Nonopammu yaw nga eksena: Taw nga aggaw, manaki ni Thomas nga tullung ta eskuela. Maski sonu umma onu maski anni nga aggaw. Namegafu yatun tallu vulan ngana i nappasa turi nitsismis yaya na kaeskuelana ira. Tapus, komforme ngana i nipangagadda sa. Nu mittan, egga sadya nga mangidompi kani Thomas para madanna i libruna ira, onu tadday ta grupo i mangitubba sa anna sonu mallipay yaya, arianna ngana ammu nu sinni i nagangngua. Naggrabe paga i pamu-bully nga nalawa ni Thomas kagabi turi inannassingadda yaya ta internet . . .

Nu sikaw si Thomas, anni i kuammu?

Egga lagapa i makuam! Kakuruganna, malabanammu i bully maski ari ka makiddama. Kunnasi?

•   PAGURAYAN LAMAN. Kagian na Biblia: “I tolay nga awan tu ammuna ilawanna ngamin i matagenona, ngem i tadday nga masirib kanayunna ira malumamo nga tangngallan.” (Proverbio 29:11) Nu mabbalikka tu kalmadu adde ta posible​—maski ta itsuram laman—​awayyana nga matupa danuri mamu-bully nikaw.

• ARI MANGIBALO. Kagian na Biblia: “Arian nu nga ibalo i marakay nga makua nikamu.” (Roma 12:17) Maggrabe laman i situasion nu mangibalo ka.

• LILLITAN IRA. Kagian na Biblia: “I tadday nga masirib masinganna i peligro anna mattagu.” (Proverbio 22:3) Adde ta posible, lillitan i totolay nga minangngigafu tu gulu, anna i situasion ira nga puede ka ma-bully.

• PURUEBAN I REAKSION NGA ARIADDA EKSPEKTAN. Kagian na Biblia: “I malumamo nga tabbag wawwananna i poray.” (Proverbio 15:1) Awayyam i mappagalo. Angngariganna, nu kagian na tadday nga bully nga kitattaba ka, awayyam ipoddu i abagam tapus ikagim, “Wan lagu, sige ta mappakabbal ngà!”

• PANAWAN IRA. “Mas manakam anna mas masikakka anne ta tolay nga mangillilloko nikaw nu ari ka mattattannug,” kagi ni Nora nga 19-anios. “Ipasinganna yaw nga kayam kontrolan i baggim​—gannug nga awan ta tadday nga bully.”​—2 Timoteo 2:24.

• PASIKANNAN I KOMFIANSAM TA BAGGIM. Mapansin na bully ira danuri awan tu komfiansada ta baggida anna danuri ekspektadda nga ari mangibalo. Yatutta magimmang i bully ira nu masingadda nga ariammu mappa-afekto nira.

• IDANUG TA TANAKUAN. Kagian na dati nga mestra: “Pagarammakku i sinni laman nga mabu-bully nga mangidanug. Yatun i fustu nga kuan, anna makoffun tapenu melilli paga i tanakuan nga ma-bully.”