A wanuna wokari i lo khoma Annette a mu wisa lahasi. Annette i wa nga zi tivi ku zini zi mahekako. I ngalo: “Nzi mahile zontlhe nzi nga zi kota kasi ku ti vikela. Nzi zamile kuba nyanda, kanilezi a gezu gi wa nga humi. Nzi zama ku mu nikinya, nzi mu khava ni ku mu hala hi zikamba; hi laho makunu a nga nzi tlhava hi mukwana. Nzi se tekela ku mbhela ntamu.”

Loku ku wa hi wena u nga hi ka xiyimo lexo, na u mahile yini?

Hambu lezi zi kotekako ku tshama na u ma vulile, nguvunguvu loku u famba wece ni wusiku — a zilo za ku biha zi nga tshuka zi ku humelela. A Biblia gi ngalo: “A kupalisaneni, a xitsutsumi a xi dawuli, . . .  ni kudzunziwa a hi ka titlhari; hakuva vontlhe va chikelelwa hi xikhati, zi dzuka zi va humela.” — Mutshawuteli 9:11.

A vaswa vo kari, a ku fana na Annette, va pfinyiwa hi munhu va nga mu tiviko. Kanilezi, a vanwani va pfinyiwa hi munhu va mu tivako hambu xaka futsi. Na a hi ni 10 wa malembe basi, Natalie i lo pfinyiwa hi jaha go kari gi nga tshama kusuhani ni kaya kabye. I bika lezi: “Kusanguleni, nzi wa chava nguvu nzi tlhela nzi dhana ku byela wokari lezi gi nga nzi maha.”

Annette wa ha tizwa nanzu hi lezi zi nga humelela. I ngalo: “Lezi zi nga nzi humelela ka wusiku legiyani, a zi suki hlokweni ya mina, nzi tshama hi ku zi wona. Nzi tshama hi ku ti byela lezaku ku ni zinwani nzi nga fanele ku maha kasi a nga nzi pfinyi. A lisine hi lezaku a xikhati lexi a nga nzi tlhava, nzi no chava nguvu nzi mbhela ntamu. A nza ha zi kotangi ku maha nchumu. Kanilezi, nzi ti byela ku zi kona nzi nga fanele ku ngha nzi mahile.”

A yimpi ya Natalie yenawu hi yaleyi ya ku tizwa nanzu. I wula lezi: “Nzi wa nga faneli ku ngha nzi tsumbile munhu. Mina ni makabye wa mina wa nzisana hi wa sina hi byelilwe hi mamani na papai lezaku hi fanele ku hlakana zinwe loku hi hi le handle. Kanilezi, a nzi va ingisangi. Hikwalaho, nzi ti zwisa ku khwatsi hi mina nzi nga famba nzi zi hanza. Laha kaya va bayisekile nguvu hi kota ya lezi zi nga nzi humelela, niku hi mina nzi nga va vangela hlomulo lowo. Lezo hi zona zi nzi karatako nguvu.”

Loku wenawu u tizwa nanzu a ku fana na Annette kutani Natalie, tiva lezaku loyi a pfinyiwako a hi lezaku o zi lava. A vokari va zi maha ku khwatsi a hi za nchumu, hi ku wula lezaku a ku pfinya vavasati i tshamela ga vafana, kutani ku lava va pfinyilweko a vo sina va zi lava. Kanilezi hi lisine, a ku na munhu a zi lavako ku pfinyiwa. Loku wena mbuyangwana u kumene ni ku mahelwa xapi leyo, tiva lezaku a wu na nanzu!

Kunene, a ku lera magezu yaku “a wu na nanzu” za olova. Kanilezi, a ku zi kholwa zi nga tshuka zi karata. A vokari va tshama nazo — va xaniseka voce hi ku tizwa nanzu ni ku ti wona na va nga vuni nchumu. Kanilezi, himani a vunekako loku u miyela u nga wuleti? — Hi wena, kutani hi loyi a nga ku pfinya? I chukwana ulwa ni xikarato lexo hi ndlela yinwani, a ku hunza ku miyela.

A Biblia gi hi byela lezi Joba a nga wula a xikhati lexi a nga karatekile nguvu. Ite: “Nzi ta wulawula hi kubayiseka ka . . . mina.” (Joba 10:1) Wenawu u nga vuneka nguvu hi ku maha zalezo. A ku bhula hi lezi zi ku humeleleko ni munhu u mu tsumbako, zi nga ku vuna ku kuma ndlela ya yi nene ya ku lwisana ni xikarato lexo, u tlhela u sala na u pepile moyeni.

Annette i li zwisisile a lisima la ku maha lezo. I ngalo: “Nzi byelile munghana wa mina wa hombe lezi zi nga nzi humelela zonake a nzi kuca ku ya bhula hi zona ni madota mambiri ya bandla ga hina. A ku va byela zive zi nene nguvu. A madota lawo ma tshamile na mina makhati yo tala hi bhula, ma nzi byela zalezi nzi nga lava ku zizwa futsi — lezaku lezi zi nga nzi humelela, a hi nanzu wa mina.

Natalie i hlawutele vapswali vakwe lezi zi nga mu humelela. I ngalo: “Va nzi seketele, va tlhela va nzi kuca ku bhula hi zona. Lezo zi nzi vunile a ku nga tshami na nzi swirikile kutani na nzi kwatile.”

Natalie i chavelelwe nguvu hi mukhongelo kambe. Ite: “A ku khongela ka Nungungulu zi nzi vunile, nguvunguvu ka zikhati lezi zi nga kari zi nzi binzela ku bhulela munhu lezi zi nzi humeleleko. Loku nzi khongela, nzi wulawula na nzi tlhatlhekile. Zi nzi nyika kurula ni ku pepa moyeni.”

Wenawu u nga zi wona lezaku hakunene ku na ni “xikhati xa ku chuma.” (Mutshawuteli 3:3) Hlayisa a miri wa wena u tlhela u ti karatela ku pimisa zilo za zi nene. Ti nyike xikhati xo humula, u etlela. Niku a xa hombe ka zontlhe, tsumba Jehova, a Nungungulu wa kuchavelela kontlhe. — 2 Va Le Korinte 1:3, 4.

 Loku a xingango xa wena xi lava ku mu maha zilo zi nga basangiko, u nga dhani ku ala uku: “Lezo a nzi zi lavi!” Kutani ku, “Susa woko ga wena laha ka mina!” U nga tsiki ku mu byela hi ku chava ku a nga ku tsika. Loku a ku tsika, hi ko khwatsi. Zi komba ku a hi wanuna wa mu nene. U ringanelwa hi wanuna wa mu nene, loyi a kombisako xichawo hi miri wa wena ni milayo leyi u hanyako hi yona.

“A xikhati lexi nzi nga gonza a 5^a ni 6^a, a vafana vo kari va wa koka zibhandana za kuleti ya mina zonake va nzi poyila vaku: ‘A wu zi tivi lezi u luzako hi ku ala ku etlela na mina.’” — Coretta.

Hi mawonela ya wena, a mufana loyi i wo maha yini?

1. Vo mu hlakanisa?

2. Vo mu xwanga hi timhaka ta masango?

3. I wo mu dzukisela na a fela ku etlela naye?

“Na nzi hi lomu xibhombeni, a mufana wo kari i lo sangula ku nzi khomakhoma ni ku nzi byela zilo za tihlamba. Nzi no chova woko gakwe giya kule nzi tlhela nzi mu hlongola. I no nzi cuwukisisa ku khwatsi nzi no fayela.” — Candice.

Hi mawonela ya wena, a mufana loyi i wo maha yini ka Candice?

1. I wo mu hlakanisa?

2. I wo mu xwanga hi timhaka ta masango?

3. I wo mu dzukisela na a fela ku etlela naye?

“A lembe gi nga mbhela, ku wa hi ni mufana a nga tshamela ku nzi gangisa, aku i lava ku ranzana na mina. I wa nga godoli bava hambu lezi nzi nga kari nzi mu ala. Ka zikhati zo kari i wa khomakhoma woko ga mina. Nzi wa mu byela ku a nzi zi lavi lezi a mahako; kanilezi, i wa nga zizwi. Maku, ka siku go kari, i no nzi kuma na nzi boha zilato, a se hunza a nzi phakata tshako.” — Bethany.

Hi mawonela ya wena, a mufana loyi i wo maha yini?

1. I wo mu hlakanisa?

2. I wo mu xwanga hi timhaka ta masango?

3. I wo mu dzukisela na a fela ku etlela naye?

Zontlhe ziwutiso lezi za zinharu, a hlamulo wa kona i C.

A ku dzukisela munhu hi ku fela ku etlela naye za hambana ni ku mu hlakanisa kutani ku mu xwanga. Zi hambanisa kuyini?

Loyi a dzukiselako munhu hi ku fela ku etlela naye i simama a zi maha hambu loku loyi a dzukiselwako a mu byela lezaku a nga zi lavi.

A ku dzukisela munhu hi ku fela ku etlela naye a hi mhaka yo hlakana. Loyi a dzukiselako munwani, a nga chikela kuza a mu pfinya futsi.