, vaá éé ní ea náa à dú bíi é?

MM̀ O nò Kpá Káí, o beè nó kọọ̀ gbele tõ̀ò gbò e bà kọ́ bà gé fãè Bàrì ólò noòmà àbèè ge naa gbò nú e Bàrì ọ́ví. (2 Kọ́rìnt 6:17) Níà nú ea náa Jìhóvà à nèi log kọ é tení aa mm̀ gbò kyáá bõ̀ònaló fã̀, ea dú “Gbele Bábilọ̀n” ẽ. (Kùùà Nù 18:2, 4) Éé ní e olo é náa ẽ́? Buù bẹ̀ì é ne béèlàfùl, vó é náa kọ é bĩiná bẹẹ bá kọọ̀, ‘É kọọ̀ m̀ gbĩ́ì ge fã̀ Bàrì mm̀ sĩ́deè e ẹlẹ ténmà, sẹ̀ m̀ gbĩ́ì ge fã̀e bé ea léémá nda naa ẽ́?’

² Be o beè aa mm̀ kyáá bõ̀ònaló fã̀, ò láà naa. Sõò àé láá ié sìgà ba gbò láb nè ba gbò nàànù ea gé kpe-kpé ní ló. Naa mèé ló sọ́l boo sìgà gbò é láb nè nàànùá nè nú ea náa à palàge dú bíi kọ é ẹ̀bva dì belí bé e Jìhóvà ẹbva naa.

3. (a) Éé ní ea náa à ólò tàvàla ló sìgà gbò ge òòà aa ló ge nè fã̀ nú e bà náàmà bá ẹ́? (b) Éé ní e Kpá Káí kọ́ kilma ló gè nè fã̀ nú e bà náàmà bá ẹ́?

³ Sìgà gbò a tú gbò nú e bà náàmà bá àbèè ge tú sĩ́ nyómá sẹlẹ́ ba be kọ bà gé neemàè fã̀ Bàrì mm̀ gã́bug gbáá. Be níà bé e olo ólò naa ẽ́, àé láá bọọ ní ló gè dã́ kọọ̀ à dú lọ̀ ge tú gbò nuí nè fã̀ Bàrì. Sõò kẽ̀èa boo kọọ̀, Jìhóvà ólò dòbá nèi sĩ́deè bé eé ne fã̀ ẹlẹ naa. Kpá Káí kọ́ telẹ bàlà kẽ nèi kọọ̀ Jìhóvà náa gbĩ́ kọọ̀ é tú nú e bà náàmà bá nvee mm̀ bẹẹ fã̀.—Bugi Ẹ́xọdọ̀s 20:4, 5; Psalm 115:4-8; Àìzáíà 42:8; 1 Jọ́ọ̀n 5:21.

4. (a) Éé ní ea náa née gé ne fã̀ bẹẹ gbò nómá tẹ̀ e ba beè ùe? (b) Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à kọ́ nè pá a gbò kọ bàá gá gbĩ́ gè zọ̀ gbò e ba beè ù loá belé?

⁴ Sìgà gbò é láá pee gbele tõ̀ò tṍó nè kói boo gè gbĩ́ gè  naa nú ea é ẹ́ẹ̀lẹ̀ nyíè ba gbò nómá tẹ̀ e ba beè ù. Bã̀àna gè fã̀ va. Sõò e beè nó kọọ̀ gbò e ba beè ù náa gé láá nvèè nà bá nèi àbèè ge síi pọ́lọ́. Bàá gé ná dùm tọ́ọ̀ ketõ̀ò. Mm̀ kà kà, à dú gẹẹ-gẹẹ ló ge gbĩ́ gè zọ̀ gbò e ba beè ù loá bel boo béè kọọ̀ kọ̀láá kà bel ea sẹlẹ ló belí kọ à aa gã́ gbò ea dṹùnài e ba beè ù aa gã́ zọ. Níà nú ea náa Jìhóvà beè nè log pá nvín Ízràẹ̀l kọ bàá gá gbĩ́ gè zọ̀ gbò e ba beè ù loá bel àbèè ge nè fã̀ zọ mm̀ enè íb sĩ́deèe.—Dìtolónomì 18:10-12; ẹ̀b ní ea égè 26 nè 31 Kpò Émì Nu Ea Di Dee Deè Nvéè Kpáí.

5. Éé ní ea é láá nvèè bá nè ni kọ ó kùb ge tú nú e bà náàmà bá fã̀àmà Bàrì àbèè ge kùb ge nè fã̀ pá o gbò nómá tẹ̀ e ba beè ùe?

⁵ Éé ní ea é láá nvèè bá nè ni kọ ó kùb ge tú nú e bà náàmà bá fã̀àmà Bàrì àbèè ge kùb ge nè fã̀ pá o gbò nómá tẹ̀ e ba beè ùe? À dú bíi kọ ó bugi Kpá Káí nè ge tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó boo bé e Jìhóvà ẹb gbò nuí naa. À ẹb va naamá gbò “nu kyọ̀à lóó”. (Dìtolónomì 27:15) Bàn lọl bá Jìhóvà kọ̀láá deeí kọ á nveenèè bá neè ni kọ ó láá ẹbvẹ̀ẹ̀ nu mm̀ sĩ́deè bé e ẹlẹ ólò ẹ̀b nu naa nè ge fã̀e mm̀ sĩ́deè e ẹlẹ gbĩ́. (Àìzáíà 55:9) Òó láá àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é né ní kói ea dì ni bíi ló kọbé ò láá aa ló kọ̀láá kà nu ea kuu pọ́lọ́ fã̀.

6. Éé ní ea náa bà sà December 25 naamá deè ge kẽ̀èa boo deé e Jíízọ̀s beè mèà ẽ?

⁶ Beeá tení ló zivèkà bàlà booí, sẹ̀lẹ̀ nù Krísmàs dú ene kà gbàà gbò sẹ̀lẹ̀ nù tṍó bõ̀séi e gbò nen palàge nyimá ló, gã́bug gbò nen ólò bugi togó kọọ̀ níà sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deé e Jíízọ̀s beè mèà. Sõò sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs aa deè gbaá ló pọ́lọ́ fã̀. Ene kà kpá bààtẽ́ bel ea kọlà encyclopedia baatẽ́ kọọ̀ gbò e bà ólò fã̀ zọ e bà dú Róm̀ ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deè ge nè fã̀ ba ńbàlì gbei e lèlà December 25. Gbò tẹ̀ sĩ́ bõ̀ònaló fã̀ beè gbĩ́ gè naa kọọ̀ gbò e bà náa géè fã̀ Bàrì e  tṍóá á dù gé fã̀ Bàrì, vó à naa kalìbèè Jíízọ̀s náa beè mea kà lèlà December 25, bà dõgẽ beeláfùl ge sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù deé e Jíízọ̀s beè mèà kà lèlà deeá. (Lúùk 2:8-12) Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s náa beè sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù deé e Jíízọ̀s beè mèà. Ene kà kpá ea kọlà (Sacred Origins of Profound Things) baatẽ́ kọọ̀ bé ea é sígá ló 200 gbò gbáá aa ló tṍó e Jíízọ̀s beè mèà, “tọ́ọ̀ nen náa nyímá, vaá gbálà ńkem̀ gbò ní e bà gbĩ́ gè nyimá kà lèlà tṍó e ẹlẹ beè mèà ẽ.” Sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs beè dàà togó gã́bug gbò gbáá aa ló tṍó e Jíízọ̀s ni aa boo kunukẽ̀í.

7. Éé ní ea náa vaá kà kà gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst náa ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs e?

⁷ Gbele tõ̀ò gbò nen nyímá bé e sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs ea dú nàànù gbò e bà náa ólò fã̀ Bàrì beè dààmà togó naa, dì belí kè pàtí nè ge dõgi nu. Dì belí nu dòòmà bá, mm̀ dó England nè sìgà ketõ̀ò ea di America, à íe tṍó e bà náa beè olòó sẹlẹ na sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs boo béè kọọ̀ a beè dàà togó aa bá gbò e bà náa ólò fã̀ Bàrì. Ba beè olòó nè kpọ̀té kọ̀láá nen ea sẹlẹ. Sõò ńkem kem, gbò nen beè gbóó dààmà togó gè kpáá olòó sẹlẹ́ẹ. Éé ní ea náa vaá kà kà gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst náa ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs e? Boo béè kọọ̀ bà gbĩ́ gè naa nú ea é léémá Bàrì mm̀ kọ̀láá kà nú e bà gé náa.

8, 9. Éé ní ea náa vaá gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst mm̀ túá gbò gbááá náa beè sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deé e nen beè mèà ẽ?

⁸ Dõona kà sẹ̀lẹ̀ nù ea ólò palàge tọ̀la kẽ ló gã́bug nen dú níí deé e ba beè mèà. É kọọ̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst é sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù deé e nen beè mèà? Áá kóló sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deé e nen beè mèà ea ẽ́á mm̀ Kpá Káí dú ní ea beè naaá aa bá gbò e bà náa géè fã̀ Jìhóvà. (Jénesìs 40:20; Máàk 6:21) Ba beè olòó tú sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deé e nen beè mèà nvèèmà ka ló gbò kyáá ńbàlì. Níà nú ea náa gbò  e bà géè nyoone nvéè Kráìst mm̀ túá gbò gbááá “beè ẹ̀b ge kẽ̀èa boo deé e nen beè mèà naamá nàànù gbò e bà náa ólò fã̀ Bàrì e.”—The World Book Encyclopedia.

⁹ Pá Róm̀ nè pá Gríìk deè kéléá beè ziga ló kọọ̀ à íe nyómá ea ólò ditõ̀ò tṍó e buù nen meà vaá nyómáí ní ea ólò kpènà nená dénè deé mm̀ a dùme. Kpá ea kọlà The Lore of Birthdays baatẽ́ kọọ̀, “Nyómáí íe gbaa ló e nóó láá dã́tẽ́ ló kilma ló ńbàlì e deé e nená meàa dọ́ boo deé e ńbàlìí beè mèà.”

10. Éé ní ea náa vaá gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst deè nieí náa ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deé e nen beè mèà ẽ?

¹⁰ É kọọ̀ ò bulà kọọ̀ Jìhóvà é ténmà sẹ̀lẹ̀ nù ea gbáá ló kyáá bõ̀ònaló fã̀? (Àìzáíà 65:11, 12) Ẽ́èe, náa gé náa vó. Níà nú ea náa vaá beéle née ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deé e nen beè mèà àbèè gbò tṍó bõ̀séi ea gbáá ló kyáá bõ̀ònaló fã̀e.

11. Éé ní ea náa vaá sìgà gbò ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù tṍó bõ̀séi é? Éé ní ea bọ́ló kọọ̀ á palàge bọọ́ ló olo é?

¹¹ Sìgà gbò nyímá kọọ̀ sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs nè sìgà gbò tṍó bõ̀séi beè dàà togó aa bá gbò e bà náa ólò fã̀ Bàrì, sõò bà kilsĩ́ gè olòó sẹlẹ́ va. Bà íé bùlà kọọ̀ tṍó bõ̀séi dú pọ́ì lé tṍó gè zọ̀ pá ba tọ dé kpéè. É kọọ̀ níà bé ea ólò tõó ló olo naa ẽ́? Náa dú pọ́lọ́ kọọ̀ ò gbĩ́ì ge zọ̀ pá o tọ ié tṍó deá kpéè. Jìhóvà ní ea beè noo pá tọẹ́, vaá à gbĩ́ kọọ̀ é zọ̀va ié kà lé gbaa ló. (Ẹ́fẹsọ̀s 3:14, 15) Kọ̀láá bé ea dì naa, à bọ́ló kọ é ká bẹẹ bùlà gbẹẹ́ boo gè zọ̀ Jìhóvà ié kà lé gbaa ló èlmà ge kọọ̀ èé dí boo béè ge naa lee ló pá bẹẹ dúa ló vaá è sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi e gbò kyáá bõ̀ònaló fã̀ ólò sẹlẹá. Níà nú ea náa vaá neǹ tóm Pọ́ọ̀l à kọọ̀: “Noi gè nyimai ló nu e a léémá Bàrì.”—Ẹ́fẹsọ̀s 5:10.

12. Éé ní ea é náa kọọ̀ Jìhóvà á gá tenmà enè íb sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi é?

¹² Gbele tõ̀ò nen íe bùlà kọọ̀ kiẽ́e e sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi aà dù  náa íé bel, sõò Jìhóvà náa íe bùlà náa vó. Náa ólò tenmà sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi ea téní dú ló kyáá fã̀ àbèè níí ea dalà kpãa ló gbò nen àbèè nú ea doà bá dó. Dì belí nu dòòmà bá, pá Íjẹ̀pt íe gã́bug sẹ̀lẹ̀ nù e bà ólò nvèèmà ka ló ba gbò ńbàlì. Tṍó e pá nvín Ízràẹ̀l beè aa Íjèpt, baala beè nó ene kà ba pọ́lọ́ sĩ́deè sẹ̀lẹ̀ nù vaá kolíe “sẹ̀lẹ̀ nù ea dì nè Jìhóvà.” Sõò Jìhóvà beè nè va kpọ̀té boo béè kọ bà náa vó. (Ẹ́xọdọ̀s 32:2-10) Dì belí bé e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíà beè kọ́ naaá kọọ̀, é gá “daa bá ló tọ́ọ̀ kà nú e bè náa õoà!”—Bugi Àìzáíà 52:11.

13. Mókà gbò bíb ní e olo é láá bĩiná tṍó eo ni ooà aa ló ge sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi é?

¹³ Tṍó eo ni bééláfùl ge òòà aa ló gè sẹlẹgi gbò sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi, òó láá gbóó bĩiná gbele tõ̀ò bíb. Dì belí nu dòòmà bá: Éé ní ea bọ́ló kọọ̀ ḿ naa, é be à gá náa gbò e gé gbá siá tóm à bĩinám nú ea náa ním ólò zọẹ̀ va sẹlẹ̀ẹ̀ sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs e? Éé ní ea bọ́ló kọ ḿ naa, é be à gá náa nen à dõo nuù Krístmàs nèm mé? Éé ní ea bọ́ló kọ ḿ naa, é be à gá náa ńdáà va àbèè ńdáà dóm à gbĩ́ kọọ̀ ḿ sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù Krístmàs e? Mósĩ́ deè ní e nda é láá nvèè bá nè pá ńdáà nvín naa ní e nyíé va náa é biilà boo béè kọọ̀ ním sẹlẹ̀ sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi àbèè sẹ̀lẹ̀ nù ge kẽ̀èa boo deé e nen beè mèà ẽ?

14, 15. Éé ní eo é láá naa é be à gá náa nen à kànà ni mon mm̀ bá e bà ólò kã̀àmà moǹ nen e tṍó bõ̀séi àbèè à dõo nu nèni ẽ́?

¹⁴ À bọ́ló kọọ̀ ó tú o bug siimá tóm tṍó eo gé ne béèlàfùl boo nú eo é kọ́ vaá ò náa vó boo buù kà dìtõ̀ò ea éla ní sĩ́. Dì belí nu dòòmà bá, beà gá náa gbò nen à kànà ni mon mm̀ bá e bà ólò kã̀àmà moǹ nen tṍó bõ̀séi, náa bọ́ló kọọ̀ é dã́ va pĩi. Òó láá aalá kọọ̀, “Ọ̀ọ̀ zaa gé.” Sõò be à gá náa vaá nená à gbĩ́ gè dã́ bọ̀ọ̀vẹ̀, òó láá beeláfùl ge  baatẽ́ nú ea náa vaá olo nóo ólò sẹlẹ̀ẹ̀ sẹ̀lẹ̀ nù tṍó bõ̀séi. Kọ̀láá bé ea dì naa, olòó tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló bá, kalì kalì bá, nè bá fã̀ dẽe naamá. Kpá Káí kọ́ọ̀: “Kọ̀láá tṍó e o zọi gbò nen loai bel, naanii kọ bọọ bel á ẹẹlẹ nyíe gbò nen vaá kpéva tṍ, vaá ò nyímai bé e o é áalai bel nei kọ̀láá nen belí bé e a bọ́ ló naa.” (Kọ́lọsì 4:6) Be à sẹlẹ olo gé láá baatẽ́ kọọ̀ ò lóò deè kpéè ló ge zọẹ̀ dõona gbò deàẹ̀ nu nè ge dõonèè nu sõò nóo saẹ̀ ge naanèè mm̀ nakà sẹ̀lẹ̀ nùí.

¹⁵ Éé ní ea bọ́ló kọọ̀ ó naa be à gá náa nen à dõo nu nè ni ẽ́? Kpá Káí náa ne gã́bug log ea kil ló, sõò à kọ́ọ̀ é ié õ̀òa bug. (1 Tímotì 1:18, 19) Be à sẹlẹ nen ea gé dõo nu nènií náa nyímá kọọ̀ nóo ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nùí. Àbèè àé láá kọọ̀, “Nda nyímà kọọ̀ nóo ólò sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù tṍó bõ̀séi, sõò m̀ gbĩ́ì ge nèni nuí.” Mm̀ na gbò sĩ́deèí, òó láá beeláfùl ge tú dõ̀ònùí àbèè nóó tú. Sõò kọ̀láá íb béèlàfùl eo neè, palàge àgala boo kọọ̀ ò íèè õ̀òa bug. Náa é léémái ge naa tọ́ọ̀ kà nú ea é tãagẽ gbaa ló e íè kilma ló Jìhóvà mm̀ kà pọ́lọ́ sĩ́deè.

16. Éé ní ea bọ́ló kọọ̀ ó naa be à gá náa pá o tọ à gbĩ́ kọọ̀ ó sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi é?

¹⁶ Éé ní ea bọ́ló kọọ̀ ó naa be à gá náa pá o tọ à gbĩ́ kọọ̀ ó sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi é? Náa bọ́ló kọọ̀ ó zọ̀ va dùlà. Kẽ̀èa boo kọọ̀ bà íe nèà deè ge naa nú e bà gbĩ́ gè naa. Dú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló vaá ò ne fã̀ dẽè gbò nú ea léémá va dì belí bé ea é léémá olo kọọ̀ bàá naa nàè gé neè olo á. (Bugi Máátìù 7:12.) Sõò be à gá náa vaá pá o tọ à gbĩ́ gè kọọ̀ ó zọẹ̀ va deàẹ̀ nu e tṍó bõ̀séi, éé ní ea bọ́ló kọọ̀ ó naa ẽ́? Besĩ́ ò kálá beeláfùl ge naa vó, tã̀àgã ló Jìhóvà kọ á nveenèè bá neè ni kọ ó láá neè kà lé béèlàfùl. Bugi togó boo dìtõ̀òí, vaá ò pẹtẽ́ nú ea kil ló. Kẽ̀èa boo kọọ̀, ò ólò gbĩ́ì ge naanèè nú ea léémá Jìhóvà kọ̀láá tṍó.

17. Éé ní eo é láá naa ge nvèèmà bá nè pá o nvín kọbé bà náa íé bùlà kọọ̀ à íe nú ea gé peelèè va tṍó e bà mon dõona gbò e bà gé sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi é?

 ¹⁷ Éé ní eo é láá naa ge nvèè bá nè pá o nvín tṍó e bà mon dõona gbò e bà gé sẹlẹ sẹ̀lẹ̀ nù bõ̀séi é? Kọ̀láá bé ea dì naa, gbele tõ̀ò tṍó, olo gé láá olòó noo enè íb sẹ̀lẹ̀ nù ea palàge dú lé nè va. Òó láá olòó zalí nu dõo nè va. Ene kà, kà lé dõ̀ònù eo é láá nè pá o nvín dú gè tú tṍó tõ̀òmà vá ló nè o vulè eo íè kìlmà vá ló.

18. Éé ní ea náa à bọ́ló kọọ̀ é sí nònù gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst e?

¹⁸ Ge naa nú ea é léémá Jìhóvà, à bọ́ló kọ é òòà aa ló kyáá bõ̀ònaló fã̀ bii ló a gbò nàànù nè tṍó bõ̀séi. Sõò èé nó nágé kà kà sĩ́deè ge nèèmà fã̀ Bàrì. Mósĩ́ deè e? Enè sĩ́deè dú gè olòó sí nònù gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst. (Bugi Híbrù 10:24, 25.) Gbò nònùí palàge dú kà lé báà sĩ́ ea di ló kà kà fã̀. (Psalm 22:22; 122:1) Èé láá siè kpóó ló ene, tṍó e gbáà bõoná.—Róm̀ 1:12.

19. Éé ní ea náa à bọ́ló ge kọ́ nè dõona gbò nen nú e olo ni nó lọl mm̀ Kpá Káí é?

¹⁹ Dõona kà báà sĩ́ ea di ló ge sà kà kà sĩ́deè ge nèèmà fã̀ Bàrì dú ge kọ́ nè dõona gbò nen nú e olo ni nó lọl mm̀ Kpá Káí. Gbò pọ́lọ́ nu ea gé nááá bàlà booí a tãagẽ gbele tõ̀ò gbò nen. Be à sẹlẹ òó láá nyimá ló sìgà gbò e bà íe bùlà naa vó. Kọ́ nèva íb gbò lé ẹ̀b dẽesĩ́ eo íè nyòòmà dì deèsĩ́. Boo tṍó e olo síì nònù gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst vaá tú kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí kọ́ nè dõona gbò, òó gbóó mòn kọọ̀ náa é tan ná ni gè kpáá dũunà kyáá bõ̀ònaló fã̀ nè gbò a nàànù. Òó gbóó láá àgala boo kọọ̀ òó ièè ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe vaá Jìhóvà é tã́ànèè ni deè bá boo béè o sìà kpóó ló ge sà ge fã̀é mm̀ lèlà sĩ́deè.—Màlákaì 3:10.