Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 16

Chaqʼijilaj ri Dios junam rukʼ ri kraj areʼ

Chaqʼijilaj ri Dios junam rukʼ ri kraj areʼ

1, 2. ¿Jas rajawaxik kqachaʼ na ubʼanik?

ARE chiʼ tajin kawetaʼmaj chrij ri Biblia, kawilo che e kʼi winaq kkibʼij che kkiqʼijilaj ri Dios, are kʼu ri qastzij are che kkibʼano o kkibʼij jastaq che utz ta kril ri Dios (2 Corintios 6:17). Rumal laʼ, Jehová kubʼij chqe che kojel pa ri qastzij taj kojonem, ri «Nimalaj Babilonia» (Apocalipsis 18:2, 4). Qonojel rajawaxik kqachaʼ ubʼanik jun jastaq: rajawaxik kqachaʼ we kqaj kqapatanij ri Jehová junam che kraj areʼ o kqabʼan ri kqaj oj.

2 We axutum chi kan ri qastzij taj kojonem, utz ri xachaʼ ubʼanik. Are kʼu weneʼ pa awanimaʼ kʼo na jastaq o naqʼatisabʼal che kʼo ubʼanik rukʼ ri qastzij taj kojonem che utz na kawilo. Chqilaʼ jujun chke xuqujeʼ jasche nim ubʼanik che keqil junam rukʼ ri kubʼan ri Jehová.

RI KIQʼIJILAXIK E TYOX XUQUJEʼ RI E QATIT QAMAM CHE E KAMINAQ

3. a) ¿Jasche jujun winaq utz ta kkilo kkiya kan ukojik ri e tyox che uqʼijilaxik ri Dios? b) ¿Jas kukʼut ri Biblia chrij ri kikojik ri e tyox?

3 Rech kkiqʼijilaj ri Dios, e jujun winaq pa kʼi junabʼ kʼolinaq tyox o altares pa taq ri kachoch. We jeʼ abʼanom at, weneʼ jun wi kanaʼ che kakoj ta tyox che uqʼijilaxik ri Dios. Are kʼu chnaʼtaj chawe che Jehová kukʼut chqawach ri kqabʼan che uqʼijilaxik. Xuqujeʼ ri Biblia qas kuqʼalajisaj are chiʼ kubʼij che Jehová kraj taj keqakoj e tyox che uqʼijilaxik (chasikʼij uwach Éxodo 20:4, 5; Salmo 115:4-8; Isaías 42:8; 1 Juan 5:21).

4. a) ¿Jasche utz taj keqaqʼijilaj o nim keqil wi ri kaminaqibʼ? b) ¿Jasche ri Jehová xubʼij chke ri israelitas che kechʼaw ta kukʼ ri kaminaqibʼ?

4 Pa e kʼi tinamit kkibʼan nimaqʼij chke ri kaminaqibʼ. Weneʼ e kʼo winaq kkikoj ronojel ri kitiempo xuqujeʼ kichuqʼabʼ che uyaʼik jastaq chke ri e katiʼt kimam che e kaminaq. Weneʼ nim kkilo xuqujeʼ kekiqʼijilaj. Are kʼu qetaʼm chik che utz taj kqabʼan wariʼ, rumal che ri e kaminaqibʼ kekun ta chik kkiya tobʼanik chqe xuqujeʼ kekun taj kkibʼan kʼax chqe. Xuqujeʼ kʼo ta chi kikʼaslemal pa jun chi lugar. Ri qastzij, are che utz taj kojchʼaw kukʼ, rumal che ri kchʼaw qukʼ are ta ri qafamiliar che kaminaq xaneʼ are ri demonios. Rumal laʼ, Jehová xeʼutaq ri israelitas rech kechʼaw ta kukʼ ri e kaminaqibʼ xuqujeʼ kkixutuj ri e jastaq che kʼo ubʼanik kukʼ ri demonios (Deuteronomio 18:10-12). (Chawilaʼ ri nota 26, «Ri espiritismo o demonismo», y 31, «Demonios»).

5. ¿Jas kattowik rech nim ta kawil wi ri e kaminaq o kaya ta kiqʼij xuqujeʼ kakoj ta tyox?

5 We at nim kawil wi o kaqʼijilaj ri e kaminaqibʼ o kakoj tyox che uqʼijilaxik ri Dios, ¿jas kattowik rech kaya kan kibʼanik wariʼ? Usikʼixik uwach ri Biblia xuqujeʼ uchomaxik ri kubʼan Jehová che rilik ri e jastaq riʼ. Sibʼalaj «xawebʼal» chuwach areʼ (Deuteronomio 27:15). Ronojel qʼij chataʼ che ri Jehová rech katutoʼ che rilik ri e jastaq junam rukʼ ri kubʼan areʼ xuqujeʼ chataʼ che, che katutoʼ rech kaya jun utz qʼijilanik che (Isaías 55:9). Jehová kuya na achuqʼabʼ che usachisaxik ronojel ri kʼo ubʼanik rukʼ ri qastzij taj kojonem.

¿LA UTZ KQABʼAN RI NAVIDAD?

6. ¿Jasche xchaʼ ri 25 re diciembre che unaʼtasaxik ri ralaxbʼal ri Jesús?

6 Ri Navidad are jun nimaqʼij che etaʼmatal uwach pa ronojel uwach Ulew, xuqujeʼ konojel ri winaq kkichomaj che are unaʼtasaxik ri ralaxbʼal ri Jesús. Ri qastzij are che wajun nimaqʼij riʼ kʼo ubʼanik rukʼ ri kojonem che qastzij taj. Jun enciclopedia kubʼij che ri e winaq rech Roma che kkiqʼijilaj ta ri Jehová xkibʼan nimaqʼij rumal ri ralaxbʼal ri Qʼij pa ri 25 re diciembre. Ri e kʼamal bʼe rech ri e kojonem kkaj che más winaq keʼux cristianos. Rumal laʼ xkichaʼ unaʼtasaxik ri ralaxbʼal ri Jesús pa ri 25 re diciembre paneʼ xalax ta pa ri qʼij riʼ (Lucas 2:8-12). Ri utijoxelabʼ ri Jesús xkibʼan ta ri Navidad. Junam kubʼij ri wuj Los orígenes sagrados de las cosas profundas, chiʼ qʼaxinaq chi 200 junabʼ che xalax ri Jesús, «kʼo ta nijun retaʼm, xuqujeʼ qas ta kkichomaj rij jampaʼ qas xalaxik». Ri qastzij are che ri Navidad xmajix ubʼanik are chiʼ qʼaxinaq chi 300 junabʼ che kaminaq ri Jesús.

7. ¿Jasche kkibʼan ta ri Navidad ri e qastzij cristianos?

7 E kʼi winaq ketaʼm che ri Navidad petinaq pa ri qastzij taj kojonem xuqujeʼ ri kbʼan pa ri nimaqʼij, junam rukʼ ri utijik wa kukʼ ri familiares xuqujeʼ ri kisipaxik jastaq. Kʼo jun tiempo che xyaʼ ta chi bʼe che kbʼan ri Navidad pa Inglaterra xuqujeʼ pa nikʼaj chi lugares re Norteamérica rumal che petinaq pa ri kojonem che qastzij taj. Ri kbʼanow wajun nimaqʼij riʼ kkʼajisax uwach. Are kʼu chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo xkimaj chi ubʼanik ri e winaq. ¿Jasche kkibʼan ta ri Navidad ri qastzij cristianos? Rumal che kkaj kkibʼan ri utz chuwach ri Dios pa ronojel ri kkibʼano.

¿LA UTZ KQABʼAN RI CUMPLEAÑOS?

8, 9. ¿Jasche ri nabʼe taq cristianos xkibʼan ta ri cumpleaños?

8 Jun chi nimaqʼij che etaʼmatal uwach are ri cumpleaños. ¿La rajawaxik kkibʼan ri cristianos ri cumpleaños? Ri cumpleaños che kubʼij ri Biblia xkibʼan winaq che kkiqʼijilaj ta ri Jehová (Génesis 40:20; Marcos 6:21). Pa ri cumpleaños kyaʼ kiqʼij dioses che e qastzij taj. Chkiwach ri e nabʼe cristianos ri e nimaqʼij riʼ «kʼo ubʼanik rukʼ ri e jastaq che kkibʼan ri winaq che kkiqʼijilaj ta ri Dios» rumal laʼ kkibʼan taj (Las cosas nuestras de cada día).

9 Ri romanos xuqujeʼ ri griegos re ojer kanoq kkichomaj che kpe jun uxlabʼal are chi kalax jun winaq xuqujeʼ che wajun uxlabʼal riʼ kuchajij ri winaq pa ronojel ri ukʼaslemal. «Wajun uxlabʼal riʼ kʼo ubʼanik rukʼ ri dios che ktzʼaqat ujunabʼ pa ri qʼij che ktzʼaqat ujunabʼ ri winaq» (The Lore of Birthdays [Ri tradición re ri cumpleaños]). Rumal laʼ ri winaq che kkiqʼijilaj ta ri Jehová kkichomaj che rajawaxik kkibʼan ri cumpleaños rech kʼo ta kʼax kkiriqo.

10. ¿Jasche ri oj cristianos kqabʼan ta ri cumpleaños kimik?

10 ¿La kachomaj che utz kril ri Jehová ri e nimaqʼij che kʼo ubʼanik rukʼ ri e qastzij taj kojonem? (Isaías 65:11, 12). Utz taj. Rumal laʼ, kimik ri oj cristianos kqabʼan ta ri cumpleaños xuqujeʼ nikʼaj chi nimaqʼij che kʼo ubʼanik rukʼ ri qastzij ta kojonem.

¿LA NIM UBʼANIK RI PETINAQ WI?

11. a) ¿Jasche e jujun winaq kkibʼan ri e nimaqʼij che kʼo ubʼanik rukʼ ri qastzij taj kojonem? b) ¿Jas jastaq rajawaxik kux nim ubʼanik chawach?

11 E kʼo jujun winaq che ketaʼm ri petinaq wi ri Navidad xuqujeʼ nikʼaj chi nimaqʼij are kʼu kʼa kkibʼan na. Kkichomaj che ri e nimaqʼij riʼ xaq xiw e qʼij rech kqʼaxex tiempo rukʼ ri familia. ¿La jeʼ kachomaj at? Are ta jun itzel jastaq kqabʼano we kqaqʼaxej tiempo rukʼ ri qafamilia. Jehová are xbʼanow ri familia xuqujeʼ kraj che kʼo utzilal chqaxoʼl kukʼ ri qafamiliares (Efesios 3:14, 15). Are kʼu ri qachilanik rukʼ Jehová rajawaxik che are más nim na ubʼanik chuwach ri kqabʼan che kilik ri e qafamilia are chiʼ kbʼan nimaqʼij che kʼo ubʼanik rukʼ ri qastzij taj kojonem. Rumal laʼ, ri apóstol Pablo xubʼij: «Chiwetaʼmaj bʼaʼ jachike jastaq ri keqaj chuwach ri Ajawaxel» (Efesios 5:10).

12. ¿Jas e nimaqʼij utz ta kril ri Jehová?

12 E kʼi winaq kkichomaj che kʼo ta kubʼano jachiʼ petinaq wi jun nimaqʼij. Are kʼu Jehová jeʼ ta kuchomaj. Areʼ utz ta kril ri nimaqʼij che petinaq pa ri qastzij taj kojonem, ri uyaʼik kiqʼij ri e winaq xuqujeʼ uyaʼik kiqʼij ri símbolos patrios o ri jastaq kbʼanik rech kyaʼ uqʼij ri tinamit. Jun kʼutbʼal, ri egipcios kkibʼan kʼi nimaqʼij che uqʼijilaxik ri kidioses. Are chiʼ e elenaq chi lo pa Egipto, ri israelitas xkesaj uwach jun nimaqʼij re Egipto xuqujeʼ xkibʼij che are jun «nimaqʼij che uyaʼik uqʼij» ri Jehová. Are kʼu Jehová xukʼajisaj kiwach (Éxodo 32:2-10). Oj rajawaxik kqabʼan ri xubʼij Isaías ri qʼaxal utzij ri Dios: «Mebʼinaq chi tzʼil taq jastaq» (chasikʼij uwach Isaías 52:11).

CHATCHʼAW CHRIJ RI AKOJONIK RUKʼ UTZ TAQ TZIJ

13. ¿Jas preguntas weneʼ kachomaj are chiʼ ayaʼom chi kan ri e nimaqʼij che kqaj ta chuwach ri Dios?

13 Are chiʼ at kaya kan kibʼanik ri e nimaqʼij che e utz taj, weneʼ kabʼan kʼi preguntas. Jun kʼutbʼal: «¿Jas rajawaxik kinbʼano we ri e wachiʼl pa ri nuchak kkitaʼ chwe ri rumal che kinbʼan ta ri Navidad? ¿Jas kinbʼano we kʼo jun winaq kuya jun sipanik re Navidad chwe? ¿Jas kinbʼano we ri wachajil o ri wixoqil kraj kinkʼojiʼ pa jun nimaqʼij che kqaj ta chuwach ri Dios? ¿Jas kinbʼan che kitoʼik ri e walkʼwal rech kebʼison taj rumal che kkibʼan ta jun nimaqʼij o ri cumpleaños?».

14, 15. ¿Jas katkunik kabʼano we jun winaq kubʼij chawe che kawokʼowisaj jun utzalaj nimaqʼij o kuya jun sipanik chawe?

14 Rajawaxik che qas katchoman chrij ri kabʼij xuqujeʼ ri kabʼano are chiʼ at kʼo chuwach jun jastaq. Jun kʼutbʼal, we jun winaq kubʼij chawe che kawokʼowisaj jun utzalaj nimaqʼij, kabʼan taj che xa xata taj. Kuya kabʼij «maltyox». Are kʼu, we ko jun winaq kraj kretaʼmaj más, katkunik kabʼij che jasche kabʼan ta ri nimaqʼij. Are kʼu utz ubʼixik kabʼano, chakojoʼ utz taj tzij xuqujeʼ chakʼutuʼ che nim kawil wi ri winaq. Ri Biblia kubʼij: «Utz chixtzijon kukʼ konojel ri winaq, qas chinaʼ na ri kixchʼawik, rajawaxik kiwetaʼmaj jas kibʼan che utzelexik uwach kitzij ri winaq chkijujunal» (Colosenses 4:6). Weneʼ katkunik kaya ubʼixik che utz kawilo kaqʼaxej tiempo kukʼ nikʼaj chik xuqujeʼ kaya sipanik, are kʼu kabʼan taj are chiʼ kʼo ubʼanik kukʼ ri e nimaqʼij riʼ.

15 ¿Jas kabʼano we kʼo jun winaq kuya jun sipanik chawe? Chupam ri Biblia kʼo ta jun lista re jastaq che rajawaxik kqabʼano, are kʼu kubʼij chqe che rajawaxik kkʼojiʼ jun utz retaʼmabʼal qakʼuʼx (1 Timoteo 1:18, 19). Weneʼ ri winaq che kraj kuya jun sipanik chawe retaʼm taj che kabʼan ta ri nimaqʼij. O weneʼ kubʼij chawe: «Wetaʼm che kabʼan ta ri nimaqʼij, are kʼu kwaj kinya wajun sipanik riʼ chawe». Pa kijujunal ri e jastaq riʼ, at katchowik we kakʼam ri sipanik o kakʼam taj. Are kʼu qas chawilaʼ che ri kachaʼ ubʼanik kubʼano che kkʼojiʼ jun utz retaʼmabʼal akʼuʼx. Kqaj taj kqabʼan jastaq che kuya pa kʼax ri qachilanik rukʼ ri Jehová.

RI KABʼAN CHE UBʼIXIK RI JASTAQ CHE RI AFAMILIA

Ri upatanelabʼ ri Jehová kekikotik.

16. ¿Jas kabʼano we ri afamilia kraj kabʼan jun nimaqʼij che utz ta kril ri Dios?

16 ¿Jas kabʼano we ri afamilia kkaj che kabʼan jun nimaqʼij che utz ta kril ri Dios? Katchʼojin ta kukʼ. Chnaʼtaj chawe che e areʼ kekunik kkichaʼ ri kkaj kkibʼano. Chatux utz kukʼ xuqujeʼ nim chawilaʼ ri kkaj kkichaʼ, junam rukʼ ri kawaj at che nim kkil wi ri kachaʼ ubʼanik (chasikʼij uwach Mateo 7:12). Are kʼu ¿jas kabʼano we ri afamilia kkaj che at katkʼojiʼ kukʼ pa ri nimaqʼij? Are chiʼ majaʼ kachaʼ ubʼanik ri kabʼano, nabʼe chataʼ che ri Jehová che katutoʼ che ubʼanik ri utz. Chatchoman chrij ri jastaq xuqujeʼ chatzukuj tobʼanik che kchʼaw chrij ri tajin kkʼulmatajik. Ksach ta chawe: ri amaqʼel kawaj kabʼano are kakikotemaj ri Jehová.

17. ¿Jas kabʼano rech kebʼison ta ri e awalkʼwal rumal ri nimaqʼij che kkibʼan ri winaq che kkiqʼijilaj ta ri Dios?

17 ¿Jas kabʼano rech kebʼison ta ri e awalkʼwal rumal ri nimaqʼij che kkibʼan ri winaq che kkiqʼijilaj ta ri Dios? Jujun taq mul chabʼanaʼ e jastaq che nim ubʼanik kukʼ. Xuqujeʼ xaq kʼateʼ chasipaj jastaq chke. Jun chke ri sipanik más nim ubʼanik are ri atiempo xuqujeʼ ri aloqʼoqʼebʼal.

CHAQʼIJILAJ RI DIOS JUNAM RUKʼ RI KRAJ AREʼ

18. ¿Jasche rajawaxik kojbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ?

18 Rech kqakikotemaj ri Jehová, rajawaxik kqaya kan ri qastzij taj kojonem, ri e jastaq kbʼan chupam xuqujeʼ ri e nimaqʼij. Xuqujeʼ rajawaxik kqakʼaslemaj ri qastzij kojonem. ¿Jas kqabʼano? Jun ubʼanik are che kojbʼe ronojel taq semanas pa ri e riqbʼal ibʼ kech ri qastzij cristianos (chasikʼij uwach Hebreos 10:24, 25). Ri e riqbʼal ibʼ sibʼalaj nim kibʼanik pa ri qastzij qʼijilanik (Salmo 22:22; 122:1). Chilaʼ kqaya wi qachuqʼabʼ chbʼil qibʼ (Romanos 1:12).

19. ¿Jasche rajawaxik kattzijon kukʼ nikʼaj chik chrij ri tajin kawetaʼmaj pa ri Biblia?

19 Rech kakʼutu che qas at kʼo pa ri qastzij kojonem, rajawaxik katchʼaw kukʼ ri winaq chrij ri tajin kawetaʼmaj pa ri Biblia. E kʼi winaq sibʼalaj kebʼison rumal ri kʼax che tajin kkʼulmataj cho ri uwach ulew. Weneʼ awetaʼm kiwach winaq che keriqitaj pa kʼax. We jeʼ wariʼ, chatchʼaw chrij ri jeʼlikalaj aweyebʼal pa ri petinaq. Are chiʼ kamaj bʼenam pa ri riqbʼal ibʼ, xuqujeʼ katchʼaw kukʼ ri winaq chrij ri tajin kawetaʼmaj pa ri Biblia, kawaj ta chi riʼ katkʼojiʼ pa ri qastzij taj kojonem xuqujeʼ kabʼan ta chi riʼ ri costumbres. Qastzij riʼ che qas katkikot na xuqujeʼ che Jehová kutewchij ri chuqʼabʼ che kakoj che uqʼijilaxik junam rukʼ ri kraj areʼ (Malaquías 3:10).