Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YITSO 1

“Yehowa, O-Nyɔŋmɔ Lɛ, Esa Akɛ Ojá”

“Yehowa, O-Nyɔŋmɔ Lɛ, Esa Akɛ Ojá”

MATEO 4:10

NƆ NI ABAAWIE HE: Nɔ hewɔ ni ehe bahia ni asaa ato jamɔ krɔŋŋ shishi ekoŋŋ

1, 2. Te fee tɛŋŋ ni Yesu yaje Yudea ŋa lɛ nɔ yɛ aaafee October afi 29 Ŋ.B.? Ni mɛni ba enɔ yɛ jɛmɛ? (Kwɛmɔ mfoniri ni yɔɔ nikasemɔ lɛ shishijee lɛ.)

YƐ AAAFEE October, afi 29 Ŋ.B. lɛ, abaptisi Yesu ni afɔ lɛ mu. No sɛɛ nɔŋŋ lɛ, mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ tsirɛ lɛ kɛtee Yudea ŋa lɛ nɔ. Yudea ŋa lɛ kã Ŋshɔ Ni Egbo lɛ kooyi, ni tɛsai kɛ jɔi voovoi yɛ nɔ. Yesu hi ŋmaa, esɔle, ni ejwɛŋ nii anɔ yɛ biɛ gbii 40. Eeenyɛ efee akɛ, yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli lɛ, Yehowa kɛ e-Bi lɛ gba sane koni ekɛsaa lɛ kɛhã nitsumɔ ni kã ehiɛ lɛ.

2 Be ni hɔmɔ eye Yesu ni efee gbedee lɛ, Satan ba eŋɔɔ. Nɔ ni tee nɔ yɛ ekɛ Satan teŋ lɛ hãa anaa anɔkwa sane ko ni he hiaa waa ni kɔɔ mɛi fɛɛ ni sumɔɔ jamɔ krɔŋŋ, ni bo hu ofata he lɛ ahe.

“Kɛ́ Nyɔŋmɔ Bi Ji Bo Lɛ . . .”

3, 4. (a) Mɛɛ wiemɔi Satan kɛkpa klɛŋklɛŋ kai enyɔ lɛ ahiɛ? Ni mɛɛ susumɔ ni ejaaa eeenyɛ efee akɛ etaoɔ ni Yesu aná? (b) Ŋmɛnɛ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ Satan kɛ ŋaatsɔi ni tamɔ nakai nɔŋŋ tsuɔ nii?

3 Kanemɔ Mateo 4:1-7. Satan le ŋaa waa. Yɛ klɛŋklɛŋ kai enyɔ ni Satan ka Yesu lɛ amli lɛ, ekɛ wiemɔi ni ji “kɛ́ Nyɔŋmɔ bi ji bo lɛ” je ewiemɔi lɛ ashishi. Ani Satan yiŋ fee lɛ enyɔɔnyɔ akɛ Yesu ji Nyɔŋmɔ Bi? Dabi. Ŋwɛibɔfo atuatselɔ nɛɛ le krɛdɛɛ akɛ Yesu ji Nyɔŋmɔ kromɔ-Bi lɛ. (Kol. 1:15) Agbɛnɛ hu, eyɛ faŋŋ akɛ Satan nu wiemɔi ni Yehowa jɛ ŋwɛi ewie be ni abaptisi Yesu lɛ, akɛ: “Mɔ nɛ ji mi-Bi ni misumɔɔ lɛ lɛ, mɔ ni miná ehe miishɛɛ lɛ.” (Mat. 3:17) Eeenyɛ efee akɛ, Satan miitao ni Yesu anu he akɛ e-Tsɛ lɛ susuuu ehe ni enyɛŋ emu efɔ̃ e-Tsɛ lɛ nɔ. Yɛ klɛŋklɛŋ kaa lɛ mli lɛ, Satan kɛɛ Yesu akɛ ehã tɛi atsɔmɔ niyenii. Yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, Satan miibi Yesu akɛ: ‘Okɛɛ Nyɔŋmɔ Bi ji bo, no hewɔ lɛ, mɛni hewɔ o-Tsɛ lɛ hãaa bo niyenii yɛ ŋa kplanaa nɛɛ nɔ?’ Yɛ kaa ni ji enyɔ lɛ mli lɛ, Satan kɛɛ Yesu akɛ etu kɛjɛ sɔlemɔ shĩa lɛ yiteŋ afabaŋ lɛ nɔ kɛya shikpɔŋ. Yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, Satan miibi Yesu akɛ: ‘Okɛɛ Nyɔŋmɔ Bi ji bo, no hewɔ lɛ, ani oheɔ oyeɔ akɛ o-Tsɛ lɛ baabu ohe?’

4 Satan kɛ ŋaatsɔi ni tamɔ nɛkɛ nɔŋŋ tsuɔ nii ŋmɛnɛ. (2 Kor. 2:11) Ekwɛɔ be ni anɔkwa jálɔi lɛ efee gbedee loo amɛnijiaŋ eje wui, ni nakai beiaŋ ekaa amɛ. Bei pii lɛ, etsɔɔ gbɛi ni yɔɔ nigii anɔ efeɔ nakai. (2 Kor. 11:14) Satan bɔɔ mɔdɛŋ koni elaka wɔ ni wɔnu he akɛ Yehowa sumɔŋ wɔ loo enáŋ wɔhe miishɛɛ kɔkɔɔkɔ. Agbɛnɛ hu, ebɔɔ mɔdɛŋ koni elaka wɔ ni wɔnu he akɛ Yehowa jeee mɔ ni wɔbaanyɛ wɔkɛ wɔhiɛ afɔ̃ enɔ, ni akɛ eyeŋ shi ni ewo yɛ Biblia lɛ mli lɛ nɔ. Shi nibii ni ewieɔ nɛɛ ji amale diɛŋtsɛ. (Yoh. 8:44) Mɛni baaye abua wɔ koni wɔkahe amalei nɛɛ wɔye?

5. Te Yesu fee enii ehã tɛŋŋ yɛ klɛŋklɛŋ kai enyɔ lɛ amli?

5 Te Yesu hã Satan hetoo ehã tɛŋŋ yɛ klɛŋklɛŋ kai enyɔ ni eka lɛ lɛ amli? Yesu le jogbaŋŋ akɛ, e-Tsɛ lɛ sumɔɔ lɛ, ni ejɛɔ etsuiŋ fɛɛ ekɛ ehiɛ fɔ̃ɔ e-Tsɛ lɛ nɔ. No hewɔ lɛ, oya nɔŋŋ ni Yesu tsɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ ni ajɛ mumɔŋ aŋma lɛ yisɛɛ kɛku Satan naa. Esa jogbaŋŋ akɛ Yesu tsɛ ŋmalɛi ni Nyɔŋmɔ gbɛ́i ni ji Yehowa lɛ yɔɔ mli lɛ ayisɛɛ. (5 Mo. 6:16; 8:3) Gbɛ́i Yehowa lɛ ni Yesu kɛtsu nii lɛ tsɔɔ akɛ, eheɔ e-Tsɛ lɛ eyeɔ, ejaakɛ gbɛ́i ni nɔ bɛ nɛɛ tsɔɔ akɛ, bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, Yehowa baaye eshiwoi lɛ fɛɛ anɔ. *

6, 7. Te wɔɔfee tɛŋŋ wɔjo kai ni Satan tsɔɔ gbɛi nigii anɔ ekɛbaa wɔnɔ lɛ anaa foi?

6 Kɛ́ wɔkase Yehowa Wiemɔ lɛ jogbaŋŋ ni wɔjwɛŋ nɔ ni Nyɔŋmɔ gbɛ́i lɛ tsɔɔ lɛ nɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔjo kai ni Satan tsɔɔ gbɛi nigii anɔ ekɛbaa wɔnɔ lɛ anaa foi. Biblia lɛ wieɔ akɛ Yehowa sumɔɔ etsuji ni esusuɔ amɛhe, titri lɛ amɛteŋ mɛi ni tsui ekumɔ lɛ. Kɛ́ wɔhe enɛ wɔye lɛ, wɔhãŋ Satan alaka wɔ akɛ Yehowa sumɔŋ wɔ loo enáŋ wɔhe miishɛɛ kɔkɔɔkɔ. (Lala 34:18; 1 Pet. 5:8) Ni kɛ́ wɔhã ehi wɔjwɛŋmɔŋ hu akɛ Yehowa yeɔ eshiwoi anɔ tamɔ bɔ ni egbɛ́i lɛ tsɔɔ lɛ, wɔyiŋ efeŋ wɔ kɔshikɔshi akɛ esa mɔ ni wɔjɛɔ wɔtsuiŋ fɛɛ wɔkɛ wɔhiɛ fɔ̃ɔ enɔ.​—Abɛi 3:5, 6.

7 Shi mɛni tuuntu hewɔ Satan tutuaa wɔ lɛ? Mɛni kwraa etaoɔ yɛ wɔdɛŋ? Kaa ni ji etɛ nɔ ni Satan ka Yesu lɛ hãa wɔnaa sanebimɔi nɛɛ ahetoo.

‘Kulamɔ Shi Ojá Mi Shi Kome Pɛ’

8. Mɛɛ gbɛ nɔ kaa ni ji etɛ lɛ hãa wɔnaa nɔ tuuntu ni Satan taoɔ ni Yesu afee?

8 Kanemɔ Mateo 4:8-11. Yɛ kaa ni ji etɛ lɛ mli lɛ, Satan baaa lɛ nigii; etee lɛ tɛ̃ɛ ni ehã ana nɔ tuuntu ni etaoɔ. Ekɛ “jeŋ maŋtsɛyelii lɛ fɛɛ kɛ amɛnunyam lɛ” tsɔɔ Yesu (ekolɛ yɛ ninaa mli), shi ekɛ nibii ni ehiii ni yaa nɔ yɛ amɛmli lɛ etsɔɔɔ lɛ. Kɛkɛ ni ekɛɛ Yesu akɛ: “Mikɛ enɛɛmɛi fɛɛ baahã bo kɛ́ okula shi ojá mi shi kome pɛ.” * Naa nɔ ni Satan taoɔ kɛjɛ jeeŋmɔ lɛ! Eetao ni Yesu aje e-Tsɛ Yehowa sɛɛ ni ebajá lɛ Abonsam. Yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, Satan miitao ekɛɛ Yesu akɛ, ehe ehiaaa ni abuɔ lɛ ŋmei akekere, agwaoɔ lɛ, ni asɛŋɔ lɛ yɛ piŋmɔ tso nɔ dani etsɔ jeŋmaji lɛ fɛɛ anɔ maŋtsɛ ni amɛmli nibii kpakpai lɛ fɛɛ atsɔ enɔ. Efee fɛɛ mlɛo ehã lɛ, ni ehe ehiaaa ni epiŋɔ kwraa. Enɛ ji kaa diɛŋtsɛ. Yesu ejeee he ŋwane akɛ Satan yɛ hewalɛ yɛ je lɛŋ nɔyelii lɛ anɔ! (Yoh. 12:31; 1 Yoh. 5:19) Ekã shi faŋŋ akɛ, kɛ́ Satan baaŋa lɛ diɛŋtsɛ emli nu fɛɛ po koni ekɛhã Yesu atsi ehe kɛje jamɔ krɔŋŋ ni ekɛhãa e-Tsɛ lɛ he lɛ, ebaafee nakai.

9. (a) Mɛni Satan miisumɔ ni anɔkwa jálɔi afee? Ni mɛɛ gbɛ nɔ etsɔɔ ekaa wɔ? (b) Mɛni kɛ́ wɔfee lɛ etsɔɔ akɛ wɔmiijá Yehowa? (Kwɛmɔ akrabatsa ni ji, “Mɛni Ji Jamɔ?” lɛ.)

9 Ŋmɛnɛ hu lɛ, Satan miisumɔ ni wɔjá lɛ; kɛ́ wɔbaafee nakai tɛ̃ɛ jio, wɔfeŋ nakai tɛ̃ɛ jio, eesumɔ. Satan ji “je nɛɛ nyɔŋmɔ lɛ,” no hewɔ lɛ, kɛ́ wɔbote mli aahu lɛ, wɔbaanyɛ wɔwie akɛ jamɔi fɛɛ ni feɔ Babilon Kpeteŋkpele lɛ kɛ amɛmli gbɔmɛi akpekpe toi akpei abɔ lɛ fɛɛ miijá Satan, ejaakɛ amɛji amale jamɔi. (2 Kor. 4:4) Shi akɛni enɛ fɛɛ shɛɛɛ Satan naa hewɔ lɛ, eesumɔ ni elaka anɔkwa jálɔi ni amɛfee nibii ni Nyɔŋmɔ sumɔɔɔ. Ebɔɔ mɔdɛŋ ni elaka wɔ koni wɔyatao shika kɛ hegbɛ yɛ ejeŋ fɔŋ nɛɛ mli, moŋ fe ni wɔbaanyiɛ Kristo sɛɛ ni ekolɛ ‘wɔna nɔ po yɛ jalɛ hewɔ.’ (1 Pet. 3:14) Kɛ́ wɔhã Satan nine shɛ wɔnɔ ni wɔkwa jamɔ krɔŋŋ ni wɔyafata Satan je lɛ he lɛ, yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, Satan ebatsɔ wɔnyɔŋmɔ, ni wɔmiikula shi wɔmiijá lɛ. Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee koni Satan nine akashɛ wɔnɔ?

10. Te Yesu fee enii ehã tɛŋŋ yɛ kaa ni ji etɛ lɛ he? Ni mɛni hewɔ efee enii nakai?

10 Kadimɔ bɔ ni Yesu fee enii ehã yɛ kaa ni ji etɛ lɛ he. Ekɛɛ Satan amrɔ nɔŋŋ akɛ: “Jee mihiɛ, Satan!” ni ekɛtsɔɔ akɛ eyeɔ Yehowa anɔkwa. Kɛkɛ ni etsɛ ŋmalɛ ko ni Nyɔŋmɔ gbɛ́i lɛ yɔɔ mli lɛ yisɛɛ, tamɔ bɔ ni efee yɛ kai enyɔ ni tsɔ hiɛ lɛ amli lɛ nɔŋŋ. Ŋmalɛ ni etsɛ yisɛɛ lɛ yɛ 5 Mose lɛ mli. Yesu kɛɛ akɛ: “Aŋma akɛ: ‘Yehowa, o-Nyɔŋmɔ lɛ, esa akɛ ojá, ni lɛ pɛ esa akɛ okɛ sɔɔmɔ krɔŋŋ ahã.’” (Mat. 4:10; 5 Mo. 6:13) No hewɔ lɛ, Yesu kpoo akɛ ebaafee nɔ ko ni baahã etsɔ gbɔmɔ wulu yɛ je nɛɛ mli be kukuoo ko, koni ehi shi ogbɔjɔ ni enaaa nɔ. Yesu le akɛ e-Tsɛ lɛ pɛ esa akɛ ajá, ni kɛ́ ekula shi ejá Satan shi kome pɛ po lɛ, no baatsɔɔ akɛ Satan ji enyɔŋmɔ. No hewɔ lɛ, etswa efai shi akɛ efeŋ nakai kɔkɔɔkɔ. Akɛni Yesu tswa Abonsam wiemɔ lɛ efɔ̃ hewɔ lɛ, “Abonsam shi lɛ.” *

“JEE MIHIƐ, SATAN!” (Kwɛmɔ kuku 10)

11. Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔte shi wɔwo Satan ni wojo ekai lɛ anaa foi?

11 Tamɔ bɔ ni eji yɛ Yesu gbɛfaŋ lɛ, Yehowa ehã wɔ hegbɛ ni nɔ bɛ akɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔkpɛ wɔyiŋ yɛ saji ahe. Enɛ hewɔ lɛ, wɔ hu wɔbaanyɛ wɔkpɛ wɔyiŋ akɛ wɔbaate shi wɔwo Satan, ni wɔhãŋ jeŋ fɔŋ nɛɛ alaka wɔ. Mɔ ko mɔ ko nyɛŋ anyɛ wɔnɔ ni wɔkwa jamɔ krɔŋŋ. Abonsam he wa ni eyitsoŋ hu wa. Shi lɛ po enyɛŋ enyɛ wɔnɔ ni wɔkwa jamɔ krɔŋŋ. Kɛ́ ‘wɔdamɔ shi shiŋŋ yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli wɔtsĩ Satan gbɛ lɛ,’ belɛ yɛ gbɛ ko nɔ lɛ, wɔmiikɛɛ lɛ akɛ: “Jee mihiɛ, Satan!” (1 Pet. 5:9) Kadimɔ akɛ, be ni Yesu fi shi shiŋŋ ni etswa Satan wiemɔi lɛ efɔ̃ lɛ, Satan shi lɛ. Nakai nɔŋŋ Biblia lɛ kɛɔ wɔ akɛ: “Nyɛtsĩa Abonsam gbɛ, ni ebaajo nyɛnaa foi.”​—Yak. 4:7.

Wɔbaanyɛ wɔkpɛ wɔyiŋ akɛ wɔhãŋ kai ni Satan je lɛ kɛbaa wɔnɔ lɛ aye wɔnɔ (Kwɛmɔ kuku 11, 19)

Satan Ji Jamɔ Krɔŋŋ Henyɛlɔ

12. Mɛni Satan fee yɛ Eden kɛtsɔɔ akɛ eji jamɔ krɔŋŋ henyɛlɔ?

12 Naagbee kaa ni Satan kɛba Yesu nɔ lɛ hã efee faŋŋ akɛ Satan ji mɔ klɛŋklɛŋ ni batsɔ jamɔ krɔŋŋ henyɛlɔ. Afii akpei komɛi ni tsɔ hiɛ, yɛ Eden abɔɔ lɛ mli lɛ, Satan kɛ enifeemɔ hã ana akɛ esumɔɔɔ ni ajáa Yehowa. Elaka Hawa, ni Hawa hu kɔne Adam yiŋ koni amɛgbo Yehowa famɔ lɛ nɔ toi. No hewɔ lɛ, Satan batsɔ amɛhiɛnyiɛlɔ kɛ amɛkudɔlɔ. (Kanemɔ 1 Mose 3:1-5; 2 Kor. 11:3; Kpo. 12:9) Anɔkwa, Satan batsɔ amɛnyɔŋmɔ, ni amɛbatsɔmɔ ejálɔi, tsɛ ekolɛ, amɛleee mɔ tuuntu ni laka amɛ lɛ. Agbɛnɛ hu, atua ni Satan hã Adam kɛ Hawa tse yɛ Eden lɛ tsɔɔ akɛ eete shi eewo hegbɛ ni Yehowa yɔɔ akɛ nɔyelɔ lɛ, shi jeee no pɛ kɛkɛ, etsɔɔ hu akɛ, eete shi eewo jamɔ krɔŋŋ. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

13. Mɛɛ tsakpaa yɔɔ jamɔ krɔŋŋ kɛ mɔ ni sa akɛ eyeɔ jeŋ muu lɛ fɛɛ nɔ lɛ teŋ?

13 Mɔ ni ‘bɔ nibii fɛɛ’ lɛ, ni ji mɔ pɛ ni yɔɔ hegbɛ akɛ eyeɔ jeŋ muu lɛ fɛɛ nɔ lɛ, lɛ pɛ esa akɛ ajá. (Kpo. 4:11) Yehowa bɔ Adam kɛ Hawa akɛ adesai ni eye emuu, ni ekɛ amɛ wo Eden abɔɔ lɛ mli kɛ jwɛŋmɔ lɛ akɛ, be ni yi aawula shi lɛ, adesai ni yeɔ emuu eyi shikpɔŋ lɛ nɔ fɛɛ. Eyiŋtoo ji akɛ adesai nɛɛ baajɛ tsui krɔŋŋ mli amɛkɛ jamɔ krɔŋŋ ahã lɛ. (1 Mo. 1:28) Satan hiɛ kɔ̃ hegbɛ ni Nuŋtsɔ Ofe Yehowa yɔɔ akɛ ajáa ekome too pɛ lɛ nɔ, ni no hewɔ ete shi ewo hegbɛ ni Yehowa yɔɔ akɛ eyeɔ jeŋ muu lɛ fɛɛ nɔ lɛ.​—Yak. 1:14, 15.

14. Ani Satan nyɛ ebule jamɔ krɔŋŋ shishi kwraa? Tsɔɔmɔ mli.

14 Satan nyɛ ehã Adam kɛ Hawa kpa yɛ Nyɔŋmɔ sɛɛ, ni kɛjɛ no nɔ kɛbaa nɛɛ, etee nɔ ete shi ewo anɔkwa jamɔ, ni eetao ehã mɛi babaoo akpa yɛ Yehowa Nyɔŋmɔ sɛɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, dani Kristo baaba shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, Satan fee bɔ fɛɛ bɔ ni eeenyɛ koni ehã mɛi akpa Yehowa jamɔ. Agbɛnɛ hu, yɛ blema Kristofoi lɛ abeiaŋ lɛ, etsɔ ŋaa fɔŋ ko; ehã Kristofoi komɛi kɛ amale tsɔɔmɔi bafutu Kristo tsɔɔmɔi lɛ. Jamɔ kwamɔ nɛɛ hewɔ lɛ, ebawa waa akɛ abaana jamɔ krɔŋŋ lɛ, ni ji anɔkwa Kristofoi asafo lɛ. (Mat. 13:24-30, 36-43; Bɔf. 20:29, 30) Kɛjɛ afi 100 Ŋ.B. kɛbaa lɛ, Babilon Kpeteŋkpele lɛ, ni ji amale jamɔi fɛɛ ni yɔɔ je lɛ mli lɛ ŋɔ anɔkwa Kristofoi nom, ni nomŋɔɔ nɛɛ sɛɛ tsɛ waa. Shi ani Satan nyɛ ebule jamɔ krɔŋŋ shishi kwraa? Dabi. Satan nyɛko ehã yiŋtoo hewɔ ni Nyɔŋmɔ bɔ adesai lɛ afee efolo. Anɔkwa, nɔ ko nɔ ko nyɛŋ atsĩ Nyɔŋmɔ naa koni eyiŋtoo lɛ akaba mli. (Yes. 46:10; 55:8-11) Kɛ́ Yehowa nyɛɛɛ ehã eyiŋtoo lɛ aba mli lɛ, belɛ egbɛ́i lɛ esaaa lɛ. Shi wɔle akɛ Yehowa gbɛ́i lɛ sa lɛ, ejaakɛ ehãa eyiŋtoi fɛɛ baa mli be fɛɛ be!

Mɔ Ko Ni Baafã Jamɔ Krɔŋŋ He

15. Mɛni Yehowa fee mɛi ni tse ehiɛ atua yɛ Eden lɛ koni no ahã eyiŋtoo lɛ aba mli?

15 Be ni Satan, kɛ Adam kɛ Hawa tse Yehowa hiɛ atua yɛ Eden lɛ, Yehowa tsu saji ahe nii amrɔ nɔŋŋ, ni eto gbɛjianɔ koni eyiŋtoo lɛ aba mli. (Kanemɔ 1 Mose 3:14-19.) Be ni Adam kɛ Hawa kã he amɛyɔɔ abɔɔ lɛ mli lɛ, Yehowa bu atuatselɔi etɛ lɛ fɛɛ fɔ​—ebu Satan fɔ klɛŋklɛŋ, no sɛɛ lɛ, Hawa, ni naagbee kwraa lɛ, Adam. Be ni Yehowa kɛ Satan, mɔ ni je atuatsemɔ lɛ shishi ni Adam kɛ Hawa enaaa lɛ lɛ wieɔ lɛ, egba akɛ ‘seshi’ ko baaba ni ebasaa nibii gbohii fɛɛ ni baajɛ atuatsemɔ lɛ mli kɛba lɛ. ‘Seshi’ ni awo ehe shi nɛɛ baatsu nitsumɔ ko ni he hiaa waa, ni ebaaye ebua koni yiŋ ni Yehowa eto akɛ adesai kɛ jamɔ krɔŋŋ ahã lɛ lɛ aba mli.

16. Yɛ atuatsemɔ ni ba yɛ Eden lɛ sɛɛ lɛ, mɛɛ nibii Yehowa fee koni eyiŋtoo lɛ aba mli?

16 Eyɛ mli akɛ atse Yehowa hiɛ atua yɛ Eden moŋ, shi etee nɔ efee nibii ni baahã eyiŋtoo lɛ aba mli. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, eto gbɛjianɔ koni adesai ni yeee emuu anyɛ ajá lɛ yɛ gbɛ ni baasa ehiɛ lɛ nɔ. Abaawie enɛ he yɛ yitso ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli. (Heb. 11:4–12:1) Agbɛnɛ hu, ekɛ emumɔ lɛ tsirɛ Yesaia, Yeremia, Ezekiel, kɛ Biblia ŋmalɔi krokomɛi koni amɛŋmala gbalɛi ni taa mɔ tsuiŋ ni kɔɔ bɔ ni abaato jamɔ krɔŋŋ shishi ekoŋŋ lɛ he lɛ amɛshwie shi. Jamɔ krɔŋŋ shishi ni abaato ekoŋŋ lɛ ji saji ni he hiaa waa ni awie he yɛ Biblia lɛ mli lɛ ateŋ ekome. ‘Seshi’ ni awo ehe shi lɛ baahã gbalɛi nɛɛ fɛɛ aba mli, ni Yesu Kristo ji mɔ titri ni feɔ ‘seshi’ nɛɛ. (Gal. 3:16) Yesu ji mɔ ni fãa jamɔ krɔŋŋ he, ni hetoo ni ehã Abonsam yɛ kaa ni ji etɛ lɛ mli lɛ hãa wɔnaa enɛ faŋŋ. Lɛ ji mɔ ni Yehowa ehala akɛ ehã gbalɛi fɛɛ ni kɔɔ jamɔ krɔŋŋ ni abaasaa ato shishi ekoŋŋ lɛ he lɛ aba mli. (Kpo. 19:10) Yesu baakpɔ̃ Nyɔŋmɔ webii lɛ kɛje mfonirifeemɔŋ nom ni aŋɔ amɛ lɛ mli, ni ebaawó jamɔ krɔŋŋ nɔ ema shi ekoŋŋ.

Mɛni Obaafee?

17. Mɛni hewɔ Biblia mli gbalɛi ni tsɔɔ akɛ abaato jamɔ krɔŋŋ shishi ekoŋŋ lɛ kã wɔtsui nɔ waa lɛ?

17 Kɛ́ wɔpɛi Biblia mli gbalɛi ni kɔɔ to ni abaato jamɔ krɔŋŋ shishi ekoŋŋ lɛ he lɛ amli lɛ, wɔbaale nibii pii, ni wɔhemɔkɛyeli lɛ mli baawa. Gbalɛi nɛɛ kã wɔtsui nɔ waa, ejaakɛ wɔmiikpa be ni bɔɔ nii fɛɛ ni yɔɔ ŋwɛi kɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ baafee ekome ni amɛkɛ jamɔ krɔŋŋ ahã Nuŋtsɔ Ofe Yehowa lɛ gbɛ. Gbalɛi nɛɛ hãa wɔhiɛnɔkamɔ lɛ hu mli waa, ejaakɛ shiwoi ni yɔɔ amɛmli lɛ fata Biblia mli shiwoi ni taa wɔtsuiŋ waa lɛ ahe. Wɔteŋ namɔ sumɔŋ ni ena esuɔlɔi ni egboi lɛ ekoŋŋ, ni shikpɔŋ lɛ atsɔ Paradeiso, ni ehi shi kɛya naanɔ ni hela mɔɔɔ lɛ, tamɔ bɔ ni Yehowa ewo shi lɛ?​—Yes. 33:24; 35:5, 6; Kpo. 20:12, 13; 21:3, 4.

18. Mɛni he wɔbaasusu yɛ wolo nɛɛ mli?

18 Yɛ wolo nɛɛ mli lɛ, wɔbaapɛi gbalɛi ni sa kadimɔ ni yɔɔ Ezekiel wolo lɛ mli lɛ amli. Gbalɛi nɛɛ ateŋ babaoo kɔɔ jamɔ krɔŋŋ ni abaasaa ato shishi ekoŋŋ lɛ he titri. Wɔbaana tsakpaa ni yɔɔ Ezekiel gbalɛi lɛ kɛ gbalɛi krokomɛi ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ ateŋ, bɔ ni Nyɔŋmɔ baatsɔ Kristo nɔ ehã gbalɛi nɛɛ fɛɛ aba mli, kɛ bɔ ni amɛkɔɔ wɔhe amɛhãa.​—Kwɛmɔ akrabatsa ni yitso ji, “Ezekiel Wolo Lɛ Mli Saji.”

19. Mɛni otswa ofai shi akɛ obaafee, ni mɛni hewɔ?

19 Be ni Satan ka Yesu yɛ Yudea ŋa lɛ nɔ yɛ afi 29 Ŋ.B. koni ekwa jamɔ krɔŋŋ lɛ, eyeee omanye. Ŋmɛnɛ lɛ, eebɔ mɔdɛŋ fɛɛ ni ebaanyɛ koni ehã wɔkwa jamɔ krɔŋŋ lɛ. Ani wɔbaahã eye omanye? (Kpo. 12:12, 17) Wolo nɛɛ baahã wɔfai shi ni wɔtswa akɛ wɔbaate shi wɔwo Abonsam lɛ mli awa. Nyɛhãa wɔtsɔa wɔwiemɔi kɛ wɔnifeemɔi anɔ wɔtsɔɔ akɛ, yɛ wɔtsuiŋ tɔ̃ɔ lɛ, wɔheɔ wɔyeɔ akɛ ‘Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, esa akɛ wɔjá.’ Kɛ́ wɔfee nakai lɛ, wɔbaaná hiɛnɔkamɔ akɛ wɔbaahi shi ni wɔna bɔ ni Yehowa yiŋtoo ni yɔɔ nyam lɛ baaba mli ahã. Nakai beiaŋ lɛ, mɛi fɛɛ ni yɔɔ ŋwɛi kɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ baafee ekome ni amɛjɛ tsui krɔŋŋ mli amɛkɛ jamɔ krɔŋŋ ahã Yehowa, ejaakɛ lɛ esa jamɔ!

^ kk. 5 Mɛi komɛi kɛɔ akɛ gbɛ́i Yehowa lɛ shishi ji “Ehãa Etsɔɔ.” Enɛ sa jogbaŋŋ, ejaakɛ ekɛ Yehowa gbɛnaa akɛ nibii fɛɛ a-Bɔlɔ, kɛ agbɛnɛ hu akɛ mɔ ni hãa eyiŋtoi baa mli lɛ kpãa gbee.

^ kk. 8 Biblia he nilelɔ ko wie yɛ kaa nɛɛ he akɛ: “Tamɔ eji yɛ klɛŋklɛŋ kaa lɛ, ni ji kaa ni Adam kɛ Hawa eyanyɛɛɛ naa amɛdamɔ lɛ mli lɛ . . . , ehe bahia ni Yesu akpɛ eyiŋ kɛji ebaafee Satan suɔmɔnaa nii loo ebaafee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii, ni yiŋ ni ebaakpɛ lɛ baatsɔɔ amɛteŋ mɔ ni ejáa. Satan miisumɔ ni ajá lɛ akɛ nyɔŋmɔ moŋ fe nɔ ni abaajá Nyɔŋmɔ koome lɛ.”

^ kk. 10 Esoro bɔ ni ato kai lɛ anaa ahã yɛ Luka Sanekpakpa lɛ mli, shi eyɛ faŋŋ akɛ, Mateo to kai lɛ anaa yɛ bɔ ni amɛba lɛ amɛhã lɛ naa. Naa yiŋtoi etɛ hewɔ ni wɔkɛɔ nakai. (1) Be ni Mateo wieɔ kaa ni ji enyɔ lɛ he lɛ, eje shishi kɛ wiemɔ ni ji “kɛkɛ ni,” ni no tsɔɔ akɛ no ji kaa ni tsa klɛŋklɛŋ nɔ lɛ sɛɛ. (2) Kai lɛ ateŋ enyɔ yɛ nigii, ni yɛ eko fɛɛ eko mli lɛ, Abonsam kɛ wiemɔ ni ji, “Kɛ́ Nyɔŋmɔ bi ji bo lɛ” je shishi. No hewɔ lɛ, etamɔ nɔ ni nilee yɛ mli akɛ nomɛi ba dani kaa ni yɔɔ tɛ̃ɛ lɛ, ni ji ka ni Satan ka Yesu koni eku Kitãi Nyɔŋma lɛ ateŋ klɛŋklɛŋ nɔ lɛ mli lɛ ba. (2 Mo. 20:2, 3) (3) Belɛ, shishinumɔ yɛ he akɛ abaakɛɛ akɛ, Yesu wie wiemɔi ni ji “Jee mihiɛ, Satan!” lɛ yɛ kaa ni ji etɛ lɛ, ni ji naagbee kaa lɛ sɛɛ.​—Mat. 4:5, 10, 11.