1, 2. 1) ¿Tiko nmëjjäˈäwëm ko mbäädë Jyobaa nmënuˈkxtakëm? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty nnijäˈäwëm wiˈix mbäät nnuˈkxtakëm extëmë Biiblyë tyukniˈˈixë?

KO NˈIJXKIJPXYËMË may myëtsäˈä diˈib tsäjpotm mëdë Naxwinyëdë, jantsy mutskuˈungë Naxwinyëdë kyëxëˈëky. Etsë Jyobaa duˈun tˈixy niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy extëm tuk tsunyë nëë (Salmo 115:15; Isaías 40:15). Yiˈinëm ngëxëˈkëm ko nyaˈijxkijpxyëm mët tijatyë Jyobaa të dyajkojy, perë Biiblyë jyënaˈany ko “Jyobaa wingon yajpääty mä pënaty mmëgäjpxëp, niˈamukë pënaty mmëgäjpxëp amumduˈukjot. Pënaty tsëˈkëdëp myoopy tijaty tsyojkënyëˈajtypy; myëdoopy ko yˈamdoy pyëjktsoyëtyë naybyudëkë ets yaˈˈawäˈätspëtsëëmpy” (Salmo 145:18, 19). ¡Jantsy mëjë Jyobaa xyyajnäjxëm! Jyobaa diˈib tukëˈëyë të dyajkojtäˈäy, tsyojkypy parë mëët nnaymyaˈayëm ets myëdowaampy ko nmëgäjpxëm. Duˈunë duˈun, jantsy oy nnayjyäˈäwëm ko mbäädë Jyobaa nmënuˈkxtakëm.

² Tsojkëp nmënuˈkxtakëmë Jyobaa extëm yëˈë ttsoky parë tmëdoowˈitët. Pääty, ¿wiˈix mbäät nmënuˈkxtakëm? Min nˈokˈijxëm wiˈixë Biiblyë xytyukniˈˈixë.

3. ¿Tiko jyëjpˈamëty xymyënuˈkxtäˈägëdë Jyobaa?

³ Jyobaa tsyojkypy ets xymyënuˈkxtäˈägët o xymyëgäjpxët. Okwinmay wiˈix mˈanëˈëmxëty mä Filipʉs 4:6, 7 (käjpx). Jyobaa diˈib tukëˈëyë të dyajkojtäˈäy mëmääy mëdäjëp ets tsyojkypy parë xytyukmëtmaytyäˈägëdë mˈamay mjotmay ets wiˈix mnayjyawëty.

4. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko pën xëmë Jyobaa nmënuˈkxtakëm ta niˈigyë kyëktëkët ja naymyayë?

 ⁴ Ko xëmë nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, ta niˈigyë kyëktëkë ja naymyayë. Ko nimajtskë jäˈäy nyaymyayëdë niˈigyë kyëktëkë nyaymyayë ko nyaytyukmëtmaytyäˈägëdë ti wyinmääytyëp, wiˈix nyayjyawëdë ets ti myëmääy myëdäjtëp. Nanduˈun jyaty mëdë Jyobaa, të mdukmëtmaytyaˈagyëty mä Biiblyë wiˈix wyinmay, wiˈix nyayjyawëty ets tijaty tyunaampy mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Mijts nan mbäädë Jyobaa xytyukmëtmaytyaˈaky wiˈix mnayjyawëty ko xymyënuˈkxtäˈägët. Ko xëmë duˈun xytyunët, ta niˈigyë ja mnaymyayë kyëktëkët (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8).

5. ¿Tiko njënäˈänëm ko Jyobaa kyaj tmëdoowdäˈäy ko niˈamukë jäˈäy myënuˈkxtäˈägëdë?

⁵ ¿Myëdoowˈijtypyë Jyobaa ko niˈamukë jäˈäy myënuˈkxtaˈagyëty? Kyaj. Jyobaa duˈun tˈanmääy ja israelitëty diˈib jukyˈäjttë ja tiempë mä jyukyˈajtyë kugajpxy Isaías: “Oy kanäkˈok mjanuˈkxtäˈäktët, kyajts nmëdoy; të mˈääw mgëˈë  xyaˈˈaxëëgëdë mëdë nëë neˈpyny” (Isaías 1:15). Pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm, tsojk nˈoktuˈunënë diˈibë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy, ets kyaj tnekymyëdowët ja nuˈkxtakën.

6. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty nmëdäjtëmë mëbëjkën? 2) ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko nmëdäjtëmë mëbëjkën?

⁶ Pën ntsojkëm etsë Jyobaa tmëdoowˈitëdë nuˈkxtakën, jëjpˈam nmëdäjtëmë mëbëjkën (Markʉs 11:24). Apostëlë Pablo jyënany: “Kyaj pën mbäät ttukjotkëdaˈaky ja Dios pën kyaj tmëbeky, jaˈa ko pën myëwingeempy ja Dios, koonëm tmëbëkët ko jyaaty ja Dios es ko kyuniˈxypy diˈibaty yˈëxtääytyëp” (Ebreeʉsʉty 11:6). Per kyaj jeˈeyë tsyokyëty njënäˈänëm ko nmëdäjtëmë mëbëjkën. Tsojkëp nyajnigëxëˈkëm ko nmëmëdoˈowëmë Jyobaa tuˈuk tuˈugë xëëw (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 2:17).

7. 1) Ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, ¿tiko mbäät nmëgäjpxëm wintsëˈkën myëët ets yujy tudaˈaky? 2) ¿Wiˈix mbäät nyaˈijxëm ko amumduˈukjot nmëgäjpxëmë Jyobaa?

⁷ Ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, oy ko nmëgäjpxëm wintsëˈkën myëët ets nˈijtëm yujy tudaˈaky. ¿Tiko? Jaˈko pën duˈun yajmëgajpxy tuˈugë anaˈambë o presidentë, pes mas niˈigyë mbäät nˈijtëm yujy tudaˈaky ets nyaˈijxëmë mayˈäjt wintsëˈkën ko nmëgäjpxëmë Jyobaa Dios, diˈib tukëˈëyë mëjääw myëdäjtypy (Génesis 17:1; Salmo 138:6). Nan oy ko amumduˈukjot nmëgäjpxëmë Jyobaa, kyaj agëbajky nmëgäjpxëm ets nan kyaj naa tim yëˈëyëm nikäjpxëmbijtëm ja ayuk. Nan kyaj nmënuˈkxtakëm mä wiink ayuk diˈib kyaj njaygyujkëm o nbaˈijxëm mä tuˈugë neky (Matewʉ 6:7, 8).

8. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko ti Jyobaa nˈamdoˈowëm?

⁸ Ko ti Jyobaa nˈamdoˈowëm, tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë nguytyuˈunëm extëm të nˈanmäˈäyëm. Extëm nˈokpëjtakëm, pën të Jyobaa nˈamdoˈowëm parë xymyoˈoyëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm. Kyaj net jeˈeyë nuuxtak nblojëtakëm ets nˈawijxëm parë Jyobaa xymyoˈoyëm tukëˈëyë pën oyˈäjt mëkˈäjtëm. Tsojkëp mëk nduˈunëm ets ngupëjkëm ja tuunk diˈib  mbäät nduˈunëm (Matewʉ 6:11; 2 Tesalónikʉ 3:10). Ets pën nˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets nmastutëm diˈib xëmë xyyajtëgoˈoyëm, tsojkëbë net njëjpkudijëm tukëˈëyë diˈib xyyajtëgoyäˈänëm (Kolosʉ 3:5). Minë net nˈokˈijxëm tijaty näägë jäˈäy nayajtëëwëdëp ko nyuˈkxtäˈäktë.

9. 1) ¿Pën mbäät nmënuˈkxtakëm? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Fwank 16:23?

⁹ ¿Pën mbäät nmënuˈkxtakëm? Jesus duˈun ttukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty ets nyuˈkxtäˈäktët: “NDeetyˈäjtëm mä mˈity jam tsäjpotm” (Mateo 6:9, TNM). Pääty yëˈëyë mbäät nmëgäjpxëmë Jyobaa. Jesus nanduˈun jyënany: “Jantsy tëyˈäjtënëts miits nˈanëëmëdë ko yëˈë nDeetyëts mmoˈoyëdëp tëgekyë diˈibë mˈamdeepy mët ko xymyëbëktëts” (Fwank 16:23). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko nan tsojkëp nnuˈkxtakëm xyëëwgyëjxmë Jesus. ¿Tiko jyëjpˈamëty? Jaˈko duˈunë nety nyajnigëxëˈkëm ko nmëjˈijxëm ja tuunk diˈib Jyobaa tyuknipëjkë Jesus. Extëm të nnijäˈäwëm, yëˈë myiiny Naxwiiny parë ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm mä poky ets mä oˈkën (Fwank 3:16; Romanʉs 5:12). Jyobaa nan ojts ttuunkmoˈoyë Jesus extëmë Saserdotë Wintsën, pes mët yëˈëgyëjxm yajmeˈkxy ja poky kaytyey ets nan pyëjtak Fes parë tijaty tpayoˈoyët (Fwank 5:22; Ebreeʉsʉty 6:20).

10. ¿Jëjpˈam ngoxtënäˈäyëm parë nmënuˈkxtakëmë Jyobaa?

¹⁰ ¿Jëjpˈam ngoxtënäˈäyëm parë nnuˈkxtakëm? Kyaj, Jyobaa kyaj jyënaˈany ets koxtanë nmënuˈkxtakëm. Biiblyë tyukniˈˈixë ko mbäät nnuˈkxtakëm mëdë mayˈäjt wintsëˈkën, mbäät koxtanë, uˈunyë, tanë o windäˈäk (1 Crónicas 17:16; Nehemías 8:6; Daniel 6:10; Apostʉlʉty 21:5). Diˈibë Jyobaa yajtsobatypy, yëˈë ko nmëgäjpxëm wintsëˈkën myëët ets amumduˈukjot, kyaj yëˈëjëty wiˈix naybyëjtakëm. Mbäät nnuˈkxtakëm jodoty winmäˈänyoty o ngäjpxëm mëk, ets nan mbäät oytyim määjëty ets oytyim näˈäjëty, oy xyëënyëty ets  oy kyootsëty. Jyobaa myëdoopy ko nmënuˈkxtakëm, oy nipën tkapëkëdë kuentë ko nmëgäjpxëm (Nehemías 2:1-6).

11. ¿Tijaty mbäät nˈamdoˈowëmë Jyobaa ko nmënuˈkxtakëm?

¹¹ ¿Tijaty mbäät ninuˈkxtakëm? Tijatyë Jyobaa tsyojkënyëˈajtypy. Biiblyë jyënaˈany: “Nijäˈäm ko ti nˈamdoˈom diˈibë ijtp tiˈigyë diˈibë yëˈë tsyejpy, yëˈë xymyëdoˈom” (1 Fwank 5:14). ¿Mbäädëdaa Dios ndukmëtmaytyakëmë nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm? Mbäät. Ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa duˈun mbäät njäˈäwëm extëm ko nmëtmaytyakëm tuˈugë oybyë mëtnaymyaayëbë. Mbäät ndukmëtmaytyakëm wiˈix nnayjyäˈäwëm ets ti nwinmäˈäyëm (Salmo 62:8). Mbäät nˈamdoˈowëmë Jyobaa ets xymyoˈoyëmë myëjääw parë nduˈunëm diˈib oy (Lukʉs 11:13). Nan mbäät nˈamdoˈowëmë wijyˈäjt kejyˈäjtën parë nnijäˈäwëm ti oy nduˈunëm ets parë xymyëjääwmoˈoyëm ets nmëmadakëm ja amay jotmay (Santya̱ˈa̱gʉ 1:5). Ets ko nbokytyuˈunëm, tsojkëbë Jyobaa nmënuˈkxtakëm parë xypyokymyaˈkxëm (Éfesʉ 1:3, 7). Nan oy ko ninuˈkxtakëmë wiink jäˈäy, extëmë nfamilyëˈäjtëm etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm (Apostʉlʉty 12:5; Kolosʉ 4:12).

12. ¿Ti diˈib mas jëjpˈam mbäät ninuˈkxtakëm?

¹² ¿Ti diˈib mas jëjpˈam mbäät ninuˈkxtakëm? Yëˈë parë Jyobaa nyajmëjpëtsëˈëmëmë xyëëw ets ttunët ti yëˈë tsyojkypy. Ko yëˈë jawyiin ninuˈkxtakëm, ta nyajnigëxëˈkëm ko yëˈë jëjpˈam nbëjtakëm. Oy ko nmoˈoyëmë dyoskujuyëmë Jyobaa amumduˈukjot mä tijaty xytyukmëduˈunëm (1 Crónicas 29:10-13). Ko Jesus ojts ttukniˈˈixë ja yˈëxpëjkpëty wiˈix nyuˈkxtäˈäktët, ta ojts tnigajpxy ti diˈib mas jëjpˈam mbäät tninuˈkxtäägëdë (käjpxë Mateo 6:9-13, TNM). Yëˈë jyënany ko diˈib jawyiin mbäät nˈamdoˈowëm, yëˈë ets wyäˈätsët ja Diosë xyëëw. Ta net nˈamdoˈowëm ets myinët ja yˈAnaˈam Kyutujkën parë yajtunët ja Diosë tsyojkën abëtsemy nyaxwinyëdë. Ko netyë tyäˈädë të nˈamdoˈowëm diˈib mas jëjpˈam,  ta net nˈamdoˈowëm tijaty xytyëgoyˈäjtxëm. Pën ëtsäjtëm yëˈë jawyiin nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa xyëëw ets ttunët ti yëˈë tsyojkypy, ta nyaˈijxëm ko yëˈë diˈib mas jëjpˈam nbëjtakëm.

13. ¿Nuˈun mbäät jyeky ja nuˈkxtakën?

¹³ ¿Nuˈun mbäät jyeky ja nuˈkxtakën? Mä Biiblyë kyaj tnigajpxy, pes wiˈixëm nyaˈijx nyajpatëm, mbäät kon o jeky. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät kon nnuˈkxtakëm ko ngayäˈänëm, per ko Jyobaa ndukmëtmaytyäˈägäˈänëm tuˈugë jotmay o ko nmoˈoyäˈänëmë dyoskujuyëm, mbäät nnuˈkxtakëm  jeky (1 Samuel 1:12, 15). Kyaj yˈoyëty ko jantsy jeky nnuˈkxtakëm jeˈeyë parë jäˈäy ndukmëdoˈowëm, extëm näägë jäˈäy yˈadëtstë ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty (Lukʉs 20:46, 47). Jyobaa kyaj dyajtsobäätyë duˈumbë nuˈkxtakën, diˈibën yajtsobatypy, yëˈë ko nmëgäjpxëm amumduˈukjot.

14. 1) ¿Winnäˈäjaty mbäät nnuˈkxtakëm? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa?

¹⁴ ¿Winnäˈäjaty mbäät nnuˈkxtakëm? Jyobaa xyˈanmäˈäyëm ets xëmë nmëgäjpxëm. Biiblyë jyënaˈany: “Kyaj xymyastuˈuttët ja mgäjxtakën”, “dëˈënyëm amdow pëjktsowdë ja Dios” ets “mˈawdattëbë Dios janääm jatsojk oytyim määty mˈittët” (Romanʉs 12:12; Éfesʉ 6:18; 1 Tesalónikʉ 5:17, OTJ). Jyobaa xëmë tmëdoowˈitäˈänyë nnuˈkxtakën. Oy ko tuˈuk tuˈugë xëëw nmoˈoyëmë dyoskujuyëm mët ko xytsyojkëm ets yˈoyjyaˈayëty. Nan mbäät nˈanmäˈäyëm parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, xyjotkujkmoˈoyëm ets  xymyëjääwmoˈoyëm. Pën nmëjjäˈäwëm ko mbäät duˈunë Jyobaa nmëgäjpxëm, ta njuˈtëmë tiempë parë nmënuˈkxtakëm oy tyim näˈäjëty.

15. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm “amenk” ko nyajkëjxëmë nuˈkxtakën?

¹⁵ ¿Tiko mbäät njënäˈänëm “amenk” ko nyajkugëjxëmë nuˈkxtakën? Tyäˈädë ayuk amenk nyikejy “duˈunˈatëbë duˈun” o “waˈan duˈunëty”. Ko njënäˈänëm “amenk”, yëˈë nety nyaˈijxëm ko amumduˈukjot të nnuˈkxtakëm ets ko tëyˈäjtën njënäˈänëm (Salmo 41:13). Ko nmëguˈukˈäjtëm nyuˈkxtaˈaky mayjyaˈay wyinduuy, Biiblyë jyënaˈany ko oy ko njënäˈänëm “amenk” ko dyajjëjpkëxët, mbäät japyë winmäˈänyoty o mëk ngäjpxpëtsëˈëmëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nyaˈijxëm ko ngupëjkëm ti ja nmëguˈukˈäjtëm të tˈamdoy (1 Crónicas 16:36; 1 Korintʉ 14:16).

16. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Dios yˈatsoowëmbijtypyë nuˈkxtakën?

¹⁶ ¿Jyantsy yˈatsoowëmbijtypyë Diosë nuˈkxtakën? Yˈatsoowëmbijtypy. Mä Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa “myëdoowˈijtypyë nuˈkxtakën” ets ko yˈatsoowëmbitaampy (Salmo 65:2). Jyobaa myëdoowˈijtypy ko miyonkˈamë jäˈäy myënuˈkxtaˈagyëty amumduˈukjot, ets wiˈixëm tˈatsoowëmbity.

17. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajtunyë yˈanklësëty ets pënaty mëduunëp parë tˈatsoowëmbityë nuˈkxtakën?

¹⁷ Jyobaa yëˈë yajtuumbyë anklës o pënaty mëduunëp parë tˈatsoowëmbityë nuˈkxtakën (Ebreeʉsʉty 1:13, 14). Extëm nˈokpëjtakëm, mayë jäˈäy tˈamdowdë Diosë naybyudëkë parë Biiblyë tjaygyukëdët, ets ok, ta nyiminëdë Testiigëty. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko anklëstëjk yëˈë yajtuˈuyoˈoytyëbë tyäˈädë tuunk mä yajkäjpxwaˈkxy ja oybyë ayuk abëtsemy nyaxwinyëdë (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 14:6). Waˈan ëtsäjtëm nanduˈun ojts nmënuˈkxtakëmë Jyobaa mët ko ojts nbatëm tuˈugë jotmay o mët ko jam ti xytyëgoyˈäjtxëm, etsë Jyobaa ojts  tˈatsoowëmbity ko ojts xypyudëjkëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm (Proverbios 12:25; Santya̱ˈa̱gʉ 2:16).

18. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajtunyë myëjääw etsë Biiblyë parë tˈatsoowëmbityë nuˈkxtakën?

¹⁸ Jyobaa nan yˈatsoowëmbijtypyë nuˈkxtakën mët yëˈëgyëjxmë myëjääw. Extëm ko nˈamdoˈowëmë nyaybyudëkë parë nwinguwäˈkëmë amay jotmay, mbäät xytyuˈumoˈoyëm ets xyjotmëkmoˈoyëm mët yëˈëgyëjxmë myëjääw (2 Korintʉ 4:7). Jyobaa nan yˈatsoowëmbijtypyë nuˈkxtakën mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë, pes jap xyˈanmäˈäyëm tijaty mbäät nduˈunëm diˈib oybyëtsëmëp. Extëm ko ngäjpxëm, mbäät nbatëm tuˈugë tekstë diˈib xypyudëjkëm. Jyobaa nan yajtuumbyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mä tuˈukmujkën parë tkomentarattët diˈibë nety meerë nyajtëgoyˈäjtëm. Ets nan yajtuumpy tuˈugë mëjjäˈäy parë xypyudëjkëm mëdë Biiblyë (Galasyʉ 6:1).

19. Pën ja näˈä mwinmay ko Jyobaa kyaj tˈatsoowëmbityë mnuˈkxtakën, ¿tidaa ko dyuˈunëty?

¹⁹ Pën ja näˈä mwinmay ko Jyobaa kyaj tˈatsoowëmbityë mnuˈkxtakën, jamyats ko yëˈë nyijäˈäwëp wiˈix tˈatsoowëmbitäˈäny ets näˈä. Nan nyijäˈäwëp yajxon ti xytyëgoyˈäjtxëm. Per mbäät duˈunyëm nˈamdoowˈadëtsëm, parë ndukˈijxëmë Jyobaa ko njantsy tsyojkëm diˈib të nˈamdoˈowëm ets ko nmëdäjtëmë mëbëjkën (Lukʉs 11:5-10). Mbäät näˈätyë Jyobaa tˈatsoowëmbityë nuˈkxtakën extëm kyaj ndimˈawijxëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät njantsy nyuˈkxtakëm mët ko nbatëm tuˈugë mëj jotmay, per mbäädë Jyobaa kyaj dyajjëgeˈeky ja jotmay ets jeˈeyë xymyoˈoyëm ja jot mëjääw parë nmëmadakëm (2 Korintʉ 4:7).

20. ¿Tiko mbäät janäämëty nmëgäjpxëmë Jyobaa?

²⁰ Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko mbäädë Jyobaa nmënuˈkxtakëm, pes nitii mëët kyayaˈijxkijpxyë. Mbäät nˈijtëm seguurë ko myëdoowˈijtypy ko nmëgäjpxëm (Salmo 145:18). Ets ko janäämëty nmëgäjpxëmë Jyobaa amumduˈukjot, ta mas niˈigyë nmëwingoˈonëm.