Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YITSO NYƆŊMA KƐ KPAWO

Sɔlemɔ Ji Nikeenii Ni Jɛ Nyɔŋmɔ Ŋɔɔ

Sɔlemɔ Ji Nikeenii Ni Jɛ Nyɔŋmɔ Ŋɔɔ

“Mɔ ni fee ŋwɛi kɛ shikpɔŋ lɛ” miisumɔ ni ebo wɔsɔlemɔi atoi.​—Lala 115:15

1, 2. Mɛni hewɔ sɔlemɔ ji nikeenii krɛdɛɛ lɛ? Mɛni hewɔ esa akɛ wɔle nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ yɛ sɔlemɔ he lɛ?

KƐ́ AKƐ shikpɔŋ lɛ to jeŋ muu lɛ fɛɛ he lɛ, onaa akɛ shikpɔŋ lɛ edaaa kwraa. Kɛ́ Yehowa kwɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, enaa gbɔmɛi fɛɛ ni yɔɔ majimaji fɛɛ amli lɛ tamɔ nu kuli yɛ goga he. (Lala 115:15; Yesaia 40:15) Eyɛ mli akɛ kɛ́ akɛ wɔ to jeŋ muu lɛ fɛɛ he lɛ, wɔdaraaa kwraa moŋ, shi Lala 145:18, 19 lɛ kɛɔ akɛ: “Yehowa yɛ mɛi fɛɛ ni boɔ amɛtsɛɔ lɛ lɛ amasɛi, mɛi fɛɛ ni tsɛɔ lɛ kɛ tsui krɔŋŋ lɛ. Efeɔ nɔ ni mɛi fɛɛ ni sheɔ lɛ gbeyei lɛ taoɔ lɛ ehãa amɛ; eboɔ amɛbolɔmɔ kɛhã yelikɛbuamɔ lɛ toi ni ejieɔ amɛ.” Enɛ ji hegbɛ ni nɔ bɛ ni wɔná! Yehowa, ni ji Bɔlɔ ofe lɛ miisumɔ ni ebɛŋkɛ wɔ, ni eesumɔ ni ebo wɔsɔlemɔi atoi. Hɛɛ, sɔlemɔ ji hegbɛ loo nikeenii krɛdɛɛ ko ni Yehowa kɛhã wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ.

2 Shi ja wɔkɛ Yehowa ewie yɛ gbɛ ni esumɔɔ lɛ nɔ dani ebaabo wɔ toi. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔfee nakai? Hã wɔkwɛ nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ yɛ sɔlemɔ he.

MƐNI HEWƆ ESA AKƐ OSƆLE OHÃ YEHOWA?

3. Mɛni hewɔ esa akɛ osɔle ohã Yehowa?

3 Yehowa miisumɔ ni osɔle ohã lɛ loo okɛ lɛ agba sane. Mɛni hewɔ wɔkɛɔ nakai? Ofainɛ kanemɔ Filipibii 4:6, 7 lɛ. Susumɔ hegbɛ ni Nyɔŋmɔ ejɛ suɔmɔ mli ekɛhã wɔ nɛɛ he okwɛ. Jeŋ muu fɛɛ Nɔyelɔ lɛ sumɔɔ osane waa, ni eetao ni okɛɛ lɛ bɔ ni onuɔ he ohãa kɛ nibii ni gbaa onaa.

4. Kɛ́ osɔleɔ ohãa Yehowa daa lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ no baahã okɛ lɛ teŋ naanyobɔɔ lɛ mli awa waa?

4 Kɛ́ osɔle ohã Yehowa lɛ, no hãa otsɔɔ enaanyo kpaakpa. Kɛ́ nanemɛi kɛ amɛhe fɔɔ sanegbaa, ni amɛgbaa amɛsusumɔi, amɛnaagbai, kɛ bɔ ni amɛnuɔ nii ahe amɛhãa lɛ he sane lɛ, ehãa amɛnaanyobɔɔ lɛ mli waa. Nakai nɔŋŋ eji yɛ sɔlemɔ ni asɔleɔ ahãa Yehowa lɛ he. Nyɔŋmɔ tsɔɔ Biblia lɛ nɔ ehãa oleɔ esusumɔi kɛ bɔ ni enuɔ he ehãa, ni ehãa oleɔ nɔ ni ebaafee wɔsɛɛ hu. Obaanyɛ okɛ lɛ agba sane daa, ni okɛɛ lɛ nibii ni haoɔ bo waa lɛ po. Kɛ́ ofee nakai lɛ, okɛ Yehowa teŋ naanyobɔɔ lɛ mli baawa waa.​—Yakobo 4:8.

MƐNI ESA AKƐ WƆFEE KONI NYƆŊMƆ ABO WƆSƆLEMƆI TOI?

5. Mɛni tsɔɔ akɛ jeee sɔlemɔi fɛɛ toi Yehowa boɔ?

5 Ani Yehowa boɔ sɔlemɔi fɛɛ toi? Dabi, jeee fɛɛ toi eboɔ. Yɛ gbalɔ Yesaia beiaŋ lɛ, Yehowa kɛɛ Israelbii lɛ akɛ: “Nyɛsɔleɔ babaoo moŋ, shi mibooo nyɛ toi; lá ewu nyɛniji ahe fɛɛ.” (Yesaia 1:15) No hewɔ lɛ, kɛ́ wɔkwɛɛɛ ni ahi lɛ, wɔbaafee nibii komɛi ni baafite wɔ kɛ Yehowa teŋ, ni eboŋ wɔsɔlemɔi toi.

6. Mɛni hewɔ ehe hiaa waa ni oná hemɔkɛyeli lɛ? Mɛni obaafee kɛtsɔɔ akɛ oyɛ hemɔkɛyeli?

6 Kɛ́ wɔmiisumɔ ni Yehowa abo wɔsɔlemɔi atoi lɛ, no lɛ, esa akɛ wɔná hemɔkɛyeli yɛ emli. (Marko 11:24) Bɔfo Paulo tsɔɔ mli akɛ: “Kɛ́ hemɔkɛyeli bɛ lɛ, anyɛŋ asa Nyɔŋmɔ hiɛ jogbaŋŋ, ejaakɛ mɔ fɛɛ mɔ ni bɛŋkɛɔ Nyɔŋmɔ lɛ, esa akɛ ehe eye akɛ eyɛ, ni eji mɛi ni kɛ hiɛdɔɔ taoɔ esɛɛ gbɛ lɛ ajwerelɔ.” (Hebribii 11:6) Shi kɛ́ wɔkɛɛ wɔyɛ hemɔkɛyeli lɛ, no pɛ kɛkɛ faaa. Esa akɛ wɔhã ana faŋŋ akɛ wɔyɛ hemɔkɛyeli, kɛtsɔ Yehowa toi ni wɔbaabo gbi fɛɛ gbi lɛ nɔ.​—Kanemɔ Yakobo 2:26.

7. (a) Mɛni hewɔ kɛ́ wɔmiisɔle wɔmiihã Yehowa lɛ, esa akɛ wɔba wɔhe shi ni wɔjie bulɛ kpo lɛ? (b) Kɛ́ wɔmiisɔle lɛ, mɛni wɔbaafee kɛtsɔɔ akɛ wɔsɔlemɔ lɛ jɛ wɔtsui mli?

7 Kɛ́ wɔmiisɔle wɔmiihã Yehowa lɛ, esa akɛ wɔba wɔhe shi, ni wɔjie bulɛ kpo hu. Mɛni hewɔ? Kɛ́ wɔkɛ maŋtsɛ loo maŋ hiɛnyiɛlɔ ko yaawie lɛ, wɔkɛ lɛ baawie yɛ bulɛ mli. Yehowa ji Nyɔŋmɔ Ofe, no hewɔ lɛ, ani esaaa akɛ wɔbaa wɔhe shi, ni wɔjieɔ bulɛ ni mli kwɔ fe nakai kpo wɔtsɔɔ lɛ kɛ́ wɔkɛ lɛ miiwie? (1 Mose 17:1; Lala 138:6) Agbɛnɛ hu, kɛ́ wɔmiisɔle wɔmiihã Yehowa lɛ, esa akɛ wɔwie nɔ ni kã wɔtsui nɔ diɛŋtsɛ, shi jeee ni wɔbaakɛɛ wiemɔ kome too lɛ nɔŋŋ shii abɔ.​—Mateo 6:7, 8.

8. Kɛ́ wɔsɔle yɛ nɔ ko he lɛ, mɛni hu esa akɛ wɔfee?

8 Naagbee lɛ, kɛ́ wɔsɔle yɛ nɔ ko he lɛ, esa akɛ wɔfee nɔ fɛɛ nɔ ni wɔbaanyɛ kɛtsu nɔ ni wɔsɔleɔ yɛ he lɛ he nii. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ wɔsɔle wɔbi Yehowa koni ehã wɔ wɔdaa gbi hiamɔ nii lɛ, no lɛ, esaaa akɛ wɔfeɔ anihao ni wɔkpaa gbɛ akɛ Yehowa baahã wɔ nɔ fɛɛ nɔ, kɛji wɔbaanyɛ wɔtsu nɔ ko yɛ nɔ ni wɔbiɔ lɛ lɛ he. Esa akɛ wɔtsu nii waa, ni wɔmɔ nitsumɔ fɛɛ nitsumɔ ni wɔbaanyɛ wɔtsu lɛ mli. (Mateo 6:11; 2 Tesalonikabii 3:10) Ni kɛ́ wɔsɔle wɔbi Yehowa koni ewa wɔ ni wɔkpa nɔ ko gbonyo ni wɔfeɔ lɛ feemɔ lɛ, esa akɛ wɔtsi wɔhe kɛje shihilɛi fɛɛ ni baahã wɔkɛ wɔhe awo nakai nifeemɔ lɛ mli lɛ ahe. (Kolosebii 3:5) Agbɛnɛ, hã wɔsusu saji komɛi ni afɔɔ bimɔ yɛ sɔlemɔ he lɛ ahe wɔkwɛ.

SAJI NI AFƆƆ BIMƆ YƐ SƆLEMƆ HE

9. Namɔ esa akɛ wɔsɔle wɔhã? Mɛni Yohane 14:6 lɛ tsɔɔ wɔ yɛ sɔlemɔ he?

9 Namɔ esa akɛ wɔsɔle wɔhã? Yesu tsɔɔ esɛɛnyiɛlɔi lɛ akɛ amɛsɔle amɛhã “wɔ-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi” lɛ. (Mateo 6:9) Ekɛɛ hu akɛ: “Miji gbɛ lɛ kɛ anɔkwale lɛ kɛ wala lɛ. Mɔ ko mɔ ko baaa Tsɛ lɛ ŋɔɔ akɛ ja etsɔ minɔ.” (Yohane 14:6) No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔsɔle wɔhã Yehowa pɛ, ní wɔkɛtsɔ Yesu nɔ. Kɛ́ akɛɛ asɔle kɛtsɔ Yesu nɔ lɛ, mɛni etsɔɔ? Kɛ́ wɔmiitao ni Yehowa abo wɔsɔlemɔi atoi lɛ, esa akɛ wɔtsɔɔ akɛ wɔbuɔ hegbɛ krɛdɛɛ ni Yehowa kɛhã Yesu lɛ. Tamɔ wɔkase lɛ, Yesu ba shikpɔŋ lɛ nɔ koni ebahere wɔ kɛje esha kɛ gbele mli. (Yohane 3:16; Romabii 5:12) Agbɛnɛ hu, Yehowa ewó Yesu Osɔfonukpa kɛ Kojolɔ.​—Yohane 5:22; Hebribii 6:20.

Obaanyɛ osɔle be fɛɛ be

10. Ani Yehowa miibi ni wɔfee wɔnii yɛ gbɛ pɔtɛɛ ko nɔ kɛ́ wɔmiisɔle? Tsɔɔmɔ mli.

10 Kɛ́ wɔmiisɔle lɛ, ani esa akɛ wɔkula shi, loo wɔta shi, loo wɔdamɔ shi? Yehowa biii ni wɔfee wɔnii yɛ gbɛ pɔtɛɛ ko nɔ kɛ́ wɔmiisɔle. Biblia lɛ tsɔɔ akɛ, wɔbaanyɛ wɔsɔle wɔhã Yehowa kɛ́ wɔkula shi jio, wɔta shi jio, wɔdamɔ shi jio. (1 Kronika 17:16; Nehemia 8:6; Daniel 6:10; Marko 11:25) Nɔ ni he hiaa Yehowa titri ji, ni wɔbaajɛ tsui krɔŋŋ mli wɔsɔle wɔhã lɛ, shi jeee bɔ ni wɔbaafee wɔgbɔmɔtso wɔhã kɛ́ wɔmiisɔle. Wɔbaanyɛ wɔgbele wɔnaa wɔsɔle waa loo wɔsɔle yɛ wɔyitsoŋ, ekɔɔɔ he eko he ni wɔyɔɔ, ni wɔbaanyɛ wɔfee nakai be fɛɛ be, leebi jio, gbɛkɛ jio. Kɛ́ wɔsɔle wɔhã Yehowa lɛ, esa akɛ wɔhe wɔye akɛ ebaanu nɔ ni wɔwieɔ lɛ, kɛ́ mɔ ko mɔ ko nuuu po.​—Nehemia 2:1-6.

11. Mɛɛ nibii komɛi wɔbaanyɛ wɔkɛ Yehowa agba he sane yɛ sɔlemɔ mli?

11 Mɛni wɔbaanyɛ wɔsɔle yɛ he? Wɔbaanyɛ wɔsɔle yɛ nɔ fɛɛ nɔ ni sa Yehowa hiɛ lɛ he. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Nɔ fɛɛ nɔ ni wɔbiɔ ni kɛ esuɔmɔnaa nii kpãa gbee lɛ, eboɔ wɔ toi.” (1 Yohane 5:14) Ani wɔbaanyɛ wɔsɔle yɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔhiamɔ nii ahe? Hɛɛ. Kɛ́ wɔmiisɔle wɔmiihã Yehowa lɛ, esa akɛ efee tamɔ nɔ ni wɔkɛ wɔnaanyo ko ni wɔsumɔɔ esane miigba sane. Wɔbaanyɛ wɔkɛɛ Yehowa nɔ fɛɛ nɔ ni gbaa wɔnaa kɛ nɔ fɛɛ nɔ ni yɔɔ wɔtsui mli. (Lala 62:8) Wɔbaanyɛ wɔsɔle wɔhã lɛ ni ehã wɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ ni ji ehewalɛ kpele lɛ koni ewa wɔ ni wɔfee nɔ ni ja. (Luka 11:13) Agbɛnɛ hu, wɔbaanyɛ wɔbi Yehowa ni ehã wɔ hiɛshikamɔ ni wɔkɛkpɛ yiŋ kpakpai, ni wɔbaanyɛ wɔbi lɛ ni ehã wɔ hewalɛ ni wɔkɛkpee naagbai anaa. (Yakobo 1:5) Esa akɛ wɔbi Yehowa ni ekɛ wɔhe eshai ake wɔ. (Efesobii 1:3, 7) Agbɛnɛ hu, esa akɛ wɔsɔle wɔhã mɛi krokomɛi, tamɔ wɔwekumɛi kɛ nyɛmimɛi ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ nɛkɛ.​—Bɔfoi 12:5; Kolosebii 4:12.

12. Mɛni esa akɛ efee nɔ ni he hiaa fe fɛɛ yɛ wɔsɔlemɔi amli?

12 Mɛni esa akɛ efee nɔ ni he hiaa fe fɛɛ yɛ wɔsɔlemɔi amli? No ji Yehowa kɛ esuɔmɔnaa nii. Esa akɛ wɔjɛ wɔtsuiŋ wɔda lɛ shi yɛ nibii fɛɛ ni efee ehã wɔ lɛ he. (1 Kronika 29:10-13) Be ni Yesu yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, etsɔɔ ekaselɔi lɛ bɔ ni asɔleɔ ahãa, ni no hãa wɔnaa nɔ ni he hiaa fe fɛɛ yɛ sɔlemɔ mli. (Kanemɔ Mateo 6:9-13.) Ekɛɛ amɛ akɛ, klɛŋklɛŋ lɛ amɛsɔle koni atse Nyɔŋmɔ gbɛ́i lɛ he loo afee lɛ krɔŋkrɔŋ. No sɛɛ lɛ, Yesu tsɔɔ akɛ esa akɛ wɔsɔle ni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ aba, ni afee Yehowa suɔmɔnaa nii yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ fɛɛ. Yesu tsɔɔ akɛ, wɔsɔle yɛ nibii ni he hiaa waa nɛɛ ahe dani wɔbi wɔ diɛŋtsɛ wɔhiamɔ nii. Kɛ́ wɔkɛ Yehowa kɛ esuɔmɔnaa nii ye klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ wɔsɔlemɔi amli lɛ, wɔhãa anaa nɔ ni he hiaa wɔ fe fɛɛ.

13. Be enyiɛ esa akɛ wɔkɛsɔle?

13 Be enyiɛ esa akɛ wɔkɛsɔle? Biblia lɛ etsɔɔɔ. Wɔsɔlemɔi baanyɛ afee kuku loo kakadaŋŋ, shi fɛɛ damɔ nɔ ni wɔsɔleɔ yɛ he kɛ shihilɛ mli ni wɔsɔleɔ yɛ lɛ nɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ wɔyaaye nii lɛ wɔbaanyɛ wɔsɔle kuku, shi kɛ́ wɔmiida Yehowa shi loo wɔmiikɛɛ lɛ wɔnaagbai lɛ, wɔsɔlemɔ lɛ sɛɛ baanyɛ akɛ. (1 Samuel 1:12, 15) Wɔsumɔŋ ni wɔsɔle kakadaŋŋ koni ana akɛ wɔhe esa kɛ sɔlemɔ, tamɔ bɔ ni mɛi komɛi fee yɛ Yesu beiaŋ lɛ. (Luka 20:46, 47) Yehowa nyaaa sɔlemɔi ni tamɔ nakai lɛ ahe. Nɔ ni Yehowa taoɔ ji, ni wɔjɛ wɔtsuiŋ wɔsɔle.

14. Shii enyiɛ esa akɛ wɔsɔle? Mɛni enɛ hãa wɔnaa yɛ Yehowa he?

14 Shii enyiɛ esa akɛ wɔsɔle? Yehowa kɛɛ wɔkɛ lɛ agba sane daa. Biblia lɛ kɛɔ akɛ, ‘wɔsɔle daa,’ ‘wɔhiɛ sɔlemɔ mli daa,’ ni ‘wɔsɔle daa ni wɔkakpa.’ (Mateo 26:41; Romabii 12:12; 1 Tesalonikabii 5:17) Yehowa efee klalo be fɛɛ be akɛ ebaabo wɔ toi. Wɔbaanyɛ wɔda lɛ shi gbi fɛɛ gbi yɛ esuɔmɔ kɛ ekpakpa ni efeɔ wɔ lɛ hewɔ. Agbɛnɛ hu, wɔbaanyɛ wɔbi lɛ ni etsɔɔ wɔ nɔ ni wɔfee, ehã wɔ hewalɛ, ni eshɛje wɔmii. Kɛ́ wɔhiɛ sɔɔ hegbɛ ni wɔná akɛ wɔbaasɔle wɔhã Yehowa lɛ, no lɛ, wɔkɛ lɛ baagba sane be fɛɛ be.

15. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔkɛɛ “amen” yɛ sɔlemɔ naagbee lɛ?

15 Mɛni hewɔ esa akɛ wɔkɛɛ “amen” yɛ sɔlemɔ naagbee lɛ? Wiemɔ ni ji “amen” lɛ shishi ji, “lɛɛlɛŋ” loo “aba mli nakai.” Wɔkɛtsɔɔ akɛ, nɔ ni wɔwie yɛ wɔsɔlemɔ lɛ mli lɛ ji nɔ diɛŋtsɛ ni yɔɔ wɔtsui mli. (Lala 41:13) Biblia lɛ tsɔɔ akɛ, kɛ́ mɔ ko miisɔle yɛ wɔnajiaŋ ni egbe naa lɛ, wɔbaanyɛ wɔkɛɛ “amen” lɛ yɛ wɔyitsoŋ loo wɔkɛɛ lɛ ni anu ni wɔkɛtsɔɔ akɛ wɔfiɔ nɔ ni ewie lɛ sɛɛ.​—1 Kronika 16:36; 1 Korintobii 14:16.

GBƐI NI NYƆŊMƆ TSƆƆ NƆ EHÃA WƆSƆLEMƆI AHETOO

16. Ani Yehowa hãa wɔsɔlemɔi ahetoo lɛɛlɛŋ? Tsɔɔmɔ mli.

16 Ani Yehowa hãa wɔsɔlemɔi ahetoo lɛɛlɛŋ? Hɛɛ, ehãa hetoo. Biblia lɛ tsɛɔ lɛ “Sɔlemɔ Toibolɔ.” (Lala 65:2) Yehowa boɔ sɔlemɔi ni adesai akpekpei abɔ sɔleɔ lɛ toi, ni ehãa hetoo, ni etsɔɔ gbɛi srɔtoisrɔtoi anɔ efeɔ nakai.

17. Mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa tsɔɔ ŋwɛibɔfoi kɛ etsuji ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ anɔ ehãa wɔsɔlemɔi ahetoo?

17 Yehowa tsɔɔ ŋwɛibɔfoi kɛ etsuji ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ anɔ ehãa wɔsɔlemɔi ahetoo. (Hebribii 1:13, 14) Nɔkwɛmɔnii pii yɛ ni tsɔɔ akɛ, mɛi komɛi sɔle bɔ ni afee ni amɛnu Biblia lɛ shishi, ni no sɛɛ etsɛɛɛ lɛ Yehowa Odasefonyo ko yasara amɛ. Biblia lɛ tsɔɔ akɛ, ŋwɛibɔfoi lɛ miiwa ni aashiɛ “sane kpakpa” yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ fɛɛ. (Kanemɔ Kpojiemɔ 14:6.) Agbɛnɛ hu, wɔteŋ mɛi babaoo esɔle ehã Yehowa yɛ naagba loo hiamɔ nii pɔtɛɛ ko he, ni nyɛmi nuu loo nyɛmi yoo Kristofonyo ko ebaye ebua wɔ tamɔ bɔ ni wɔtaoɔ lɛ pɛpɛɛpɛ.​—Abɛi 12:25; Yakobo 2:16.

Yehowa baanyɛ atsɔ yelikɛbuamɔ ni Kristofoi krokomɛi kɛhãa wɔ lɛ nɔ ehã wɔsɔlemɔi lɛ ahetoo

18. Mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa tsɔɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ kɛ Biblia lɛ nɔ ehãa sɔlemɔi ahetoo?

18 Yehowa tsɔɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ ehãa wɔsɔlemɔi ahetoo. Kɛ́ wɔbi ni ewa wɔ kɛkpee naagba ko naa lɛ, ebaanyɛ etsɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ etsɔɔ wɔ nɔ ni wɔfee, ni ehã wɔ hewalɛ. (2 Korintobii 4:7) Yehowa tsɔɔ Biblia lɛ hu nɔ ehãa wɔsɔlemɔi ahetoo, ni ekɛyeɔ ebuaa wɔ koni wɔkpɛ yiŋ kpakpai hu. Kɛ́ wɔkane Biblia lɛ, wɔbaanyɛ wɔna ŋmalɛi ni baawa wɔ. Agbɛnɛ hu, Yehowa baanyɛ akanya mɔ ko ni miihã sane hetoo yɛ asafoŋ kpee shishi ni ewie nɔ ko ni baaye abua wɔ, loo ebaanyɛ ekanya asafoŋ onukpa ko ni ekɛ wɔ asusu nɔ ko he kɛjɛ Biblia lɛ mli.​—Galatiabii 6:1.

19. Mɛni hewɔ ekolɛ wɔbaasusu akɛ Yehowa hãko wɔsɔlemɔi ahetoo lɛ?

19 Shi bei komɛi lɛ, ekolɛ wɔbaabi akɛ, ‘Mɛni hewɔ Yehowa hãko misɔlemɔi lɛ ahetoo lolo lɛ?’ Kaimɔ akɛ, ele be kɛ gbɛ ni ebaatsɔ nɔ ehã wɔsɔlemɔi lɛ ahetoo. Ele nɔ ni he hiaa wɔ. Ekolɛ, ehe baahia ni wɔya nɔ wɔsɔle be saŋŋ kɛtsɔɔ akɛ nɔ ni wɔbiɔ lɛ lɛ he miihia wɔ lɛɛlɛŋ, ni akɛ, wɔheɔ lɛ wɔyeɔ lɛɛlɛŋ. (Luka 11:5-10) Bei komɛi lɛ, Yehowa hãa wɔsɔlemɔi ahetoo yɛ gbɛ ni wɔkpaaa gbɛ nɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ekolɛ wɔbaasɔle yɛ shihilɛ ko ni mli wa he, shi yɛ nɔ najiaŋ ni Yehowa baajie naagba lɛ kɛya lɛ, ekolɛ ebaahã wɔ hewalɛ ni wɔkɛkpee naa.​—Kanemɔ Filipibii 4:13.

20. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔsɔle wɔhã Yehowa daa lɛ?

20 Eji hegbɛ kpele ni wɔná akɛ wɔbaasɔle wɔhã Yehowa! Wɔbaanyɛ wɔhe wɔye akɛ ebaabo wɔ toi. (Lala 145:18) Ni babaoo ni wɔjɛɔ wɔtsuiŋ wɔsɔleɔ wɔhãa Yehowa lɛ, babaoo ni naanyobɔɔ ni yɔɔ wɔ kɛ lɛ teŋ lɛ mli waa.