'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ ˗KƆŊ DO Ö GA ˈˈSEISHIÖ

˗Bhö ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha

˗Bhö ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha

1, 2. ˈDe ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗kɔ kpa kwa ˗ta ꞊dɛɛ?

˗BHÖ ü ˗zota kö ü ˈdho ˗ni ˈgü ˗dhɛ ˈbha ˈgü dha nu ˈˈtʋ̈ŋ ˈka. ˈYö dha ˗yö ˗ya ˗dhɛ tröö ˗sü ˗bha, ˈyö ˗ya ö ˈˈɲan ˈkun ˗sü ˗bha, ˈyö ˗ya ˈˈwɩ˗ ˗sü ˗bha. ˈYö dha bhë ˈö ˗ya ban ˗sü ˗bha. ˈYö ˈdhɛ ˈü ˗dho dɔ˗ ˗bha kö ˈü dha ˈˈdhiʋ̈gan, ˈü ˗ya ˗a mɛɛnˈˈ ˗sü ˗bha. ˈDhɛ ˈü dho ˈü ˗kpan ˗dhɛkpɛɛdhɛ ˗së ˗bha, ˈyö ˈü zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈwaannu.

2 ˈWɔn suu ˈö bhë yö ˈnën ˈkwa˗ ˈgü ꞊dɛɛ. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗yö kë ˗ni ˈgü ˈyaa˗ dosɛnŋ ˈö dho˗ ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ü ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ꞊dhɛ: ‘A ˗dho n ˗bindhɛ ꞊slɔɔ ˈˈmɛn?’ ˈˈTan ˈö Biblö ˈgü, ˗a ˗bɛnzëmɛn do ˈbha ˗ya ˗pö: “A ˗dho ˗a pö Zoova ˗dhɛ : ‘Bhi ˈnën ˈü ˈtɔ˗ n ˗bindhɛ, ˗kɔ ˗kpa n ˗ta ˗mɛn, n ˗man ˗Zlan ˈa n ˗zo yö˗ ˗dhɛ.’” (Psaume 91:2) Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö zuʋ̈waannusü nu kwa ˗dhɛ kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ꞊dɛɛ, ˈö ˗zoyödhe ˗së ˈö ˗gban ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha ˗a nu kwa ˗dhɛ.

3. Kwa ˗dho Zoova kë kwa ˗bindhɛ ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

3 Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗kɔ kpa kwa ˗ta ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ suu ˈˈoo ˗suu ˈwo kwa ˗ta ˗an ˈgü. ˗A ˈˈpii ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈö pë yaa kë kwa ˈka ˗a ˗ta. ˈKö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˗yö ˗kë kwa ˈka ꞊dɛɛ, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈwɔn ˈö bhë˗ bho kwa ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü. Biblö ˗yö kwa ꞊faan ˗mën ˈö˗ pö: “[ˈkwa] ˈto ˗dhɔ ˈö go ˗Zlan ˈpiö bhë ˗a ˈgü.” (Zudö 21) Kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, kö ˗yö kwa ˗takun ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ˈˈKɛɛ kwa ˗dho ˗a kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

KWA ˗DHƆ ˗YÖ ˗ZLAN ˗KË, KWA ˗DE ˈPÖ ˗A ˗DHƆ ˗YÖ KWA KË

4, 5. Zoova ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë?

4 ˈKwa˗ pö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, kwa dua ˗mü kö ˗kɔ ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya kë˗ ˈka, ˈkwa˗ dɔ. Ü ˗zota pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˗kë kwa ˗dhɛ ˗a ˈgü. ˗Yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗së ˈö ˈˈdhü ˗sɛnŋbɔ waa wü ˗nu ˈdhö mü ˗a ˗nu kwa ˗dhɛ, kö ˗yö kë kwa ˗yɛɛbhaadhɛ ˈka. ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, ˗yö ˗bhöpë ˗së ˗nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa˗ ˗bhö, ˈö ˈˈyi ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa˗ mü. ˗Yö ˗bɔ Biblö ˗ta ˈö ö ˈtɔ waa ö ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˗zɔn kwa ˗dhɛ. ˗A Gbö Yesu ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö˗ ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˗a bɔ ˈö˗ wo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa kö ˗yö ö ˗bha ˗tosɛta nu kwa ˗wɔn ˈgü bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë. Kwa ˗dhɔ ˗zɔn ˗kɔ ˈö bhë, ˗yö ˗ʒiö ˗a ˈˈpɛpɛ wo to ˗an ˗ta. (Zan 3:16) ˗A ˈˈsaa˗ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗zoyödhe ˈö ˗gban ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗bha ˗yö kwa ˗gɔ.

5 ˗Gblüdëdhɛ do ˈö Mesi ˈdhö˗ ˗gɔdhiʋ̈, Zoova ꞊yaa˗ ˗ya. ˗A ˗Gblüdëdhɛ bhë ˈyö ˈtɔ˗ mɛnkɔɔnmɛn ˗nu ˈwo dhaŋ˗ ˈgü, ˈö˗ yi ꞊ya ˈto ꞊klöö˗ kö ˗wo saanˈˈ ˈˈpɛpɛ bho ˈˈshia˗. ˗Gblüdëdhɛ bhë, ˗yö ˗dho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ, ˈö mɛn ˈˈpɛpɛ dho kë mü wo ˈflëëgü, zuʋ̈niidadhe ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗a ˈka. (Psaume 37:29) Kwa ˗dhɔ ˗zɔn ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö Zoova ˗ya ˗zɔn ˗a ˈka ˈzü ˈyö ˈtɔ˗ ˗yö kwa ꞊klaŋ ˗kë ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗së ˈka ꞊dɛɛ. ˗Yö kwa ꞊faan ˗mën ˈzü kö ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ö ˗dhɛ. ˗Yö ˈˈwɩ ˗sü ˈka˗ ˗bha kö ˈö ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha bhɛɛwo ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Zoova ˗ya ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë.

6. Ü ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë ˈpö?

6 Bhi ˗de ˈpö, ü ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A ˈˈnuɛ bho ꞊dedewo pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˗kë ü ˗dhɛ ˗a ˗wɔn ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗wëëwɔn ˈö ˈdhö ꞊dɛɛ ˈyö ˈtɔ˗ mɛn ꞊vadhɛ ˈwaa ˗Zlan ˈˈnuɛ bho. ˈWɔn do ˈö bhë ˗yö ˗kë kö Yesu ꞊kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. Yi do ˈka Yesu ˗yö ꞊weeyuamɛn ˗nu ˗kɔŋ do ˈˈdhɛkë, ˈˈkɛɛ ˗a mɛn dosɛnŋ ˈˈkpaan ˈnën˗ ˈˈnuɛ bho. (Dhukö 17:12-17) Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa bhɔ mɛn do ˈö Yesu ˈˈnuɛ bho bhë ˗a ˗bha. Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa Zoova ˈˈnuɛ bho ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.

7. Zoova ˗dhɔ ˗dhö kwa kë ꞊dedewo ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

7 Kwa dua ˗mü ˈzü kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë. Yesu ˗yö ˗dhioo ˗dɔ ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗ta ˈö˗ pö ˗an dua ˗mü kö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an kë ˗an zuʋ̈ga, ˗an ˈnii˗ waa ˗an ˗zotagüwɔn ꞊gban ˈka. (Matiö 22:37 ˗wo pö.) ˗A ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗mën?

8, 9. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë?

8 ˗A pö ˗sü ˈˈkpaan ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë, yö ˈpö ˈtɔ˗ ˗a ˈˈslö ˗ee? ˗Abin. ꞊Ya kë ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë kwa zuʋ̈ga, kwa ˈnii˗ waa kwa ˗zotagüwɔn ꞊gban ˈka, kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗a ˗dhɛ kwa këwɔn ˗nu ˈka. (Matiö 7:16-20) Biblö ˗ya ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë, kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈkun. ˗An ˈkun ˗sü ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˗ee? ˗Abin, ˈyö ˈtɔ˗ Zoova ˗bha “tɔng ˗nu ˈwo bhë ˈwaa ˈgbee˗.”​—1 Zan 5:3 ˗wo pö.

9 Kö ˈkwa ˈwɔn man Zoova ˗ta, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi, ˈö kwa ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗yö kwa ˗zokun. (Isaïe 48:17, 18) ˈˈKɛɛ ˗mën ˈö ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha? ˗Kwaa ˗ga.

˗BHÖ ꞊ƝƆƆN ZOOVA ˗BHA ˈÜ ˈDHO˗ ˈKA

10. ˈMën ˗kë ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ü dua ˈdhö ˗mü kö ˈü ˈdho ˗a draansü ˈka ˈˈdhiʋ̈?

10 Ü ˗kë Zoova ˈˈtɔŋdë ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Ü ˗bɔ Biblö draansü ˗ta ˈyö ˈü Zoova dɔ ꞊dedewo, ˈyö ˈka ˗da ˈˈtɔŋdëdhɛ ˈgü. ˗A ˈˈtɔŋdëdhɛ ˈö bhë ˗yö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˈˈwo ˈö ˈbhaa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗yö dhuuˈˈ ˗a ˈdhö. ꞊Wa ˈˈwo ˈˈgbanga ꞊ɲɔɔn ˈkwëë˗ ˈyö ˈˈwo ˈyaa dhuuˈˈ. ˗Kɔ do ˈö bhë˗ ˈka ˈpö, ü dua ˗mü kö ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ˈü ˈdho ˈˈdhiʋ̈ ˗an draansü ˈka kö ka ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗yö ˈyɔ.—Proverbes 2:1-5.

Zoova ˗dhɔ ˈö ü ˈgü ˗a ˗bhawɔn ˗ya ˗da ˈˈdhiʋ̈ ˗pë ˗bha kö ˗a ˗gɔ ˈya ˗dho ga ꞊dhɛ ˗kɔ do ˈö ˈˈwo ˈdhö˗ ˈka ˗a ˈdhö.

11. ꞊Klaŋwo ˗nu ˈwo Biblö ˈgü, ˗wo ˗dho ˈpa ü zuʋ̈ˈˈ ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

11 ˈDhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ü ˈdho ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ Biblö draansü ˈka bhë, pë ˗nu ˈwo ˗dho ˈpa ü zuʋ̈ˈˈ ˈka ü ˗dho ˗kpan ˗an ˗bha ˗a ˈgü. ˗Zlan ˗wo ˈö˗ to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö Biblö ˈgü, ˈdhɛ Yesu ˈkun˗ ˈgü ˈˈpʋ ˗ni ˈgü ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊plɛ ˗dhɛ, ˗kɔ ˈö ꞊yɛ˗ ˈka ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗bha, ˗bhö ˗a ˗ga. ˗Wa ˗pö: ‘Mɛ ˈö bha ˈˈtʋ̈ng ˈö gun ˗Zlan ˗wʋ ˈklɔɔ˗ pö sië˗ ˈka kwa ˗dhɛ zian ˗ta bha, kö kwa zuëˈˈ ˈyaa ˈdho sië ˈˈsia˗ ˗yɔɔndhö ꞊dhɛ ˈpë ꞊wa böö˗ ˗sɛa ꞊në˗ ˗ya ˗ta ˗a ˈdhö ˗ee?’—Dhukö 24:32.

12, 13. (a) Kwa ˈti˗ kë ˗së, ˗Zlan ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗yö ˗dho kë ꞊dhɛ? (b) Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö Zoova ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗a ˗gɔ ˈyaa ˗dho ga?

12 ˈDhɛ Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗wo ˗Zlan ˗Wo ˈgüman, ˗yö ˗pa ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈka ꞊dedewo. ˗A ˈbha ꞊ya kë kö ˈdhɛ ˈü ˗ya Biblö ˈgüman ˗sü ˗bha, ˗yö ü zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da ˈˈdhʋ̈ ˈpö. ˈPë ü ˗takun ˈü Zoova dɔ, ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë , ˈyö bhë. ˈYaa ü ˈˈpiʋ̈ ˈpö ꞊dhɛ ˗dhɔ ˈö bhë ˗a ˗gɔ ˗yö ga.—Matiö 24:12.

13 ˈBha kë ˗Zlan ˈˈtɔŋdë ˈka, ü dua ˗mü kö ˈü pë ˈˈgbɩɩ˗ kë kö ka ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗yö ˈto ˗wɛɛ ˈgü. Ü dua ˗mü kö ˈwɔn ˈö ˗gban waa Yesu ˗an ˗bha, ˈü˗ draanˈˈ ˈü ˈdho ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈. Pë ˗nu ˈü ˗an draanˈˈ ˗ni ˈgü bhë, ˗bhö ü ˗zota ˗an ˈgü kö ˈü ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗kɔ dɔ. (Zan 17:3) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ü Biblö ˗wo pö ˗ni ˈgü ɛɛnˈˈ ü˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗bhö ü ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ: ‘˗Wo ˈö yö, ˗mën ˈö˗ ˗zɔn n ˗dhɛ ˈö ˗gban Zoova ˗Zlan ˗bha? ˈMën ˗kë ˈö n dua ˈdhö ˗mü kö ˗a ˗dhɔ ˗yö n kë n zuʋ̈ga waa n ˈnii˗ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka?’—1 Timote 4:15.

14. Bhɛɛsü ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö kwa ˗bha Zoova ˗dhɔ ˗yö ˈto ö ˗wɛɛ ˈgü?

14 Kö ü ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˗yö kë ˗dhö, ü dhiaŋ ˗zë ˗a ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˈyö ka ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗yö yɔ. ˗Kɔ do ˈö bhë˗ ˈka, kö ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka bhɛɛwo ˈgü, ˗a ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗. (1 Tesadhonikö 5:17 ˗wo pö.) Bhɛɛsü ˗yö gbɔɔdhe ˗së ꞊dede ˈö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˈö˗ wo kwa ˗gɔ ˗a ˈka. Kwa dua ˗mü kö ˈwɔn ˈö ˈgo ˈkwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˈkwa˗ blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. (Psaume 62:8) Kwa ˗bha bhɛɛsü dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö kë ˈpë ˈö ˈkwa˗ ꞊draan ˗ʒiö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka, ˈˈkɛɛ kwa dua ˗mü kö ˈpë ˈkwa˗ pö, ˈkwa˗ ˈgüman kwa ˗de ˗gɔ. Kö ˈkwa Biblö draanˈˈ ˈkwa ˈdho ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈, kö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗yö ˈgo kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈, kwa ˗bha Zoova ˗dhɔ ˗dho ˈto ö ˗wɛɛ ˈgü.

˗KWA ZOOVA ˗WƆN BLƐƐˈˈ MƐN ˈˈWƐƐ ˗NU ˗DHƐ

15, 16. Ü ˗zlanwopösü ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

15 ˈKwa˗ pö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, kwa dua ˗mü ˈzü kö ˈkwa kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. ˈWɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˗a ˗blɛɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈö bhë, ꞊bhlëëwɔn ꞊dede ˗mü. (Dhukö 1:74) ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü ˈzü, yö ˈö Yesu ˗ya dɔ Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗kɔ ˈka yö ˗mü. Kletiɛn ˈˈpɛpɛ kwa dua ˗mü kö nɔɔn˗ ˗së ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha ˈkwa˗ pö. ˈBha ˗ya ˗a pö ˗sü ˗bha ˈsaadhö ˗ee?—Matiö 24:14; 28:19, 20.

16 Bɔmɛn Pɔdhö ˗yö ˗zlanwopö ˗yö ˗sü pë ˗tiaandhö ꞊dede ˈka. ˗Ya ˗dhɛ “pë ꞊bhlëëbhlëësü.” (2 Kodhɛngtö 4:7) Zoova ꞊waa˗ ˗zopiʋ̈wɔn blɛɛsü ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗a ꞊bhlëë ˗yö ˗ʒiö yö ˈˈpɛpɛ ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ kë ˗an ˗ta. ˗Kɔ do ˈbha ˈü ˗dho Zoova ˗dhɔkë ˗a ˈka ˈyö bhë. Pë ˈˈpɛpɛ ˈü˗ kë ˗ni ˈgü ˗a ˗dhɛ bhë, ˗ya ˗dhɛ ꞊bhlëësü. (Eblö 6:10) ˗Zlanwopösü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn ˗së kë ü ˗dhɛ ˈö˗ ˗kë ˈpö mɛn ˗nu ˈwo wo ˈˈtʋ to ü ˗wo ˗bha ˗an ˗dhɛ, ˈyö ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˗yö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun, ˈö ü ˗takun ˈpö kö ˈka ꞊ɲɔɔn Zoova ˗bha, kö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈka˗ ꞊slɔɔ. (1 Kodhɛngtö 15:58 ˗wo pö.) Yö ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ü ˗zokun ˗yö ʒiö˗ ˈka yö ˈö bhë ˗a ˗ta ˗yö ˗dhö ˗ee?

17. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊faan ˈka ꞊dɛɛ?

17 ˗Zlanwopö ꞊faan ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈkwa˗ ˈgü ꞊dɛɛ. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa ‘˗Zlan ˗wʋ pö’, Kö ˈkwa˗ pö “glüüˈˈ glüüdhö ˈˈtʋ̈ng [...] ꞊gban ˈgü.” (2 Timote 4:2) Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhawɔn ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha ˗a man ˗sü ˗bha. Biblö ˗ya ˗pö: “Zoova ˗bha ˗dhɛkpaɔyi ˈkpii˗ ꞊ya yö ꞊klöö˗! ꞊Ya yö ꞊klöö˗, ˗yö nu ˗ni ˈgü ꞊bia ˈka!” ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ “yö ˈti ˗dho ˈto ˈzlöö!” (Tsephania 1:14; Habaqouq 2:3) ˈWɔn ꞊dede ˈka, ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ꞊ya ˈto ꞊klöö˗ kö Zoova ˗yö Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgüshiʋ̈ˈˈ. ˗Yö dɔ kö yi ˈö bhë ˗yö ˗wo, kwa dua ˗mü kö ˈkwa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗zo ꞊kpɔɔ, kö ˗wo ˈˈwɩ Zoova ˗dhɔkë ˗sü ˗bha.

18. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwaa Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈkwa Zoova ˗dhɔkë kwa ˈkwëëdhö?

18 Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kwaa Kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈkwa kë ˗dhɛ do ˗bha kö ˈkwa ö ˗dhɔkë. Biblö ˗ya ˗pö: ‘˗Kwa kwa ˈˈtʋ̈ng kë kwa ˈko ˈgü kö ˈkwa kwa ˈko ˗nu faan dɔ, kö mɛ ꞊gban ˗dhɔ ˗yö kwa kë kö kwa zuëˈˈ ˗yö bhɔ ˈwɔn ˗së kë ˗sü ꞊në˗ bha. ˗Bhɛa ˗Zlan ˗dhɛ ˗mɛ ˗nu ˈkwa bha ˗ya ˗nu ˈkwa˗ wo sië ˗dhɛ do ˈgü kö ˈkwa˗ ˗wʋ ma bha mɛ ˈbha ˗nu ˈwaa ˈdho mü ˈzü. ˈKwa ˈdho˗ kë ꞊dhɛ ˗a ˗nu ˈdhö, ˈˈkɛɛ kwa ˗zë ˗ka ˗kwa ˗ya ˗dhɛ do ˈgü kö ˈkwa kwa ˈko ˗nu faan dɔ ˗to ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗bha ˗kpɛawo, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ka˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈkpakpadhö ꞊dhɛ kwa Dëmɛ bha˗ nu ˈˈtʋ̈ng ꞊ya ꞊tëng ꞊dedewo.’ (Eblö 10:24, 25) Kwa dua ˗mü kö ˈkwa dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa kë ˗bhɔkwëë ˈˈpɛpɛ ˗ta. Kwa ˗bɔ ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˈö ˈkwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊faan mën, ˈö ˈkwa ˗an ˗zogban.

19. ˈMën ˗dho kwa ˗takun kö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo Kletiɛn ˈka ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa kë?

19 Kö ˈü ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, ü ˗dho ü ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˗nu ˈwo ˗dho ü ˗takun Zoova ˗dhɔkë ˗sü ˗bha ˗an ꞊slɔɔ. Ü ˗dho ˗kpan ü ꞊dhegblü ˗nu ˈö wo ˈti ˈgo ˗dhɛ do ˈgü, ˈö ˈwo dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈwo˗ ˗dhɔkë ꞊dhɛ ü ˈdhö ˗an ˗bha. ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗yö ˗an ˗bha, ˈö ˈwɔn ˗yö zë ˗an ˗gɔ ˈpö ꞊dhɛ ü ˈdhö. Kö ˗wo ˈwɔn ˈbha kë ü ˈka, ˗bhö ˗an ˗bhawɔn ˈto. (Kodhɔsö 3:13 ˗wo pö.) Ü ꞊dhegblü ˗nu ˈwo Kletiɛn ˈka, ˗bhö ü ˗zo kë ˗an ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. ˈBha˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho ü ˗takun ˈö ˗an ˗dhɔ ü ˗kë, ˈö ˈü ꞊ɲɔɔn Zoova ˗bha ꞊dedewo.

˗TOSƐTA ꞊DEDE

20, 21. ˗Mën ˈwo˗ ˗dhɛ “˗tosɛa ꞊dede”?

20 Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ö ˈˈtɔŋdë ˈˈpɛpɛ ˗nu ˗bha ˗tosɛta ˗yö kë ˗tiaandhö. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗tosɛta ˈö ˗dho kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü waa˗ ˈdhɛ ˈö ꞊dɛɛ ˈwaa do toŋtoŋdhö.

Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü “˗tosɛa ꞊dede” kë. Ü ˗dho ˗a ꞊slɔɔ ˗ee?

21 ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, kwa ˗bha ˗tosɛta ˈˈdhiʋ̈ yö ˈti ˗dho ˈto ˗kwɛ 70 ɛɛnˈˈ 80 ˗ta, kwa ˗dho ˗a kë ˗tuëpö ˈka. “˗Tosɛta ˈö ˈyaa ɲën” kwa ˗dho ˗a kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta, ˗yadeflëëgüsü waa ꞊yëë ꞊dede ˈgü, kö ˈˈyua ꞊ya ˈgo ˈˈshia˗. Yö ˈnën Biblö ˗a ˗dhɛ “˗tosɛa ꞊dede.” Zoova ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ö ˗dho ˗tosɛta ꞊dede ˈö bhë ˗a nu kwa ˗dhɛ, ˈˈkɛɛ kwa dua ˗mü kö pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë ꞊dɛɛ, kö ˈkwa˗ ‘ˈkun ˈˈgbɩɩ˗ kö ˗yö ˈto kwa ꞊kwɛɛ.’—1 Timote 6:12, 19.

22. (a) Kwa ‘˗dho ˗tosɛa ꞊dede ˈkun ˈˈgbɩɩ˗ kö ˗yö ˈto kwa ꞊kwɛɛ’ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (b) ˈMën ˗kë ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be kö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈkwa˗ ꞊slɔɔ?

22 Kwa ‘˗dho ˗tosɛa ꞊dede ˈkun ˈˈgbɩɩ˗ kö ˗yö ˈto kwa ꞊kwɛɛ’ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Kwa dua ˗mü kö ˈkwa “ˈwun ˗së kë”, kö ˈkwa “kë ꞊bhɔɔzë këwun ˗së ˗nu ˈgü.” (1 Timote 6:18) ˗A ˗pö ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ kwa dua ˗mü kö pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa˗ ꞊draan Biblö ˈgü, ˈkwa˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗tosɛta ꞊dede ˈö bhë ˗a ꞊slɔɔ ˗sü ˈyaa ˈsü kwa ˗bha ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗sü ˗bha. ˈKwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be toŋtoŋdhö ˈkwa ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ. ˈˈKɛɛ gbɔɔdhe ˈö Zoova ˗ya ˗kë ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˗an ˗dhɛ ˈˈwɛɛwɛ yö mü. ˗A ˗bha “˗gasitɛ” ˗zɔn ˗kɔ do ˗mü. (Wlɔmö 5:15) Kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈö gbɔɔdhe ˈö bhë ˈö˗ kë ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈö ˈwo wo ˗zo yö˗ ˗dhɛ ˗an ˗gɔ.

23. ˈMën ˗kë ü dua ˈdhö ˗mü kö ˈü ˗da ʒiaan ˗së ˗ta ꞊dɛɛ?

23 ˗Bhö ü ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ: ‘N ˗man ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗yö ˗Zlan ˗dhɛ ˗së ˗ee?’ ˈBha˗ yö ꞊dhɛ ü dua ˗mü kö ˈü ü ˈˈta ˗kɔ ˈbhaa ˗nu bho ˈˈgblʋʋ, ˗a bho ˈˈgblʋʋ ˈˈvaandhö. Kö ˈkwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, kö pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë, kö ˈkwa ˈwɔn man ˗a ˗ta , ˗yö ˗dho kë kwa ˗bindhɛ ˈka. ˗Yö ˗dho ö ˗kɔ kpa ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈö ˈwo ˗klu ˗sü ˈka˗ ˗bha ˗an ˗ta Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈˈdhiʋ̈ ˈto ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü. Zoova ˗dho ˗a kë kö ˈkwa ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˈˈplüün bho˗ ˈka ˈkwa ˗dhɛ ˗a ˈdhö. ˗Tosɛta ꞊dede ˈö bhë, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ ꞊slɔɔ, ˈˈkɛɛ kö ˈbha ˗da ʒiaan ˗së ˗ta ꞊dɛɛ.