Imajin dis: Tamas noh waahn goh da skool tudeh. Ner tumaaro. Er non ataal. Evriting staat aaf chree monts abak wen ih klaasmayt dehn spred sohn terabl gasip bowt ahn. Den dehn staat kaal ahn naym. Sohntaihn, dehn wuda nak ih buk dehn owta ih han ahn play laik da bai mistayk. Er sombadi eena di krowd wuda push ahn fahn bihain, ahn bai di taim ih ton rong, ih noh noa da hoo du it. Tingz gaahn fahn bad tu wers yestudeh wen sombadi chretn ahn oava di Intanet . . .

If yoo da-mi Tamas, weh yoo wuda du?

Yu ga moa powa dan weh yu tink! Akchwali, yu ku beet wahn buli widowt nak ahn. How yu ku du dat?

•   STAY KAAM. Di Baibl seh: “Wahn schupid persn wahn let owt aala ih feelingz, bot wahn waiz persn wahn stay kaam ahn kip ih feelingz anda kanchroal.” (Proverbs 29:11) If yoo stay az kaam az pasabl—at lees pahn di owtsaid—di wan dehn weh di chaans yu mait bak aaf.

• NOH FAIT BAK. Di Baibl seh: ‘noh pay bak bad fi bad.’ (Roamanz 12:17) Wen yu chrai pay bak bad fi bad ih onli mek tingz wers.

• NOH GOH LUK FI CHROBL. Di Baibl seh: “Di waiz persn wahn si di daynja ahn haid ihself.” (Proverbs 22:3) Az moch az pasabl, kip weh fahn peepl weh laik mek chrobl ahn kip weh fahn eni sichuwayshan weh dehn mait chaans yu.

• GI DEHN WAHN ANSA WEH DEHN NOH EKSPEK. Di Baibl seh: “Wahn jentl ansa ku ton weh anga.” (Proverbs 15:1) Yu ku eevn chrai bee foni. Fi egzampl, if wahn buli seh dat yu fat, jos smail ahn seh, “Ah ges Ah kuda jrap wahn kopl pong fi chroo!”

• JOS WAAK WEH. Nainteen-yaa-oal Noara seh: “If yu kip kwaiyet ahn waak weh, dat shoa dat yu machoar ahn dat yoo schranga dan di persn weh di chaans yu. Ih shoa yu ga self-kanchroal—sohnting weh di buli noh gat.”—2 Timoti 2:24.

• WERK PAHN GA MOA KANFIDENS EENA YUSELF. Lata taimz, wahn buli ku pik owt dehn wan weh tink negitiv bowt dehnself ahn weh noh reeli wahn fait bak. Pahn di ada han, lata buli wahn bak aaf if dehn si yu noh di gi dehn no powa oava yu.

• TEL SOMBADI. Sombadi weh yoostu bee wahn skoolteecha mi seh: “Ah wuda reeli inkorij enibadi weh di geh buli fi taak op. Da di karek ting fi du, ahn dat ku help mek sombadi els noh geh buli.”