Skip to content

Skip to table of contents

PERGUNTA 6

Oinsá mak haʼu bele hasoru tentasaun husi kolega?

Oinsá mak haʼu bele hasoru tentasaun husi kolega?

TANSÁ MAK IMPORTANTE?

Se ó konsege tahan hasoru tentasaun, ó mak sei kontrola ó-nia moris duké husik ema seluk mak kontrola ó.

SAIDA MAK HAʼU SEI HALO?

Imajina toʼok situasaun neʼe: Luis haree ninia kolega eskola naʼin-rua hakbesik ba nia. Neʼe halo nia hanoin barak tanba sira koko ona ba dala rua atu obriga nia fuma. Agora nia hatene katak sira sei koko dala ida tan.

Kolega primeiru hatete:

“Ó mesamesak deʼit ka? Haʼu sei fó buat ida hodi hamaluk ó.”

Nia piska matan no hasai buat ruma husi ninia bolsu. Luis haree kedas neʼe mak sigarru.

Kolega neʼe lolo sigarru ba Luis. Neʼe halo Luis hanoin barak liután.

Luis hatán: “Deskulpa, haʼu dehan ona ba ó katak haʼu la . . .”

Kolega segundu korta ninia liafuan, hodi dehan: “Ó taʼuk-teen!”

Luis hakaʼas an atu koʼalia ho brani, dehan: “Haʼu laʼós taʼuk-teen!”

Kolega segundu neʼe tula liman ba Luis nia kabaas, no koʼalia ba nia ho neineik: “Fuma deʼit sá.”

Kolega primeiru lolo sigarru ba Luis nia oin, no bisubisu ba nia: “Ami sei la hatete ba ema ida.”

Se ó mak iha Luis nia situasaun, saida mak ó sei halo?

PARA HODI HANOIN LAI!

Luis nia kolega naʼin-rua neʼe hanoin didiʼak kona-ba buat neʼebé sira halo daudauk ka lae? Sira toman fuma tanba sira-nia desizaun rasik ka lae? Karik lae. Karik sira mós uluk hasoru tentasaun neʼebé hanesan, maibé sira halo tuir deʼit tanba hakarak ema seluk simu sira.

Se ó mós hasoru tentasaun hanesan neʼe husi kolega sira, oinsá mak ó bele tahan hasoru ida-neʼe?

  1. HAREE DIDIʼAK PERIGU SIRA

    Bíblia dehan: “Ema neʼebé matenek haree perigu no subar nia an, maibé ema neʼebé la iha esperiénsia la hasees an no hetan susar.”—Provérbios (Amsal) 22:3.

    Dala barak ita bele haree nanis problema neʼebé bele mosu. Porezemplu, kuandu ó haree grupu joven sira tuur hela no fuma, hodi hanoin nanis kona-ba tentasaun neʼebé bele mosu, ó bele prepara an atu hasoru ida-neʼe.

  2. HANOIN DIDIʼAK

    Bíblia dehan: “Kontinua iha laran neʼebé moos.”—1 Pedro 3:16.

    Hanoin didiʼak kona-ba rezultadu hodi husu ba ó-nia an: ‘Se haʼu halo tuir deʼit ema seluk, neʼe sei halo haʼu sente oinsá?’ Tuir loloos, karik ó bele halo kolega sira kontente ba tempu balu, maibé ikusmai ó rasik sei sente oinsá? Ó prontu atu halo buat neʼebé hatún ó-nia an rasik tan deʼit atu halo ema seluk kontente ka lae?—Êxodo (Keluaran) 23:2.

  3. FOTI DESIZAUN

    Bíblia dehan: “Ema neʼebé matenek kuidadu an didiʼak.”—Provérbios (Amsal) 14:16.

    Ikusmai, ita hotu tenke foti desizaun rasik no simu rezultadu husi ita-nia desizaun. Bíblia konta istória kona-ba José, Job no Jesus neʼebé foti desizaun diʼak, no mós kona-ba Caim, Esaú no Judas neʼebé halo desizaun ladiʼak. Oinsá ho ó?

Bíblia haruka ita atu “hatudu hahalok laran-metin”. (Salmo [Mazmur] 37:3) Se ó hanoin ona kona-ba rezultadu no foti desizaun neʼebé metin ona, hodi fó sai ó-nia desizaun, neʼe ladún susar no ida-neʼe sei lori rezultadu diʼak.

Fó sai ó-nia desizaun, neʼe la dehan katak ó tenke hatoʼo lia-menon naruk ba ó-nia kolega sira. Karik ó bele dehan deʼit: “Haʼu lakohi.” Ka hodi hatudu katak ó sei la troka ó-nia desizaun neʼe, ó mós bele hatete:

  • “Keta book haʼu!”

  • “Haʼu la halo buat hanesan neʼe!”

  • “Imi obriga haʼu dala hira mós saugati deʼit!”

Buat importante liu mak ó hatán kedas ho fiar an. Se ó halo hanesan neʼe, karik ó sei hakfodak tanba ó-nia kolega sira sei rende an lalais!

TAHAN HASORU SIRA NEʼEBÉ GOZA Ó

Se ó halo tuir ó-nia kolega sira-nia hakarak, ó sei sai hanesan robot neʼebé sira mak kontrola

Oinsá se ema iha eskola goza ó? Porezemplu, kuandu sira dehan: “Ó taʼuk-teen!”, baibain sira hatete hanesan neʼe tanba sira hakarak obriga ó atu halo buat ruma neʼebé ladiʼak. Entaun ó bele halo saida? Karik ó bele koko toʼok opsaun sira-neʼe:

  • Ó bele hatete: “Loos, haʼu la brani!” Depois, esplika tansá mak ó lakohi.

  • Ó mós bele ajuda sira atu hanoin didiʼak. Esplika tansá ó lakohi, no tuirmai bele dehan: “Haʼu hakfodak, ema neʼebé matenek hanesan ó mós bele fuma hanesan neʼe!”

Se ó-nia kolega sira goza ó la para, diʼak liu laʼo sees tiha deʼit! Hanoin-hetan, se ó hamutuk hela ho sira, sira sei obriga tan ó atu halo buat ruma neʼebé ladiʼak. Hodi sees husi sira, ó hatudu katak ó sei la husik ema seluk atu kontrola ó.

Realidade mak ó la bele subar an deʼit, no ó mós la bele troka ema seluk nia hahalok. Maibé ó bele deside rasik buat neʼebé ó hakarak atu halo, fó sai ó-nia desizaun neʼe no hamriik metin. Sin, desizaun iha ó-nia liman rasik!—Josué (Yosua) 24:15.