Annette u wiseriwe ehansi a nga swi ehleketanga hi munhu loyi a a lava ku n’wi pfinya. U ri: “Ndzi ringetile ku lwa na yena leswaku a ndzi tshika. Ndzi ringetile ku huwelela kambe rito a ri nga humi. Ndzi n’wi susumetile, ndzi n’wi raha, ndzi n’wi ba hi swibakela, ndzi tlhela ndzi n’wi hala hi minwala. Hi nkarhi wolowo, ndzi twe mukwana wu ndzi tlhava. Miri wa mina hinkwawo wu heleriwe hi matimba.”

Loko a wu ri exiyin’weni xexo, a wu ta endla yini?

Swilo swo biha swi nga ku humelela hambiloko u tshama u xalamukile loko u famba ni vusiku. Bibele yi ri: “Lava va nga ni rivilo lerikulu a va hluli emphikizanweni . . . ni lava va nga ni vutivi a va kombiwi tintswalo; hikuva nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki swa va wela hinkwavo.”—Eklesiasta 9:11.

Vantshwa van’wana, ku fana na Annette, va hlaseriwa hi vanhu lava va nga va tiviki. Van’wana va hlaseriwa hi munhu loyi va n’wi toloveleke kumbe xirho xa ndyangu. Natalie u pfinyiwe hi muntshwa loyi a a tshama ekusuhi ni le kaya ka vona loko a ri ni malembe ya khume ntsena. U ri: “A ndzi chuhe swinene naswona a ndzi khomiwe hi tingana lerova eku sunguleni a ndzi byelanga munhu.”

Annette wa ha tivona nandzu hikwalaho ka leswi humeleleke. U ri: “Ndzi tshamela ku ehleketa hi leswi endlekeke vusiku byebyo. Ndzi vona onge a ndzi fanele ndzi lwe hi matimba leswaku ndzi n’wi hlula. Endzhaku ka loko a ndzi tlhave hi mukwana, ndzi chuhe ngopfu. A ndzi nga ha ta kota ku endla nchumu, kambe ndzi vona onge a ndzi fanele ndzi endle swo karhi.”

Natalie na yena u tshamela ku tivona nandzu. U ri: “A ndzi fanele ndzi nga n’wi tshembanga mufana luya. Vatswari va mina a va hi vekele nawu wa leswaku mina na sesi a hi fanele hi va hi ri swin’we loko hi tlangela ehandle, kambe a ndzi yingisanga. Ndzi tivona nandzu hileswi muakelani wa mina a ndzi twiseke ku vava. Leswi endlekeke swi khumbe ndyangu wa ka hina naswona ndzi titwa nandzu hileswi ndzi va twiseke ku vava. Sweswo hi swona swi ndzi karhataka ngopfu.”

Loko na wena u titwa hilaha Annette kumbe Natalie va titwaka ha kona, tsundzuka leswaku munhu loyi a pfinyiwaka u va a nga lo swi lava. Vanhu van’wana a va yi tekeli enhlokweni mhaka leyi, va vula leswaku vafana va tolovele ku endla tano kumbe lava pfinyiweke a va swi lava. Kambe a ku na munhu loyi a faneleke a pfinyiwa. Loko u tshame u pfinyiwa, u nga tivoni nandzu!

I ntiyiso leswaku swa olova ku hlaya xiga lexi nge, “u nga tivoni nandzu”; kambe ku xi tshemba swi nga ha tika swinene. Van’wana va tshamela ku anakanya hi leswi nga endleka ivi va tivona ni ku hlundzuka. Xana ku miyela ka wena ku pfuna wena kumbe munhu loyi a ku pfinyeke? Anakanyisisa hi goza rin’wana leri u nga ri tekaka.

Bibele yi hi byela leswaku loko Yobo, wo lulama a langutane ni swiphiqo swo tala evuton’wini, u te: “Ndzi ta vulavula moya-xiviri wa mina wu ri ni mbitsi!” (Yobo 10:1) U nga vuyeriwa loko u endla tano. Ku vulavula ni munghana loyi u n’wi tshembaka hi swilo leswi endlekeke swi nga ku pfuna leswaku u ya emahlweni ni vutomi naswona u nga ha karhateki.

Leswi swi n’wi pfunile Annete. U ri: “Ndzi vulavule ni munghana wa mina lonkulu naswona u ndzi khutaze leswaku ndzi ya vulavula ni vakulu vo hlayanyana lava nga Vakreste evandlheni ra ka hina. Ndza tsaka leswi ndzi endleke tano. Va vulavule na mina minkarhi yo hlayanyana va ndzi tiyisekisa leswaku leswi nga endleka a ku nga ri nandzu wa mina. Hakunene a ku nga ri nandzu wa mina.”

Natalie u byele vatswari va yena hi ta ku pfinyiwa ka yena. U ri: “Va ndzi seketerile. Va ndzi khutaze leswaku ndzi vulavula ha yona mhaka leyi naswona sweswo swi ndzi pfunile leswaku ndzi nga vi ni gome swinene naswona ndzi nga hlundzuki.”

Natalie u tlhele a chaveleriwa hi xikhongelo. U ri: “Ku khongela swi ndzi pfunile, ngopfungopfu hi minkarhi leyi a ndzi titwa ndzi tikeriwa ku vulavula hi yona. Ndza ntshunxeka loko ndzi khongela. Swi endla leswaku ndzi va ni ku rhula ka xiviri.”

Na wena u nga kuma leswaku ku ni “nkarhi wa ku [hola].” (Eklesiasta 3:3) Tikhathalele emirini ni le ka ndlela leyi u titwaka ha yona. Wisa hilaha ku ringaneke. Xa nkoka swinene, titshege hi Yehovha, Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo.—2 Vakorinto 1:3, 4.

Loko u nhwanyana naswona u sindzisiwa ku endla swilo leswi thyakeke, a swi bihanga ku vula u ku, “U nga swi endli sweswo!” kumbe u ku “Ndzi tshike!” U nga chavi leswaku jaha leri u rhandzanaka na rona ri ta ku tshika. Loko ri ku tshika hikwalaho ka xivangelo lexi, a ri ku fanelanga. U faneriwa hi wanuna wa xiviri loyi a xiximaka miri wa wena ni milawu leyi u hanyaka ha yona.

“Exikolweni, vana a va koka bodi ya mina hi le ndzhaku ivi va ndzi byela marito lama thyakeke yo tanihi lama nge a ndzi ta titwa kahle loko ndzo etlela na vona.”—Coretta.

Xana u anakanya leswaku vafana volavo a va

1. Tlanga na yena?

2. N’wi gangisa?

3. N’wi xanisa?

“Loko a ri ebazini, mufana un’wana u sungule ku vula swilo leswi nga basangiki eka mina naswona a ndzi koka. ndzi n’wi be voko ivi ndzi n’wi byela leswaku a ndzi tshika. u ndzi langute onge hiloko ndzi nga tlharihanga.”—Candice.

Xana u anakanya leswaku mufana loyi a a n’wi endla yini Candice?

1. Tlanga na yena?

2. N’wi gangisa?

3. N’wi xanisa?

“Lembe leri hundzeke, mufana un’wana a a tshamela ku ndzi byela leswaku u lava ku rhandzana na mina, hambileswi a ndzi ala. Minkarhi yin’wana a a ndzi khoma voko naswona a ndzi n’wi byela leswaku a ndzi tshika kambe a nga pfumeli. Siku rin’wana loko ndzi ri karhi ndzi boha tintangu, u ndzi phakate xisuti.”—Bethany.

Hi ku ya hi langutelo ra wena, xana mufana loyi a a:

1. Tlanga na yena?

2. N’wi gangisa?

3. N’wi xanisa?

Nhlamulo leyinene eka swivutiso leswinharhu i C.

I yini lexi endlaka leswaku ku xanisiwa hi timhaka ta masangu swi hambana ni ku gangisana?

Ku xanisiwa i mhaka leyikulu. Munhu wa kona u hambeta a swi endla hambiloko u n’wi byela leswaku a wu swi lavi.

Ku xanisiwa a hi matlangwana. Ku nga ha endla leswaku u pfinyiwa.