1, 2. Vbọzẹe ne erhunmwu na re ẹse ọhẹ nọ hiunsi? Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima rẹn emwi ne Baibol khare vbekpa re?

A GHA ya uhunmwu otagbọn na gie emwi hia ne Osanobua yi, te agbọn na ye tuẹin. E Jehova ghaa ke ẹrinmwi ghee agbọn na, emwa hia ni rrọọ “ma gberra ikpẹ amẹ ọkpa.” (Psalm 115:15; Aizaia 40:15) Agharhemiẹn wẹẹ te ima ye tuẹin vbe a gha ya ima gie emwi hia ne Osanobua yi, ebe Psalm 145:18, 19 keghi kha wẹẹ: “Ọ sikẹ iran ni kpe tie ẹre, iran ni ya ẹkoata kpe tie ẹre. Ọ viọ emwi ne iran i mwẹ ne iran ni ya ọghọ nẹẹn. Ọ họn utumwẹ iran, ọ keghi miẹn iran fan.” U miẹn ukpamuyọmọ nọ hiunsi ne ima mwẹ! E Jehova ne Osa ne udazi hoo nọ gha re ọse ima, ọ vbe mu egbe nọ ya gha họn erhunmwu ima. Vbene ẹmwata, erhunmwu keghi re ẹse ọhẹ nọ hiunsi nọ ke obọ Osanobua rre.

² Sokpan, ne Jehova mieke na gha họn erhunmwu ima, ọ khẹke nọ gu ahoo ọghẹe ro. Vbe ima khian ya sẹtin ru ọna hẹ? Gi ima ziro yan emwi ne Baibol khare vbekpae erhunmwu.

3. Vbọzẹe nọ na khẹke ne u gha na erhunmwu gie Jehova?

³ E Jehova hoo ne ima gha na erhunmwu gie irẹn. Vbe ima ya rẹn hẹ? Tie ebe Filipai 4:6, 7. U miẹn vbene Jehova maan hẹ! E Jehova nọ khaevbisẹ yan agbọn vbe ẹrinmwi wa kakabọ hoẹmwẹ ruẹ, ọ vbe hoo ne u gha tama irẹn vbene emwi ye ruẹ hẹ kevbe ọlọghọmwa ne u la gberra.

4. De vbene erhunmwu ne a na vbe ẹghẹ hia ya ya ruẹ sikẹ e Jehova sayọ?

 ⁴ Erhunmwu keghi ya ima sikẹ e Jehova sayọ. Avbe ọse ghaa gu egbe guan vbe ẹghẹ hia, iran na vbe gha fannọ otọ ẹko ma egbe, asikẹgbe ne iran mwẹ ghi gha wegbe sayọ. Erriọ erhunmwu ne ima na gie Jehova vbe ye. E Baibol ẹre Jehova na gi ima rẹn emwi nọ rre irẹn ekhọe kevbe emwi nọ khian ru vbe odaro. U gha sẹtin fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova vbe erhunmwu vbe ẹghẹ hia. U gha lele adia na, asikẹgbe ne u gu e Jehova mwẹ ghi gha wegbe sayọ.—Jems 4:8.

5. Vbe ima ya rẹn hẹ wẹẹ, e Jehova i họn erhunmwu hia?

⁵ Erhunmwu hia ẹre Jehova họn ra? Ẹo. Vbe ẹghẹ Aizaia ne akhasẹ, e Jehova keghi tama Ivbi Izrẹl wẹẹ: “Vbene uwa rhirhi . . . na erhunmwu sẹ hẹ, I i danmwehọ, rhunmwuda, esagiẹn gba uwa obọ.” (Aizaia 1:15) Nọnaghiyerriọ,  deghẹ ima ma begbe, ma sẹtin ru emwi nọ gha ya ima khian rree ne Jehova, ẹghẹ nii, ẹi ghi họn erhunmwu ima.

6. Vbọzẹe ne amuẹtinyan na kakabọ ru ekpataki? Vbua khian ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ u mwẹ amuẹtinyan?

⁶ Adeghẹ ima hoo ne Jehova gha họn erhunmwu ima, ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan rẹn. (Mak 11:24) Ukọ e Pọl keghi kha wẹẹ: ‘Ọmwa ne ẹi mwẹ amuẹtinyan i sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua, rhunmwuda, ọmwakọmwa nọ rhirhi bu Osanobua gha dee, te ọ kere nọ yayi ighẹ Osanobua rrọọ kevbe wẹẹ, ọ vbe san iran ni gualọ aro ẹre ẹse.’ (Hibru 11:6) Ma ghaa ya unu tae kẹkan wẹẹ ima mwẹ amuẹtinyan, ọni ma sẹ. Ọ khẹke ne ima gha rhiẹre ma. De odẹ nọkhin? Ma ghi gha họn ẹmwẹ ne Osanobua ẹdẹgbegbe.—Tie Jems 2:26.

7. (a) Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha ya ọghọ kevbe imuegberriotọ na erhunmwu gie Jehova? (b) Vbe ima khian ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ, ekhọe hia ẹre ima ya na erhunmwu gie Jehova?

⁷ Ọ khẹke ne ima gha ya ọghọ kevbe imuegberriotọ na erhunmwu gie Jehova. Vbọzẹe? Ma gha khian gu ọba ra e gọvina guan, ọghọ nọ khẹke ẹre ima rhie nẹẹn, inu ghi nọ ne Jehova nọ re Osa Ne Udazi kevbe Ayi nọ yi emwi hia! (Gẹnẹsis 17:1; Psalm 138:6) Ọ vbe khẹke ne ima gha ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova, ẹi re ne ima gha ta ẹmwẹ ọkpa yaẹngbe yaẹngbe.—Matiu 6:7, 8.

8. Ma ghaa nọ e Jehova emwi vbe erhunmwu, de emwi nọ khẹke ne ima ru?

⁸ Ma ghaa nọ e Jehova emwi vbe erhunmwu, ọ khẹke ne ima zowẹ lele erhunmwu ne ima na. Vbe igiemwi, ma gha nọ e Jehova nọ kpemehe evbare ẹdẹ ne ima, ma i khian kie abọ rre gha khẹ ne Jehova kpemehe emwi hia ne ima, vbene ima i na winna hiehie. Te ọ khẹke ne ima wegbe obọ. (Matiu 6:11; 2 Tẹsalonaika 3:10) Ma gha na erhunmwu gie Jehova, ne ọ ru iyobọ ne ima ya zobọ vbe emwi dan ne ima ru, te ọ khẹke ne ima gban egbe ne emwi ke emwi nọ ya  ima ru emwi dan nii. (Kọlose 3:5) Nia gi ima ziro yan inọta eso ne emwa mobọ nọ vbekpae erhunmwu.

9. De ọmwa nọ khẹke ne ima gha na erhunmwu gie? De emwi ne ebe Jọn 14:6 maa ima re vbekpae erhunmwu?

⁹ De ọmwa nọ khẹke ne ima gha na erhunmwu gie? Jesu wẹẹ ne erhuanegbe ọghẹe gha na erhumwu gie “Erha mwa nọ rre ẹrinmwi.” (Matiu 6:9) Jesu ye vbe kha wẹẹ: “Mẹ ọrọre odẹ, mẹ ọrọre ẹmwata, mẹ ọrọre arrọọ. Ọmwa nọ gha sẹtin sẹ ehe ne Evbavba ye ẹi rrọọ, vbe ẹi re wẹẹ te ọ la obọ mwẹ.” (Jọn 14:6) Ọna rhiema wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu gie, vbe eni Jesu. A gha wẹẹ na gha na erhunmwu vbe eni Jesu, vbe a yae kha? Ne Jehova mieke na gha họn erhunmwu ima, te ọ khẹke ne ima gha ya aro nọ ghaan ghee ukpo nọ yo ne Jesu na zẹ vbe emwamwa ọghe Jehova. Ma ka ruẹ ọre nẹ wẹẹ, te Jesu do ya arrọọ ọghẹe miẹn ima fan hin obọ orukhọ kevbe uwu rre. (Jọn 3:16; Rom 5:12) E Jehova vbe zẹ Jesu nẹ, nọ gha re Ogiohẹn kevbe Ọbuohiẹn.—Jọn 5:22; Hibru 6:20.

10. Ọ mwẹ ihe kpataki nọ khẹke na mu egbe yi vbe a ghaa na erhunmwu ra? Rhan otọ re.

¹⁰ Ọ mwẹ ihe kpataki nọ khẹke na mu egbe yi vbe a ghaa na erhunmwu ra? E Jehova ma yi uhi vberriọ. Sokpan, e Baibol maa ima re wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha ya ọghọ gu e Jehova guan vbe ima ghaa na erhunmwu, ọre te ima diguẹ, te ima tota ra te ima mudia. (1 Krọnikol 17:16; Nehimaia 8:6; Daniẹl 6:10; Mak 11:25) Emwi ne Jehova rhie aro tua, ọre ekhọe hia ne ima ya na erhunmwu gie ẹre. Ma sẹtin na erhunmwu vbe ehe ne ima rhirhi gha ye kevbe ẹghẹ nọ rhirhi gha khin, ma sẹtin guan ladian vbe ima ghaa na erhunmwu, ma sẹtin vbe naẹn ye uwu ekhọe. Ma  ghaa na erhunmwu gie Jehova, gi ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, ọ họn erhunmwu ne ima na, ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwa ọvbehe ma họn.—Nehimaia 2:1-6.

11. De emwi ne ima gha sẹtin nọ e Jehova vbe erhunmwu?

¹¹ De emwi ne ima gha sẹtin nọ vbe erhunmwu? E Baibol khare wẹẹ, ma sẹtin nọ e Jehova vbe erhunmwu, emwi ke emwi nọ gu ahoo ọghẹe ro. (1 Jọn 5:14) Ma gha sẹtin tama e Jehova vbene emwi ye ima hẹ ra? Ẹẹn. Ma ghaa na erhunmwu gie Jehova, ọ khẹke ne ima gha gu ẹre guan zẹvbe ne ima gu ọse ima guan. Ma gha sẹtin ta enegbe ima hia ma e Jehova. (Psalm 62:8) Ma sẹtin nọ e Jehova nọ ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ ne ima, ya gha ru emwi esi. (Luk 11:13) Ma sẹtin vbe nọ e Jehova nọ rhie ẹwaẹn ne ima ya gha ru azẹ nọ maan, kevbe ẹtin ne ima gha ya sẹtin zin egbe vbuwe ọlọghọmwa. (Jems 1:5) Ọ khẹke ne ima vbe gha rinmwian e Jehova, nọ ya orukhọ ima bọ ima. (Ẹfisọs 1:3, 7) Gi ima vbe gha mu ẹmwẹ emwa ọvbehe ye erhunmwu, vbe na ghee ẹgbẹe ima, etẹn ima nikpia kevbe nikhuo ne ima gba ga.—Iwinna 12:5; Kọlose 4:12.

12. De emwi nọ khẹke nọ ru ekpataki sẹ vbe erhunmwu ima?

¹² De emwi nọ khẹke nọ ru ekpataki sẹ vbe erhunmwu ima? E Jehova kevbe ahoo ọghẹe ẹre ọ khẹke nọ ru ekpataki sẹ. Ọ khẹke ne ima gha ya ekhọe hia kpọnmwẹ e Jehova ye emwi hia nọ he ru ne ima. (1 Krọnikol 29:10-13) Vbe Jesu rre agbọn na, ọ keghi maa erhuanegbe ẹre odẹ nọ khẹke ne iran ya gha na erhunmwu. (Tie Matiu 6:9-13.) E Jesu wẹẹ, emwi okaro nọ khẹke ne ima gha nọ vbe erhunmwu ọre, na ya eni Osanobua khian nọ huanrẹn. Iyeke ọni, ma ghi rinmwian e Jehova ne Arriọba ọghẹe rre, kevbe na gha ru ahoo ọghẹe vbe uhunmwu otagbọn hia. Ma gha ghi nọ ena hia nẹ, ma ke tama rẹn vbene emwi ye ima hẹ. Ma ghi vbe rinmwiaẹn nọ kpemehe emwi ikpakpa ne ima. Ma gha mu e Jehova kevbe ahoo  ọghẹe ye okaro vbe erhunmwu ọghe ima, ọ ghi dewarorua, emwi nọ gele ru ekpataki sẹ vbe arrọọ ọghe ima.

13. De vbene ọ khẹke ne erhunmwu ima tan sẹ hẹ?

¹³ De vbene ọ khẹke ne erhunmwu ima tan sẹ hẹ? E Baibol ma tama ima. Deghẹ erhunmwu ima ye kpẹnrẹn ra ọ tan vbe otọ, ọ keghi hẹnhẹn egbe yan evbọzẹe ne ima na na erhunmwu nii. Ma sẹtin na erhunmwu nọ ma tan vbe ima gha khian rri evbare, sokpan ma ghaa kpọnmwẹ  e Jehova ra ima na gha tama rẹn vbene emwi ye ima hẹ, erhunmwu ima sẹtin kpẹẹ vbe otọ. (1 Samuẹl 1:12, 15) Ọ ma khẹke ne ima gha na erhunmwu nọ taẹn rhunmwuda ima hoo ne emwa gha tian ima, vbene emwa eso ghaa ru ẹre vbe ẹghẹ e Jesu. (Luk 20:46, 47) Erhunmwu vberriọ i yẹẹ e Jehova. Erhunmwu nọ ke ekhọe rre ẹre ọ yẹẹ e Jehova.

14. Inugba ẹre ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu? Vbe ọna maa ima re vbekpae Jehova?

¹⁴ Inugba ẹre ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu? E Jehova hoo ne ima gha gu irẹn guan vbe ẹghẹ hia. E Baibol wẹẹ ne ima “gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia.” (Matiu 26:41; Rom 12:12; 1 Tẹsalonaika 5:17) E Jehova mu egbe nọ ya họn erhunmwu ima vbe ẹghẹ hia. Ọ khẹke ne ima gha kpọnmwẹ e Jehova ye ahoẹmwọmwa nọ mwẹ daa ima  kevbe ẹse nọ ru ne ima. Ma sẹtin vbe kpọnmwọẹn ye adia, ẹrhiọn kevbe ifuẹko nọ rhie ne ima. Ma ghaa gbọyẹmwẹ ye ẹse ọhẹ ọghe erhunmwu, ẹghẹ hia ma khian ya gha na erhunmwu gie Jehova.

15. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha gbe “isẹ” vbe ufomwẹ erhunmwu?

¹⁵ Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha gbe “isẹ” vbe ufomwẹ erhunmwu? Evba ya “isẹ” kha ọre, “gi ẹre gha yerriọ.” Ma gha gbe isẹ ye erhunmwu, ọni rhiema wẹẹ, ekhọe hia ẹre ima ya na erhunmwu nii. (Psalm 41:13) E Baibol wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha gbe isẹ ye erhunmwu ne a na vbe idagbo. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima ma tae ladian, ọ rhiema wẹẹ, ma kue ye ẹmwẹ na tae vbe erhunmwu nii.—1 Krọnikol 16:36; 1 Kọrinti 14:16.

16. E Jehova gele họn erhunmwu ima ra? Rhan otọ re.

¹⁶ E Jehova gele họn erhunmwu ima ra? Ẹẹn, ọ wa họn. E Baibol wẹẹ irẹn ọre Osa nọ “họn erhunmwu.” (Psalm 65:2) Odẹ ughughan ẹre Jehova ya họn erhunmwu ọghe ẹbo emwa nibun, ni ya ekhọe hia na erhunmwu gie ẹre.

17. De vbene Jehova ya loo avbe odibo kevbe eguọmwadia re ya họn erhunmwu ima?

¹⁷ E Jehova keghi loo avbe odibosa kevbe eguọmwadia ẹre ya họn erhunmwu ima. (Hibru 1:13, 14) Igiemwi emwa nibun rrọọ, ni na erhunmwu ne Osanobua ru iyobọ ne iran ya rẹn otọ e Baibol. Vbọ ma he kpẹẹ vba, Avbe Osẹe Jehova na wa sobọ vbe ẹkhu iran. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, avbe odibosa mwẹ obọ vbe iwinna ikporhu “iyẹn nọ maan” nọ khian vbe otagbọn hia. (Tie Arhie Maan 14:6.) Ma nibun miẹn iyobọ nẹ vbe obọ etẹn ne ima gba ga, vbe ima na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ ne ima rhunmwuda ọlọghọmwa ne ima ye.—Itan 12:25; Jems 2:16.

18. De vbene Jehova ya loo orhiọn nọhuanrẹn kevbe Baibol ya họn erhunmwu ima hẹ?

 ¹⁸ E Jehova vbe loo orhiọn nọhuanrẹn ya họn erhunmwu ima. Ma gha rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa, ọ sẹtin loo orhiọn nọhuanrẹn ya rhie adia kevbe ẹrhiọn ne ima. (2 Kọrinti 4:7) E Jehova vbe ye Baibol họn erhunmwu ima. Ma ghaa tie Baibol, ọ keghi ru iyobọ ne ima ya ru azẹ nọ maan. Osanobua sẹtin vbe loo ọdiọn ra ọtẹn ọvbehe vbe iko ya họn erhunmwu ima. Ewanniẹn ne ọtẹn zẹ vbuwe iko sẹtin rhie igiọdu ne ima, ediọn sẹtin vbe rhie ima ekhọe ghee ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn nọ gha rhie ifuẹko ne ima.—Galatia 6:1.

19. Vbọ ya ima roro ẹre ugbẹnso wẹẹ, e Jehova ma rherhe họn erhunmwu ima?

¹⁹ Ugbẹnso, ma sẹtin gha nọ wẹẹ, ‘Vbọsiẹ ne Jehova ma na he ye họn erhunmwu mwẹ?’ Ghẹ mianmian wẹẹ Osanobua rẹn odẹ nọ khẹke kevbe ẹghẹ nọ ghi maan sẹ nọ khian ya họn erhunmwu ruẹ. Ọ rẹn emwi nọ da ima vbe orhiọn. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima rhiegba ye erhunmwu ne a na, ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ, ima gele mu ẹtin yan Osanobua. (Luk 11:5-10) Ugbẹnso, e Jehova keghi họn erhunmwu ima vbe odẹ ne ima ma te yaro yi. Vbe igiemwi, ma sẹtin rinmwian e Jehova nọ sọfurre ye ọlọghọmwa nọ wegbe ne ima ye, sokpan, ne Jehova gha ya sọfurre ye ọlọghọmwa nii, ọ ghi ru iyobọ ne ima ya zin egbe ẹre.—Tie Filipai 4:13.

20. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia?

²⁰ U miẹn ukpamuyọmọ nọ hiunsi ne ima mwẹ, ne ima na sẹtin na erhunmwu gie Jehova! Gi ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha họn erhunmwu ne ima na. (Psalm 145:18) Zẹ vbene ima ya ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova vbe ẹghẹ hia, asikẹgbe ne ima gu ẹre mwẹ ghi gha wegbe sayọ.