Annette yamulemile uku muntu umwi nu kumuponya pansi ukwaula kuti amanye ivikucitika. Annette watiile, “Nezizye na maka ukuti nutuke. Nezizye ukupunda nomba pasi uuvwanga. Nezizye ukumusunka, inezya ukupanta, ukumuma, nu kumupalola. Alino nizile nuvwa sile wantota nu mupeni. Na maka avino yasizile.”

Ndi cakuti vyacitikile wewe ivya musango uu, nga wacisile uli?

Ulinzile ukuipekanya, sana sana ngu kupita wenga usiku ivintu iviipe ivingi vikacitika. Baibo ikati, “Antu yano yakwatisya ulwilo yasicimvya mu kucimvyanya,” nupya ikati, ‘Antu asambilile asi lyonsi lino yakasyukila incito ya papela, pano ivipe vikacitikila umuntu ali wensi.’—Kasambilizya 9:11.

Akazyana yamwi ali wakwe Annette yakayalema sile uku yantu yano yatamanya. Yamwi aakayalema acuza nanti yano yakaomba nayo nanti yano yakasambilila nayo nanti sile kuli ya lupwa. Lino Natalie wali sile ni myaka 10 umulumendo uwikalanga apipi na pano Natalie wikalanga watandike ukumucinya uyi uyi. Natalie watiile, “Pa kutandika nuvwile sana intete nupya ntanenyile aliwensi.”

Annette acili akayuvwa uwa mulandu pali vino vyamucitikile mpiti. Walanzile ati: “Uwanda uwa usiku napefile imiku iingi sana pali vyonsi vino niusyanga ivyacitike. Nkaelenganya inti limwi nganezizye na maka yane yonsi kumulwisya. Nomba icisinka icakuti lino wantosile sile nu mupeni nafwile cipafi kuntete. Ntali nu kucita ciliconsi, lelo nkauvwa ukuti nga nacisilepo vimwi.”

Natalie nawe kwene akaipeela milandu pali vino vyamucitikile mpiti. Walanzile ati: “Avyazi yane isileko isunde lino nemo na kaci munji twali nu kulalondela lya kuti tufwile sile ukulacinila pa ng’anda kwene apanzi, lelo ntuvwile. Nkayuvwa ukuti nalesile ukuti umwina mupalamano ancitile iviipe. Ivyacitike vyakumile na ya lupwa yane kwene, nupya naweni kwati nene nalenzile cayawaya. Naculanga mu mwenzo pali vii lyonsi.”

Ngi cakuti nawe ukayuvwa wakwe vino Annette na Natalie yayuvwanga, waiusya ukuti umuntu wino iyacenda ku maka asiitemelwa sile kuti ciye vivyo. Antu yamwi yakalenga caloleka kwati asi mulandu sana kucenda muntu ku maka, pano yakati caya sile ningo ku yalumendo kucita vivyo kwene nanti yati yano yakacenda ku maka yakatemwa. Nomba kutaya nanti awenga angatemwa kuti ya mucende ku maka. Ndi cakuti yatala ya kucendapo ku maka, asi umulandu wako foo!

Kuya kwene ukuwelenga mazwi yaa akuti “asi umulandu wako” icangupale; lelo ukuzumila mazwi yaa cingatala. Yamwi yakaikalila sile kulaelenganya pali vino vyacitike nu kulaipeela milandu ukulola ukuti pasi vino yangacita visuma. Nomba, uzye aweni wino ivintu vingazipila ndi cakuti wikala sile mya ukwaula ukulanda, a wewe nanti uwakulemile ku maka? Ulinzile ukucitapo cimwi.

Baibo ikatunena ukuti Yobo, uwali na ucisinka sana lino waculanga, walanzile ati: “Fwandi nkanalukuilizyanya sile.” (Yobo 10:1) Nawe kwene limwi kucita vikwene kungakwazwa. Ukunenako umuntu wino wataila kungakwazwa kuomba ningo ni vyakucitikile nupya kungakwazwa nu kukana elanganyangapo sana pa wavya wako.

Annette wasininkisye ukuti vii vino twalanda ivya cumi. Walanzile ati: “Nanenyileko cuzane umupalamisye, nupya nawe wanenyile ati nkalande na ya eluda apusanepusane amu cilongano cino nayamo. Naya sana ni nsansa pano nacisile vino wanenyile. Twalanzyanyanga na ya eluda insita izingi nupya yanenanga ivyeo vino nalondanga ukuvwa ivyakuti, vyonsi ivyancitikile kutaali ukulonda kwane. Asi nene nalenzile kuti vicitike.”

Natalie walanzyanyizye na avyazi yakwe pali vino vyamucitikile. Walanzile ati: “Yantungilile sana. Yankomelizye ukuti nalandapo pali vino vyacitike, nupya yanenyile nu kuti ntalinzile kuya nu ulanda nu kuleka cambaila sile mukasi.”

Cuze icavwilizye Natalie iipepo. Walanzile ati: “Ukulanda na Leza kwangazwile sana pa nsita zino nuvwanga ukuti ntange nene nanti aumwi pi lyasi lii. Nga nkupepa, nkalanda kwaula intete. Ukupepa kwalenga inje nu mutende alino nu kuya muteekele.”

Nawe kwene ungazana ukuti kwaya “insita ya kupozya.” (Kasambilizya 3:3) Uwaisakamala lwa ku mwili alino nu mumelenganyo. Wapuza kulingana na vino ufwile kupuza. Ni cicindamisye kuluta, uwasintilila pali Yeova Leza akatekezya antu.—2 Kolinto 1:3, 4.

Ngi cakuti wewe mukazyana lyene wino ukaizizyanya nawe akulonda kuti mucite vintu ivisi visanguluke, ulinzile ukumunena sile ati, “Taa ukucita vivyo” nanti ukumunena ati, “Taa ukundema,” ndi wacita vivyo ala utaluvyanyizye. Utalinzile ukuzumila ukucita ivintu vivyo pa mulandu sile uwakuti ukutiina ati limwi tumata ukuvwana nu muntu wii. Ngi cakuti walanda ukuti tute ukwizizyanya pa mulandu sile uwakuti wakana ukucita ivintu vivyo ale cili sile ningo pano umuntu wiyo ale atakulinzile. Ulinzile ukukwata umuntu wakwizizyanya nawe uwakwata amano asuma, umuntu uwakuti wacindika umwili wako alino wacindika na vino watemwa.

“Lino nali ukwi sukulu lya yance, tulumendo twantintanga muli bula uku nsizi nu kuneena amazwi ya musaalula, ituti ndi nalala nato ninguvwa ningo sana.”—Coretta.

Uzye ukwelenganya ukuti utulumendo tuu

1. Twasekanga sile nawe?

2. Twamucinyanga sile?

3. Twamupatikizyanga ukulala nawe?

“Lino twali muli basi, mulumendo watandike ukuneena iviipe nu kunkumbatila. Namukantwile ikasa nu kumunena ukuti asungutile ukutali. Wandolekisye ni misuuli kwati ntakweti amano.”—Candice.

Ukwelenganya ukuti i cani cino umulumendo wii wacitanga kuli Candice?

1. Wasekanga sile nawe?

2. Wamucinyanga sile?

3. Wamupatikizyanga ukulala nawe?

“Umwaka uwafumileko, umulumendo wanenanga lyonsi sile ati wantemwa nu kuti walondanga ukuti nacina nawe, nanti icakuti lyonsi nakananga. Insita zimwi wandemolanga apikasa. Namunenanga ukuti ate ukucita vivyo, nomba atalondanga ukuta. Lyene lino nanyepanga intambo zya nsapato, wangumile uku matako.”—Bethany.

Uzye ukwelenganya kuti umulumendo wii:

1. Wasekanga sile nawe?

2. Wamucinyanga sile?

3. Wamupatikizyanga ukulala nawe?

Icasuko pali vyonsi vii aici pali C.

Uzye ukupatikizya ukulala na umwi kwapusana uli nu kumucinya sile nanti ukuseka sile nawe?

Ukupatikizya ukulala na umwi kukacitika sile ukufuma uku muntu wenga. Aakupatikizya umuze akatwalilila sile na lino wino akupatikizya watakana.

Ukupatikizya ukulala na umwi icintu iciipe sana. Cingalenga ukuti aakupatikizya umuze alale nawe uku maka.