'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

DHƐƐˈˈ 6

˗A ˗dho ˗gban mɛn kpö ˗bha n ˗blü ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

˗A ˗dho ˗gban mɛn kpö ˗bha n ˗blü ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

˗MËN ˈÖ ˗KË DHƐƐˈˈ BHË, ˈÖ˗ ˗WƆN ˈDHÖ ˈˈGBƖƖ˗?

ˈBha ˈwɔn ˈsü ü ˗de ˈgü ˈbha˗ kë, ü ˗dho ˈˈdhiʋ̈sü ü ˗bha ˗tosɛta ˈka. Mɛn ˈbha ˈyi ˈdho ˈˈdhiʋ̈sü ˗a ˈka.

˗MËN ˈÜ ˗DHO ˗A KË?

˗Bhö ü ˗zota ˈwɔn ˈö yö, ˗a ˈgü: ˗Dhɛ ˈö Bɛnö ˗yö ˗kpan ö ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈwo ꞊klaŋdhiʋ̈ ˗an ˗bha, ˈyö ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗ya ˗man ˗sü ˗bha. ˈˈDhɔɔgɔ do yö ˗a ˈgü, ˗waa ˗blü ˗shiëti mü ˗sü ˗bha ˈko ˗ta ꞊plɛ. ˗A ˗yaaga ˗naan ˈnën ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ˗dha ˈwo˗ kë bhë.

ˈNëngɔɔnnën ˗blɛɛsü ˗ya ˗pö ˗a ˗dhɛ:

“Ü ü duuˈˈ ˈka ˈzü ˗ee? ˗Bhö dɔ kö ˈa ü ˗zɔn n ˈˈtɔŋdë do ˗dhɛ.”

˗Dhɛ ˈö˗ pö ˗ni ˈgü ˗a ˗dhɛ “n ˈˈtɔŋdë”, ˈyö pë ˈbha sü ö ˗bha sɔ ˈyuë˗ ˈgü, ˈyö˗ ˗zɔn Bɛnö ˈka.

ˈYö Bɛnö ˗yö ˗shiëti yö ˗a ꞊kwɛɛ˗. ˈYö ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗ya ˗man ˗sü ˗bha ˈzü ˈˈgbɩɩ˗ ˈka.

ˈYö Bɛnö ˗ya pö: “˗Abin, ˈman˗ pö ka ˗dhɛ ˈsaadhö ꞊dhɛ ˈmaan...”

ˈYö ˈnëngɔɔnnën ꞊plɛ ˗naan ˗ya pö: “ˈBha ˈdho ü ˗de ˗zɔn ˈˈwlaamɛn ˈka ˈsa!”

ˈYö Bɛnö ˗ya pö ꞊faan ˈka: “ˈMaan ˈˈwlaamɛn ˈka.”

ˈYö ˈnëngɔɔnnën ꞊plɛ ˗naan bhë, ö ˗kɔ ˗ya Bɛnö gban ˗ta, ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗wo ˈlëëlë ˈka: “˗Bhö ˗a ˈsü ˈsa!”

ˈYö ˈnëngɔɔnnën ˗blɛɛsü ˗yö ˗shiëtiga bhë˗ ꞊ɲɔɔn Bɛnö ˈwëëdhö ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ˈpö ˈlëëlë ˈka: “Yi ˈti ˈdho ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˈbha ˗dhɛ. ˗Yö ˗dho ˈto kwa dosɛnŋ kwa ꞊zinŋ ˈgü.”

Ü ˗kë Bɛnö ꞊duɛ ˈgü ˗be, ˗mën ˈü ˗dho ˗a kë?

ˈDUANNU, ˈÜ Ü ˗ZOTA!

Pë ˈö Bɛnö ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü bhë, ˗wa ˗dɔ wo ˗de ˗gɔ ˗ee? ˗Wa ˗sü wo ˗de ˈgü ˗ee? ˈYaa bhɔ ˗a ˗bha. ˗Yö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈnën ˈwo ˗an ˗blü ˗a ˗bha. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo kë mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së bhë, ˗a ˗wɔn ˈgü ˈyö ˈwo ˗an ˗zokun ˗wɔn ˗nu ˗kë.

Ü ˗kë ˈwɔn suu do bhë˗ ˈgü ˗be, ˗mën ˈü ˗dho ˗a kë kö ˈü ˗gban mɛn kpö ˗bha ü ˗blü ˈwɔn ˗bha ˗sü ˗gɔ?

  1. ˗BHÖ Ü ˗DE BAAˈˈ ˗A ˗BHA ˗BE

    Biblö ˗ya ˗pö: “Mɛn ˈkpaakpa ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ yö mü ꞊gblɛɛn ˈö ˗bin ˗a ˗gɔ, ˈˈkɛɛ ˈˈwlaamɛn ˗zë ˗yö ˗dho ˗a ˗gɔ vɛɛdhö ˈö˗ ˈgü ˗wɔn ꞊slɔɔ.”—Proverbes 22:3.

    ꞊Ya kë ˗nuwo ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˈwɔn ˈbha ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈü˗ ˈsuan bho. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha ˗kpan ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈwo ꞊klaŋdhiʋ̈ ˗an ˗bha kö ˗wo ü ˈˈdhiʋ̈, ˗wo ˗shiëti mü ˗ni ˈgü, pë ˈü ˗dho ˗a kë ˈbha ü ˗de baaˈˈ ˗a ˗bha, ü ˗dho ˗mɔɔn ˗gban ˗an ˗gɔ ˗sü ˗bha.

  2. ˗BHÖ Ü ˗ZOTA

    Biblö ˗ya ˗pö: “ˈˈKɛɛ kö ka zuëˈˈ ˈyaa za dɔ sië ka ˗bha.”—1 Piɛdhö 3:16.

    ˗Bhö ü ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ, ‘꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈman ʒiö mɛn kpö ˈˈpiʋ̈, a ˗dho kë n ˗de ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?’ Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ü ˗kë ˈü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗dhɛ ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗ya ʒiö, ü ˗dho kë ü ˗de ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Ü˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈü ü ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu bho ˈˈgblʋʋ kö ü kë ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗dhɛ ˗së ˗ee?—Exode 23:2.

  3. ˗BHÖ ˗DA ˈWƆN DO ƷIAN ˗TA

    Biblö ˗ya ˗pö: “Mɛn ˈkpaakpa ˗yö ˈwɔn ˗nu ˗kë ö ˈsuan ˈka.”—Proverbes 14:16.

    Kwa ˗we ˗a ˗bha ɛɛnˈˈ kwa ˈti ˈˈwɩ˗ ˗bha, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˗da ˈwɔn do ʒian ˗ta kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü, kö ˈkwa kwa ˈˈɲan ˈto ˗a ꞊trɔɔn ˗gɔ. Biblö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zozɛfö, Zɔbö waa Yesu ˗wo ˗da ʒian ˗së ˗ta wo ˗bha ˗tosɛta ˈgü. ˗Ya ˗zɔn ˈpö ꞊dhɛ Kaɛn, Ezau waa Zuda ˈwii ˗da ʒian ˗së ˗ta. ˈYö bhi ˗zë ꞊wɛ, ʒian ˗mën ˈü ˗dho ˗da ˗a ˗ta?

Biblö ˗ya ˗pö: “˗Bhö ˗klu ˗Zlan ˗bha ü këwɔn ˗nu ˈgü.” (Psaume 37:3) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ʒian ˈü ˗dho ˗da ˗a ˗ta, ˈbha ü ˗zota ˗a ꞊trɔɔn ˈgü, ˈbha ü ˗de baaˈˈ ˗a ˗bha, pë ˈü ˗dho ˗a kë, ˗a ˗pö ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈyi ˈdho ꞊gbɔɔn ü ˗ta. ˗A ˗de ˗ʒian ˗yö ˗dho ü dha.

ˈBha ˈdho ˗ya pë ˈbha zɔɔn ˗ta. ˗A ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗bha kö ˈü ˈwɔn ꞊va blɛɛˈˈ ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗dhɛ. ˈBha ˗ABIN ˈˈkpaan pö, kö ˗ya ˗mɔɔn. Ɛɛnˈˈ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˈü˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈü˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˈbhi ˈdho nu ü ˗wo ˗ta ˈzü, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ pö:

  • “ˈKa ˈdho ka ˗zoyö n ˗dhɛ!”

  • “N ˗kɔ ˈyaa ˈwɔn suu bhë, ˗a ˈgü!”

  • “N ˈti ˈdho ˗a kë!”

A ˈˈdhe ˈö ˈdhö ˈnën ˈtɔ˗ ˗to ˈˈshia˗ mü ˗sü kö ˈü˗ ˗yɔ bɔ ˗zogbandhe ˈka. ˈBha˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗kɔ ˈö ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈdhö wo ꞊kwaa ü ˗zü ˗a ˈka ˈˈvaandhö bhë, ˗a ˗wɔn ˗dho ü ˈkun.

˗WA ˈˈYƖƖ ˈTO Ü ˗BHA ˗MËN ˈÜ ˗DHO ˗A KË?

꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha ü ꞊kwaa ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗zü ˗wa ˈˈdhiʋ̈sü ü ˈka, ü ˗dho kë ꞊dhɛ lobo ˈdhö ˗an ꞊kwɛɛ˗.

Ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗wa ˈˈyɩɩ ˈto ü ˗bha, ˗waa pö “ü ˈˈsuʋ̈sü,” ˗mën ˈü ˗dho ˗a kë? Pë ꞊plɛ ˈnën ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈü˗ kë. ˈˈKɛɛ ˗bhö ˗a ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈˈwɩ ˗mɛɛn mɛn ˗bha ˗kɔ ˈbha ˈnën ˈtɔ˗ ˈˈyɩɩ ˗to mɛn ˗bha ˗sü.

  • Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗we ˗a ˗bha. (“ˈWɔn gia ˗mü ˗a ˈˈsuʋ̈sü!” ˗Ya ˈgo mü, pë ˈö ˗kë ˈü˗ pö ˈˈdhʋ̈, ˗bhö ˗a ˗gɛn pö.)

  • Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗yɛɛyi ˗blü ˗an ˗ta. Pë ˈö ˗kë ˈü ˗kɔ bhë, ˗bhö ˗a ˗gɛn pö ˗an ˗dhɛ. ˗A ˗yɔ ˈö ˗dho ˗gleŋ ˗da ˗an ˗bha, ˗bhö ˗a bɔ. (“˗Yö, ˗kë n ˈgü ˗be ꞊dhɛ pë ˈö ˗shiëtimüsü ˈgü ka ˗dɔ ˗wa!”)

Ü ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗wo ˈˈyɩɩ ˈto ˗ni ˈgü ü ˗bha ˗kplawo, ˗bhö ü ˗bha ˈdho wo. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha ˈto ˗dhɛ do bhë˗ ˈgü, ˗wo ˗dho ˈdho ˈˈyɩɩ ˗to ü ˗bha ˗sü ˈka ˈˈdhiʋ̈. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha ü ˗bha ʒiö wo, ü ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˈbhaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˈbha ˗yö ü ˈˈta ˗kɔ bho ˈˈgblʋ̈ʋ̈.

Gagade ˈö ˈdhö ˈnën ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˈbhaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈü˗ kë kö mɛn ˈbha ˈya ˈdho ˈˈyɩɩ ˈto ü ˗bha. ˈˈKɛɛ pë ˈö ü zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ ˗kë, kö ˈü ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˗an ˗ta. ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ pë ˈü ˗dho ˗a kë ˗yö ˗dho ˈsü bhi ˈnën ü ˗bha!—Josué 24:15.