Panunotem daytoy nga eksena: Saan a kayat ni Thomas ti sumrek iti eskuelaan ita—wenno uray kaanoman. Tallo a bulanen ti napalabas, intsismis dagiti kaklasena. Idi kuan, ti la addan a nagnagan ti iyaw-awagda kenkuana. No maminsan, igagara ti dadduma a tippayen dagiti libro nga iggemna. Adda pay mangiduron kenkuana iti likudanna ket inton tumaliaw, saannan nga ammo no asino ti nangaramid iti dayta. Kimmaro pay ti pannaka-bully-na ta idi kalman, nakaawat iti pammutbuteng iti internet . . .

No sika ni Thomas, ania ti aramidem?

Adda maaramidam! Kinapudnona, maabakmo ti bully uray dika lumaban. Kasano?

•   BAYBAY-AM LATTAN. Kuna ti Biblia: “Bulosan ti maag ti pungtotna, ngem naanus ti masirib ket tenglenna ti riknana.” (Proverbio 29:11, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) No agbalinka a kalmado agingga a posible—uray medio mabutengka—mabalin a maumanto met laeng dagiti mangbul-bully kenka.

• DIKA AGIBALES. Kuna ti Biblia: “Dikay subadan ti dakes iti dakes iti asinoman.” (Roma 12:17) No agibaleska, kumaro laeng ti situasion.

• LUMIKLIKKA. Kuna ti Biblia: “Nasaldet [wenno, manakem] daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng.” (Proverbio 22:3) Agingga a posible, liklikam dagiti bully ken dagiti situasion a mabalinka a ma-bully.

• SUMUNGBATKA ITI PAMAY-AN A DIDA EKSPEKTAREN. Kuna ti Biblia: “Ti maysa a sungbat, no naalumamay, pagbaw-ingenna [wenno, pabaawenna] ti pungtot.” (Proverbio 15:1) Mabalinmo pay ketdi ti agpakatawa. Kas pagarigan, no ibaga ti maysa a bully a nakaluklukmegka, mabalinmo nga isungbat, “Wen ’nia? Nalukmegak sa a talagan.”

• PUMANAWKA. “No saanka nga agun-uni, ipakpakitam a manakemka ken napigpigsaka ngem iti mangsursuron kenka,” kuna ti 19 ti tawenna a ni Nora. “Kayam ngamin a kontrolen ti bagim. Saan a maaramid dayta ti maysa a bully.”—2 Timoteo 2:24.

• IPAKITAM NGA ADDA KOMPIANSAM ITI BAGIM. Masansan a madlaw dagiti bully dagidiay awan kompiansada iti bagida a kasla ket ’tay dida kaya ti lumaban. Isu a no makitada nga adda kompiansam iti bagim, didakan an-anuen.

• AGIPULONGKA. Kuna ti maysa a dati a maestra: “Kanayonko nga ibagbaga kadagiti mabul-bully nga agipulongda. Dayta ti husto nga aramidenda, ken makatulong dayta tapno saanen a ma-bully ti dadduma.”