Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

BWIPUZHO 8

Ñanyi Bintu byo Nayuka pa Balaala Bakwabo kya Kwibakanjikizha?

Ñanyi Bintu byo Nayuka pa Balaala Bakwabo kya Kwibakanjikizha?

ENE MAMBO O KYANEMENA

Pa mwaka pa mwaka, bantu bavula kikatakata banyike, bebalaala kya kwibakanjikizha nangwa kwibakaisha ku binungwa bya lusemo.

WAKONSHA KUBA BYEPI?

Annette uvuluka byo bamukwachiletu kya kubazhimukila ku mwanamulume umo ne kumuponesha panshi. Waambile’mba: “Naesekele kumukanya na bulume bwami bonse. Natamine muteto, bino kechi kyankwashishe ne. Natendekele kumushinjika, kumupanta, kumwimba binkonyi ne kumukwala ngala. Kepo angashile mupenyi. Naumvwinetu mubiji yense wakooka.”

Umvwe kintu kya uno mutundu kyakumwekela, wakonsha kuba byepi?

AKITULUMANA NE KULANGU- LUKAPO!

Nangwa winengezhe byepi, byonka byo winengezha pa kwenda bufuku, bino, bintu byatama byakonsha kumweka. Baibolo waamba’mba: “Aba banyemesha lubilo kechi bo bashinda mu kapela ne, . . . nangwatu baji na maana kechi bo bekala bulongo ne, mambo bimye ne bintu bya kubula kuketekela, bibamwekela bantu bonse.”—Musapwishi 9:11.

Banyike bamo nabiji Annette bebalaala kya kwibakanjikizha ku muntu ye babula kuyuka. Bino bakwabo bebalaala kya kwibakanjikizha ku muntu ye bayuka, kimo kimye ku wa mu kisemi. Kimye kyo ajinga na myaka 10, Natalie bamulaajile kya kumukanjikizha ku nsongwalume waikalanga kwipi nako aikalanga. Natalie waamba’mba: “Patanshi naumvwine bingi moyo ne bumvu, onkao mambo, kafwako bo nabuujile ne.”

KANGE WIZHACHISHENGA NE

Ne lunotu, Annette wizhachisha pa byamwekele. Waambile’mba: “Javula mvuluka byamwekele pa joja juba. Ndanguluka namba inge nebikisheko kulwa nanji, kampe inge wikilekele. Kishinka ke kya kuba’mba kimye kyo angashile mupenyi, bulume bwami bonse bwapwile. Nakankelwe kubapo kiji kyonse, pano bino nafwainwe kwesekakotu nangwa pacheche.”

Natalie naye wizhachisha. Waambile’mba: “Nalubankenye pa kumuketekela. Bansemi betupele muzhilo wa kuba’mba twafwainwa kwikala pamo na kolojami kimye kyonse kyo tubena kukaya pangye, bino kechi nakookejile ne. Onkao mambo, ndanguluka kuba’mba yami nalengejile uno nsongwalume kuba byatama. Kyaletele bingi bulanda mu kisemi kyetu, kabiji nezhachisha bingi mambo yami nalengejile’mba kisemi kikale na bulanda. Kinkola bingi ku muchima.”

Inge umvwa byonka byumvwa Annette nangwa Natalie, vulukanga kino kishinka: Muntu inge bamulaala kya kumukanjikizha, kechi wafwainwa kwizhachisha ne, mambo bamukanjikizhetu. Bino bantu bamo bapeezha bingi ano mambo ne kwamba’mba bansongwalume byobyo baji, nangwa’mba muntu ye balaajile kya kumukanjikizha wikebejiletu aye mwine. Kafwako ye bafwainwa kulaala kya kumukanjizha ne. Umvwe kintu kya uno mutundu kyakumwekelapo kala, kechi yobe walengejile ne!

Ibyo, kyapeela kwamba’mba “kechi yobe walengejile ne,” pano bino kechi kyapeela kuswa bino byambo ne. Bamo batwajijila kulanguluka pa bibamwekejile ne kwizhachisha ne kwikala na milanguluko yatama. Pano bino, inge waikalatu nzoo, ñanyi ukamwenamo pe obewa ne muntu wa kulaajile kya kukukanjikizha? Kiji kwi obewa mwine kufuukulapo kuba kintu kyakonsha kukukwasha.

KUBUULAKO BANTU BYAKUMWEKEJILE

Baibolo waamba’mba kimye makatazho a kwa Yoba kyo avujile, Yoba waambile’mba: “Nsakwibyamba na mambo a bya malwa byami!” (Yoba 10:1) Ne obewa kyakonsha kukukwasha inge waamba byakumwekejile. Kubuulako mulunda ye waketekela kwakonsha kukukwasha kukasuluka ne kuleka kwilangulusha.

Wakonsha kwikala na milanguluko yavula bingi inge wafya bakwenu. Buulako muntu wakonsha kukukwasha

Kuba bino kwakwashishe bingi Annette. Waambile’mba: “Nabuujileko mulunda nami wa pa muchima, kabiji wantundaikile kubuulako bakulumpe mu kipwilo. Kuba bino kwankwashishe bingi. Baikele panshi ne amiwa bimye byavula ne kuntekenesha, kuba’mba kechi yami nalengejile’mba bintu byatama bimmwekele ne. Kechi kyajinga kya kwikebela ne.”

Natalie wabuujile bansemi banji byamumwekejile. Waambile’mba: “Bankwashishe bingi. Bantundaikile kwamba byonse, kabiji kino kyankwashishe kubula kwikala bingi na bulanda ne kubula kuzhingila.”

Kikwabo kyakwashishe Natalie ke kulomba. Waambile’mba: “Kulomba kwi Lesa kwankwashishe bingi, kikatakata pa bimye po kyakatazhanga kubuulako muntu uji yense pa byammwekejile. Pa kulomba, nkasuluka bingi kwamba biji ku muchima. Kino kindengela kukasuluka ne kundetela mutende wa kine.”

Ne obewa wakonsha kutaana kuba’mba kuji ‘kimye kya kubukwa.’ (Musapwishi 3:3) Twajijila kwita muchima ne kwilama bulongo. Ikalanga na kimye kyabaya kya kukookoloka. Kabiji kyanema pa byonse, ketekela mwi Lesa wa lutekenesho, aye Yehoba.—2 Kolinda 1:3, 4.

UMVWE WAFIKILAMO KWIPANGUZHA

Umvwe wi nsongwakazhi ye babena kukukanjikizha kuba byabula kufwainwa, wafwainwa kwamba na jiwi jakosa amba: “Kileke kuba byobyo!” nangwa’mba, “Leka kunkwata!” Kange uchine kwamba bino na mambo a kwakamwa’mba muntu wakwipanguzha usakukusha ne. Umvwe wakusha na mambo a kumukaina kuba byatama, ko kuba’mba kechi wakufwainwa ne. Mwanamulume wakufwainwa ke yewa wanemeka mubiji wobe ne mafunde o waitabilamo.

MEPUZHO

Coretta waambile’mba: “Ku sukulu bansongwalume bankwataulanga ne kuñambila’mba, ‘Nakonsha kutemwa bingi inge nelaala nobe.’”

Nanchi walanguluka’mba byaubilenga bano bansongwalume ke

  1. Biselatu nyi?

  2. Kusengulatu nyi?

  3. Kukeba kwilaala nanji kya kumukanjikizha nyi?

Carol waambile’mba: “Juba jimo byo najinga mu sakya, nsongwalume umo watendekele kuñambila byambo byatama ne kunkwataula. Napampwile kuboko kwanji ne kumwambila’mba, ‘Ndeke kunkwata.’ Wantajishe nobe ne mukonye.”

Nanchi walanguluka’mba uno nsongwalume wakebelanga kuba ka kwi Carol?

  1. Biselatu nyi?

  2. Kusengulatu nyi?

  3. Kukeba kwilaala nanji kya kumukanjikizha nyi?

Bethany waambile’mba: “Mwaka wapwa, nsongwalume umo wambuujilenga’mba wantemwa kabiji ukeba’mba twifwalame, bino namukainanga. Bimye bimo wankwatanga pa kuboko. Inge namwambila’mba ekileke, kechi walekanga ne. Juba jimo byo nabandamine na kukasa ntambo ya pa nsapato, wankwachile ku kifuka.”

Walanguluka’mba uno nsongwalume waubilenga ka?

  1. Biselatu nyi?

  2. Kusengulatu nyi?

  3. Kukeba kwilaala nanji kya kumukanjikizha nyi?

Mukumbu mwine ku mepuzho onse asatu ke C.

Kwilaala na muntu kya kumukanjikizha kwapusana byepi na kusengula nangwa kuba bisela?

Kwilaala na muntu kya kumukanjikizha kumwesha’mba uno muntu kechi ubena kukeba ne, kabiji bamukanjikizha nangwa akanepotu byepi.

Kwilaala na muntu kya kumukanjikizha ke mambo akatampe bingi.