1, 2. (a) Ni ká riddi sala kʉ bbo na mana kʉ ná kado addudho? (b) Ká addudho ringani ko chú Biblia ddi sala djo nalo?

LE DDI ngø dz’ na ró, dz’ kʉ karnø bbo. Yova di dz’ djó krʉ kʉ ná nrŭ tsɨ nja ná saa na, nrŭ e ddiddi tsǔ d’è ndǒ nă ná dda bbai. (Zaburi 115:15; Isaya 40:15) Ni mai ngø kʉ bbo ko dho rò, Zaburi 145:18, 19 ripo: “Yova kʉ chøchø krʉ nganzi ndi tsó ná nrŭ ró, krʉ ndi nzi bbʉbbʉ lona ná nrŭ dho. Yova adi nì ndi do nji ná nrŭ dhó lo tsotso kó ko; ke adi ndima tsotso kodhá ne ná nrŭ dhó dz rr, ndirigoti ke adi kpa gø gø.” Føri kʉ bbo na mana kʉ nalo! Yova ritsi ddina ka ná ngano ná ke riji ndi ndri ndiro ko ró, ndirigoti ke jiri ji ndi rr kodhó sala. Sala kʉ bbo na mana kʉ ná kado Yova bbʉ ndi ko kana njale ddiro dhò ro.

² Ro, Yova ka ndi rr ko njati kò tilo ndi na ndi ji nari bbai ro. Fø ri ká ko ka kò nji ngbaribbai? Akonja Biblia po sala djo nalo.

3. Nidho ká ringani ni nzinga Yova tsó addudho?

³ Yova jiri ni nji sala, inga ni tilo ndi na. Føri ká ko chu ngbaribbai? Kirikiri azø Wafilipi 4:6, 7. Addinga Yova nzi ni tsó ná fø bblo lo djo. Ngø lú djó pi ngaddi bbo ni djo ndirigoti ke jiri ni d’ra ngbaribbai ma ni ni rr nari ndi dho ndirigoti nidhó kpakpalo maddi.

4. Yova na ni loti bí ina, nari ká ka ndi liri ni kana kau é ke na kpakpa ngbaribbai?

 ⁴ Sala adi ko tsotso kó ko kana kau e bbo Yova na. Ddikpa kau di loti bí ina ndima kana ndima dhó ngaddidha djo, ndima dhó lo ji nalo djo, ndima ndima rr nari djo ró, kpa kana kau adi ngʉ kpakpa. Yova na le loti nari di afø ri bbai. Biblia chulú Yova ndidhó ngaddidha ndirigoti ndi adi ndi rr nari d’ra ni dho, ndirigoti ke gosi ná saa na ndi si nji nalo d’ra ni dho. Ni ka ni d’ra ni ni rr nari ke dho, bí ina ni loti ke na nari chulú. Ni njiri fø ngba ró ni kana kau si ngʉ ke na kpakpa bbo.​—Yakobo 4:8.

5. Yova nzɨ adi krʉ kʉ ná sala ro rr ri, nari ká ko chu ngbaribbai?

⁵ Yova ká adi sala krʉ rr rr? Nzɨ. Nabii Isaya chò nă, Yova pongʉeri Waisraeli dho: “Ni njí sala ngba bø ma ró, Ma nzɨ nidhó sala ro rr ri; ni thó thínga lili ju  na.” (Isaya 1:15) Rò, ko nja lo bblo nzá ró, ko ka kò nji nalo kà ndi liri ko bbá Yova bbá, ná føri ka ndi liri nzɨ ke rr kodhó sala.

6. Udha na mana ká kʉ bbo addudho? Ko kʉ udha na nari ká ko ka kò dho ngbaribbai?

⁶ Njati ko ji Yova rr kodhó sala ró, ringani ko u ke u. (Marko 11:24) Mutume Paulo pori: “Ngadhí udha ro, ri kʉ kpakpa le njí Mungu ji nalo, dhonalo Mungu rò ndi dri ná ke dho ringani ndi u Mungu kʉ ni nari, ndirigoti Mungu kʉ ni adi ritsi bbʉ ne ndi ne ná nrŭ dho ná ke.” (Waebrania 11:6) Kodho nzá ringani ko po ko kʉ udha na nari ko tso ró dhé ri. Kodho ringani ko dho kodhó udha pʉlʉpʉlʉ Mungu dho ko ngarr krʉ ddo ró ná chulú.​—Azø Yakobo 2:26.

7. (a) Kodho ká ringani koe nyenyenga na, ndirigoti heshima na Yova na ko loti ró addudho? (b) Sala ko nji ná saa na, ká ko ka kò dhori ngbaribbai kodhó lo si ko thí nă ro?

⁷ Yova tsó ko nganzi ró, kodho ringani koe nyenyenga na, ndirigoti koe heshima na. Ká addudho? Njati rie prezida na ko loti ri ró, ko ka kò tilo heshima na. Yova kʉ ritsi ddina kà ná ke, ro ke na ko loti ná saa na, kodho ringani koe nyenyenga na, ndirigoti ko bbʉ heshima bbo ke dho. (Mwanzo 17:1; Zaburi 138:6) Ko kà kò po kodhó lo pʉlʉpʉlʉ Yova dho, ndirigoti ko thí naro krʉ, ndirigoti kodho nzá ringani ko di ngʉ ddikpa lo djolú dhé ri.​—Matayo 6:7, 8.

8. Ko di nganzi ddikpa ritsi djo ró, kodho ká ringani ko nji addu ki?

⁸ Godhé, ko di nganzi ddikpa ritsi djo ná saa na, kodho ringani ko njí ko nzi nalo njí ró. Lorojina, njati ko di nganzi Yova tsó krʉ ddoro kodhó lo ji nalo djo ró, kodho nzá ri ngani ko njí ts ri ndirigoti kodho nzá ringani ko di riddi Yova si kodhó lo ji ná ritsi bbʉ kodho nzá  ko nji njí ro ri. Kodho ringani ko nji njí kpakpanga na ndirigoti ko u ngba ko ka kò nji ná nji krʉ. (Matayo 6:11; 2 Watesalonike 3:10) Inga rie ko nganzi Yova tsó ke kó ko tsotso ko bbá che lo tso ró, kodho ringani ko pʉ kò mbudha nă kà ndi tsú kò nalo ró ro. (Wakolosai 3:5) Akonja sala djo nrŭ adi dhú ndima tsó nalo.

9. Kodho ká ringani kò nzinga ie tsó? Yohana 14:6 ká ngba loddi sala djo?

⁹ Kodho ká ringani kò nzinga ie tsó? Yesu ddingʉeri ndi unakpa dho kpa nzinga “kodhi rà nă Baba” tsó. (Matayo 6:9) Ke pongʉe ri ki: “Ma kʉ chu, bbʉbbʉ lo, ndirigoti shinga. Ddikpa le ma nzɨddi si baba dhi nga na, rie nga ma chulú ri ro.” (Yohana 14:6) Fø ridho kodho ringani ko nzinga Yova tsó dhé Yesu chulú. Yesu chulú le nganzi nari na mana ká kʉ addu? Nja Yova rr kodhó sala d’e, kodho ringani ko bbʉ heshima Yova bbʉ Yesu dhò ná bbonga dho. B’lo ko chue nari bbai, Yesu singʉe dz’djo ndi ø ko chenga nă ro ndirigoti dhè nă ro. (Yohana 3:16; Waroma 5:12) Yova li Yesu ndie Kuhani ndirigoti Juji.​—Yohana 5:22; Waebrania 6:20.

10. Kodho ká ringani ko tøni røna, ko di gʉna, inga ko koni ko d’eti djo sala ko nji ná saa na? Aturinga.

¹⁰ Kodho ká ringani kò tøni røna, ko di gʉna, inga ko koni kò d’eti djo sala ko nji ná saa na? Nzá, ro Yova nzá d’ra ngba ma le kà le di sala le nji ná saa na nari ri. Biblia riddi kodho, ngba ma ko di ró, kodho ringani kò tilo Yova na heshima na. (1 Mambo ya Nyakati 17:16; Nehemia 8:6; Danieli 6:10; Marko 1:25) Yova nyo djó bbo na mana kʉ nari nga kʉ, ko tøni røna inga ko di gʉna sala ko nji ná saa na nari ri, ro ri kʉ ko thí nă ro si  nalo. Ko ka ko nzinga pʉlʉpʉlʉ inga tsitsi rò, krʉ kʉ ná ngana ndirigoti krʉ saa ro, rie kuna ma inga dyína ma ro. Ko nganzi Yova tso ná saa na, ko ka kò uri u, ke ka ndi rr ko rr nzá mai nja nrŭ rr ko ró.​—Nehemia 2:1-6.

11. Yova tsó ká ko ka ko nzinga ngba lo djo?

¹¹ Ko ká ka kò nzinga ngba lo djo? Ko ka kò nzinga krʉ gbani Yova ji nalo na nalo djo. Biblia ripo: “Rie addu ma ko kó ke thí ji nari bbai ró, ke kò rr ni.” (1 Yohana 5:14) Ko ká ka kò nzinga ko nganga dhó lo djo maddi? Ddio. Nga le nzi Yova tsó nari kʉ ddiddi le dho kau na le loti nari bbai. Ko ka kò po kò ddi nalo ndirigoti ko thí nă kʉ nalo Yova dho. (Zaburi 62:8) Ko ka kò nzinga Yova tsó ke bbʉ ndidhó kpakpa kʉ ná roho takatifu ko dho nja ndi kó ko tsotso kò nji bblo lo d’e. (Luka 11:13) Ko ka kò nzinga Yova tsó ke bbʉ nyodyu ko dho nja ko vʉ lo nanga bblo d’e, ndirigoti ko nzinga kò ba kpakpanga ko ve na kpakpa lo tso d’e. (Yakobo 1:5) Ko ka kò nzinga Yova tsó ke nji ko zø. (Waefeso 1:3, 7) Ko ka kò nzinga nja nrŭ dho maddi, kodhó famiye dho ma, ndirigoti kutaniko nă le djoi ma, le vei ma na dho.​—Matendo 12:5; Wakolosai 4:12.

12. Kodhó sala nă bbo djo ko ka kò nzinga nari ká kʉ ngba lo?

¹² Kodhó sala nă bbo djo ko ka kò nzinga nari ka kʉ ngba lo? Yova ndirigoti ke ji nalo. Kodho ringani ko po mbai kò thí nă ro, ke nji ko dho ná krʉ kʉ ná ritsi dho. (1 Mambo ya Nyakati 29:10-13) Ko chu føri dhonalo kʉ, Yesu ngʉe dz’ djó ná saa na, ke ddingʉe ngbaribbai ma ndi unakpa ka ndima nzinga nari. (Azø Matayo 6:9-13.) Ke pongʉeri, ringani kpa nzinga Mungu rodho tsetse, føri na mana kʉ le njari takatifu. Yesu d’rangʉeri ko nziri Mungu dhó Pidhinga si ndirigoti ke ji nalo njini dz’ djolú gble. B’lo ko nzinga fø bbo na mana  kʉ nalo djo nari goti Yesu pongʉeri kodho ringani ko nzinga kò nganga dhó lo djo. Yova ndirigoti ke ji nalo ko li anziro kodhó sala nă ná saa na, ko ridho fø ri kʉ bbo na mana kʉ ná ritsi ko dho.

13. Kodhó sala dho ká ringani ndidzá danga e ngbabø?

¹³ Kodhó sala dho ka ringani ndidzá danga e ngbabø? Biblia nzá tilo fø lo djo ri. Kodhó sala ka ndie dʉ inga da. Lorojina, nyò ko nyo nari nji, ko ka kò nji  dʉ kʉ ná sala, ro rie mbai ko po Mungu dho, inga ko nganga dhó lo djo ko loti ri ró, kodhó sala ka ndie da. (1 Samweli 1:12, 15) Ko nzɨ adi riji ko nji da dda ná sala ko drr na nrŭ dhó nganjadha ko djo ri, ddiddi Yesu chò na nrŭ ngʉ rinji nari bbai. (Luka 20:46, 47) Yova nanga nzá ka ndi keni fø di ná sala dho ri. Yova nja bbo na mana kʉ ri, nari kʉ ko thí nă ro si ná sala.

14. Kodho ká ringani ko nji sala thɨ ina ndirigoti føri ká ngba loddi ko dho Yova djo?

¹⁴ Kodho ká ringani ko nji sala thɨ ina? Yova rinzi ko tilo ndi na bí ina. Biblia ripo kodho ringani ko “nzinga nzá ko bba ndi tso ro,” “kò di di sala nă,” ndirigoti “kò nzinga krʉ ddo ro.” (Matayo 26:41; Waroma 12:12; 1 Watesalonike 5:17) Yova adi kodhó sala rr krʉ saa ró.  Ko ka kò po mbai ke dho krʉ ddo ró, dhonalo ke ji ko ji ndirigoti ke bbʉ bblo kʉ ná ritsi ko dho. Ko ka kò nziri ke ddá chutso ko dho, ke li ko kpakpa ndirigoti ke pi ko iso pi. Njati Yova na ko loti sala chulú nari ko nja bbo na mana kʉ ná ritsi ri ró, ko ka kò tilo ke na krʉ saa ro.

15. Ká addudho ringani ko po “amina” sala goti?

¹⁵ Ká addudho ringani ko po “amina” sala goti? “Amina” na mana kʉ “bbʉbbʉ” inga “ridi fø.” Amina le po ná fø lo na mana kʉ, ko u sala nă ko po ná følo tso u, dhonalo risi kò thí nă ro. (Zaburi 41:13) Biblia riddi ko dho ri kʉ bblo ko po “amina,” ko thí nă inga pʉlʉpʉlʉ, bí kʉ ná nrŭ dho le nji ná sala goti.​—1 Mambo ya Nyakati 16:36; 1 Wakorinto 14:16.

16. Yova ká adi kodhó sala goti ngʉ bbʉbbʉ? Atu ringa.

¹⁶ Yova ká adi kodhó sala goti ngʉ bbʉbbʉ? Bbʉbbʉ o. Biblia nzi Yova “Sala adi rr ná ke.” (Zaburi 65:2) Yova adi milioni kʉ ná nrŭ dhó sala rr ndirigoti ri goti ngʉngʉ, ke adi rinji njonjo kʉ ná chulú.

17. Yova ká adi kodhó sala goti ngʉ malaiká ma, ndirigoti ndidzá dz’ djó kʉ ná njí dhi kpa chulú ngbaribbai?

¹⁷ Yova adi kodhó sala goti ngʉ malaiká ma, ndirigoti ndidzá dz’ djó kʉ ná njí dhi kpa chulú. (Waebrania 1:13, 14) Bí kʉ ná loroji ridho nja nrŭ ngʉ nganzi Mungu tsó ndima famu Biblia nă lo d’e, ro karr nga goti Yova dzá Dimu singʉe kpa dhi ngana. Biblia ripo malaiká adi chutso ddá “hwè lo i” dhi njí dho ngø djolú gble. (Azø Ufunuo 14:6.) Njaro ko kana nja nrŭ ma nzingʉe nga ddi ndima bani na ná kpakpa lo djo inga ndima dhó nja lo djo, ndirigoti le djoi ma le vei ma na singʉe kpa  tsotso koko kpadhó lo ueri nari bbai.​—Mezali 12:25; Yakobo 2:16.

18. Yova ká adi kodhó sala goti ngʉ ngbaribbai ndidhó roho takatifu ndirigoti Biblia chulú?

¹⁸ Yova adi kodhó sala goti ngʉ roho takatifu chulú. Ko di nganzi ko hwini kpakpa lo tso ró ná saa na, ke adi roho takatifu bbʉ ndi ddá chutso ko dho ndirigoti ndi li ko kpakpa. (2 Wakorinto 4:7) Yova adi kodho sala goti ngʉ Biblia chulú ndirigoti ke adi ko tsotso kó nja ko vʉ lo nanga bblo d’e. Biblia ko zø ná saa na, ko ka kò ba ko tsotso kà ndi kó ná maandiko bí. Godhé Yova ka ndi cho ddikpa ke nja ndi nji komatere kodhó loji ko rr ná lo djo njudha dhi ngana, inga ke ka ndi cho kutaniko nă mzee ndi tilo ko na Biblia nă lo djo.​—Wagalatia 6:1.

19. Nja saa na ri ka ndi njani Yova nzɨ kodhó sala goti ngʉ ri. Ká addudho?

¹⁹ Nja saa na, ni ka ni dhuri ni tso, ‘Yova ká d’e madhó sala goti ngʉ nzá addudho?’ Anonga nari kʉ, ke chu ri ndi si nji ná saa ngba ndirigoti ngbaribbai ma ndi ka ndi ngʉ kodhó sala goti nari maddi. Ke chu kodhó lo ji ná ritsi maddi. Ko ka kò di ra anzi sala ko nji nari na, ndiri na ko dhori ko u kò po nalo ngba; ndirigoti ko dhori ko u Yova u. (Luka 11:5-10) Nja saa na Yova ka ndi ngʉ kodhó logoti nzá ko ddi ná chulú. Lorojina, ko ka kò nzinga ddikpa kpakpa lo djo, ro Yova nzá ka ndi turi tu ri, fø nga ringana ke ka ndi bbʉ kpakpanga ko dho kò ve na ritso d’e.​—Azø Wafilipi 4:13.

20. Yova tsó ká ringani ko di nganzi bí ina addudho?

²⁰ Sala kʉ bbo na mana kʉ ná kado Yova bbʉ ndi ko dho ro! Ko ka kò uri u Yova ka ndi rr ko rr. (Zaburi 145:18) Ko di nganzi Yova tsó bí ina ko thí nă ro ró, ko kana kau ka ndingʉ kpakpa ke na.