Panunotem daytoy nga eksena: Madandanagan ni Brian ta umas-asideg ti dua a lallaki a kaeskuelaanna. Naminduan ita a lawas a pilpilitenda nga agsigarilio ket daytoyen ti maikatlo.

Kinuna ti umuna a lalaki:

Idi inkiddayna ti sao a “gayyem,” adda kinautna iti bulsana sana inyawat ken Brian.

Lallalo a nadanagan ni Brian idi nakitana ti sigarilio nga ig-iggaman ti kaeskuelaanna.

No sika ni Brian, ania ti aramidem?

Pinanunot kadi a naimbag dagiti kaeskuelaan ni Brian ti ar-aramidenda? Talaga kadi a kayatda nga aramiden dayta? Dakkel ti posibilidadna a saan. Kaaduanna nga agpapaimpluensiada laeng iti sabsabali. Kayatda ti maakseptar isu nga ipalpalubosda a diktaran ida ti sabsabali.

No maipasangoka iti kasta a situasion, ania ti aramidem tapno malabanam ti saan a nasayaat nga impluensia ti kakadua?

1. PANUNOTEM TI MABALIN A MAPASAMAK

   Kuna ti Biblia: “Nasaldet [wenno, manakem] daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng, ngem daydiay awanan kapadasan limmasat ket masapul a sagabaenna ti pannusa.”—Proverbio 22:3.

   Kaaduanna a makitam a nasaksakbay ti peligro. Kas pagarigan, makitam dagiti kaeskuelaam nga agsigsigarilio iti dalan a pagnaam. No panunotem ti mabalin a mapasamak, masaganaam dayta.

2. AGPANUNOTKA

   Kuna ti Biblia: “Salimetmetanyo ti naimbag a konsiensia.”—1 Pedro 3:16.

   Isaludsodmo iti bagim, ‘Anianto ngata ti mariknak no sumurotak lattan iti ar-aramiden ti kaaduan?’ Agpayso a mabalin a magustuandaka iti apagbiit. Ngem anianto ti mariknam kamaudiananna? Isakripisiom kadi dagiti prinsipio a taktakderam tapno laeng mapagustuam dagiti kaklasem?—Exodo 23:2.

3. AGDESISIONKA

   Kuna ti Biblia: “Naannad ti manakem a tao.”—Proverbio 14:16, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

   Adda dagiti tiempo a kasapulantayo ti agdesision ket apitentayto ti ibungana. Isalaysay ti Biblia ti maipapan kadagidiay nangaramid iti umiso a desision a kas kada Jose, Job, ken Jesus, kasta met kadagidiay kamali ti nagbalin a desisionda a kas kada Cain, Esau, ken Judas. Sika ngay, ania ti aramidem?

Kuna ti Biblia: “Makilangenka [wenno, agtignayka] buyogen ti kinamatalek.” (Salmo 37:3) No nasaksakbay a pinanunotmo ti resulta dagiti aramidem ken nakapagdesisionkan, agtignayka—ibagam dagiti taktakderam a prinsipio. Baka masorpresaka ta nalaka laeng gayam dayta ken lumag-an pay ti riknam.

Dika madanagan—saanmo a kasapulan a sermonan dagiti kaeskuelaam. Mabalin nga umanayen ti panangibagam iti SAAN. Wenno tapno maipakitam a di pulos agbaliw ti desisionmo, mabalinmo nga ibaga:

• “Didak iramraman!”

• “Diak ar-aramiden dayta!”

• “Ammoyo met a saanko nga ar-aramiden dayta!”

Importante a sumungbatka a dagus ken ipakitam a saan nga agbaliw ti desisionmo. No kasta ti aramidem, baka masorpresaka ta sardengandaka a dagus!

Kasanon ngay no uyawendaka dagiti kaeskuelaam? No ngay ibagada nga, “Apay, mabutengka? Takrot!” Laglagipem a kayatdaka laeng nga impluensiaan. Ania ti mabalinmo nga aramiden? Adda dua a pagpiliam.

• Mabalinmo nga ayonan ida. (“Wen, hustoka, mabutengak!” Sa ibagam ti rasonmo.)

• Mabalinmo a baliktaden ti situasion. Ibagam ti rason no apay a dimo kayat ti ipapaaramidda sa pagpanunotem ida. (“Kunak no nalaingka ken ammom a madi ti agsigarilio, ngem apay nga agsigsigarilioka?”)

No didaka sardengan dagiti kaeskuelaam, pumanawkan! Laglagipem a no agbayagka pay, ad-adda a pilitendaka. No pumanawka, ipakpakitam a saanmo nga ipalubos a kontrolendaka ti sabsabali.

Agpayso, adda latta nga adda dagidiay mayat a mangimpluensia kenka nga agaramid iti saan a nasayaat. Ngem kayam ti agdesision para iti bagim, maibagam no ania dagiti taktakderam a prinsipio, ken makontrolmo ti situasion. Wen, adda kenka no agpaimpluensiaka!—Josue 24:15.