Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 6

“Kukuma Chineza Jino Hali Enu”

“Kukuma Chineza Jino Hali Enu”

EZEKELE 7:3

CHISHINA: Omu Yehova ateselemo upolofweto wakusopesa Yelusalema

1, 2. (a) Vyuma muka alingile Ezekele vize vyakomwesele vatu? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.) (b) Uno vyuma alingile vyemanyinyineko ika?

VAYULEYA vaze vapwile muufunge muMbavilone valikomokelele havyuma apwile nakulinga kapolofweto Ezekele. Ou kapolofweto atwamine haweluka chalumingo chamuundu chakuhona kuhanjika. Jino vakwavo vakasumukile nakatuka nakwingila muzuvo yenyi nakulisokelelamo. Kaha valikomokelele chikuma, nakushimbula chiku alovokele nakumbata kamenga nakuputuka kufunjikaho. Kahanjikile lizu numba limweko, oloze aputukile kaha kutunga kakembwe.—Ezeke. 3:10, 11, 15, 24-26; 4:1, 2.

2 Vatu vaze vakungulukile atela valikomokelele nakulihulisa ngwavo, ‘Uno vyuma kanevi vinakulumbununa ika?’ Mukuhita chalwola, vaYuleya vatachikijile jino ulumbunwiso wavyuma vize alingile kapolofweto Ezekele. Vyuma kana vyemanyinyineko ukalu naukasoloka uze naukasolola utenu waYehova wakwoloka. Uno wapwile ukalu muka? Kaha ukalu muka wejile hamuyachi waIsalele? Uno vaka-kulemesa Kalunga vamuchano makumbi ano navalinangulako ika kumujimbu kana?

“Mbata Kamenga . . . Mbata Tiliku . . . Mbata Poko yaMukwale”

3, 4. (a) Vinjikizo muka vitatu vyakusolola omwo Yehova mwakasopeselamo Yelusalema vize valwezele Ezekele alinge? (b) Uno Ezekele asolwele ngachilihi omu Yelusalema navakayihaka muchingombela?

3 Kafwe mu 613 B.C.E., Yehova alwezele Ezekele alinge vinjikizo vitatu vyakusolola omwo Yehova mwakasopeselamo Yelusalema. Vinjikizo kana vyapwile: kuhaka nganda muchingombela, luyando navakamona vatu munganda, nakunongesa nganda hamwe kaha navatu. * Tushimutwilenu jino kanawa havinjikizo kana.

4 Kuhaka Yelusalema muchingombela. Yehova alwezele Ezekele ngwenyi: “Mbata kamenga umuhake kumeso ove. . . . Yihake muchingombela.” (Tangenu Ezekele 4:1-3.) Uze kamenga emanyinyineko nganda yaYelusalema, kaha Ezekele emanyinyineko maswalale javaMbavilone vaze Yehova azachishile. Ezekele vamulwezele nawa atunge kakembwe kakandende, nakulundula mulundu, nakutunga nawa makina akupuzwisa kembwe nakuvijingilika kukamenga. Vyuma kana vyemanyinyineko vitwa vyajita vize navakazachisa vaka-Mbavilone hakujingilika nganda yaYelusalema nakuyinongesa. Hakusaka kusolola ngolo vapwile najo maswalale javaMbavilone, Ezekele vamulwezele ahake “chifwoyo chakwochela chafwelu” mukachi kenyi nanganda yize afunjikile hakamenga. Kaha vamulwezele ajike ‘meso enyi hali yize’ nganda. Vyuma kanevi alingile vyapwile “chinjikizo kuzuvo yaIsalele” chakusolola nge nakusoloka vyuma vize vatu kavashinganyekeleko. Yehova azachishile maswalale javaMbavilone mangana vahake Yelusalema muchingombela, nganda yize vamwene vatu jaKalunga kupwa yayilemu. Munganda kana mukiko mwapwile tembele yaKalunga.

5. Lumbununenu omu Ezekele asolwele vyuma navikasoloka kuvatu vamuYelusalema.

5 Vatu vamuYelusalema navamona luyando. Yehova alwezele Ezekele ngwenyi: “Mbata tiliku, nambale, namakunde amanene, namakunde eka, namasangu nasepelete [muyachi watiliku uze valiminenga].” Amulwezele ngwenyi: “Vikiko nawochanga jimbolo,” kaha “upezalisenga kulya chove, kaha mulyanga kulya chakulema jishekele 20 halikumbi.” Yehova jino ahanjikile ngwenyi: “Nangukehesa kulya chenu.” (Ezeke. 4:9-16) Omu Yehova alwezele Ezekele alinge vyuma kanevi, Ezekele kalifwanyishile kumaswalale vavaMbaviloneko, oloze alifwanyishile kuvatu vamuYelusalema. Vyuma alingile ou kapolofweto vyasolwele nge munganda namukapwa zala omu navakayihaka muchingombela. Halwola kana, vatu navakachika mbolo kuzachisa vyuma vyeka vize kavazachisa hakuchika mboloko, kusolola nge vatu navakalyanga kala chuma navakawana. Echi chasolwele nge vatu navakafwa zala chikuma mwomwo Ezekele ahanjikile kwijiva nge anakulweza vatu vamuYelusalema vosena, hakwamba ngwenyi: “Visemi . . . navakalya vana vavo, kaha vana nawa navakalya visemi javo.” Ngocho vatu vavavulu navakayanda mwomwo “[ya]mivwi yazala yakalombolombo,” kaha “navakahokama.”—Ezeke. 4:17; 5:10, 16.

6. (a) Vyuma muka vivali vize Ezekele alingililile halwola lwolumwe? (b) Uno Yehova hakulweza Ezekele “apezalise [jikambu nakujihandununa] mumikamo” chemanyinyineko ika?

6 Kunongesa Yelusalema hamwe kaha navatu. Halwola kanelu, Yehova alwezele Ezekele alinge vyuma vivali halwola lwolumwe. Chakavanga, Yehova amulwezele ngwenyi: “Mbata poko yamukwale yakuvambuka uyitenge yembe yakutewisa.” (Tangenu Ezekele 5:1, 2.) Livoko lyaEzekele lize lyakwachile yize poko yamukwale lyemanyinyineko livoko lyaYehova hakusopesa vatu vamuYelusalema kuzachisa maswalale vavaMbavilone. Chamuchivali, Yehova alwezele Ezekele alinge vyuma vize vyemanyinyineko ukalu navakamona vaYuleya. Amulwezele ngwenyi: “Teula jikambu jakumutwe wove nawevu wove.” Kuteula jikambu chemanyinyineko kulukuka vaYuleya nakuvajiha. Kaha nawa hakumulweza ‘ambate chipezaliso mangana apezalise jikambu nakujihandununa mumikamo’ chalumbunwine nge Yehova asopesele Yelusalema mujila yakutamo.

7. Mwomwo ika Yehova alwezelele Ezekele ahandunune jikambu mumikamo yitatu nakulinga vyuma vyakulisezaseza kumikamo kana?

 7 Mwomwo ika Yehova alwezelele Ezekele ahandunune jikambu jize atewile mumikamo yitatu, nakulinga vyuma vyakulisezaseza kweseka namukamo wajikambu? (Tangenu Ezekele 5:7-12.) Ezekele vamulwezele ochele mukamo umwe wajikambu “munganda” oku vatu vali nakumona. Echi chapwile chinjikizo chakusolola nge vatu vamwe munganda yaYelusalema navakafwila vene muze. Kaha mukamo ukwavo vamulwezele auvete napoko yamukwale “kujingulwisa nganda yosena,” echi chasolwele nge vatu vamwe muYelusalema navakavajihila kusali yanganda. Mukamo wamakumishilo vamulwezele awase mupeho, kulumbununa nge vatu vamwe navakachinyina kumafuchi akulisezaseza, oloze “poko yamukwale” ‘nayikavahangasana.’ Shikaho kala lifuchi navakachinyina, kaveshi kukawana mukingoko.

8. (a) Upolofweto waEzekele watwama nalutalililo muka? (b) Uno upolofweto ‘wajikambu’ jize Ezekele avungilile kuuvwalo wateselemo ngachilihi?

8 Upolofweto waEzekele walingishile vatu vapwenga nalutalililo. Kutalisa kujikambu jize atewile Ezekele, Yehova amulwezele ngwenyi: “Mbatako jikambu jimwe ujivungile kuuvwalo wove.” (Ezeke. 5:3) Mazu kana asolwele nge vaYuleya vamwe vaze navakachinyina kumafuchi eka navakayovoka. Vatu vamwe vaze vemanyinyineko uze ‘mukamo wajikambu’ navakapwa hamukana wavafunge vaze navakakinduluka muYelusalema hanyima yakutwama muufunge hamyaka 70. (Ezeke. 6:8, 9; 11:17) Uno upolofweto kana wateselemo tahi? Eyo. Omu mwahichile myaka yayivulu kufuma haze vatu vafumine muundungo muMbavilone, kapolofweto Hangai ahanjikile ngwenyi, vaYuleya vamwe vaze vachinyinyine kumafuchi akulisezaseza vakindulukile chikupu kuYelusalema. Vatu kana vapwile “vakulwane vaze vamwene zuvo yamwaka” chipwe ngwetu tembele yaSolomone. (Ezela 3:12; Hangai 2:1-3) Kulemesa chamuchano chakindulukile cheka ngana muze ashikile Yehova. Mukapetulu 9 natukashimutwila omu kulemesa chamuchano vachikindulwishile halwola kana.—Ezeke. 11:17-20.

Upolofweto Kana Watulweza Ika Kutalisa kuVyuma Navikasoloka Kulutwe?

9, 10. Vyuma vize alingile Ezekele vyatukafwa tushinganyeke haupolofweto muka wakulutwe?

9 Vyuma vize alingile Ezekele vyatukafwa tushinganyeke havyuma vyavilemu vyakulutwe vize vatushika muMazu aKalunga. Vyuma muka vene ovyo? Ngana muze chapwile kunganda yaYelusalema, Yehova mwakazachisa viyulo vyamukaye mangana vikalukuke mauka akwitava amakuli osena ahamavu. (Kuso. 17:16-18) Ngana muze kunongesa Yelusalema chapwile ‘chakulipwila,’ omu mukiko naluyando lwalunene najita yaAlamangetone navikapwa hivyuma vize kanda ‘visolokengaho’ lyehi.—Ezeke. 5:9; 7:5; Mateu 24:21.

10 Mazu aKalunga asolola nge, vatu vavavulu vamukwitava chamakuli kaveshi kukavajihako omu navakanongesa mauka akwitava chamakuli osena. Ngocho hakwivwa woma, ava vatu navakalinunga hamwe navatu veka vaze navakaya nakutonda vihela vyakuswamamo. (Zeka. 13:4-6; Kuso. 6:15-17) Vyuma navikasoloka kuvatu kana, vinakutwanukisa vyuma vyasolokele kuli vatu vamuYelusalema vaze vayovokele hakuvamwangila “mupeho” omu vanongesele nganda kana. Ngana muze tunashimutwila  mupalangalafu 7, numba tuhu vatu kana vayovokele hatando yayindende, oloze Yehova ambachile ‘poko yamukwale nakuvahangasana.’ (Ezeke. 5:2) Chochimwe nawa, kala chihela chize navakachinyina vaze navakayovoka omu navakalukuka kwitava chamakuli kaveshi kukayovoka kupoko yaYehova yamukwaleko. Navakavajiha hajita yaAlamangetone hamwe kaha navakwavo vaze vafwanyisa kuvapembe.—Ezeke. 7:4; Mateu 25:33, 41, 46; Kuso. 19:15, 18.

Katweshi ‘kukahanjika’ chipwe kwambulula cheka mujimbu wamwazako

11, 12. (a) Uno kutachikiza ulumbunwiso waupolofweto wakuhaka Yelusalema muchingombela nautukafwa tuzate ngachilihi mulimo wetu wakwambulula makumbi ano? (b) Vyuma muka navikalumuka kumulimo wetu wakwambulula?

11 Uno kutachikiza ulumbunwiso waupolofweto kana nachitukafwa tuzate ngachilihi mulimo wakwambulula najila twatela kuzachilamo mulimo kana? Twatela kuzata nangolo mangana tukafwe vatu vapwenga vangamba jaYehova. Mwomwo ika? Mwomwo lwola ‘lwakunangula vatu vakumafuchi osena vapwenga tumbaji’ lunakehe lyehi. (Mateu 28:19, 20; Ezeke. 33:14-16) Omu “mbwechi” (viyulo vyamukaye) nayikalukuka mauka akwitava chamakuli, katweshi kukambulula cheka mujimbu waulwiloko. (Ezeke. 7:10) Katweshi ‘kukahanjika’ cheka mujimbu wamwazako ngana muze Ezekele ahonene kuhanjika chipwe kwambulula mujimbu halwola lumwe. (Ezeke. 3:26, 27; 33:21, 22) Chikupu vene hanyima yakunongesa kwitava chamakuli, vatu “navakasakasaka vapolofweto vakavalweze chakumwenesa,” oloze kaveshi kukavalweza jindongi jakuvayovolako. (Ezeke. 7:26) Mwomwo lwola lwakuwana jindongi kana nakupwa nawa tumbaji twaKulishitu lunahichi lyehi.

12 Oloze mulimo wetu wakwambulula kaweshi kukakumako. Mwomwo ika? Mwomwo halwola lwaluyando lwalunene, natukaputuka kuvilika mujimbu wakusopesa uze naukapwa kwijiva nge vula yayinene yamalolwa. Mazu natukavilika nawakasolola nge kukuma chakano kaye kakuhuka chinapandama. Halwola kana katweshi kukambulula cheka mujimbu wamwazako oloze mujimbu wakusopesa kaha.—Kuso. 16:21.

“Talenu, Kukuma Chili Nakwiza!”

13. Mwomwo ika Yehova alwezelele Ezekele asavalile kuluhachi lwachilyo nakuchimoswe?

13 Ezekele ahanjikile mujila navakanongeselamo Yelusalema nalwola navakayinongesa. Yehova alwezele Ezekele asavalile kuluhachi lwachimoswe hamakumbi 390, kaha nawa asavalile kuluhachi lwachilyo hamakumbi 40. Likumbi hilikumbi lyemanyinyineko mwaka. (Tangenu Ezekele 4:4-6; Kula. 14:34) Ezekele hakulinga chuma kana hajola jimwe hakumbi hakumbi chemanyinyineko mwaka uvene vanongesele Yelusalema. Chasoloka nge yize myaka 390 valingilenga shili vaIsalele yaputukile mu 997 B.C.E., mwaka uze wangana wamiyachi 12 walipangunwine muvihanda vivali. (Vamya. 1, 12:12-20) Myaka 40 yize vaYuta valingilenga shili pamo yaputukile mu 647 B.C.E., mwaka uze Yelemiya vamutongwele kupwa kapolofweto mangana ahuhumune wangana waYuta chipwe ngwetu avilike mujimbu wakunongesa nganda kana. (Yele. 1:1, 2, 17-19; 19:3, 4) Yize myaka yosena yateselemo mu 607 B.C.E., mwaka uvene uze vanongesele Yelusalema ngana muze Yehova ahanjikilile chimweza. *

Uno Ezekele asolwele ngachilihi mwaka uvene vanongesele Yelusalema? (Talenu palangalafu 13)

14. (a) Ezekele alingile ika mangana asolole ngwenyi Yehova eji kulinganga vyuma halwola atongola? (b) Ika yalivangile kusoloka shimbu kanda vanongese Yelusalema?

14 Omu Ezekele vamulwezele vyamakumbi 390 namakumbi 40, pamo katachikijile kanawa mwaka uvene navakanongesa Yelusalemako. Chipwe ngocho, omu myaka yakunongesa nganda yapandamine, ahuhumwine vaYuleya mapapa kakavulu ngwenyi kusopesa chaYehova chinapandama. Avilikilenga ngwenyi: “Kukuma chineza jino hali enu.” (Tangenu Ezekele 7:3, 5-10.) Ezekele afwelelele ngwenyi Yehova mwatesamo jishiko jenyi halwola atongola. (Isa. 46:10) Ou kapolofweto apolofwetele nawa vyuma vize navikalivanga kusoloka shimbu kanda vanongese Yelusalema. Avilikile ngwenyi: “Nakukeza vihuli navihuli.” Mwomwo yavihuli kanevi, vyuma mulifuchi navikapihilako, vatwamina vamukwitava kaveshi kukazata mulimo wavo wakutwaminyina vatu javoko, kaha nawa vaka-kuyula kaveshi kukayula vatuko.—Ezeke. 7:11-13, 25-27.

Kuhaka nganda yaYelusalema muchingombela vachifwanyishile ‘kundeho vanahake halijiko’ (Talenu palangalafu 15)

15. Vyuma muka vyamuupolofweto waEzekele vize vyaputukile kutesamo kufuma mu 609 B.C.E.?

15 Omu mwahichile myaka yayindende kufuma haze Ezekele avilikile vyakunongesa Yelusalema, uze upolofweto waputukile kutesamo. Kuheta mu 609 B.C.E., Ezekele atambwile mujimbu ngwavo Yelusalema vanaputuka kuyilukuka. Halwola kana, vembile luneta lwakulweza vatu vosena mangana vakinge nganda yavo. Oloze ngana muze ahanjikilile chimweza Ezekele, “naumwe wauchi” ayile “kujita.” (Ezeke. 7:14) Vatu vamuYelusalema kavalikungulwile hamwe valwenga jita namaswalale javaMbavilone mangana vakinge nganda yavoko. VaYuleya vamwe vashinganyekele ngwavo Yehova mwavalwila. Vashinganyekele ngocho mwomwo hakavanga Yehova avakingile kuzachisa kangelo uze anongesele maswalale vavaAsulya vaze vasakile kulukuka Yelusalema. (Vamya. 2, 19:32) Oloze halwola kanelu, kakwapwile kangelo ejile nakuvakingako. Nakushimbula chiku, yize nganda vahakile muchingombela, yapwile kwijiva nge ‘ndeho vanahake halijiko,’ kaha vatu vamunganda vapwile kwijiva nge “jitumba janyama” jize vanahake mundeho kana. (Ezeke. 24:1-10) Omu mwahichile tukweji 18, Yelusalema vayinongesele.

“Lilunjikilenu Luheto Mwilu”

16. Chuma muka twatela kulinga mangana tusolole ngwetu twafwelela Yehova uze apwa muka-kulama lwola?

16 Vyuma muka natulinangula kuupolofweto kanou waEzekele? Uno walifwana namujimbu wamwaza uze tweji kwambululanga nomu veji kwakulangako vatu vaze tweji kwambulilanga tahi? Yehova asakula lwola mwakanongesa kwitava chamakuli kaha mwakalinga ngocho halwola atongola. (Petu. 2, 3:9, 10; Kuso. 7:1-3) Yetu katwatachikiza likumbi kanako. Oloze ngana mwaEzekele, nayetu tuli nakutwalaho kukavangiza jindongi jaYehova jakuhuhumuna vatu kuswakumwe hakwamba ngwetu: “Kukuma chineza jino hali enu.” Mwomwo ika twatela kuhuhumwina vatu kuswakumwe? Mangana tulinge ngana muze alingile Ezekele. * Vatu vavavulu vaze Ezekele alwezele vyakunongesa Yelusalema kavafwelelele mazu kanako. (Ezeke. 12:27, 28) Oloze mukuhita chalwola, vaYuleya vamwe vaze vapwile muufunge muMbavilone vetavilile mazu ahanjikile, kaha vakindulukile kulifuchi lyavo. (Isa. 49:8) Chochimwe nawa, vatu vavavulu makumbi ano veji kukananga ngwavo kano kaye kaveshi kukakanongesako. (Petu. 2, 3:3, 4) Chipwe ngocho, shimbu kanda utenu waKalunga wizenga, twatela kukafwa vatu vamichima yamwaza vawane jila yakuya kukuyoya.—Mateu 7:13, 14; Koli. 2, 6:2.

Numba tuhu vatu vamwe navakana kwivwilila, oloze twatela kutondatonda vatu vamichima yamwaza (Talenu palangalafu 16)

Mwomwo ika vatu vamuYelusalema ‘vambilile palata yavo mujijila’? (Talenu palangalafu 17)

17. Vyuma muka navikasoloka haluyando lwalunene?

17 Upolofweto waEzekele watwanukisa nawa nge omu navakafumbukila kwitava chamakuli, vatu vamujichachi kaveshi kukaya “kujita” mangana vakakinge mauka avoko. Omu navakatachikiza ngwavo kulomba chavo chakwamba ngwavo “Ove Mwata, Ove Mwata” kaveshi nakuchikumbululako, “navakalizuzukila nawoma,” kaha “muzuzu nawa naukavakwata.” (Ezeke. 7:3, 14, 17, 18; Mateu 7:21-23) Chuma cheka muka navakalinga? (Tangenu Ezekele 7:19-21.) Yehova ambile ngwenyi: “Palata yavo navakayimbila mujijila.” Chuma chize chasolokele kuvatu vamuYelusalema chikiko nachikasoloka nawa haluyando lwalunene. Halwola kana vatu navakatachikiza ngwavo jimbongo kajeshi kuvakingako.

18. Upolofweto waEzekele nautukafwa ngachilihi tuhake vyuma vyavilemu kulutwe?

18 Chuma muka tunalinangulako kuupolofweto kanou? Twatela kuhaka vyuma vyavilemu kulutwe mukuyoya chetu. Anukenu ngwenu, omu vatu vamuYelusalema vatachikijile ngwavo kalinwomu vavanongese hamwe kaha nanganda yavo, kaha nawa hakutachikiza ngwavo vikumba vyavo kavyeshi kuvayovolako, hakiko jino vaputukile kwalumunako vyuma vimwe mukuyoya chavo. Vambilile vikumba vyavo nakuya ‘nakusakasaka vapolofweto vavalweze chakumwenesa,’ oloze chaluvinda lwola lwakuvakafwa hilunahichi lyehi. (Ezeke. 7:26) Chochimwe nawa, nayetu tunatachikiza ngwetu kukuma chakano kaye kakuhuka chili hakamwihi. Shikaho kufwelela jishiko jaKalunga nachitukafwa tulinge vyuma vyavilemu mukuyoya chetu. Ngocho tuli nakufwila luheto lwakushipilitu luze lweji kunehanga nganyo yakwilila kaha nawa luze kaveshi kukambila ‘mujijilako.’—Tangenu Mateu 6:19-21, 24.

19. Mujimbu avilikile Ezekele watukafwa tulinge vyuma muka makumbi ano?

19 Kweseka navyuma tunalinangula, upolofweto waEzekele uze wahanjika hakunongesa Yelusalema watukafwa tulinge vyuma muka makumbi ano? Watukafwa tutachikize ngwetu lwola lunasaleko lwakukafwa vatu vapwenga vangamba jaKalunga lunakehe lyehi. Shikaho tweji kuzatanga mukwanguhwa tukafwe vatu vapwenga tumbaji. Tweji kuwahililanga chikuma hakumona vatu vamwaza michima navaputuka kulemesa Setu, Yehova. Chipwe ngocho, tweji kutwalangaho lika kwambulila vatu mujimbu wakuhuhumuna uze ambulwile Ezekele wakwamba ngwavo: “Kukuma chineza jino hali enu.” (Ezeke. 3:19, 21; 7:3) Oloze twafwelela lika muli Yehova nakuhaka kulemesa chamuchano kulutwe mukuyoya chetu.—Samu 52:7, 8; Vishi. 11:28; Mateu 6:33.

^ par. 3 Chinahase kupwa chakutamo kukukulula ngwetu Ezekele alingile vinjikizo vyosena kumeso avatu. Mwomwo ika? Mwomwo hakulinga vyuma vyakufwana nge kwocha mbolo nakumbata chiteli, Yehova amulwezele avilingile “kumeso avo.”Ezeke. 4:12; 12:7.

^ par. 13 Yehova asopesele wangana waYuta wamiyachi yivali hamwe kaha nawangana wavaIsalele wamiyachi likumi hakwitavisa Yelusalema vayinongese. (Yele. 11:17; Ezeke. 9:9, 10) Talenu mukanda waInsight on the Scriptures, Vol. 1, li. 462, hamutwe wakwamba ngwavo Chronology—From 997 B.C.E. to Desolation of Jerusalem.”

^ par. 16 Nyingililenu ngwenu mujimbu uze watwama mumukanda waEzekele 7:5-7, Yehova avulukilemo mazu akwamba ngwenyi “luli nakwiza,” “chili nakwiza,” “nachiza” “lunahete” mangana asolole kulema chamujimbu kana.