1-3. (a) Inki bangiufula beto ta tadila? (b) Inki mambu iya ya mfunu ya lusambu ya bunkete beto ta tadila? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya kapu.)

ABELE ke tala mbote-mbote bitwisi na yandi. Yandi ke sansaka bambisi yai na zola yonso banda ntangu yo butukaka. Ntangu yai, yandi me pona bambisi ya nkaka, me fwa yo, mpi me pesa yo dikabu na Nzambi. Keti Yehowa ta ndima lusambu yina muntu yai ya kukonda kukuka ke pesa yandi?

² Na nsadisa ya mpeve santu, ntumwa Polo sonikaka mambu yai ya me tala Abele: “Nzambi ndimaka makabu na yandi.” Kansi, Yehowa buyaka dikabu ya Kaini. (Tanga Baebreo 11:4.) Mambu yai ke basisa bangiufula yina beto fwete tadila. Sambu na nki Nzambi ndimaka dikabu ya Abele kansi yandi buyaka dikabu ya Kaini? Mbandu ya Kaini ti Abele mpi ya bantu ya nkaka yina Baebreo kapu 11 ke tubila ke longa beto inki? Bamvutu na bangiufula yai ta sadisa beto na kubakisa mbote kibeni mambu yina lusambu ya bunkete ke lombaka.

³ Ntangu beto ke tadila na bunkufi mambu yina salamaka banda na bilumbu ya Abele tii na bilumbu ya Ezekiele, simba mambu iya ya mfunu yina ke salaka nde Nzambi kundima lusambu na beto: Yehowa fwete vanda muntu ya ke baka yo, dikabu fwete vanda ya  mbote kibeni, Nzambi fwete ndima mutindu beto ke pesa yo, mpi kikuma yina ke pusa beto na kusala yo fwete vanda ya bunkete to ya mbote.

4, 5. Inki pusaka Kaini na kubakisa nde Yehowa muntu fwete baka dikabu na yandi?

⁴ Tanga Kuyantika 4:2-5. Kaini zabaka nde Yehowa ta vanda muntu ya ke baka dikabu na yandi. Kaini vandaka ti ntangu mpi mabaku mingi ya kulonguka mambu ya me tala Yehowa. Yo ke monana nde Kaini ti Abele zolaka kulungisa bamvula 100 ntangu bo pesaka makabu na bo. * Bo zole zabaka kilanga ya Edeni ntangu bo vandaka kuyela, mbala ya nkaka bo vandaka kumona kilanga yina ya kitoko na ntama. Ziku bo vandaka kumona mpi basherube yina kangaka nzila ya kukota na kilanga yango. (Kuy. 3:24) Mbala ya nkaka bibuti na bo songaka bo nde Yehowa muntu gangaka bima yonso mpi nde lukanu na yandi ya ntete sambu na bantu swaswanaka ti mambu yina bo kumaka kukutana ti yo—mambu vandaka kubeba mpi kunata bo malembe-malembe tii na lufwa. (Kuy. 1:24-28) Yo ke monana nde kuzaba mambu yai pusaka Kaini na kubakisa nde yandi fwete pesa dikabu na yandi na Nzambi.

⁵ Mbala ya nkaka nki pusaka diaka Kaini na kupesa dikabu yina? Yehowa tubilaka kubutuka ya “mwana” yina ta niata “nioka” na ntu, nioka yina kusaka Eva na kubaka lukanu ya mbi. (Kuy. 3:4-6, 14, 15) Ziku Kaini, mwana ya ntete, yindulaka nde yandi muntu vandaka “mwana” yina ya lusilu. (Kuy. 4:1) Diaka, Yehowa yambulaka ve kusolula ti bantu ya masumu; nkutu ata ntangu Adami salaka disumu, Nzambi solulaka ti yandi, mbala ya nkaka na nzila ya wanzio. (Kuy. 3:8-10) Mpi Yehowa solulaka ti Kaini na nima ya kupesa dikabu na yandi. (Kuy. 4:6) Ntembe kele ve nde Kaini vandaka kuzaba nde yo me fwana nde bantu kusambila Yehowa.

6, 7. Keti dikabu ya Kaini vandaka ve ya mbote to keti mutindu yandi pesaka yo vandaka ya mbi? Tendula.

⁶ Ebuna, sambu na nki Yehowa ndimaka ve ata fioti dikabu ya Kaini? Keti dikabu na yandi vandaka ve ya mbote? Biblia ke tubila yo ve. Yo ke tuba kaka nde Kaini nataka “bambuma ya bilanga.” Na nima Yehowa monisaka na Nsiku yina yandi pesaka Moize nde yandi vandaka kundima dikabu ya mutindu yai. (Kut. 15:8, 9) Diaka, tadila ntangu yina yandi pesaka dikabu yango. Na ntangu yina, bantu vandaka kudia kaka matiti. (Kuy. 1:29) Diaka, sambu Nzambi singaka ntoto yina vandaka na nganda ya kilanga ya Edeni, ziku Kaini salaka ngolo sambu na kuzwa dikabu na yandi. (Kuy. 3:17-19) Yandi pesaka dikabu yina yandi zwaka na mpasi, madia yina vandaka kusadisa bantu na kuzinga! Ata mpidina, Yehowa ndimaka ve dikabu ya Kaini.

⁷ Keti yandi pesaka ve dikabu na yandi na mutindu ya mbote? Keti Kaini pesaka ve dikabu na yandi na mutindu yina Nzambi ke ndimaka? Yo ke monana nde ve. Sambu na nki? Sambu ntangu Yehowa buyaka dikabu ya Kaini, yandi buyaka ve mutindu yina Kaini pesaka yo. Ya kieleka, Biblia ke tubila ve mutindu Kaini to Abele  pesaka makabu na bo. Ebuna, inki salaka nde Nzambi kundima yo ve?

8, 9. (a) Sambu na nki Yehowa ndimaka ve ata fioti Kaini to dikabu na yandi? (b) Inki mambu ya mfunu Biblia ke tubaka sambu na Kaini ti Abele?

⁸ Mambu yina Polo sonikilaka Baebreo na nsadisa ya mpeve santu ke monisa nde kikuma yina pusaka Kaini na kupesa dikabu vandaka ve ya mbote. Kaini vandaka ve ti lukwikilu. (Baeb. 11:4; 1 Yoa. 3:11, 12) Yo yina Yehowa ndimaka ve ata fioti Kaini ti dikabu na yandi. Yehowa kele Tata ya zola, yo yina yandi sosaka kusadisa na mawete yonso mwana na yandi. Kansi Kaini buyaka kibeni lusadisu ya Yehowa. Bisalu ya nitu ya kukonda kukuka, mu mbandu “kimbeni, kuswana, kimpala” bebisaka ntima ya kifwani ya Kaini. (Bag. 5:19, 20) Ntima ya mbi ya Kaini salaka nde mambu ya nkaka ya mbote ya lusambu na yandi kukuma kukonda mfunu. Mbandu na yandi ke longa beto nde lusambu ya bunkete ke lombaka kaka ve kumonisa na meso ya bantu nde beto me kudipesaka na Yehowa.

⁹ Biblia ke songa beto mambu mingi sambu na Kaini—beto ke wa Yehowa ke solula ti yandi, beto ke tanga bamvutu ya Kaini, mpi beto me zaba nkutu bazina ya bana na yandi mpi mambu ya nkaka yina bo salaka. (Kuy. 4:17-24) Biblia ke tuba ve nde Abele butaka bana mpi yo ke tubila ve ata kima mosi yina yandi tubaka. Ata mpidina, bisalu na yandi ke landa kaka na kutubila beto bubu yai. Inki mutindu?

10. Na nki mutindu Abele pesaka mbandu sambu na lusambu ya bunkete?

¹⁰ Abele pesaka dikabu na yandi na Yehowa, mpi yandi zabaka nde Yehowa mpamba me fwana na kubaka yo. Dikabu yango vandaka ya mbote kibeni—Abele ponaka “bana ya ntete ya bitwisi na yandi.” Ata Biblia ke tuba ve kana Abele pesaka dikabu yina na zulu ya mesa-kimenga to ve, yo ke pwelele nde mutindu yandi pesaka yo vandaka ya mbote kibeni. Kansi mambu ya mfunu na yina me tala dikabu ya Abele, disongidila mbandu yina ke landa kaka na kulonga beto ata na nima ya bamvula kiteso ya mafunda sambanu, kele kikuma yina pusaka yandi na kupesa yo. Kima pusaka Abele na kupesa dikabu kele lukwikilu na Nzambi mpi zola ya bansiku ya mbote ya Yehowa. Inki mutindu beto me zaba yo?

11. Sambu na nki Yezu bingaka Abele muntu ya lunungu?

¹¹ Tadila ntete mambu yina Yezu tubaka sambu na Abele, muntu yina yandi zabaka mbote. Yezu vandaka na zulu ntangu Abele vandaka kuzinga na ntoto. Yezu vandaka kutudila mwana yai ya Adami dikebi ya mingi. (Bing. 8:22, 30, 31; Yoa. 8:58; Bakol. 1:15, 16) Ee, Yezu vandaka kuta kimbangi ntangu yandi bingaka Abele muntu ya lunungu. (Mat. 23:35) Muntu ya lunungu ke ndimaka nde Yehowa muntu fwete tula bansiku ya me tala mambu ya mbote mpi ya mbi. Kansi yandi ke salaka diaka mambu mingi—yandi ke monisaka na mambu yina yandi ke tubaka mpi ke salaka nde yandi ke ndimaka bansiku yango. (Fwanisa ti Luka 1:5, 6.) Yo ke lombaka ntangu sambu na kuzabana bonso muntu ya lunungu. Ziku ata na  ntwala ya kupesa dikabu na yandi na Nzambi, Abele zabanaka bonso muntu yina vandaka kuzitisa bansiku ya Yehowa. Yo vandaka mpasi kibeni na kusala mutindu yina. Yo ke monana nde yaya na yandi vandaka ve ti bupusi ya mbote—ntima ya Kaini kumaka mbi. (1 Yoa. 3:12) Mama ya Abele fwaka nsiku ya Nzambi, mpi tata na yandi kolamaka na Yehowa, yandi zolaka nde yandi mosi kupona mambu ya mbote mpi ya mbi. (Kuy. 2:16, 17; 3:6) Yo lombaka kikesa sambu Abele kulanda ve nzila yina bantu ya dibuta na bo landaka!

12. Inki diambu ya mfunu swaswanisaka Kaini ti Abele?

¹² Na nima, tala mutindu ntumwa Polo wakanisaka lukwikilu mpi lunungu. Polo sonikaka nde: “Sambu na lukwikilu, Abele pesaka Nzambi kimenga ya ntalu mingi kuluta ya Kaini, mpi na nsadisa ya lukwikilu yina, Nzambi taka kimbangi nde yandi vandaka muntu ya lunungu.” (Baeb. 11:4) Bangogo ya Polo ke monisa nde na kuswaswana ti Kaini, Abele vandaka ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa mpi na mutindu na yandi ya kusala mambu luzingu na yandi ya mvimba.

13. Mbandu ya Abele ke longa beto nki?

¹³ Mbandu ya Abele ke longa beto nde lusambu ya bunkete ke katukaka kaka na ntima yina kele ti mabanza ya mbote, yina me fuluka ti lukwikilu na Yehowa mpi yina ke zitisaka mbote-mbote bansiku na yandi ya lunungu. Diaka, beto me zaba nde lusambu ya bunkete ke lombaka kaka ve kusala kima mosi ya ke monisa nde beto me kudipesaka na Nzambi. Yo ke tadilaka luzingu na beto ya mvimba mpi bikalulu na beto yonso.

14. Sambu na nki Yehowa ndimaka makabu yina Noa, Abrahami mpi Yakobi pesaka yandi?

¹⁴ Abele vandaka muntu ya ntete ya kukonda kukuka yina pesaka Yehowa lusambu ya bunkete, kansi yandi vandaka ve muntu ya nsuka. Ntumwa Polo ke tubila bantu ya nkaka yina sambilaka Yehowa na mutindu yina yandi ke ndimaka, mu mbandu Noa, Abrahami mpi Yakobi. (Tanga Baebreo 11:7, 8, 17-21.) Na ntangu mosi buna ya luzingu na bo, konso muntu na kati na bo pesaka Yehowa dikabu mpi yandi ndimaka makabu na bo. Sambu na nki? Sambu bantu yai sukaka ve kaka na kusala mambu ya ke monisa nde bo me kudipesaka na Nzambi, kansi konso muntu na kati na bo lungisaka mpi mambu yonso ya mfunu yina lusambu ya bunkete ke lombaka. Beto tadila bambandu na bo.

15, 16. Inki mutindu Noa lungisaka mambu iya ya mfunu yina lusambu ya bunkete ke lombaka?

¹⁵ Noa butukaka bamvula 126 kaka na nima ya lufwa ya Adami; kansi yandi yelaka na nsi-ntoto yina fulukaka ti lusambu ya luvunu. * (Kuy. 6:11) Na mabuta yonso yina vandaka kuzinga na ntoto na ntwala ya Mvula ya Ngolo, kaka Noa ti dibuta na yandi vandaka kusadila Yehowa na mutindu yina yandi ke ndimaka. (2 Pie. 2:5) Na nima ya kuguluka na Mvula ya Ngolo, Noa bakaka ngindu ya kutunga mesa-kimenga ya ntete yina Biblia ke tubilaka na pwelele mpi ya kupesa makabu na Yehowa. Na nzila ya mambu yai ya yandi salaka, Noa pesaka nsangu ya pwelele na dibuta na yandi mpi  na bantu ya nkaka yina ta vanda bantekolo na yandi, nde Yehowa mpamba me fwana na kubaka lusambu. Na bambisi yonso yina yandi vandaka na yo, Noa ponaka “ndambu na kati ya bambisi yonso ya bunkete mpi ya bigangwa yonso ya bunkete ya ke pumbukaka.” (Kuy. 8:20) Makabu yina vandaka mbote kibeni sambu Yehowa yandi mosi tubaka nde yo vandaka ya bunkete.—Kuy. 7:2.

¹⁶ Noa pesaka makabu yina ya kuyoka na mesa-kimenga yina yandi tungaka. Keti yandi pesaka yo na mutindu yina Nzambi ke ndimaka? Ee. Biblia ke tuba nde Yehowa sepelaka ti nsudi ya kitoko ya makabu yina mpi na nima yandi sakumunaka Noa ti bana na yandi. (Kuy. 8:21; 9:1) Kansi, Yehowa ndimaka makabu yina ntete-ntete sambu na kikuma yina pusaka Noa na kupesa yo. Makabu yina vandaka mutindu ya nkaka yina Noa monisaka lukwikilu na yandi ya ngolo na Yehowa mpi na mutindu na yandi ya kusala mambu. Sambu Noa vandaka kulemfukila Yehowa mpi kuzitisa bansiku na yandi mbala na mbala, Biblia ke tuba nde yandi “tambulaka ti Nzambi ya kieleka.” Yo yina, Noa zabanaka bonso muntu ya lunungu.—Kuy. 6:9; Ezek. 14:14; Baeb. 11:7.

17, 18. Inki mutindu Abrahami lungisaka mambu iya ya mfunu yina lusambu ya bunkete ke lombaka?

¹⁷ Abrahami zingaka na kati ya bantu yina vandaka kusambila banzambi ya luvunu. Mbanza Ure, kisika yina Abrahami butukaka, vandaka ti tempelo ya nene yina bantu vandaka kupesa lukumu na Nanna, nzambi ya ngonda. * Nkutu tata ya Abrahami vandaka kusambila banzambi ya luvunu na ntangu mosi buna. (Yoz. 24:2) Ata mpidina, Abrahami ponaka kusambila Yehowa. Ziku yandi longukaka mambu ya me tala Nzambi ya kieleka na nkaka na yandi Semi, mosi na kati ya bana ya Noa. Bo zingaka kumosi bamvula 150.

¹⁸ Luzingu na yandi ya mvimba, Abrahami pesaka makabu mingi. Kansi ntangu yonso yandi vandaka kupesa makabu yango na muntu yina me fwana kubaka yo, Yehowa. (Kuy. 12:8; 13:18; 15:8-10) Keti Abrahami yilamaka sambu na kupesa Yehowa dikabu ya kuluta mbote? Mvutu pesamaka na mutindu ya pwelele ntangu Abrahami monisaka luzolo na yandi ya kutambika mwana na yandi Izaki, yina yandi vandaka kuzola mingi. Na dibaku yina, Yehowa monisaka pwelele mutindu Abrahami fwete pesa dikabu yango. (Kuy. 22:1, 2) Mpi Abrahami ndimaka kulanda lutwadisu yina mbote-mbote. Kansi, Yehowa muntu kangaka Abrahami nzila na kufwa mwana na yandi. (Kuy. 22:9-12) Yehowa ndimaka dikabu ya Abrahami sambu kikuma yina pusaka yandi na kupesa yo vandaka ya bunkete. Polo sonikaka nde: “Abrahami kwikilaka na Yehowa, ebuna Nzambi tadilaka yandi bonso muntu ya lunungu sambu na yo.”—Bar. 4:3.

19, 20. Inki mutindu Yakobi lungisaka mambu iya ya mfunu yina lusambu ya bunkete ke lombaka?

¹⁹ Yakobi zingaka mingi na Kanana, ntoto yina Yehowa silaka na kupesa Abrahami mpi bantekolo na yandi. (Kuy. 17:1, 8) Yo vandaka kisika mosi yina bantu kudipesaka na kusambila banzambi ya luvunu yo yina Yehowa tubaka nde insi yina “ta luka bantu na yo.” (Levi 18:24, 25) Ntangu Yakobi lungisaka bamvula 77, yandi katukaka  na Kanana, kwelaka, mpi na nima yandi vutukaka diaka kuna ti dibuta ya nene. (Kuy. 28:1, 2; 33:18) Kansi, bantu ya nkaka ya dibuta na yandi kudikotisaka na lusambu ya luvunu. Ata mpidina, ntangu Yehowa songaka Yakobi na kukwenda na Betele mpi na kutunga mesa-kimenga, Yakobi kwendaka na mbala mosi. Ntete yandi songaka dibuta na yandi nde: “Beno katula banzambi ya banzenza yina kele na kati na beno, beno kudikumisa bunkete.” Na nima, yandi landaka na kwikama yonso bantuma yina yandi bakaka.—Kuy. 35:1-7.

²⁰ Yakobi tungaka bamesa-kimenga mingi na Ntoto ya Lusilu, kansi ntangu yonso Yehowa muntu vandaka kubaka lusambu na yandi. (Kuy. 35:14; 46:1) Mutindu makabu na yandi vandaka, mutindu yandi vandaka kusambila Nzambi, mpi kikuma yina vandaka kupusa yandi na kusala yo vandaka ya mbote, yo yina Biblia ke tuba nde Yakobi vandaka “muntu ya kukonda kifu,” bangogo yina bo ke sadilaka sambu na kutubila bantu yina Nzambi ke ndimaka. (Kuy. 25:27) Luzingu na yandi ya mvimba, Yakobi pesaka mbandu ya mbote na dikanda ya Izraele yina ta basika na yandi.—Kuy. 35:9-12.

21. Mbandu ya batata ya mabuta ke longa beto nki na yina me tala lusambu ya bunkete?

²¹ Mbandu ya batata ya mabuta ke longa beto nki na yina me tala lusambu ya bunkete? Bonso bo, beto ke zinga na kati ya bantu, mu mbandu bantu ya mabuta na beto, yina lenda katula beto dikebi ya kukangama kaka na Yehowa. Sambu na kununga bupusi yai, beto fwete kumisa ngolo lukwikilu na beto na Yehowa mpi kundima nde bansiku na yandi kele mbote kibeni. Beto ke monisaka lukwikilu yai kana beto ke lemfukila Yehowa mpi ke pesa ntangu, ngolo, mpi bima na beto sambu na kusadila yandi. (Mat. 22:37-40; 1 Bak. 10:31) Yo ke pesa kibeni kikesa na kuzaba nde Yehowa ke tadilaka beto bonso bantu ya lunungu kana beto ke sambila yandi na ngolo na beto yonso, na mutindu yina yandi ke zolaka, mpi ti bikuma ya bunkete!—Tanga Yakobo 2:18-24.

22-24. Inki mutindu Nsiku monisaka mfunu ya makabu, ya muntu yina ke baka yo, mpi ya mutindu yina bana ya Izraele vandaka kutambika yo?

²² Yehowa pesaka bantekolo ya Yakobi mukanda ya Bansiku, sambu bo zaba mambu yina yandi vandaka kulomba bo na kusala. Kana bo lemfukila Yehowa, bo ta kuma ‘kima na yandi ya mfunu mingi’ mpi “dikanda ya santu.” (Kub. 19:5, 6) Tala mutindu Nsiku vandaka kumonisa bima iya yina kele mfunu na lusambu ya bunkete.

²³ Yehowa monisaka pwelele muntu yina fwete baka lusambu ya bana ya Izraele. Yandi tubaka nde: “Nge fwete vanda ve ti banzambi ya nkaka katula mono.” (Kub. 20:3-5) Yo vandaka kulomba nde makabu yina bo vandaka kupesa yandi kuvanda ya mbote kibeni. Mu mbandu, yo vandaka kulomba nde bambisi yina bo vandaka kutambika kuvanda ya mbote mpi ya kukonda kifu. (Levi 1:3; Kul. 15:21; fwanisa ti Malaki 1:6-8.) Balevi vandaka kubaka mambote ya makabu yina bantu vandaka kupesa Yehowa, ata mpidina  bo mpi vandaka kupesa makabu. Yo lombaka nde bo pesa makabu yina me katuka na “makabu yonso ya kuluta kitoko” ya bo pesaka bo. (Kut. 18:29) Na yina me tala mutindu yina bo vandaka kusambila, Yehowa songaka bana ya Izraele inki makabu bo fwete pesa yandi, na wapi, mpi nki mutindu bo fwete pesa yo. Nzambi pesaka bo bansiku kuluta 600 sambu yo twadisa bo, mpi yandi songaka bo nde: “Beno fwete sala ngolo na kusala kaka mutindu Yehowa Nzambi na beno me songa beno. Beno fwete baluka ve na diboko ya kitata to na diboko ya kimama.”—Kul. 5:32.

²⁴ Keti kisika yina bana ya Izraele vandaka kupesa makabu na bo vandaka kibeni mfunu? Ee. Yehowa songaka bansadi na yandi na kutunga nzo-tenta, mpi yo kumaka kisika ya lusambu ya bunkete. (Kub. 40:1-3, 29, 34) Na ntangu yina, bana ya Izraele yina vandaka kuzola nde Nzambi kundima makabu na bo, vandaka kunata yo na nzo-tenta. *—Kul. 12:17, 18.

25. Inki kima vandaka mfunu mingi na yina me tala makabu? Tendula.

²⁵ Kansi, kima vandaka mfunu mingi vandaka kikuma yina vandaka kupusa bana ya Izraele na kupesa makabu! Yo vandaka kulomba nde zola ya ngolo sambu na Yehowa mpi bansiku na yandi kupusa bo na kupesa yo. (Tanga Kulonga 6:4-6.) Ntangu bana ya Izraele vandaka kusambila Yehowa kaka zulu-zulu, yandi vandaka  kubuya makabu na bo. (Yez. 1:10-13) Yehowa monisaka na nzila ya profete Yezaya nde bantu ke kusaka yandi ve na lusambu ya zulu-zulu, yandi tubaka nde: “Bantu yai . . . ke kumisa mono kaka na bikobo, kansi ntima na bo kele ntama kibeni ti mono.”—Yez. 29:13.

26. Inki vandaka ntete mfunu ya tempelo yina Salomo tungaka?

²⁶ Bamvula mingi na nima, ntangu bana ya Izraele kumaka kuzinga na Ntoto ya Lusilu, ntotila Salomo tungaka kisika ya lusambu ya bunkete yina vandaka nene kibeni kuluta nzo-tenta. (1 Bant. 7:51; 2 Bans. 3:1, 6, 7) Ntete, Yehowa vandaka muntu yina vandaka kubaka makabu yina bo vandaka kupesa na tempelo yai. Salomo ti bantu na yandi pesaka makabu mingi ya mbote kibeni na mutindu yina Nsiku ya Nzambi vandaka kulomba. (1 Bant. 8:63) Ata mpidina, kima salaka nde Yehowa kundima lusambu yina bo vandaka kupesa na tempelo kele ve mbongo yina basikaka sambu na kutunga yo mpi mingi ya makabu yina bo pesaka. Kima vandaka mfunu vandaka kikuma yina pusaka bo na kupesa makabu. Salomo tubilaka kikuma yango ntangu bo kangulaka tempelo. Yandi tubaka nde: “Bika nde ntima na beno kuvanda ya mvimba na Yehowa Nzambi na beto na kutambulaka na bansiku na yandi mpi na kuzitisaka bantuma na yandi, mutindu yo kele bubu yai.”—1 Bant. 8:57-61.

27. Bantotila ya Izraele ti bantu na bo salaka nki, mpi nki Yehowa salaka?

²⁷ Diambu ya mawa kele nde bana ya Izraele landaka ve kuzitisa ndongisila yai ya mbote ya ntotila. Bo lungisaka ve diambu mosi to mambu mingi ya mfunu ya lusambu ya bunkete. Bantotila ya Izraele ti bantu na bo bikaka nde bantima na bo kubeba, bo vidisaka lukwikilu na Yehowa, mpi bo yambulaka bansiku na yandi. Mbala na mbala, Yehowa vandaka kutinda na zola yonso baprofete sambu na kusadisa bo mpi kukebisa bo na yina me tala bampasi yina mambu ya bo vandaka kusala lendaka kunatila bo. (Yer. 7:13-15, 23-26) Ezekiele, muntu ya kwikama mpi ya kuyituka, vandaka na kati ya baprofete yina. Yandi zingaka na nsungi ya mpasi na disolo ya lusambu ya bunkete.

28, 29. Inki mambu beto me zaba na yina me tala Ezekiele? (Tala lupangu “Ezekiele—Luzingu mpi Bilumbu na Yandi.”)

²⁸ Ezekiele zabaka mbote-mbote lusambu yina bantu vandaka kupesa na tempelo yina Salomo tungaka. Tata na yandi vandaka nganga-nzambi mpi ziku yandi vandaka kukwenda kusala na tempelo. (Ezek. 1:3) Ezekiele vandaka ti kileke ya kiese. Ntembe kele ve nde tata na yandi longaka yandi mambu ya me tala Yehowa mpi Nsiku. Ya kieleka, bo monaka “mukanda ya Nsiku” na tempelo na nsungi yina Ezekiele butukaka. * Mambu yina ntotila ya mbote Yoziasi waka simbaka ntima na yandi, yo yina yandi salaka diaka bikesa mingi sambu na kutomisa lusambu ya bunkete.—2 Bant. 22:8-13.

²⁹ Bonso bantu ya kwikama yina zingaka na ntwala na yandi, Ezekiele lungisaka mambu iya yina lusambu ya bunkete ke lombaka. Kana beto longuka mukanda ya Ezekiele, beto ta mona nde yandi sadilaka kaka Yehowa, yandi landaka kupesa yandi makabu ya  kuluta mbote, mpi salaka na bulemfu yonso mambu yina Yehowa vandaka kulomba yandi mpi na mutindu yina Nzambi vandaka kuzola. Lukwikilu ya ngolo pusaka Ezekiele na kusala mambu yai yonso. Kansi, bantu mingi yina zingaka na bilumbu na yandi vandaka ve kusala mutindu yai. Ntangu Ezekiele vandaka kuyela, yandi vandaka kuwa bambikudulu ya Yeremia, yina yantikaka kisalu na yandi na 647 N.T.B. mpi vandaka kukebisa na kikesa yonso bana ya Izraele na yina me tala lusambisu ya Yehowa.

30. (a) Bambikudulu yina Ezekiele sonikaka ke monisa nki? (b) Mbikudulu kele nki mpi nki mutindu beto fwete bakisa bambikudulu yina Ezekiele tubilaka? (Tala lupangu “Mutindu ya Kubakisa Bambikudulu ya Ezekiele.”)

³⁰ Mambu yina Ezekiele sonikaka na nsadisa ya mpeve santu ke monisa mutindu bansadi ya Nzambi yambulaka kibeni kusadila yandi. (Tanga Ezekiele 8:6.) Ntangu Yehowa yantikaka kupesa Yuda ndola, Ezekiele vandaka na kati ya bantu yina bo nataka na kimpika na Babilone. (2 Bant. 24:11-17) Ata bo nataka Ezekiele na kimpika, yo vandaka ve ndola yina Nzambi pesaka yandi. Yehowa pesaka yandi kisalu na kati ya bansadi na yandi yina bo nataka na kimpika. Bambona-meso mpi bambikudulu ya kuyituka yina Ezekiele sonikaka ke monisa mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete na Yeruzalemi. Kansi yo ke tubila mpi mambu mingi—yo ke monisa na ntwala mutindu nsuka-nsuka bo ta vutula mbote-mbote lusambu ya bunkete sambu na bantu yonso ya ke zolaka Yehowa.

31. Mukanda yai ta sadisa beto na kusala nki?

³¹ Na bitini ya ke landa ya mukanda yai, beto ta tadila na bunkufi mambu ya ke salamaka na zulu kisika yina Yehowa ke vandaka, beto ta mona mutindu bo bebisaka kibeni lusambu ya bunkete, mutindu Yehowa vutulaka lusambu ya bunkete mpi nwaninaka bansadi na yandi, mpi mutindu mambu ta vanda na bilumbu ke kwisa ntangu bantu yonso ta sambila Yehowa. Na kapu ya ke landa, beto ta tadila mbona-meso ya ntete yina Ezekiele sonikaka. Yo ke sadisa beto na kumona bunene ya Yehowa mpi kitini ya organizasio na yandi yina kele na zulu, mpi yo ke monisa sambu na nki Yehowa mpamba me fwana nde beto pesa yandi lusambu ya bunkete.