1, 2. Hũnda mɛ ayɔ ya mɔ hũnda na tɛrɛ mɔ nɛ? Wa nda mɛ adu ngbondoni nɛ?

NA LÉGE ti mandangɔ Ngbangɔ, mɔ gbɔ̃ ndani ya azi gba ndo tɛnɛ bo na nyɔ̃ la ya ani ndo tɔndɔ Nzapa kanda, ala ndo ha bere ndo li aye mɛ bɛ Nzapa kɛ̃. (2 Kɔrinto 6:17) Ni la, Nzapa yɔ ya e sí kaya sambela ti nvɛ̃nɛ, “Babilɔnɛ kota kɔdɔrɔ.” (Suma 18:2, 4) Wa ye mɛ mɔ li nɛ? E zu elengbi ti pɔnangɔ ye mɛ e li. Elengbi ti hũndangɔ tɛrɛ e na ndo ya: ʻMbi na gwɛ̃ ti vɔrɔngɔ Nzapa na se mɛ bɛ lo ye na ni, bere mbi vɔrɔ lo bo na se mɛ mbi mɛsɛnɛ na ni?’

² Se du ya mɔ sí kaya sambela ti nvɛ̃nɛ wɛ ko, mɔ li nzɔ̃ni. A lengbi ti dungɔ na aye mɛndɛ̃ mɛ na mangbi na sambela ti nvɛ̃nɛ mɛ ta mɔ dɛ mɔ zia ni ma. E ba ambanga aye ni. Mɔ na hũngɔ nda mɛ adu ngbondoni ya, mɔ ba aye ni ko se mɛ Yehova ndo ba na ni.

3. (a) Ndombali nɛ la azi mɛndɛ̃ ndo hũ ya adu kpengbani ti vɔrɔngɔ Nzapa zangangɔ ngbilondo nɛ? (b) Tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na ndo sambelangɔ Nzapa na lége ti ngbilondo nɛ?

³ Azi mɛndɛ̃ amɛsɛnɛ vɔrɔngɔ Nzapa na lége ti aye mabere alimɔ, angbilondo, bere ndo mɛ zo lɛkɛ kaya da tɛ lo ti vɔrɔngɔ na Nzapa. Wa mɔ, ye mɛ mɔ ndo mɔ li la? Se du nga so ko, mɔ na hũngɔ ya ta mɔ lengbi ti vɔrɔngɔ Nzapa zangangɔ aye ni ko ma. Kanda ta bɛ mɔ li na ni ma: bo Yehova la lengbi ti fangɔ mɔ na se ti nzɔ̃ni ti vɔrɔngɔ na lo. Ngbangɔ tɛnɛ yangondo ya: ta Nzapa ye ya e vɔrɔ ni na  lége ti ngbilondo ma.​—Di Kobima 20:4, 5; Nzembo 115:4-8; Yisaya 42:8; 1 Yoanɛ 5:21.

4. (a) Nda mɛ ta elengbi ti lingɔ sambela hɛ̃ akotara e mɛ kpili ma nɛ? (b) Nda mɛ Yehova gbanzi avalo ya ta ala tara tɛnɛngɔ tɛnɛ na azi mɛ akpili ma nɛ?

⁴ Ambanga azi ndo ho tɛrɛ la, ngoi tɛ la nga na falanga tɛ la, ti lingɔ na ye mɛ ade na bɛ akotara la mɛ kpili. Ngoi mɛndɛ̃ ala ndo li nga sambela hɛ̃ akotara la ni. Kanda e manda ya, ta azi mɛ kpili alengbi ti zangɔ e bere lingɔ e siɔni ma. Ta ala na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ka ndo mɛndɛ̃ ma. Adu siɔni gingɔ tɛnɛngɔ tɛnɛ na la, ta sanga ma, tɛnɛ mɛndɛ̃ mɛ ando si mabere alo ka tɛ azi mɛ akpili ko, kanda ando lo ka tɛ ademo. Nda mɛ Yehova gbanzi na aya Izraɛlɛ ya, ta ala tara tɛnɛngɔ tɛnɛ na azi mɛ kpili ma la. Ta ala lengbi nga ti lingɔ ye mɛ na mangbi na asiɔ nyingɔ ma.​—Kolimbola Mibeko 18:10-12; ba Anɔti ti 26 na 31.

5. Se du ya mɔ ndo mɔ vɔrɔ Nzapa na lége ti ngbilondo, bere mɔ ndo sambela akotara, ye mɛ na zangɔ mɔ ya ta mɔ diri mɔ li ni ma nɛ?

⁵ Se du ya mɔ ndo mɔ vɔrɔ Nzapa na lége ti ngbilondo, bere mɔ ndo sambela akotara, ye mɛ na zangɔ mɔ ya, ta mɔ diri mɔ li ni ma nɛ? Mɔ lengbi ti dingɔ Ngbangɔ, bingangɔ li mɔ na se mɛ Nzapa ndo ba na aye ni ko: ʻbɛ lo kɛ̃’ ayeni ko, wa lo ndo lo hũ ni ya adu siɔni nvɛ̃ni. (Kolimbola Mibeko 27:15) Yɔ ka ti lo bi kɔi kɔi na lége ti sambela ya, lo za mɔ, mɔ ba aye na sɛ mɛ lo ndo ba na ni, wa mɔ vɔrɔ lo na se mɛ bɛ lo ye. (Yisaya 55:9) Ye ya, lo na hɛ̃ngɔ mɔ ngunu ti nɛngɔ ya mɔ kɛ̃ aye zu mɛ na mangbi na sambela ti nvɛ̃nɛ.

6. Nda mɛ agbia ti sambela akpãndó yenga ti bi mɛ adu na Yezo na bi ti 25/12 nɛ?

⁶ Noɛlɛ du yenga mɛ ahĩngangbi lɛ gegi zu. Azi gba  ndo hũ tɛ la ya, ni du yenga ti bi mɛndó adũ na Yezo. Kanda Noɛlɛ adu yenga mɛ na mangbi na sambela ti nvɛ̃nɛ. Buku kɔi akambisa ya, azi ti Roma, mɛndó apaganɔ (azi mɛ ndo vɔrɔ anzapa bulu bulu), ala ndo lindó yenga ti dungɔ lá na bi ti 25/12. Gwɛ̃ tɛ agbia ti sambela adundó ya apaganɔ gba ati awakristo. Ni la, ala yendó lingɔ yenga ti bi mɛ adũ na Yezo na bi ti 25/12, bɛ se ta du bi mɛndó adũ na lo la ma. (Luka 2:8-12) Ta ava Yezo ndo lindó yenga ti Noɛlɛ ma. Buku kɔi (Sacred Origins of Profound Things) akambisa ya, na ya bulu 200, pɛko dũngɔ Yezo ko, “ta azi di dɛndó hĩnga bi nvɛ̃ni mɛ adũ na Yezo ma, ni la ta azi gba ndo dandó bɛ la na ni ma.” Azi banda lingɔ yenga ti Noɛlɛ abulu gba na pɛ dũngɔ Yezo.

7. Nda mɛ ta awakristo ti mbilimbili ndo li yenga ti Noɛlɛ ma nɛ?

⁷ Azi gba ndo hĩnga ya Noɛlɛ na akpale mɛ azi ndo li na lá ti yenga ni (mabere hɛ̃ngbingɔ aye na popo tɛrɛ, tɛngbingɔ ye ndoni kɔi na Noɛlɛ) alo ka tɛ apaganɔ. Na ndombali ndo mɛ yenga ti Noɛlɛ alo da ko, agbanzi ndo lingɔ yenga ni ka kɔdɔrɔ ti Angleterre nga na akɔdɔrɔ mɛndɛ̃ ti Amerika. Azi zu kondó ndo kɛ̃ tɔndɔngɔ ndia ni ko, ala ndo luandó tumbu. Ngbii na gesi azi diri banda lingɔ yenga ti Noɛlɛ. Nda mɛ ta awakristo ti mbilimbili ndo li yenga ti Noɛlɛ ma nɛ? Na lo mɛ ya ala ndoye tɛ la lingɔ ye mɛ bɛ Nzapa ndo ye.

8, 9. Nda mɛ ta awakristo ti uzu ndo lindó yenga ti dangɔ bɛ na lá mɛ adũ na zo ma nɛ?

⁸ Azi gba ndo li yenga ti lá mɛ adũ na la. Awakristo ti mbilimbili ndo li nga ni? Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ ti yenga ti dangɔ bɛ na lá mɛ adũ na zo, kanda azi mɛndó ndo li ni ko, ta ala dundó awa kwa tɛ Yehova ma. (Ebandeli 40:20; Marko 6:21) Ka tɛ apaganɔ, yenga ti lá mɛ adũ na zo, ndo  hɛ̃ndó la lége ti gondangɔ anzapa ti nvɛ̃nɛ. Na lo ni la, ka tɛ awakristo ti uzu ko, “lingɔ yenga ti lá mɛ adũ na zo, adundó kutimɛ tɛ apaganɔ.”​—The World Book Encyclopedia.

⁹ Azi ti Roma na azi ti Grɛkɛ ndo dundó na dangɔ bɛ ya, lá mɛ dũ na zo kɔi kɔi ndo ti na lá ti yenga mɛ adũ na nzapa kɔi so mɛ. Ala ndo da bɛ la nga ya, ngoi mɛ adũ zo kɔi ko, nyingɔ kɔi ndo du na ndoni ko, wa nyingɔ ni ndo bata zo ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu. Wa ti nɛngɔ ya nyingɔ ni bata zo niko ko, ayɔ ya ale bulu na bulu ko, lo li yenga ti dangɔ bɛ lo na lá mɛ adũ na lo.—The Lore of Birthdays.

10. Nda mɛ ta awakristo ti mbilimbili ndo li ndɛ yenga ti dangɔ bɛ na lá mɛ adũ na zo ma nɛ?

¹⁰ Mɔ da bɛ mɔ ya nɛ, Yehova ndo ye ayenga mɛ na mangbi na sambela ti nvɛ̃nɛ? (Yisaya 65:11, 12) Ipɔ. Nda ni la ta awakristo ti mbilimbili ndoli ayenga ti dangɔ bɛ na lá mɛ adũ na zo bere ayenga mɛ na mangbi na sambela ti nvɛ̃nɛ ma la.

11. (a) Nda mɛ azi mɛndɛ̃́ ndo li ayenga tɛ apaganɔ nɛ? (b) Ye mɛ lengbi ti dungɔ ngbondoni ka tɛ mɔ nɛ?

¹¹ Azi gba hĩnga ya Noɛlɛ na ayenga mɛndɛ̃́ alo ka tɛ apaganɔ. Bɛ se so ko, ala ndo li bo ni. Ala ndo tɛnɛ ya adu ngoi mɛ nzɔ̃ni ti dungɔ ndoni kɔi na azi ti ndasewa. Wa mɔ, mɔ da bɛ mɔ ya nɛ? Ta dungɔ ndoni kɔi na ndasewa adu siɔni ma. Yehova la li ndasewa, lo ye ya e du na nzɔ̃ mangbi na azi ti ndasewa tɛ e. (Efɛzɛ 3:14, 15) Kanda ta elengbi ti lingɔ yenga mɛ na mangbi na sambela ti nvɛ̃nɛ ti nɛngɔ ya e hɛ̃ azi ti ndasewa tɛ e dengɔ bɛ ma. Ye mɛ ngbondoni, adu dungɔ na nzɔ̃ mangbi na Yehova. Toma Polo tɛnɛndó ya: “Ale ĩ li kpengbani ya, ĩ hĩnga ye mɛ ndode na bɛ Gbia.”​—Efɛzɛ 5:10.

12. Nda mɛ ta Yehova ndo ye ambanga yenga mɛndɛ̃ ma nɛ?

 ¹² Azi gba ndo hũ ya gingɔ hĩngangɔ ndo mɛ yenga banda na ni ta na tina ma. Kanda ta Yehova ndo da bɛ lo nga so ma. Ta lo ndo lo ye ayenga mɛ na mangbi na asambela ti nvɛ̃nɛ, bere omɛ ndo gonda azi bere kɔdɔrɔ kɔi ma. Azi ti Ezipito ndo lindó ayenga gba na lo tɛ anzapa tɛ la ti nvɛ̃nɛ. Ngoi mɛndó aya Izraɛlɛ asindó ka gbɛ ngba ti Ezipito ko, ala lindo yenga kɔi mɛ azi ti Ezipito ndo li ni, ko ala tɛnɛndó ya ani li “yenga kɔi hɛ̃ Yehova.” Yehova hɛ̃ndó la tumbu. (Kobima 32:2-10) Profeta Yisaya tɛnɛ ya, ta elengbi ti “pɔtɔngɔ ye ti bĩ ma.”​—Di Yisaya 52:11.

13. Na lá mɛ mɔ na kɛ̃ngɔ lingɔ ayenga tɛ apaganɔ ko, mɔ lengbi ti hũndangɔ tɛrɛ mɔ na ahũnda mɛ wa?

¹³ Na lá mɛ mɔ na kɛ̃ngɔ lingɔ ayenga tɛ apaganɔ ko, mɔ lengbi ti hũndangɔ tɛrɛ mɔ na ahũnda gba. Mabere: “Ye mɛ mbi lengbi ti lingɔ nɛ, se akwa mbi hũnda mbi nda mɛ ta mbi ndo li yenga ti Noɛlɛ ma nɛ? Ye mɛ mbi li nɛ, se zo hɛ̃ mbi ye na la ti yenga ti Noɛlɛ nɛ? Ye mɛ mbi li nɛ se du ya kɔ mbi bere ya mbi aye ya, mbi li yenga kɔi tɛ apaganɔ nɛ? Ye mɛ mbi li nɛ sɛ du ya ayati mbi ndo du na vundu na lo mɛ ya, ta ala ndo li yenga tɛ apaganɔ bere yenga ti lá mɛ adũ na ala ma nɛ?”

14, 15. Ye mɛ mɔ li se zo tɛnɛ hɛ̃ mɔ ya nzɔ̃ yenga, bere lo hɛ̃ mɔ ye na ngoi ti yenga nɛ?

¹⁴ Binga li mɔ nzɔ̃ni uzu ti mɔ tɛnɛngɔ bere lingɔ ye kɔi. Se zo pa hɛ̃ mɔ ya nzɔ̃ yenga, ta mɔ kɛ̃ diringɔ na tɛnɛ hɛ̃ lo ma. Mɔ lengbi ti tɛnɛngɔ hɛ̃ lo na ndununi ya mɛrsi. Wa se du ya zo na gwɛ̃ ti hĩngangɔ nvɛ̃ni nda mɛ ta mɔ ndo mɔ li yenga kɔi ma mɛ. Mɔ lengbi ti kambisangɔ hɛ̃ lo nda mɛ ta mɔ ndo li yenga ni ma. Du ngoi zu na songo ka mbage tɛ azi ni, tɔndɔ nga la, ta mɔ tɛnɛ tɛnɛ mɛ  alengbi ti hɛ̃ngɔ la kã ka bɛ la ma. Ngbangɔ tɛnɛ ya: “Ale tɛnɛ tɛ ĩ adu tɛnɛ mɛ ndode na bɛ zo ngoi zu, ale tɛnɛ ni adu na mongo. Ale ĩ hĩnga nga gbinyangɔ tɛnɛ hɛ̃ zo kɔi kɔi na kɔdɛ mɛ nzɔ̃ni.” (Kɔlɔsɛ 4:6) Mɔ lengbi mbanga ngoi mɛndɛ̃́ kambisangɔ hɛ̃ la ya, mɔ ndo mɔ sepala dungɔ ndoni kɔi na azi, mɔ ndo sepala nga hɛ̃ngɔ azi ye, kanda ta na ngoi ti yenga ma.

¹⁵ Wa se ahɛ̃ mɔ ye kɔi na lá ti yenga tɛ apaganɔ mɛ? Ta Ngbangɔ tɛnɛ hɛ̃ e andia zu mɛ elengbi ti tɔndɔngɔ ma, kanda atɛnɛ ya, ayɔ ya e du na bingangɔ li ti nzɔ̃ni. (1 Timɔte 1:18, 19, NWT) Wa se du ya zo mɛ ahɛ̃ mɔ ye ta lo hĩnga ma ya, ta mɔ ndo li yenga ni ma mɛ. Lo lengbi ti tɛnɛngɔ hɛ̃ mɔ ya: “Mbi hĩnga ya ta mɔ ndo li yenga mɛ ma, wa mbi ye bo hɛ̃ngɔ mɔ ye olo.” Na akpale ni ko zu sɛ, mɔ lengbi ti yengɔ bere kɛ̃ngɔ. Bɛ se du ya mɔ kɛ̃ bere mɔ ye ni ko, ayɔ ya mɔ du na nzɔ̃ bingangɔ li. Ta e ndo e ye lingɔ ye mɛ agbɛ̃ mangbi tɛ e na Yehova ma.

16. Ye mɛ mɔ li se du ya azi ti ndasewa tɛ mɔ ye lingɔ yenga tɛ apaganɔ nɛ?

¹⁶ Ye mɛ mɔ li se du ya azi ti ndasewa tɛ mɔ ye lingɔ yenga tɛ apaganɔ nɛ? Ta mɔ na la ĩ lɔngbi nyɔ̃ ĩ ma. Ala lengbi ti lingɔ ye zu mɛ ala ye lingɔ. Nga ma se mɛ mɔ ndo ye ya atɔndɔ na dangɔ bɛ tɛ mɔ ko, du na songo wa tɔndɔ nga dangɔ bɛ tɛ la. (Di Matie 7:12.) Wa ye mɛ mɔ na lingɔ nɛ, se du ya azi ti ndasewa tɛ mɔ ayɔ ka ti mɔ ya mɔ du ndoni kɔi na la na lá ti yenga niko nɛ? Li sambela hɛ̃ Yehova ya lo za mɔ ya mɔ li ye mɛ bɛ lo ndo ye. Gbɔ̃ li mɔ na ndo akpale ni, wa gi nga kaya mbeti tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ. Ta bɛ mɔ li na ni ma ya: gwɛ̃ tɛ mɔ adu ya, mɔ li ye mɛ ando de na bɛ Yehova.

17. Ye mɛ mbi li nɛ ti nɛngɔ ya, ta ayati mbi du na vundu ma na ngoi mɛ ala ndo hũ ayangambi mɛndɛ̃́ ndoli yenga tɛ apaganɔ nɛ?

 ¹⁷ Ye mɛ mbi li nɛ ti nɛngɔ ya ta ayati mbi du na vundu ma na ngoi mɛ ala ndo hũ ayangambi mɛndɛ̃́ ndoli yenga tɛ apaganɔ nɛ? Na ambanga ngoi, ndo li hɛ̃ la ye kɔi ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ la dengɔ bɛ. Mɔ lengbi ti vɔ̃ngɔ ye hɛ̃ngɔ la. Kɔi ti ye mɛ aɔ aye zu mɛ mɔ lengbi ti hɛ̃ngɔ la adu dungɔ ndoni kɔi na la, fangɔ na la ya mɔ ndo ye ala gba.

18. Nda mɛ ayɔ ya e ndo e gwe ngoi zu ka bombi tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova nɛ?

¹⁸ Ti nɛngɔ ya mɔ de na bɛ Yehova ayɔ ya mɔ si kaya sambela ti nvɛ̃nɛ, kɛ̃ nga ayenga na akpale zu mɛ ndo li na lá ti yenga ni. Ayɔ nga ya mɔ li ye na mangbi na sambela ti mbilimbili. Mɔ li ngasia? Na gwengɔ ngoi zu ka bombi tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova. (Di Aebreo 10:24, 25.) Bombi ni adu kɔi ti ye mɛ ngbondoni kaya sambela ti mbilimbili. (Nzembo 22:22; 122:1) Adu nga ngoi mɛ e ndo sangbi ngunu na bɛ e.​—Roma 1:12.

19. Tɛnɛngɔ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ akpale mɛ mɔ manda kaya Ngbangɔ adu ngbondoni na lo nɛ?

¹⁹ Tɛnɛngɔ hɛ̃ azi mɛndɛ̃́ akpale mɛ mɔ manda kaya Ngbangɔ adu kɔi ti ye mɛ kaya sambela ti mbilimbili. Azi gba ndo ma sɔngɔ bɛ na lo mɛ ya pɛnɔ asĩ ge lɛ sese. Ngoi mɛndɛ̃́ mɔ hĩnga la. Tɛnɛ hɛ̃ la nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ mɔ na ni na ndo nzɔ̃ kpale mɛ na dungɔ na bi mɛ na gangɔ. Na gwengɔ bombi tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova nga na tɛnɛngɔ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ mbilimbili ti ya Ngbangɔ ko, ta mɔ na dungɔ na gwɛ̃ ti sambela ti nvɛ̃nɛ ma, nga na aye mɛ na mangbi na sambela ni. Ta nvɛ̃nɛ ma: se mɔ pɔna lingɔ kwa hɛ̃ Yehova na se mɛ bɛ lo ye ko, lo na sulungɔ mɔ, wa mɔ nga na dungɔ na dengɔ bɛ.​—Malaki 3:10.