1, 2. Yinki kiuvu nge fueti kukiyuvusa mpe samu na yinki yakele mfunu kuyuvusa yau?

NA NZILA ya ndongokolo na nge ya Biblia, nge longukaka ti bantu mingi yina ketubaka ti bakesambilaka Nzambi nzokande bakelongaka to bakesalaka mambu yina Nzambi keyinaka. (2 Bakorinto 6:17) Yau yina Yehova melomba beto, beto bima na mabundu ya luvunu, “Babilone ya Nene.” (Kusonga 18:2, 4) Yinki nge kesala? Mosi mosi na beto fueti pona, mpe kukiyuvusa mutindu yayi: ‘Munu zola kusambila Nzambi na mutindu yina yandi kezolaka, to muzola kusambila yandi kaka mutindu yina munu memesanaka?’

² Kana nge mebimaka na dibundu ya luvunu to kana nge mezabisa bau ti nge mebima, nge mesala diambu ya mbote. Kasi, na ntima na nge yalenda vuanda na binkulu mpe bafeti yankaka ya mabundu ya luvunu yina nge kezolaka. Beto tubila binkulu mpe bafeti yankaka na kati na yau mpe beto tadila mfunu yina yamebonga kutadila yau mutindu Yehova ketadilaka yau.

3. (a) Samu na yinki bantu yankaka lenda koka ve kusambila Nzambi kukondua kusadila bifuanusu to biteke? (b) Yinki Biblia kelongaka samu na diambu metadila kusadila bifuanusu to biteke samu na kusambila Nzambi?

³ Bantu yankaka memesanaka kusadila bifuanusu, biteke to bamebongisaka kisika mosi na yinzo na bau samu na kusambila Nzambi. Kana nge diaka nge kesalaka mutindu yina, nge lenda kukimona yimbi to kutu kumona ti nge lenda koka ve kusambila Nzambi kana bima yango kele ve. Kasi kuzimbakana ve, ti Yehova nde fueti monisa beto mutindu ya kusambila yandi. Diaka, Biblia ketubilaka beto puelele ti Yehova  kezolaka ve beto sadila biteke na nsambudulu na beto.—Tanga Kubasika 20:4, 5; Nkunga 115:4-8; Yezaya 42:8; 1 Yoane 5:21.

4. (a) Samu na yinki beto fueti sambila ve bankulu? (b) Samu na yinki Yehova zabisaka bisadi na yandi bameka ve kusolola na bantu ya kufua?

⁴ Bantu yankaka kelutisaka ntangu mingi mpe bakekukipesaka samu na kusosa kusepedisa bankulu na bau yina mekufuaka. Kutu na bantangu yankaka bakesambilaka bau. Kasi, beto longukaka ti bantu yina mekufuaka balenda sadisa beto ve, to kusala beto yimbi. Bau ketatamanaka kuzinga kisika yankaka ve. Kutu, yakele mpenza yimbi kusosa kusolola na bau samu nsangu nionso yina memonana lokola yamekatuka na mpangi mosi yina mekufuaka, yakekatukaka nde na bademo. Yau yina, Yehova zabisaka bana Yisaele bameka ve kusosa kusolola na bantu yina mekufuaka to kusala mambu yina kele na nguizani na bademo.—Kulonga 18:10-12; tala Noti ya 26 mpe ya 31.

5. Yinki lenda sadisa nge nge bika kusadila bifuanusu samu na kusambila Nzambi mpe nge bika kusambila bankulu?

⁵ Yinki lenda sadisa nge, nge bika kusadila bifuanusu, biteke samu na kusambila Nzambi to nge bika kusambila bankulu? Nge fueti tanga Biblia mpe kuyindula mbote mbote mutindu Yehova ketadilaka mambu yango. Yandi ketadilaka yau lokola ‘kima yina meyinama,’ to nkeni. (Kulonga 27:15) Sambilaka Yehova konso kilumbu samu yandi sadisa nge, nge kuma kutadila bima yango mutindu yandi ketadilaka yau mpe yandi sadisa nge diaka nge sambila yandi na mutindu yina yandi kezolaka. (Yezaya 55:9) Vuanda na kiminu ti Yehova kepesa nge ngolo yina mefuana na nge samu na kununga kukatula na luzingu na nge kima nionso yina kele na nguizani na nsambudulu ya luvunu.

6. Samu na yinki baponaka kilumbu ya 25 Desambre vuanda kilumbu ya lubutuku ya Yesu?

⁶ Na yinza ya mvimba, feti ya Noele kele mosi ya bafeti  yina bantu mingi kesalaka, mpe bantu mingi kebanzaka ti yakele feti ya lubutuku ya Yesu. Nzokande, feti ya Noele kele na nguizani na nsambudulu ya luvunu. Buku mosi memonisa ti bapayen ya Roma vuandaka sala feti ya lubutuku ya nzambi ntangu na kilumbu ya 25 Desambre. Bamfumu ya mabundu zolaka ti bapayen mingi kuma Baklisto, yau yina bamonaka mbote babanda kusala feti ya lubutuku ya Yesu na kilumbu ya 25 Desambre, nzokande Yesu butukaka na kilumbu yango ve. (Luka 2:8-12) Banlonguki ya Yesu vuandaka sala feti ya Noele ve. Buku mosi (Sacred Origins of Profound Things) memonisa ti bamvula 200 na manima ya lubutuku ya Yesu, “muntu mosi ve zabaka kilumbu yina Yesu butukaka mpe bantu mingi vuandaka kipe yau ve.” Bantu kumaka kusala feti ya Noele bamvula mingi mpenza na manima ya ntangu yina Yesu vuandaka na ntoto.

7. Samu na yinki Baklisto ya kedika kesalaka ve feti ya Noele?

⁷ Bantu mingi mezaba ti feti ya Noele mpe mambu yina kesalamaka na kilumbu yango mekatukaka na bapayen, na kifuani kudia na kunua, mpe kupesana bakado. Na kifuani, na yinsi ya Angletere mpe bayinsi yankaka ya Amerika, yavuandaka na ntangu mosi bapekisaka bantu basala feti ya Noele samu yamekatukaka na bapayen. Muntu nionso yina mesala feti yango vuandaka baka kitumbu. Kasi, nsuka nsuka bantu vutukilaka kusala feti ya Noele. Samu na yinki Baklisto ya kedika kesalaka feti ya Noele ve? Samu bakezolaka kusepedisa Nzambi na mambu nionso yina bakesalaka.

8, 9. Samu na yinki Baklisto ya ntete vuandaka sala ve feti ya kilumbu ya kubutuka?

⁸ Feti yankaka yina bantu mingi kesalaka kele feti ya kukanisa kilumbu ya lubutuku na bau. Baklisto fueti sala feti yango? Bafeti ya kukanisa kilumbu ya kubutuka yina Biblia metubila vuandaka ya bantu yina vuandaka sambila Yehova  ve. (Kuyantika 40:20; Marko 6:21) Bavuandaka sala feti yango samu na kupesa banzambi ya luvunu lukumu. Yau yina Baklisto ya ntete “vuandaka mona ti kusala feti ya kilumbu ya kubutuka kele kinkulu ya bapayen.”—The World Book Encyclopedia.

⁹ Na ntangu ya ntama, bantu ya Roma na bantu ya Gresi vuandaka banza ti ntangu muntu mosi kena kubutuka, mpeve mosi kevuandaka vana mpe mpeve yango ketanina muntu yango na luzingu na yandi ya mvimba. Buku mosi (The Lore of Birthdays) metuba mutindu yayi: “Bavuandaka banza ti mpeve mosi yina vuandaka na nguizani na nzambi, vuandaka vana tangu muntu kena butuka. Mpe samu mpeve yango yatanina muntu yango, yandi fueti sala feti ya kilumbu ya kubutuka na yandi.”

10. Bubu yayi, samu na yinki Baklisto fueti sala ve bafeti ya kukanisa kilumbu ya kubutuka?

¹⁰ Nge mebanza ti Yehova kendimaka bafeti yina kele na nguizani na mabundu ya luvunu? (Yezaya 65:11, 12) Ata fioti ve. Yau yina beto kesalaka ve feti ya kukanisa kilumbu ya kubutuka to bafeti yankaka yina kele na nguizani na mabundu ya luvunu.

11. Samu na yinki bantu yankaka kesalaka bafeti? Yinki kima yina nge fueti sosa ntete ntete?

¹¹ Bantu yankaka mezaba ti feti ya Noele mpe bafeti yankaka mekatukaka na bapayen, kasi bakesalaka yau kaka. Bakemonaka ti bafeti yango kele kaka diluaku mosi ya mbote samu na kulutisa ntangu na bampangi ya dibuta na bau. Nge diaka nge kebanzaka mutindu yina? Yakele yimbi ve kulutisa ntangu kintuadi na bampangi ya dibuta na nge. Yehova muntu salaka dibuta, mpe yandi zola ti beto wizanaka mbote na bampangi ya dibuta na beto. (Baefezo 3:14, 15) Kasi, beto fueti sosa kuvuanda na nguizani ya mbote na Yehova na kisika ya kusala bafeti ya mabundu ya luvunu samu na kusosa kusepedisa bampangi ya dibuta na beto. Yau yina ntumua Paulo  tubaka: ‘Beno tatamana kusosa kuzaba mambu yina Mfumu kendimaka.’—Baefezo 5:10.

12. Samu na yinki Yehova kendimaka ve bafeti yankaka?

¹² Bantu mingi kemonaka ti kusosa kuzaba kisika feti mosi katukaka kele na mfunu ve; kasi Yehova kemonaka ti yakele mfunu. Yandi kendimaka ve bafeti yina katukaka na nsambudulu ya luvunu, yina kepesaka bantu to bidimbu ya yinsi lukumu. Na kifuani, bantu ya Ezipito vuandaka sala bafeti mingi samu na banzambi ya bau ya luvunu. Ntangu Bayisaele bimaka na Ezipito, basalaka feti mosi yina bantu ya Ezipito vuandaka sala mpe babokidilaka yau ‘feti samu na Yehova.’ Kasi Yehova pesaka bau kitumbu samu na yau. (Kubasika 32:2-10) Mutindu mbikudi Yesaya tubaka, beto fueti “simba ve ata kima mosi ya mvindu!”—Tanga Yezaya 52:11.

13. Yinki biuvu yina nge lenda vuanda na yau ntangu nge mebaka nzengolo ya kubika kusala bafeti ya bapayen?

¹³ Ntangu nge mebaka nzengolo ya kubika kusala bafeti ya bapayen, nge lenda vuanda na biuvu mingi. Na kifuani: Yinki mukesala kana bankundi ya kisalu meyuvusa munu mfunu yina munu kesalaka ve feti ya Noele kintuadi na bau? Yinki mulenda sala kana muntu mepesa munu kado samu na Noele? Yinki mukesala kana nkuelani na munu zola ti beto sala feti yango? Yinki mutindu mulenda sadisa bana na munu bavuanda ve na kiadi samu beto kesalaka ve bafeti ya bapayen to feti ya kubanza kilumbu ya kubutuka na bau?

14, 15. Yinki nge kesala kana muntu mosi metubila nge bone feti to yandi mepesa nge kado?

¹⁴ Beto fueti sadila mayele ntangu beto kena kupona yina beto ketuba mpe yina beto kesala kana diambu mosi mebima. Na kifuani, kana muntu mosi metubila nge bone feti, kumanga ve kuvutusa. Nge lenda tuba kaka, “Matondo” to “Mersi.” Kasi kana muntu zola kuzaba mambu yankaka, nge lenda  mona mfunu ya kuzabisa yandi samu na yinki nge kesalaka yau ve. Kasi, vuanda ntangu nionso na kimpombo, na mayele mpe na luzitu. Biblia metuba ti: ‘Mambu yina beno kena tuba vuanda ntangu nionso ya mbote mpe yina bamekumisa elengi lokola mungua, mpe beno zaba mutindu beno fueti pesa konso muntu mvutu.’ (Bakolosai 4:6) Mbala yankaka nge lenda zabisa yandi ti nge kesepelaka kulutisa ntangu na bantu mpe kupesa bau kado, kasi nge kezolaka ve kusala yau na ntangu ya bafeti ya bapayen.

¹⁵ Yinki nge kesala kana muntu mosi mepesa nge kado? Biblia mepesa beto bansiku na mambu nionso ve, kasi yametuba ti beto fueti tanina kikansasa ya mbote. (1 Timoteo 1:18, 19) Mbala yankaka muntu yina mepesa nge dikabu yango mezaba ve ti nge kesalaka feti yango ve. To yandi lenda tuba mutindu yayi: “Munu mezaba ti nge kesalaka feti yayi ve, kasi munu mezola kaka kupesa nge dikabu yayi.” Yavuanda yinki mutindu, nge ketala nge mosi kana nge lenda baka kado yango to ve. Kasi yavuanda yinki nzengolo nge kebaka, sosa kutanina kikansasa na nge. Beto kezola ve kusala diambu yina kebebisa nguizani na beto na Yehova.

16. Yinki nge kesala kana bampangi ya dibuta na nge zola sala feti ya bapayen?

¹⁶ Yinki nge kesala kana bampangi na nge ya dibuta zola sala feti ya bapayen? Kuzonza ve na bau. Kuzimbakana ve ti bakele na yinsua ya kusala yina bamezola. Vuanda na kimpombo mpe bika bau bapona yina bamezola, mutindu nge mpe nge kezola ti basala samu na nge. (Tanga Matayo 7:12.) Kasi kana bampangi ya dibuta na nge zola ti nge vuanda kintuadi na bau na kilumbu ya feti, yinki nge kesala? Tekila nge baka nzengolo, sambila Yehova samu yandi sadisa nge, nge baka nzengolo ya mbote. Yindula samu na diambu yango, mpe sosa na mikanda ya Bambangi ya Yehova mambu yina kesadisa nge. Kuzimbakana ve ti, nge fueti sepedisa Yehova ntangu nionso.

17. Yinki nge lenda sala samu na kusadisa bana na nge bavuanda na kiadi ve ntangu bakena kumona bankundi na bau kena kusala feti ya bapayen?

 ¹⁷ Yinki nge lenda sala samu na kusadisa bana na nge bavuanda na kiadi ve ntangu bakena kumona bankundi na bau kena kusala feti ya bapayen? Bilumbu yankaka, nge lenda sadila bau mua kima samu na kusepedisa bau. Nge lenda vuanda na kikadulu ya kupesaka bau bakado. Mpe mosi ya bakado yina meluta mfunu yina nge lenda pesa bana na nge kele kulutisa ntangu kintuadi na bau mpe kumonisina bau nzola.

18. Samu na yinki beto fueti kuendaka na balukutakanu ya Baklisto?

¹⁸ Samu beto sepedisa Yehova beto fueti bika mabundu ya luvunu, na binkulu na yau mpe bafeti na yau. Beto fueti diaka kukipesa na nsambudulu ya kedika. Yinki mutindu? Na kifuani, kukuenda mbala na mbala na lukutakanu ya Baklisto. (Tanga Baebreo 10:24, 25.) Balukutakanu kele diambu ya mfunu mingi na nsambudulu ya kedika. (Nkunga 22:22; 122:1) Beto lenda kindasana ntangu beto mekutana na bampangi yankaka.—Baroma 1:12.

19. Samu na yinki kuzabisa bantu yankaka malongi ya Biblia yina nge melonguka kele diambu mosi ya mfunu?

¹⁹ Diambu yankaka ya mfunu kele kuzabisa bantu yankaka mambu yina nge melonguka na Biblia. Bantu mingi kena kumona mpasi samu na yimbi yina kena kusalama na yinza. Nanga nge mezaba bantu ya mutindu yina. Zabisa bau mambu ya mbote yina kevuanda na bilumbu kena kuiza. Kana nge mebanda kukuenda na balukutakanu mpe kuzabisa bantu yankaka malongi ya Biblia, nge kevuanda diaka ve na nsatu ya kuvuanda na mabundu ya luvunu mpe kusala binkulu na yau. Zaba ti nge kevuanda na kiese mpe Yehova kesakumuna nge mingi samu nge kena kusala ngolo nge pona kusambila yandi na mutindu ya mbote.—Malaki 3:10.