Annette okwa li a hatwa pevi kwaangoka e mu ponokele noka li e shi shoka tashi ningwa po. Okwa ti: “Onda li nda ningi ngaashi tandi vulu, opo ndi mu kondjithe. Onda li nda kambadhala okukuga, ihe ewi itali zi mo. Onda li nda kambadhala oku mu undula, oku mu thanga, oku mu dhenga noku mu yaga. Ihe ondu uvu owala nda tsuwa nombele nonda si onkumamuthika.”

Ando ongoye wa li monkalo ndjoka, ando owa ningi po shike?

Nonando otashi vulika ho kala wi ilongekidha, mokukala aluhe ho kala wa kotoka uuna to ende pondje uusiku, iinima iiwinayi otayi vulu oku ku ningilwa. Ombiimbeli otayi ti: “Esindano mokumatuka kali li aluhe mepangelo lyaamboka ye na ontuku, iita hayomapenda, oshikwiila hashaanawino, uuyamba hawaanandunge nolupundi halwoonkulungu, oshoka ethimbo neuthilo otali adha ayehe.” — Omuuvithi 9:11.

Aagundjuka yamwe ngaashi Annette, otashi vulika ya ponokelwe komuntu ngoka kaaye shi. Yalwe ohaya ponokelwa kookuume kawo nenge komuntu gwaandjawo. Pashiholelwa, manga Natalie a li e na omimvo omulongo, okwa li a hepekwa pamilalo komumati gwopuushiinda shawo. Okwa ti: “Onda li nda tila nonda li nda sa ohoni, nomolwaashono petameko kanda li nde shi lombwele omuntu.”

Annette oha kala owala ti ipe uusama, omolwoshinima shoka she mu ningilwa. Okwa ti: “Ohandi kala natango nda fa ndi wete shoka nda ningililwe ongulohi ndjoka. Ohandi kala ndu uvite kutya onda li tandi vulu okuninga ngaashi tandi vulu ndi mu kondjithe. Konima sho nda tsuwa nombele, onda li nda sa onkumamuthika kuumbanda. Nonando kapu na shoka nda li tandi vulu okuninga, ohandi kala ndu uvite kutya onda li ngaa ndi na okukambadhala.”

Natalie naye oha kala ti ipe uusama. Okwa ti: “Kanda li ndi na okukala ndi iyinekela mwene. Aavali yandje oya li ya lombwele ndje kutya nandi kale handi kala pamwe nomumwamemekadhona ngele tatu dhana pondje, ihe kanda li nda pulakene. Onkee ano, onda li ndu uvite kutya ongaye nda pe omushiinda shandje ompito yokukwata ndje koonkondo. Shoka sha ningwa po osha gumu yaandjetu, nondu uvite kutya ongaye nde ye etele eyeme ndyoka ya kala yu uvite. Ohandi kala tandi ipula nasho unene.”

Ngele nangoye oho kala wu uvite ngaashi Annette nenge Natalie, shoka wu na okukaleka momadhiladhilo osho kutya omuntu ngoka a kwatwa onkonga ine shi ningilwa, molwaashoka a li e shi hala. Aantu yamwe ohaya kala ya tala ko okukwatwa onkonga kwa fa oshinima kaashi na oshilonga. Otashi vulika ya popye kutya oshi li paunshitwe kaamati okwiihumbata momukalo ngoka, nenge kutya mboka haya kwatwa onkonga oyo yene haya kala ye ku hala. Ihe kapu na omuntu e na okukwatwa onkonga. Ngele owa li wa ningilwa oshinima shika oshiwinayi noonkondo, ino ipa uusama.

Otashi vulika shi kale oshipu okulesha uutumbulilo “ino ipa uusama,” ihe otashi vulika shi kale oshidhigu oku wu itaala. Aantu yamwe ihaya popi nkene yu uvitile shoka ya ningilwa. Ohaya kala owala tayi ipe uusama noyu uvite nayi. Ihe ngele owa kala we shi mwenena, olye ta ka mona mo uuwanawa? Ongoye nenge oongoka e ku kwata onkonga? Owa pumbwa okuninga po sha.

Ombiimbeli otayi tu lombwele kutya sho omulumentu omuyuuki Job a li muudhigu mboka wa li we mu gwilila po noonkondo, okwa li a popi a ti: ‘Otandi popi molwuululume womwenyo gwandje.’ (Job 10:1) Nangoye oto ka mona uuwanawa ngele owa landula oshiholelwa she. Ngele owa popi nomuntu ngoka wi inekela, otashi ke ku kwathela wu taambe ko shoka sha ningwa po nowu kale wa pepelelwa pamadhiladhilo.

Annette naye okwa ka mona kutya okupopya ohaku kwathele. Okwa ti: “Onda popi nakuume kandje kopothingo nokwa ladhipike ndje ndi popye naakuluntugongalo yomegongalo lyetu. Onda li nda nyanyukwa sho nde shi ningi. Aakuluntugongalo oya li ya kuutumba nangaye iikando oyindji noya li ya lombwele ndje kutya hangaye nando ndi na okupewa uusama, sho nda kwatwa onkonga.”

Natalie okwa li a popi naavali ye kombinga yaashoka a ningilwa. Okwa ti: “Oya li ya ambidhidha ndje. Oya ladhipike ndje ndi popye kombinga yaashoka nda ningilwa, naashoka osha kwathele ndje kaandi kale nda yemata unene nenge nda geya.”

Natalie okwa mono wo kutya egalikano ohali hekeleke. Okwa ti: “Okukala handi popi naKalunga okwa kwathela ndje, unene tuu pethimbo ndyoka nda li handi kala ndu uvite kutya itandi vulu okupopya nomuntu. Uuna tandi galikana, ohandi popi naKalunga nda manguluka. Ohashi kwathele ndje ndi kale ndi na ombili nonda gundjila.”

Nangoye oto ka mona kutya opu na ‘ethimbo lyokwaaluka.’ (Omuuvithi 3:3) Kala ho isile oshimpwiyu palutu nopamadhiladhilo. Kala ho thuwa po sha gwana. Sha simanenena, kala wi inekela Jehova, Kalunga kehekeleko. — 2 Aakorinto 1:3, 4.

Ngele owu li mukadhona noto thiminikwa wu ninge oshinima sha puka, itashi ka kala sha puka ngele owa ti: “Ino ninga ngawo!” nenge wu tye: “Ino guma ndje!” Ino kala owala wa mwena, molwaashoka wa tila omumati gwoye e ku ethe po. Ngele okwe ku etha po, molwaashoka inoo hala okuya naye momilalo, ina pumbwa okukala omumati gwoye. Owa pumbwa omumati ngoka ha simaneke olutu lwoye nomithikampango ndhoka hwi iyutha kudho.

Coretta okwa ti: “Pethimbo nda li mosikola, aamati oya li haya nana okamanga kandje e tayu ula ndje omalaka omawinayi. Oya li haya popi kutya otandi ka kala ndu uvite nawa ngele onda yi nayo momilalo.”

Mbela sho to dhiladhila aamati mboka oya li:

1. taye mu hindi?

2. taya dhana nomaiyuvo ge?

3. taye mu ihumbatele momukalo omwiinayi nelalakano lyokuya naye momilalo?

Candice okwa ti: “Manga ndi li mombesa, omumati gumwe okwa tameke ta kwata ndje ye ta popi oohapu oombwinayi. Onde mu dhenge koonyala e tandi mu lombwele a kale ndje kokule. Okwa kala owala a tala ndje a fa e wete kaandi li nawa momutse.”

Mbela sho to dhiladhila omumati ngoka okwa li

1. ta hindi Candice?

2. ta dhana nomaiyuvo ge?

3. te mu ihumbatele momukalo omwiinayi nelalakano lyokuya naye momilalo?

Bethany okwa ti: “Omumvo gwa zi ko, opwa li pu na omumati ngoka a kala ta lombwele ndje kutya oku hole ndje nokwa hala ndi ninge omukadhona gwe, nonando onda li nde mu lombwele iikando oyindji kutya inandi hala. Omathimbo gamwe okwa li ha thengathenga ndje kokwaako. Onda li nde mu lombwele kutya ine shi ninga we, ihe okwa tsikile owala. Esiku limwe manga tandi manga omiya dhoongaku dhandje, okwa dhenge ndje kiikuutumbitho.”

Pakudhiladhila kwoye, mbela omumati nguka okwa li

1. te mu hindi?

2. ta dhana nomaiyuvo ge?

3. te mu ihumbatele momukalo omwiinayi nelalakano lyokuya naye momilalo?

Ehogololo etitatu olyo li li mondjila komapulo agehe gatatu.

Omolwashike okwiihumbatela omuntu momukalo omwiinayi nelalakano lyokuya naye momilalo, kwa yooloka ko koku mu hinda nenge kokudhana nomaiyuvo ge?

Okwiihumbatela omuntu momukalo omwiinayi nelalakano lyokuya naye momilalo, ohashi zi owala kehalo lyomuntu gumwe. Omuntu oha tsikile owala oku shi ninga, nonando ngoka te shi ningile okwe mu lombwele kee shi ninge we.

Okwiihumbatela omuntu momukalo omwiinayi nelalakano lyokuya naye momilalo, oshinima sha kwata miiti. Otashi vulu okufala sigo omokuhepeka omuntu pamilalo.