1, 2. Kumbi vingwenda wuli kuti Yesu wasaniriki kuchipululu cha Yudeya mu 29 C.E., nanga ndi vinthu wuli vo vingumuchitikiya kweniko? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

KUKUMALIYA kwa mwezi wa October pamwenga kukwamba kwa November mu 29 C.E., Yesu wenga muchipululu cha Yudeya kumpotu cha kuzambwi kwa Nyanja Yakufwa. Mzimu wakupaturika ndiwu ungumulongozge kwenuku wati wabatizika ŵaka kweniso kusankhika. Malu yanga ngenga ngachipalamba kweniso kwenga vimya ndi vinkhwawu. Yesu wanguja kwenuku kwa mazuŵa 40, ndipu wafunganga, wapempheranga ndi kulunguruka. Panyaki pa nyengu yeniyi Yehova wangukambiskana ndi Mwana waki kuti wamunozgekereski uteŵeti waki.

² Sonu Yesu wati walopwa chifukwa cha nja, Satana wanguza kwaku iyu. Vo vinguchitika pavuli paki vinguvumbuwa nkhani yikulu ukongwa yo yikwaska wosi wo atanja kusopa kwauneneska, kusazgapu yimwi.

3, 4. (a) Kumbi Satana wangugwiriskiya ntchitu mazu wuli pakuyesa Yesu pa mayeseru ngaŵi ngakwamba, nanga wakhumbanga kuti Yesu wakayikiyengenji? (b) Kumbi Satana watingagwiriskiya wuli ntchitu mauryarya ngenanga mazuŵa nganu?

³ Ŵerengani Mateyu 4:1-7. Pakuyesa Yesu pa mayeseru ngaŵi ngakwamba, Satana wangwamba ndi mazu nga uryarya ngakuti: “Asani ndiwi mwana waku Chiuta.” Kumbi yapa Satana wakayikanga  kuti Yesu ndi Mwana waku Chiuta? Awa. Mungelu wakugaruka mwenuyu waziŵanga umampha kuti Yesu ndi Mwana wakwamba waku Chiuta. (Ako. 1:15) Satana wangaziŵanga so umampha mazu ngo Yehova wangukamba kutuliya kuchanya pa nyengu yo Yesu wabatizikiyanga ngakuti: “Uyu ndi Mwana wangu, mweniyo nditanja, yo watindikondwesa.” (Mate. 3:17) Panyaki Satana wakhumbanga kuti Yesu wayambi kukayika kuti Awisi mbakuthembeka kweniso kuti atimuphwere nadi. Pakwamba Satana wangukambiya Yesu kuti wasambusi mya kuti yije viŵandi. Yapa tingakamba kuti Satana wafumbanga Yesu kuti: ‘Asi ndiwi mwana waku Chiuta, sonu Awusu atondekiyanji kukupaska chakurya muchipululu munu?’ Kachiŵi, Satana wangukambiya Yesu kuti wajiponyi pasi kutuwa pachanya pa mpanda wa nyumba yakusopiyamu. Yapa napu, tingakamba kuti Satana wafumbanga Yesu kuti: ‘Asi ndiwi mwana waku Chiuta, kumbi utiŵagomezga nadi Awusu kuti angakuvikiliya?’

⁴ Mazuŵa nganu napu, Satana wagwiriskiya ntchitu mauryarya ngenanga. (2 Akori. 2:11) Iyu walindizga dankha kuti mteŵeti waku Chiuta walopwi pamwenga wagongowi, ndipu pavuli paki watimuyukiya. Kanandi iyu wachita venivi mwauryarya. (2 Akori. 11:14) Satana watitipusisa kuti tigomezgengi kuti Yehova watitiyanja cha. Iyu wakhumba so kuti tigomezgengi kuti Yehova ngwambula kuthembeka ndipu wafiskengi cha vo wakulayizga mu Mazu ngaki. Kweni ngenanga ndi maboza ngaheni ukongwa. (Yoha. 8:44) Kumbi tingangakana wuli?

5. Kumbi Yesu wangumuka wuli pa mayeseru ngaŵi ngakwamba?

⁵ Wonani mo Yesu wangumukiya pa mayeseru ngaŵi ngakwamba. Iyu wakayikiyanga cha kuti Awisi atimuyanja kweniso waŵathembanga ukongwa. Mwaliŵiliŵi, Yesu wangukana vo Satana wakambanga ndipu wangumuka mwakugwiriskiya ntchitu Malemba. Chakukondwesa ntchakuti Yesu wangumumuka mwakugwiriskiya ntchitu malemba ngo ngenga ndi zina laku Chiuta lakuti Yehova. (Doto. 6:16; 8:3) Vo Yesu wanguchita pakugwiriskiya ntchitu zina laku Yehova pakumuka, vingulongo kuti waŵathembanga ukongwa Awisi. Zina laku Chiuta ndapade ndipu lititisimikiziya kuti Yehova wafiskengi vosi vo wakulayizga! *

6, 7. Kumbi tingachita wuli kuti tikani mauryarya ngaku Satana?

⁶ Tingakana mauryarya ngaku Satana asani tithemba Mazu ngaku Yehova kweniso asani tiŵanaŵaniya vo zina laku Chiuta ling’anamuwa. Bayibolu likamba kuti Yehova watanja ateŵeti ŵaki kweniso watiŵaphwere, kusazgapu wo asuzgika maŵanaŵanu chifukwa cha masuzgu. Asani tiŵanaŵaniya ukongwa fundu yeniyi, tikanengi boza laku Satana lakuti Yehova watitiyanja cha. (Salimo 34:18; 1 Petu. 5:8) Asani nyengu zosi tikumbuka kuti Yehova wachita vinthu mwakukoliyana ndi vo zina laki ling’anamuwa, tilutirizgengi kumuthemba ukongwa Chiuta yo Wafiska malayizgu ngaki.—Nthanthi 3:5, 6.

 ⁷ Kweni kumbi chilatu chikulu chaku Satana ntchinthu wuli? Kumbi iyu wakhumba kuti isi tichitengenji? Vo Satana wanguchita pakuyesa Yesu kachitatu, vimuka mafumbu ngenanga.

8. Kumbi Satana wanguvumbuwa wuli vo wakhumbanga wachiyesa Yesu kachitatu?

⁸ Ŵerengani Mateyu 4:8-11. Satana wachiyesa Yesu kachitatu, wanguleka kuchita vinthu mwauryarya ndipu wanguvumbuwa pakweru vo wakhumbanga. Iyu wangulongo Yesu (chitenere kuti chenga chiwona) “maufumu ngosi nga pacharu chapasi ndi vinthu vawu vakuzirwa.” Kweni wangumulongopu cha masuzgu ngaki. Pavuli paki, Satana wangukambiya Yesu kuti: “Vosi ivi ndikupaskengi asani ungandijikamiya ndi kundisopa kamoza pe.” * Kumusopa, ndichu chinthu cho Satana wakhumbanga! Satana wakhumbanga kuti Yesu waŵajowo Awisi ndipu wawonengi kuti iyu ndiyu chiuta waki. Yapa, Satana wangulongo Yesu nthowa yo yingawoneka nge njambula kusuzga kusaniriya vinthu. Iyu wang’anamuwanga kuti Yesu wangasaniya maufumu ngosi nga pacharu chapasi ndi vinthu vaki vakuzirwa kwambula kukumana ndi masuzgu, nge kuvwalikika chisoti cha minga, kuthyapulika kweniso kukhomeka pachimiti chakutombozgekiyapu. Satana waneneskanga wachikamba kuti wapaskengi Yesu maufumu. Yesu wangususka cha kuti maboma nge mu manja mwaku Satana. (Yoha. 12:31; 1 Yoha. 5:19) Satana watingi wamupaskengi nadi chechosi Yesu kuti wamulekesi kusopa kwauneneska.

9. (a) Kumbi Satana wakhumba kuti wo asopa mwauneneska achitenji, nanga watitiyesa wuli? (b) Kumbi kusopa kwidu kusazganjipu? (Wonani bokosi lakuti “Kumbi Kusopa Kung’anamuwanji?”)

 ⁹ Mazuŵa nganu napu, Satana wakhumba kuti timusopengi. Iyu ndiyu “chiuta wa mu nyengu yinu,” ndipu ŵanthu wosi wo ŵe mu visopa vaboza vo viziŵika kuti Babiloni Mukulu, asopa iyu mwambula kuziŵa. (2 Akori. 4:4) Kweni iyu wakhorwa cha kuti we ndi ŵanthu mabiliyoni nganandi wo atimusopa, ndipu wayesa ŵanthu wo asopa mwauneneska kuti aleki kuchita khumbu laku Chiuta. Iyu watitikopa kuti tipenjengi chuma ndipuso mazaza mucharu ichi mumalu mwakusopa Chiuta vo vingachitiska kuti munthu wasuzgiki “chifukwa cha urunji.” (1 Petu. 3:14) Asani tingathera chifukwa cha mayeseru ndi kuleka kusopa kwauneneska ndipuso kuja kuchigaŵa cha charu chaku Satana, mbwenu ndikuti tajikamiya Satana ndi kumusopa, kweniso iyu ndiyu wajengi chiuta widu. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuwira muchiŵana chenichi?

10. Kumbi Yesu wangumuka wuli wachiyeseka kachitatu, ndipu ntchifukwa wuli?

¹⁰ Wonani mo Yesu wangumukiya wachiyeseka kachitatu. Iyu wangulongo kuti ngwakugomezgeka ndi mtima wosi kwaku Yehova, ndipu mwaliŵiliŵi wangumuka Dyaboli kuti: “Tuwapu yapa, Satana!” Nge mo wangumukiya pa mayeseru ngaŵi ngakwamba, Yesu wangukamba mazu nga mubuku la Dotoronome ngo nge ndi zina laku Chiuta. Iyu wanguti: “Malemba ngakamba kuti: ‘Yehova Chiuta waku ndiyu utenere kumusopa, ndipu iyu pe ndiyu utenere kumuchitiya uteŵeti wakupaturika.’” (Mate. 4:10; Doto. 6:13) Yapa, Yesu wangukana umoyu wapachanya ndipuso wambula masuzgu kweni wa kanyengu kamanavi. Iyu waziŵanga kuti watenere kusopa Awisi pe. Kweniso waziŵanga kuti ‘kusopa Satana kamoza pe,’ kungalongo kuti watijithereska kwaku Satana. Yesu wangukana mwanthazi kuti Satana waje chiuta waki. Chifukwa chakuti Yesu wangukana kuchita vo Satana wakhumbanga, “Dyaboli wangumuleka.” *

11. Kumbi tingamususka wuli Satana ndi mayeseru ngaki?

¹¹ Nasi tingakana mayeseru ngaku Satana nga mucharu chiheni ichi, chifukwa nasi te ndi wanangwa wakusankha nge Yesu. Yehova wakutipaska mphasu yapade yeniyi ya wanangwa wakusankha. Mwaviyo, palivi yo wangatichichizga kuti tileki kusopa kwauneneska chinanga wangaŵa Satana. Asani tigomezgeka ‘mwakulimbana nayu Satana, ndi kuja akukho mu chivwanu’ ndikuti tikamba kuti: “Tuwapu yapa, Satana!” (1 Petu. 5:9) Kumbukani kuti Satana wangumuleka Yesu wati wamususka mwanthazi. Nasi Bayibolu lititichiska kuti: “Suskani Dyaboli ndipu iyu wakuthaŵeningi.”—Yako. 4:7.

12. Kumbi Satana wangulongo wuli mumunda wa Edeni kuti ndi murwani wa kusopa kwa uneneska?

¹² Pa mayeseru ngakumaliya, Satana wangulongo pakweru kuti iyu ndiyu murwani wakwamba wa kusopa kwauneneska. Vyaka masauzandi kuvuli, mumunda wa Edeni, Satana wangulongo kakwamba kuti watinkha kusopa Yehova. Iyu wangunyenga Heva, yo pavuli paki wangunyengere Adamu kuti waleki kuvwiya dangu laku Yehova. Venivi vinguchitiska kuti yiwu alamulikengi ndi Satana. (Ŵerengani Genezesi 3:1-5; 2 Akori. 11:3; Chivu. 12:9) Kukamba uneneska, Satana yo waŵalandizganga wanguja chiuta wawu ndipu ndiyu  amusopanga chinanga kuti atenere kuti amuziŵanga umampha cha. Chifukwa cha kugaruka kwenuku ko Satana wangwambisa mu Edeni, iyu wangususka kuti Yehova ndiyu wakwenere kulamuliya chilengedu chosi kweniso wanguyukiya kusopa kwauneneska. Kumbi iyu wanguchita wuli venivi?

13. Kumbi nkhani yakukwaskana ndi yo ngwakwenere kulamuliya, yikoliyana wuli ndi kusopa kwauneneska?

¹³ Nkhani yakukwaskana ndi yo ngwakwenere kulamuliya, yikoliyana ndi kusopa kwauneneska. Yehova Fumu Yikulu yo ‘wakulenga vinthu vosi,’ ndiyu ngwakwenere kumusopa. (Chivu. 4:11) Yehova wati walenga Adamu ndi Heva wo ŵenga ŵanthu akufikapu, wanguŵaŵika mumunda wa Edeni. Iyu wakhumbanga kuti charu chosi chizazi ndi ŵanthu akufikapu wo atingi amusopengi mwauneneska kutuliya mumitima yawu. (Gene. 1:28) Satana wangususka kuti Yehova ndiyu ngwakwenere kulamuliya chifukwa nayu wakhumbiranga ukongwa kusopeka, chinanga kuti Yehova Ambuya Fumu Yikulu pe ndiyu watenere kusopeka.—Yako. 1:14, 15.

14. Kumbi Satana wafiska kumalisiya limu kusopa kwauneneska? Konkhoskani.

 ¹⁴ Kumbi Satana wafiska kumalisiya limu kusopa kwauneneska? Iyu wangufiska kulandizga Adamu ndi Heva kuti aleki kuvwiya Chiuta. Kutuliya pa nyengu yeniyi, Satana wachita nkhondu ndi kusopa kwauneneska ndipu wakhumba kuti ŵanthu anandi aleki kusopa Yehova Chiuta. Satana wangulutirizga kuyesa ateŵeti aku Yehova Yesu wechendazi pacharu chapasi. Mu nyengu ya akutumika, wangwambisa mpatuku mu mpingu Wachikhristu ndipu venivi vinguchitiska kuti kusopa kwauneneska kuwoneki nge kuti kwamala. (Mate. 13:24-30, 36-43; Machi. 20:29, 30) Kwambiya mu nyengu yeniyi, ŵanthu wo asopanga Yehova mwauneneska angusere mu ukapolu wauzimu ku Babiloni Mukulu yo wamiya visopa vosi vaboza. Kweni Satana watondeka kumalisiya limu kusopa kwauneneska. Palivi cho chingatondekeska Chiuta kufiska khumbu laki. (Yesa. 46:10; 55:8-11) Vo Satana wanguchita vikwaska zina laku Chiuta, ndipu Yehova wachitengepu kanthu mwakukoliyana ndi zina laki. Yehova watondeka cha kufiska vo wakhumba!

15. Kumbi Yehova wanguchitanji mu Edeni kuti wamalani ndi wo angumugarukiya kweniso kuti khumbu laki lifiskiki?

¹⁵ Yehova wanguchitapu kanthu mwaliŵi mumunda wa Edeni kuti wamalani ndi wo angumugarukiya kweniso kuti vo wakhumbanga pakwamba vifiskiki. (Ŵerengani Genezesi 3:14-19) Adamu ndi Heva ŵeche mumunda wa Edeni, Yehova wangwamba kuyeruzga Satana, pavuli paki Heva, ndipu wangumaliya ndi Adamu. Yehova wachikambiya Satana vo vimuchitikiyengi, wangukambiya limu vakukwaskana ndi “mphapu” yo yatingi yizituzgengepu vinthu vosi viheni vo vichitika chifukwa cha kugaruka. “Mphapu” yakulayizgika yeniyi, yatingi yizichitengi vinthu vakukhumbika ukongwa, pakufiska khumbu laku Yehova lakukwaskana ndi kusopa kwauneneska.

16. Kutuliya pa nyengu yo ŵanthu akugarukiya mu Edeni, kumbi Yehova wachitanjipu pakovya kuti khumbu laki lifiskiki?

¹⁶ Kutuliya pa nyengu yo ŵanthu akugarukiya mu Edeni, Yehova walutirizga kuchita vinthu vo vingawovya kuti khumbu laki lifiskiki. Iyu wakunozga nthowa kuti ŵanthu ambula kufikapu amusopengi munthowa yakuzomerezeka nge mo tiwoniyengi m’mutu wachiŵi. (Ahe. 11:4–12:1) Iyu wanguwovya wo alembanga Bayibolu nge Yesaya, Yeremiya ndi Ezekiyeli kuti alembi mauchimi ngakukondwesa ngakukwaskana ndi kuwezekiyapu kwa kusopa kwauneneska. Kuwezekiyapu kwa kusopa kwauneneska ndiyu fundu yikulu ya mu Bayibolu. Mauchimi ngosi ngenanga ngazamufiskika mwakugwiriskiya ntchitu “mphapu” yakulayizgika yo chigaŵa chikulu ndi Yesu Khristu. (Aga. 3:16) Vo Yesu wangumuka wachiyeseka kachitatu, vingulongore limu kuti iyu watovya ukongwa pa kusopa kwauneneska. Yehova wakusankha Yesu kuti wafiski mauchimi ngakukwaskana ndi kuwezekiyapu kwa kusopa kwauneneska. (Chivu. 19:10) Iyu  wazamufwatuwa ŵanthu aku Chiuta kutuwa mu ukapolu wauzimu ndipu wazamuweziyapu kusopa kwauneneska.

17. Ntchifukwa wuli tiwona kuti mauchimi nga mu Bayibolu ngakukwaskana ndi kuwezekiyapu kwa kusopa kwauneneska ngakukhumbika ukongwa?

¹⁷ Kusambira mauchimi nga mu Bayibolu ngakukwaskana ndi kuwezekiyapu kwa kusopa kwauneneska nkhwakukondwesa ukongwa kweniso nkhwakuchiska. Mauchimi ngenanga titingawona kuti ngakukhumbika ukongwa chifukwa tilindizga ndi mtima wosi nyengu yo vamoyu vosi, vakuchanya ndi vapacharu chapasi vazamukoliyana pa kusopa Yehova Ambuya Fumu Yikulu. Mauchimi ngenanga ngatitipaska so chilindizga chifukwa ngatitikambiya vinthu vakukondwesa vo visanirika mu Mazu ngaku Chiuta. Ndiyani yo waleka kukhumba kuwona kufiskika kwa vinthu vo Yehova wakulayizga nge kuyuskika kwa ŵanthu wo taŵayanjanga, paradayisu wa pacharu chosi kweniso kuzija kwamuyaya ndi umoyu wambula kutama?—Yesa. 33:24; 35:5, 6; Chivu. 20:12, 13; 21:3, 4.

18. Kumbi tisambirengenji mubuku ili?

¹⁸ Mubuku ili, tisambirengi mauchimi ngakukondwesa ngo ngasanirika mubuku la Ezekiyeli. Nganandi mwa mauchimi ngenanga ngakonkhoska nkhani ya kuwezekiyapu kwa kusopa kwauneneska. Tiwonengi mo mauchimi ngaku Ezekiyeli ngakoliyana ndi mauchimi nganyaki, mo ngazamufiskikiya mwakugwiriskiya ntchitu Khristu, kweniso mo ngatitikwaskiya.—Wonani bokosi lakuti “Nkhani zo ze Mubuku la Ezekiyeli.”

19. Kumbi yimwi mwasimikiza mtima kuchitanji, nanga ntchifukwa wuli?

¹⁹ Mu 29 C.E., muchipululu cha Yudeya, Satana wangutondeka kuthereska Yesu wachimuyesa kuti waleki kusopa kwauneneska. Nanga isi? Sonu ndipu Satana wakhumbisiska ukongwa kuti watilekesi kusopa kwauneneska. (Chivu. 12:12, 17) Ndi khumbu lidu kuti buku ili litiwovyi kuja ndi chiganga pakukana mayeseru ngaku Satana. Vo tikamba ndi kuchita vilongongi kuti ndi mtima widu wosi tikoliyana ndi mazu ngakuti, “Yehova Chiuta waku ndiyu utenere kumusopa.” Ivi vitiwovyengi kuti tije ndi chilindizga cha kuziwona Yehova wachifiska khumbu laki lakuti weyosi kuchanya ndi pacharu chapasi wamusopengi mwakukoliyana, mwauneneska kweniso kutuliya mumtima. Venivi ndivu weyosi watenere kuchitiya Yehova.