Imajina kel situason li: Brunu xinti bariga ta korta-l kantu el odja dôs koléga di skóla ta txiga pértu di el. Na kel simana li dja es tenta pô-l fuma dôs bês. Kel-li dja é tirseru bês ki es sta ta tenta-l ku sigaru.

Kel primeru koléga fla-l:

Se koléga da-l un palmadinha na kósta, mete mô na bolsu, tra sigaru i da Brunu.

Kantu Brunu odja-l ku sigaru na mô, agó ki bariga korta-l.

Si bo éra Brunu, kuzê ki bu ta fazeba?

Kolégas di Brunu pensa dretu antis di es kumesa fuma? É es ki disidi fuma? Talvês nau. Txeu bês es ta faze-l pamodi es ta dexa otus algen manda na es. Pa es faze párti di grupu es ta bira ta faze kel ki kolégas ta faze. Asi, es ta dexa kolégas kontrola ses vida.

Si bu sta na un situason sima kel-li, kuzê ki bu pode faze pa bu ka dexa bus koléga manda na bo?

1. PRIPARA

   Bíblia ta fla: ‘Algen spértu ta odja prigu i el ta sukundi, má kes algen ki ka ten spiriénsa ta bai simé i es ta kanba na prublémas.’ - Provérbios 22:3.

   Txeu bês, bu pode odja prigu antis di kontise. Pur izénplu, imajina ki bu odja un grupu di koléga di skóla ta fuma. Si bu da kónta di kuzê ki pode kontise, bu ta sta más priparadu pa lida ku kel situason.

2. PENSA

   Bíblia ta fla: ‘Mante bon konsénsia.’ - 1 Pedro 3:16.

   Pergunta bu kabésa: ‘Modi ki N ta xinti si N faze kuzas ki otus algen ta faze?’ É verdadi ki bus koléga pode fika kontenti ku bo pa algun ténpu. Má dipôs, modi ki bu ta xinti? Bu ta dexa di ser kel tipu di algen ki bo é i di faze kuzas ki bu ta kridita na el, sô pa bus koléga fika kontenti ku bo? - Êxodo 23:2.

3. DISIDI

   Bíblia ta fla: ‘Algen ki ten sabedoria ta aji ku kuidadu’. - Provérbios 14:16.

   Más sédu ô más tardi, nu ten ki toma un disizon i lida ku rezultadu di kel disizon. Bíblia ten izénplu di ómis ki toma bons disizon, sima Juzé, Jó i Jizus. Tanbê nu ta atxa izénplu di ómis ki ka toma bons disizon, sima Kain, Izaú i Judas. I bo, ki disizon bu ta toma?

Bíblia ta fla: ‘Aji ku lialdadi.’ (Salmo 37:3 ) Si bu pensa sénpri na rezultadus di faze un kuza, bu ta odja ma é ka difísil mante bu puzison. Si bu faze si bu ta xinti midjór.

Ka bu preokupa, bu ka meste da bus koléga un monti splikason. Basta bu fla-s NAU, ku róstu sériu. Pa bu mostra klaru ma bu ka sta muda di ideia, bu pode fla-s:

• “Ka bu konta ku mi!”

• “N ka ta faze kes kuza li!”

• “Na modi! Bu konxe-m dretu!”

Pa bus koléga ka manda na bo, bu meste prende responde. Si bu responde lógu i di un manera ki ta mostra klaru ma bu ten sertéza di kuzê ki bu sta fla, bu pode fika spantadu di odja ma bus koléga ta dexa-u en pas.

I si bus koléga faze-u trósa? Si es fla-u: “Kuzê ki sta ta pasa, bu tene medu?” Kel-li é un manera di kolégas tenta manda na bo. Modi ki bu pode responde? Peloménus di dôs manera.

• Bu pode entra na ses jogu. Pur izénplu bu pode fla-s: “Bu ten razon, N tene medu!” Dipôs splika pamodi.

• Pasa bóla pa ses ladu. Splika pamodi ki bu ka krê faze kuzê ki es sta fla-u i djuda-s pensa. Pur izénplu bu pode fla-s: “N ta atxa ma bo é spértu dimás pa sta ta fuma!”

Si bus koléga kontinua ta faze-u trósa, sai di djuntu ku es! Lenbra, kada bês ki bu fika más txeu djuntu ku es, ses influénsia ta bira más txeu i más fórti. Má si bu ka fika djuntu ku es, bu sta ta mostra ma bu ka ta dexa otus algen muda kel tipu di algen ki bo é.

É verdadi ki bu ka ta konsigi sukundi di bus koléga pa es ka tenta manda na bo. Má bu pode disidi kuzê ki bu krê faze, mante bu puzison i ka bu dexa-s kontrola-u. Disizon sta sénpri na bu mô! - Josué 24:15.