1, 2. ¿Jasa tʼilan oja jobʼa bʼaj, sok jas yuj?

MASAN kʼe apaklay ja Biblia, anebʼunej jitsan kristyano wa xyalawe wa xyaʼteltaye ja Dyos, pe wani skʼulane ma wa sjeʼawe jastik wa xyijnay ja yeʼn (2 Corintios 6:17). Ja yuj, ja Jyoba wa xyala kabʼtik tʼilan oj elkotik ja bʼa relijyon mi meranuki, ja bʼa Niwan Babilonia (Apocalipsis [Revelación] 18:2, 4). ¿Jas oja kʼuluk? Tʼilani oja tsaʼ sok jobʼo abʼaj: «¿Oj maʼ kaʼteltay ja Dyos jastalni wa skʼana ja yeʼn, ma jach oj jkʼuluk jastalni kʼajyelon?».

² Ta elyatakan ja bʼa relijyon mi meranuk, jelni lek ja jas akʼuluneji. Pe bʼobʼta ja bʼa wa kʼujoli wanto xyiʼaj gusto jujuntik kostumbre ma kʼinik bʼa ti chʼikan soka relijyon mi meranuk. La kiltik jujuntik sbʼaja it sok jas yuj jel tʼilan oj kiltik jastalni wa xyila ja Jyoba.

3. a) ¿Jas yuj wokol wa xyabʼye jujuntik yajelkan makunuk kʼulubʼal dyosik bʼa yaʼteltajel ja Dyosi? b) ¿Jasa wa sjeʼa ja Biblia sbʼaja yajel makunuk kʼulubʼal dyosik ja bʼa stoyjel ja Dyos?

³ Bʼa stoyjel ja Dyos, jujuntik jitsanxa jabʼil ayiʼoje ja bʼa snaje kʼulubʼal dyosik sok yal tapeskoʼik ja bʼa yaʼuneje. Ta jach akʼulunej ja weʼn, bʼobʼta tukni oja wabʼ yaʼteltajel ja Dyos ta mi xwa makunuk ja jastik jaw. Pe ajuluka kʼujol ja Jyoba wani sjeʼakitik jastal wa skʼana oj kaʼteltaytik. Sok ja Biblia jaman lek wa xyala ja Jyoba  mi skʼana oj katik makunuk kʼulubʼal dyosik bʼa stoyjel (kʼuman ja Éxodo 20:4, 5; Salmo 115:4-8; Isaías 42:8; 1 Juan 5:21).

4. a) ¿Jas yuj mi lekuk skʼintajel ja chamwiniki? b) ¿Jas yuj ja Jyoba yayi mandar ja israʼelenyoʼik bʼa mok sleʼe modo loʼilanel soka matik chamelxa?

⁴ Bʼobʼta jujuntik wa spilawe jitsan tyempo sok wa xchʼaka sbʼaje bʼa skʼintajel ja chamwiniki. Ma bʼobʼta wani stoyowe. Pe jnebʼatikta mini lek skʼulajel ja jaw, yujni ja yeʼnle mi xbʼobʼ skoltayotike sok mini xbʼobʼ yixtalaʼukotike. Cha mini teyuke sakʼan bʼa pilan lugar. Chomajkil jelni xiwela sbʼaj slejel modo loʼilanelsoke, yujni chikan jas xkabʼtik sbʼaja maʼ chamelkujtiki tini wa xjak bʼa pukujik. Ja yuj ja Jyoba yayi mandar ja israʼelenyoʼik bʼa mok sleʼe modo loʼilanel soka matik chamelxa. Cha mok skʼuluke ja jastik ti chʼikan soka pukujiki (Deuteronomio 18:10-12; kʼela ja notaʼik 25 sok 30).

5. Bʼa oja wakan yajel makunuk kʼulubʼal dyosik sok mi skʼintajel ja chamwiniki, ¿jasa oj bʼobʼ skoltaya?

⁵ Bʼa oja wakan yajel makunuk kʼulubʼal dyosik sok mi skʼintajel ja chamwiniki, ¿jasa oj bʼobʼ skoltaya? Jani skʼumajel ja Biblia sok spensarajel jastal wa xyila ja Dyos ja jastik jaw. Ja yeʼn jelni ‹kistal› xyila (Deuteronomio 27:15). Kʼanayi tikʼan ja Jyoba bʼa oj skoltaya yiljel ja jastik junuki jastalni wa xyila ja yeʼn sok yaʼteltajel jastalni wa skʼana (Isaías 55:9). Ja Jyoba ojni yawi ja ipal bʼa oja wakan spetsanil ja jastik ti chʼikan soka relijyon mi meranuk.

6. ¿Jas yuj jaʼ stsaʼawe ja 25 bʼa diciembre bʼa skʼintajel ja spojkelal ja Jesús?

⁶ Ja Navidad jani june ja bʼa kʼinik mas jel naʼubʼal  sbʼaji, sok tʼusan mi yibʼanaluke ja kristyano wa spensarane jani skʼintajel ja spojkelal ja Jesús. Pe ja Navidad tini chʼikan soka relijyon mi meranuki. Jun enciclopedia wa xyala ja matik mi skʼuʼane bʼa Dyos ja bʼa Roma wani skʼintaye ja spojkelal ja Kʼaʼuji bʼa 25 bʼa diciembre. Ja olomalik bʼa relijyon skʼanawe aʼochuke nochumanik bʼa Jesús ja matik mi skʼuʼane bʼa Dyos. Ja yuj xchapawe skʼintajel ja spojkelal ja Jesús bʼa 25 bʼa diciembre ama ja yeʼn mi pojki bʼa yajtabʼ jaw (Lucas 2:8-12). Ja meran snebʼumanik ja Jesús mini bʼa skʼintaye ja Navidad. Jastal wa xyala ja libro Los orígenes sagrados de las cosas profundas, ja bʼa 200 jabʼil ekʼ yajni chamta ja Jesús, «mini maʼ snaʼa, sok jel tʼusan ja maʼ cham skʼujol, jas mero yajtabʼ pojki». Chomajkil ja Navidad kʼe kʼintaxuk yajni ekʼelxa mas ja 300 jabʼil chamel ja Jesús.

7. ¿Jas yuj ja meran nebʼumanik bʼa Jesús mi skʼintaye ja Navidad?

⁷ Jitsan kristyano wa snaʼawe jastal kujlaji ja Navidad sok ja kostumbreʼik yiʼoji, jastal waʼel soka pamilya sok yajel majtanalik. Chomajkil, ajyi jun tyempo stimawe skʼulajel ja Navidad ja bʼa Inglaterra sok bʼa jujuntik lugar ja bʼa Norteamérica yuja yawe kujlajuk mi kʼuʼumanuke Dyos. Ta ay kʼa maʼ skʼintay, wani xkʼulaji kastigar. Pe tsaʼan cha kʼe skʼuluke. ¿Jas yuj ja meran nebʼumanik bʼa Jesús mi skʼintaye ja Navidad? Yujni wa skʼanawe oj yawe gustoʼaxuk ja Dyos sbʼaja jastik wa skʼulane.

8, 9. ¿Jas yuj mi skʼulane ja cumpleañoʼik ja bʼajtan nebʼumanik bʼa Jesús?

⁸ Pilan kʼin bʼa jel naʼubʼal sbʼaj jani ja cumpleañoʼik. ¿Lek maʼ oj jkʼuluktik ja cumpleañoʼik? Ja cumpleañoʼik  wa staʼa tiʼal ja Biblia skʼulane matik mi xyaʼteltaye ja Jyoba (Génesis 40:20; Marcos 6:21). Ja cumpleañoʼiki kʼulaxi bʼa stoyjel kʼulubʼal dyosik. Ja yuj ja bʼajtan nebʼumanik bʼa Jesús yilawe ja kʼinik jaw jastal «kostumbreʼik bʼa kristyanoʼik mi kʼuʼumanuke Dyos» (Las cosas nuestras de cada día).

⁹ Ja romanoʼik soka griegoʼik bʼa najate wa skʼuʼane kada kristyano wa xpojki bʼa scumpleaño jun dyos. Ja yeʼnle wa skʼuʼane ja kristyano jaw tʼilani oj skʼuluk ja scumpleaño bʼa jachuk oj talnajuk yuja dyos jaw bʼa snajtil ja sakʼanili.

10. ¿Jas yuj ja yaʼtijumik Dyos mi skʼulane ja cumpleañoʼik?

¹⁰ Bʼa weʼna, ¿lek maʼ xyila ja Jyoba ja kʼinik bʼa ti chʼikan soka relijyon mi meranuki? (Isaías 65:11, 12) Miniʼa. Ja yuj ja yaʼtijumotik Dyos mini xkʼulantik ja cumpleañoʼik ma tuk kʼinik bʼa ti chʼikan soka relijyon mi meranuki.

11. a) ¿Jas yuj ayni jujuntik wa skʼulane ja kʼinik yaʼunej kujlajuk ja matik mi kʼuʼumanuke Dyosi? b) ¿Jasa mas tʼilan bʼa weʼna?

¹¹ Ama ayni jujuntik wa snaʼawe ja Navidad sok tuk kʼinik yawe kujlajuk matik mi skʼuʼane Dyos, pe mini xyawekan skʼulajel. Wa spensarane ja kʼinik jaw kechani ekʼeleʼik bʼa ajyel soka spamilyaʼe. ¿Jach maʼ waxa pensaran ja weʼn? Mini ay smaloʼil yajel ekʼ tyempo soka pamilya. Ja Jyoba yeʼnani skʼulan ja pamilya sok wa skʼana lek ayil sbʼaje (Efesios 3:14, 15, TNM). Pe ja jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba mastoni tʼilan oj kiltik yuj yajel gustoʼaxuk ja jpamilyatik skʼulajel kʼinik bʼa ti chʼikan soka relijyon mi meranuk. Ja yuj, ja  jekabʼanum Pablo yala: «Cʼulanic fuerza ba oja nebex ja jas huas scʼana ja Cajualtiqui» (Efesios 5:10).

12. ¿Jas tikʼe kʼinik mi lek xyila ja Jyoba?

¹² Jitsan wa spensarane mini ay stʼilanil snajel bʼa kujlajijan jun kʼin. Pe mini jach wa spensaran ja Jyoba. Ja yeʼn mini lek wa xyila ja kʼinik ti kujlajel bʼa relijyon mi meranuk. Cha mini ja bʼa wa x-axiyi stoyjel jun ixuk winik ma ja senyaʼil ja jpaistik ma ja jlujmaltiki. Jun sjejel, ja swinkil Egipto skʼulane kʼinik bʼa stoyjel ja dyosik mi meranuk. Yajni elye ja bʼa Egipto, ja israʼelenyoʼiki cha snebʼawe sok skʼulane jun kʼin bʼa yawe sbʼiʼiluk «kʼin bʼa Jyoba». Pe kʼulajiye kastigar yuja Jyoba yuja jach skʼulane (Éxodo 32:2-10). Ja keʼntiki jelni tʼilan oj jkʼuluktik ja jas yala ja aluman Isaías: «Mok jasa yam-ex bʼa kux ay» (kʼuman ja Isaías 52:11).

13. ¿Jastik sjobʼjelik bʼobʼta oja waʼa bʼaj ja yajni xa waʼakan skʼulajel kʼinik bʼa mi lekuk?

¹³ Yajni xa waʼakan skʼulajel ja kʼinik yaʼunej kujlajuk ja matik mi skʼuʼan ja Dyosi, bʼobʼta jelni jas oja jobʼa bʼaj. Jun sjejel: «¿Jasa oj jkʼuluk ta ja jmojik aʼtel sjobʼoweki jas yuj mi xkʼintay ja Navidad? ¿Jasa oj jkʼuluk ta ajiki jun majtanal bʼa Navidad? ¿Jaxa ta ja jtatam ma ja jcheʼum wa skʼana oj jkʼulsok jun kʼin bʼa mi lek xyila ja Jyoba? ¿Jastal oj bʼobʼ jkoltay ja kuntikil bʼa mi triste oj ajyuke yuja mi xkʼulantikon jun kʼin mi lekuk ma ja scumpleañoʼe?».

14, 15. Ta ay maʼ yalawabʼ aʼekawuj lek ja Navidad ma ajiwi jun majtanal, ¿jas oj bʼobʼa kʼuluk?

¹⁴ Jelni tʼilan oja pensaraʼuk jas oja wal sok jas oja kʼuluk. Jun sjejel, ta ay maʼ yalawabʼ aʼekawuj lek ja Navidad,  malanta oja wal «tsʼakatal». Pe ta ay maʼ wa skʼana oj snaʼ mas, ojni bʼobʼa cholyabʼ jas yuj mixa kʼintay ja weʼn. Pe tsamalxta cholo sok mok yajbʼesnan. Ja Biblia wa xyala: «Aa cuidadoex ja jastal huala cʼumaniyexi porque sbej ni tzamal oj ajyuc ja jloiltica, jaxa cuando huantic loil soc ja jmojtiqui, sbej que tzamal oj jactic» (Colosenses 4:6). Bʼobʼta ojni bʼobʼa chol waxa kʼulan gusto ajyel soka tuki sok yajel majtanalik, pe mini xa kʼulan ja yajni wan kʼulaxel kʼinik jastal jaw.

¹⁵ ¿Jasa oja kʼuluk ta ay maʼ yawi jun majtanal? Ja Biblia mey yiʼoj jun lista bʼa mandarik, pe wani xyala jel tʼilan oj ajyuk jun lekil jconcienciatik (1 Timoteo 1:18, 19, TNM). Bʼobʼta ja maʼ oj yawi ja majtanali mi snaʼa ta mixa kʼulan ja kʼin jaw. Ma bʼobʼta oj yalawabʼ: «Wa xnaʼa mixa kʼulan ja kʼin it, pe wani xkʼana oj kawi ja majtanal it». Ama wa snaʼa ma miyuk, weʼnani oja pensaruk ta oja yam ja majtanal jaw. Pe ila lek ta mi oj syajbʼes jawa conciencia ja jas oja kʼuluki. Mini xkʼanatik ay jas oj jkʼuluktik bʼa oj sjom ja jastal wala taxtik soka Jyoba.

16. ¿Jas oja kʼuluk ta jawa pamilya wa skʼana oj skʼuluk jun kʼin bʼa mi lekuk?

¹⁶ ¿Jas oja kʼuluk ta jawa pamilya wa skʼana oj skʼuluk jun kʼin bʼa mi lekuk? Mok kʼeʼansoke kʼumal. Ajuluka kʼujol ayni yiʼoje derecho bʼa stsajel ja jas oj skʼuluke. Jeʼa lek jawa modo sok kisa ja jas wa skʼana oj skʼuluke, jastalni waxa kʼana oj skise jawa bʼaji (kʼuman ja Mateo 7:12). Pe ¿jaxa ta wa skʼanawe oj ajyansoke ja bʼa kʼini? Bʼajtanto oja tsaʼ jas oja kʼuluk, kʼanayi ja Jyoba  bʼa oj skoltaya skʼulajel ja bʼa jas toji. Pensaraʼan sbʼaja wokol jaw sok leʼa rasonik. Mok chʼayuka kʼujol: ja jas waxa kʼana jani yajel gustoʼaxuk tolabida ja Jyoba.

17. ¿Jastal oj bʼobʼa koltay jawa wuntikil yajni xyilawe ja tuk wane skʼulajel jun kʼin bʼa mi lekuk?

¹⁷ ¿Jastal oj bʼobʼa koltay jawa wuntikil yajni xyilawe ja tuk wane skʼulajel jun kʼin bʼa mi lekuk? Chapa bʼa ay jas oja kʼuluksoke. Cha ojni bʼobʼa wayile majtanal chikan jas tyempoʼil. June ja majtanalik mas leki jani spiljelyile tyempo sok syajtajele.

18. ¿Jas yuj jel tʼilan oj wajtik ja bʼa tsomjeliki?

¹⁸ Ta wa xkʼanatik yajel gustoʼaxuk ja Jyoba, tʼilani oj katikan ja relijyon mi meranuki, ja skostumbreʼiki sok ja kʼinik yiʼoji. Chomajkil, tʼilani oj jkʼuluktik ja jas wa skʼulan ja relijyon smeranili. ¿Jastal? Jun modo jani wajel yibʼanal ja tsomjeliki (kʼuman ja Hebreos 10:24, 25). Ja tsomjeliki jelni tʼilan ja bʼa stoyjel ja Dyosi (Salmo 22:22; 122:1). Ja tiwi wani stsatsankʼujolan jbʼajtik (Romanos 1:12).

19. ¿Jas yuj jel tʼilan oja walyabʼ ja tuk ja jas anebʼata ja bʼa Biblia?

¹⁹ Pilan modo, jani oja walyabʼ ja tuk ja jas anebʼata bʼa Biblia. Jitsan wane wokolanel yuja jastik mi lekuk wan ekʼeli. Bʼobʼta wani xa naʼa sbʼaj jujuntik bʼa jach wa xtaxye. Ta jachkʼa, ala yabʼye sbʼaja tsamal smajlajel awiʼoji. Ta mixa chʼaya ja tsomjeliki sok waxa wala yabʼ ja tuk ja jas wa sjeʼa ja Biblia, oj snika bʼa mixa oja kʼan ajyel ja bʼa relijyon mi meranuki sok yajelkan ja kostumbreʼik yiʼoji. Wani xbʼobʼa kʼuʼuk lek bʼa ojni ajyan gusto. Jaxa Jyoba oj ya koʼuk jitsan alekilal yuja waxa kʼujolan yaʼteltajel jastal wa skʼana (Malaquías 3:10).