Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 7

Vaka-Mafuchi “Navakatachikiza Ngwavo Ami Yami Yehova”

Vaka-Mafuchi “Navakatachikiza Ngwavo Ami Yami Yehova”

EZEKELE 25:17

CHISHINA: Vyuma natulinangula kuli vaIsalele omu valikachile namafuchi aze apihishilenga lijina lyaYehova

1, 2. (a) Uno vaIsalele vapwile ngachilihi kwijiva nge mukoko uze vanajingilika kutungunge? (b) Ika valingilenga vaIsalele navamyangana javo?

HAMYAKA yayivulu vaIsalele vapwile kwijiva nge mukoko uze vanajingilika kutungunge. VaAmone, navaMowave navaka-Etome vaze vavevwishilenga woma vatwaminenga kungiza yakumututuko walifuchi lyavaIsalele. Kaha vaFwilishite vaze vapwilenga vaka-kole javaIsalele hatando yayisuku vatwaminenga kungiza yakumulauko. Kaha kunote kwapwilenga nganda yaTule, yize yapwile naluheto, muze vatu vasekasanyinenga chikuma. Kusulo kukiko kwapwililile lifuchi lyaEjipitu lize vayulilenga kuli mwangana Fwalo uze vamwenenga kupwa nge kalunga.

2 Yehova akingilenga vaIsalele kuli vaka-kole javo omu vapendaminyinenga hali ikiye. Oloze chaluvinda, vaIsalele navamyangana javo vetavililenga vaka-mafuchi vaze vavajingilikile vavahungumwise. Chakutalilaho, mwangana Ahave alikangile kuli Yehova hakwitavila vakwavo vamuhungumwise. Ou mwangana ayulilenga wangana wavaIsalele wamiyachi likumi halwola luze Mwangana Yehoshafwate apwile nakuyula muYuta. Ahave ambachile mwana mwangana wavaShitone. Mwangana kana ikiye ayulilenga nganda yaTule yaluheto. Ou mwana mwangana apwile ikiye Yezevele. Akundwijilenga chikuma kulemesa Mbale muIsalele kaha atangwile nalunga lyenyi vapihise kulemesa chamuchano.—Vamya. 1, 16:30-33; 18:4, 19.

3, 4. (a) Vyuma muka aputukile kuhanjika Ezekele omu maswalale vaputukile kuhaka Lifuchi lyaLushiko muchingombela? (b) Vihula muka natushimutwila?

3 Yehova ahuhumwinenga vatu jenyi ngwenyi nge navakalikanga kuli ikiye, navakamona ukalu. Oloze kutwala muze avechelelele mwomwo vatwalileho lika kulikanga. (Yele. 21:7, 10; Ezeke. 5:7-9) Kuheta mu 609 B.C.E., maswalale javaMbavilone vayile cheka muLifuchi lyaLushiko halwola lwamuchitatu. Mwahichile myaka kafwe 10 kufuma halwola vayile nakulukuka lifuchi kana. Oloze halwola kanelu lwamuchitatu, vayile jino nakupuzula jikembwe jaYelusalema nakunongesa vosena vaze valikangile kuli mwangana Nevukataneza. Upolofweto waEzekele waputukile kutesamo omu maswalale vaputukile kuhaka Lifuchi lyaLushiko muchingombela. Ngocho Ezekele aputukile jino kuhanjika havyuma navikasoloka kumafuchi aze ajingilikile Lifuchi lyaLushiko.

Vaka-mafuchi vaze veji kusaulanga lijina lyaYehova navakavanongesa

4 Yehova alwezele Ezekele ngwenyi vaka-kole javaYuta navakawahilila omu navakanongesa Yelusalema, kaha navakayanjisa vaze navakasalaho. Kaha nawa amulwezele ngwenyi, mafuchi aze asawilenga lijina lyenyi nakuyanjisa vatu jenyi chipwe kuvahungumwisa navakiko navakavazangamisa. Vyuma muka natulinangula kuli vaIsalele omu valikachile namafuchi kana? Kaha upolofweto waEzekele uze wahanjika hakuzangamisa awa mafuchi watukafwa ngachilihi tupwenga nalutalililo?

VaIsalele ‘Vavasawilenga’ Kuli Vausoko Wavo

5, 6. Usoko muka wapwile mukachi kavaAmone navaIsalele?

5 VaAmone, navaMowave navaEtome vapwile vausoko javaIsalele. Numba tuhu vakakuluka javo vapwile vamutanga yimwe navaIsalele, kaha nawa vatwaminenga hamwe hatando yayisuku, oloze ava vatu vemanyinyinenga nakole vatu jaKalunga ‘nakuvasaula.’—Ezeke. 25:6.

6 Achishinganyekenu hali vaAmone. Ava vatu vafumine kutanga yaLote kuhichila muli mwanenyi wapwevo wakanyike. Kaha Lote apwile muhya waApalahama. (Kupu. 19:38) VaAmone vahanjikilenga lilimi lize lyalifwanyineko nachiHepeleu lize vaIsalele pamo vevwishishilenga. Hakuwana nge ava vatu vapwile muusoko wavo, ngocho Yehova alwezele vaIsalele ngwenyi kavatelelele kulwa jita navaAmoneko. (Lushi. 2:19) Chaluvinda, mumakumbi avaka-kuyula, vaAmone vakundwijile Mwangana wavaMowave Engelone, hakuyanjisa vaIsalele. (Kuyu. 3:12-15, 27-30) Kufumaho, omu Saulu apwile mwangana, vaAmone valukukile vaIsalele. (Samwe. 1, 11:1-4) Kaha nawa, halwola Yehoshafwate apwile Mwangana, vaAmone valifutwile hamwe navaMowave nakulukuka Lifuchi lyaLushiko.—Miji. 2, 20:1, 2.

7. Vyuma muka vyavipi valingilenga vaMowave kuli vausoko wavo vaIsalele?

7 VaMowave navakiko vafumine kutanga yaLote, kuhichila muli mwanenyi wapwevo wamukulwane. (Kupu. 19:36, 37) Yehova alwezele vaIsalele ngwenyi kavatelele kulwa jita navaMowaveko. (Lushi. 2:9) Oloze vaMowave kavalingile mwalikoji kuli vaIsaleleko. Muchishishisa chakukafwa vausoko wavo vaze vafumine muundungo muEjipitu, vakiko vafwililile kuvahonesa kwingila muLifuchi lyaLushiko. Mwangana wavaMowave Mbalaka akambile Mbalame nakumulweza mazu atela kuhanjika hakwangula vaIsalele, kaha Mbalame alingishile malunga vavaIsalele valinge ujila nakulemesa nawa makombelo. (Kula. 22:1-8; 25:1-9; Kuso. 2:14) VaMowave vatwalileho lika kuyanjisa ava vausoko wavo palanga nakumakumbi aEzekele.—Vamya. 2, 24:1, 2.

8. Mwomwo ika Yehova ahanjikilile ngwenyi vaEtome vapwile vandumbu javaIsalele, kaha vyuma muka valingilenga vaEtome?

8 VaEtome vafumine mutanga yaEsau, yaya yaYakova. Usoko wapwile mukachi kavaIsalele navaEtome wapwile waunene chikuma, echi chikiko chalingishile Yehova ahanjike kutalisa kuli vaEtome ngwenyi vapwa vandumbu javaIsalele. (Lushi. 2:1-5; 23:7, 8) Chipwe ngocho, vaEtome vahungilenga vaIsalele kufuma vene halwola luze vasokokele muundungo muEjipitu swi nakulwola vanongesele Yelusalema mu 607 B.C.E. (Kula. 20:14, 18; Ezeke. 25:12) Halwola kana vaEtome vawahilililenga omu vayanjishilenga vaIsalele nakukolezeza vaMbavilone vanongese Yelusalema. Kaha nawa vakwachilenga vaIsalele vaze vapwilenga nakuchina nakuvahana kuli vaka-kole javo.—Samu 137:7; Ova. 11, 14.

9, 10. (a) Chuma muka chasolokele kulifuchi lyaAmone, naMowave naEtome? (b) Vyakutalilaho muka vize vyasolola nge vatu vamwe vamumafuchi kana kavahungilenga vaIsaleleko?

9 Yehova avulukile ukalu navakamona vausoko javaIsalele vaze vapwilenga nakuyanjisa vatu jenyi. Ambile ngwenyi: ‘Nangukamuhana Amone kupwa luheto lwavatu vakuMututuko mangana vaAmone vakahone kukavanuka cheka muli vaka-mafuchi.’ Ambile nawa ngwenyi: “Nanguzangamisa Mowave, kaha navakatachikiza ngwavo ami yami Yehova.” (Ezeke. 25:10, 11) Omu mwahichile myaka kafwe 5 kufuma haze vanongesele Yelusalema, ou upolofweto waputukile kutesamo omu vaMbavilone vafungulwile lifuchi lyaAmone naMowave. Yehova ahanjikile kutalisa kulifuchi lyaEtome ngwenyi, ‘nangukajiha vatu navimuna’ kaha lifuchi kana ‘nalikapwa ngundu.’ (Ezeke. 25:13) Ngana muze ahanjikile Yehova, lifuchi lyaAmone, naMowave naEtome kawapwileko chekako.—Yele. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18.

10 Chipwe ngocho, vatu vamwe vamumafuchi kana kavahungilenga vatu jaKalungako. Chakutalilaho, Zeleke kaAmone naIchima kaMowave vavalavililile hamukana wamalunga vaka-kwasa jita vangolo vaMwangana Ndavichi. (Miji. 1, 11:26, 39, 46; 12:1) Kaha Lute kaMowave apwile ngamba yaYehova wakushishika.—Lute 1:4, 16, 17.

Kanda kulinganga vyuma vize vyalimbalaka najishimbi jaYehovako

11. Vishina muka natulinangula kuli vaIsalele omu valikachilenga nalifuchi lyaAmone, naMowave naEtome?

11 Vishina muka natulinangula kuli vaIsalele omu valikachilenga nawaze mafuchi tunavuluka? Omu vaIsalele vetavilile vatu vamumafuchi kana vavahungumwise vazane mukulemesa chamakuli, chavalingishile navakiko vaputuke kulemesa Mbale wakuPeyole uze apwile kalunga kavaMowave, nakulemesa nawa Moleke, kalunga kavaAmone. (Kula. 25:1-3; Vamya. 1, 11:7) Chuma kana chinahase kusoloka nakuli etu. Vanahase kutushinyinyika kuli vausoko wetu vaze kavapwa Vinjihoko mangana tulinge vyuma vize vyalimbalaka najishimbi jaYehova. Chakutalilaho, kaveshi kuhasa kutachikiza ovyo tweji kukanyinanga kwazana muchilika chaIshita, nakulihana mawana haKulisimasi chipwe kuhona kwazana muvilika vyeka vize vyapandama kukwitava chamakuliko. Vanahase kutumbembejeka mangana tulingenga vyuma kana. Chapwa chachilemu chikuma kuhona kwitavila vausoko wetu vatushinyinyike tulinge vyuma vyakuhenga. Mujimbu wavaIsalele wasolola nge katwatela kulinga tuvyuma twatundende tuze twalimbalaka najishimbi jaYehovako mwomwo tunahase kujiha usoko wetu naikiye.

12, 13. Ukalu muka tunahase kumona, kaha vyuma muka vyamwaza navifumamo kachi nge natutwalaho lika kupwa vakushishika?

12 Tunahase kulinangula chishina chikwavo kuli vaIsalele vaze vayanjishilenga kuli vaAmone, navaMowave navaEtome. Chishina kana shina echi: Vanahase kutufumbukila kuli vaka-tanga yetu vaze kavapwa Vinjihoko. Yesu ahanjikile ngwenyi, shimbu jimwe mujimbu tweji kwambululanga unahase kuneha “chihandwa muli mwana walunga naise, namuli mwana wapwevo nanaye.” (Mateu 10:35, 36) Yehova alwezele vaIsalele ngwenyi kavatela kuzunga navausoko wavoko. Shikaho nayetu katwatela kuzunga navaka-tanga yetu vaze kavapwa Vinjihoko nge vanatufumbukila. Chipwe ngocho, katwatela kulikomokelako nge vausoko wetu navatufumbukila.—Chimo. 2, 3:12.

13 Numba tuhu vausoko wetu kaveshi kutufumbukila hatoma mangana tuhone kulemesa Yehovako, oloze twatela kuzangama kuchina navatuhonesa kuzachila Yehova. Mwomwo ika? Mwomwo Yehova kaha ikiye twatela kuzanga chikuma mukuyoya chetu. (Tangenu Mateu 10:37.) Kaha nawa nge natupwa lika vakushishika kuli Yehova, kaha chinahase kulingisa vausoko wetu vamwe vetavile muchano ngana muze alingile Zeleke, naIchima naLute. (Chimo. 1, 4:16) Kaha navakiko navalivwisa kuwaha kuzachila Kalunga umwe kaha wamuchano uze mwavasolwelanga zangi nakuvakinga.

Vaka-Kole jaYehova ‘Vavazangamishile Chikuma’

14, 15. Uno vaFwilishite vatwaminenga ngachilihi navaIsalele?

14 VaFwilishite vafumine kulitungu lyaKelete nakuya nakutunga kulifuchi lyaKanane. Kufumaho Yehova ashikile kukahana lifuchi kana kuli Apalahama navana venyi. Shikaho Apalahama naIsaka vatwaminenga mulifuchi limwe navaFwilishite. (Kupu. 21:29-32; 26:1) Halwola luze vaIsalele vayile muLifuchi lyaLushiko, vawanyine vaFwilishite vanapu lyehi muyachi waunene kaha nawa vaka-kwasa jita vangolo. VaFwilishite valemeselenga tulunga vamakuli vakufwana nge Mbale-zevuve naNdangone. (Samwe. 1, 5:1-4; Vamya. 2, 1:2, 3) Shimbu jimwe navaIsalele valemeselenga tulunga kana.—Kuyu. 10:6.

15 Hakuwana nge vaIsalele kavapwile vakushishika kuli Yehovako, ngocho Yehova etavishile vaFwilishite vavayanjise hamyaka yayivulu. (Kuyu. 10:7, 8; Ezeke. 25:15) VaFwilishite vatungililile vaIsalele jishimbi jajikalu kukavangiza * kaha vaIsalele vavavulu vavajihilenga. (Samwe. 1, 4:10) Oloze Yehova akingilenga vaIsalele omu vapihilile nakwalumuka nakukinduluka kuli ikiye. Atongwele malunga vakufwana nge Samasone, naSaulu naNdavichi mangana valwile vatu jenyi. (Kuyu. 13:5, 24; Samwe. 1, 9:15-17; 18:6, 7) Ngana muze apolofwetele Ezekele, vaFwilishite ‘vavazangamishile chikuma’ omu vavalukukile kuli vaMbavilone navaHelase.—Ezeke. 25:15-17.

16, 17. Vishina muka natulinangula kuli vaIsalele omu vatwaminenga hamwe navaFwilishite?

16 Vishina muka natulinangula kuli vaIsalele omu vatwaminenga hamwe navaFwilishite? Vangamba jaYehova makumbi ano vanavafumbukilanga kumafuchi amwe angolo chikuma. Oloze katweshi ngana mwavaIsaleleko mwomwo etu tweji kutwalangaho lika kupwa vakushishika kuli Yehova chamokomoko nakutufumbukila. Shimbu jimwe vaka-kole jetu vanahase kutuhonesa kuzachila Kalunga. Chakutalilaho, kukuputuka chalikulukaji lyamyaka lyakusokesa 20, fulumende yaUnited States yakanyishile mulimo waVinjiho jaYehova. Valingile ngocho hakumbata vaze vapwile nakutwaminyina eli liuka nakuvatwala mukamenga hamyaka yayivulu. Kaha hajita yakaye yamuchivali, chiyulo chaNazi muGermany chafwililile kulalisa Vinjiho jaYehova. Vamwe vavatwalilenga mutumenga, kaha veka vavajihilenga. Kufuma hajita kana, chiyulo chaSoviet Union nachikiko chafwililile kulalisa Vinjiho jaYehova hakuvatwala mutumenga nakuvihela vyeka vyakwakusuku.

17 Jifulumende jinahase kutwalaho kukanyisa mulimo wetu wakwambulula, nakututwala mutumenga chipwe vene kutujiha. Kutala ukalu kana watela kutulingisa twivwenga woma chipwe kuzeya kushipilitu tahi? Nduma. Yehova mwatwalangaho lika kukinga vatu jenyi vakushishika. (Tangenu Mateu 10:28-31.) Tuli nakumona omu jifulumende jangolo jaukenya vali nakujifumisako, oloze vatu jaYehova vali nakuvulilako lika. Kalinwomu jifulumende javatu josena vajinongese kuli Yehova ngana muze alingile kuli vaFwilishite kaha najikatachikiza Yehova. Kaha jifulumende kana kajeshi kukapwako chekako ngana muze chapwile kuli vaFwilishite.

‘Luheto Lwenyi Lwaluvulu’ Kalwamukingileko

18. Mulimo muka vazachilenga vatu munganda yaTule?

18 Nganda yaTule * yakushikulu yapwile hinganda yimwe muze mwapwile kusekasana chachinene chikuma mukaye. Kumulauko walifuchi lyaTule, kwapwilenga mato amavulu aze vazachishilenga vaka-kusekasana hakuzauka Kalungalwiji waMendetelenya. Kaha kumututuko, kwapwilenga mikwakwa yayivulu yakuya kumafuchi eka akwakusuku yize vazachishilenga hakusekasana. Hamyaka yayivulu eyi nganda yapwile naluheto lwaluvulu mwomwo yakusekasana namafuchi kana awa akwakusuku. Vaka-kusekasana navaka-kulandulula vamuTule vapwile naluheto lwaluvulu ngocho valimwenenga kupwa vilolo.—Isa. 23:8.

19, 20. Chihandwa muka chapwile hali vatu vamuTule navaNgiveyone?

19 Muchiyulo chaNdavichi naSolomone, vaIsalele vasekasanyinenga navatu vamuTule. Kaha vahanyinenga vaIsalele vyakutungisa nakutuma nawa vitotombwe mangana vakafwe kutunga nganda yaNdavichi natembele yaSolomone. (Miji. 2, 2:1, 3, 7-16) Halwola kanelu, vaIsalele vapwile vakushishika kuli Yehova. (Vamya. 1, 3:10-12; 10:4-9) Shikaho chapwile chachashi chikuma kuli vatu vamuTule kutachikiza kulemesa chamuchano, nakwijiva Yehova nakunganyala nawa hakuzachila Kalunga wamuchano.

20 Oloze chaluvinda vatu vamuTule vahakilenga kaha mangana kuluheto. Kavakavangijile chakutalilaho chamwaza chavatu vamuNgiveyone yize yapwile nganda yayinene muKananeko. Vatu kana vevwile kaha milimo yakukomwesa azachile Yehova nakuvalingisa vapwenga vangamba jenyi. (Yoshu. 9:2, 3, 22–10:2) Oloze vatu vamuTule vafumbukililenga vatu jaYehova nakulanjisa vamwe muundungo.—Samu 83:2, 7; Yowe. 3:4, 6; Amo. 1:9.

Katwatela kumona luheto kupwa nge kembwe yakukolako

21, 22. Ika yasolokele kunganda yaTule, kaha mwomwo ika?

21 Yehova alwezele Ezekele alweze vatu vamuTule ngwenyi: “Ove Tule, ngunakwimanyina nakole, kaha nangukunehela vatu vakumafuchi amavulu, ngana muze kalungalwiji eji kunehanga makimba. Navapuzula jikembwe jove, nakushiula tuposhi twove, nakukonga mavu ove mangana usale nge lilolwa lyakuvyakuma lili hatoma.” (Ezeke. 26:1-5) Vaka-Tule vashinganyekele ngwavo navapwa vakukingiwa mwomwo vafwelelele muluheto lwavo kaha nawa vatungilile nganda halitungu nakuhakako jikembwe jakukola jize japwile jajisuku jimita 46. Vatelelele kukavangiza mazu akuhuhumuna ahanjikile Solomone akwamba ngwenyi: “Muka-luheto namono vikumba vyenyi nge nganda yakujingulwisa kembwe. Navimono kupwa nge kembwe yakukola.”—Vishi. 18:11.

22 Upolofweto waEzekele wateselemo omu vaMbavilone navaHelase valukukile nganda yaTule. Ngocho vatu vamuTule vamwene jino ngwavo luheto vapwile nalwo najikembwe jakukola kavyeshi kuhasa kuvakingako. Hanyima yakunongesa Yelusalema, vaMbavilone vahakile Tule muchingombela hamyaka 13. (Ezeke. 29:17, 18) Kaha kuheta mu 332 B.C.E., Alekesande Wamunene ateselemo upolofweto wosena waEzekele wakutalisa kuTule. * Maswalale vambachile vyuma venyekele munganda, kaha vambachile malolwa, namitondo, nakuvishindumwina mumeya nakutunga jino chau chakuya hanganda yaTule yapwile halitungu. (Ezeke. 26:4, 12) Omu vahetele haze halitungu Alekesande namaswalale jenyi vapuzwile jikembwe, nakupupa nganda, nakujiha maswalale navatu vamuchivulu nakulanjisa nawa vatu vavavulu muundungo. Echi chalingishile vaka-Tule vatachikize ngwavo kupwa ‘naluheto lwaluvulu’ kacheshi kukinga vatuko shina Yehova kaha.—Ezeke. 27:33, 34.

Numba tuhu Tule yasolokele kwijiva nge yakukingiwa, oloze vayinongesele ngana muze ahanjikile chimweza Ezekele (Talenu palangalafu 22)

23. Chishina muka natulinangula kuli vatu vamuTule?

23 Chishina muka natulinangula kuli vakaTule? Katwatela kwechelela ‘luheto luze lwatwama nangolo’ lutulingise tufwelele chikuma muvikumba kwijiva nge kembwe yakukolako. (Mateu 13:22) Katweshi “kuhasa kuzachila Kalunga naLuheto hamweko.” (Tangenu Mateu 6:24.) Vaze veji kuzachilanga Yehova namyono yavo yosena vakiko kaha vapwa vakukingiwa. (Mateu 6:31-33; Yowa. 10:27-29) Upolofweto wosena uze wahanjika hakukuma chakano kaye naukatesamo ngana muze wateselemo upolofweto wakunongesa Tule. Halwola kana vatu vaze veji kufwelelanga muluheto navakatachikiza ngwavo ou ikiye Yehova, omu mwakenyeka milimo yakusekasana yosena yamuno mukaye.

Lifuchi lyaNgolo Lyapwile “Nge Lihongo”

24-26. (a) Mwomwo ika Yehova avulukilile lifuchi lyaEjipitu ngwenyi “lihongo”? (b) Mwangana Zetekiya ahonene kukavangiza ngachilihi jindongi jaYehova, kaha ukalu muka wafuminemo?

24 Shimbu kanda Yosefwe apwengako, nakuheta kulwola luze vaka-Mbavilone vahakile Yelusalema muchingombela, lifuchi lyaEjipitu likiko lyayulilenga Lifuchi lyaLushiko lyosena. Hakuwana nge lifuchi kana lyayulile hamyaka yayivulu, ngocho lyapwile kwijiva nge mutondo uze unatwame myaka yayivulu. Oloze Yehova amwene lifuchi kana kupwa lyakuhehela ngana ‘mwalihongo.’—Ezeke. 29:6.

25 Mwangana wakulikanga Zetekiya katachikijile ngwenyi Ejipitu lyapwile lifuchi lyakuhehelako. Yehova alwezele Zetekiya kuhichila muli kapolofweto Yelemiya ngwenyi, atelele kuliluula kuli mwangana waMbavilone. (Yele. 27:12) Zetekiya alishingile mulijina lyaYehova ngwenyi keshi kukalikanga kuli Nevukatanezako. Oloze kakavangijile jindongi jaYehovako mwomwo ahokwele lushiko alishikile naNevukataneza, nakuya kuli vaEjipitu mangana vamukafwe alwenga jita navaMbavilone. (Miji. 2, 36:13; Ezeke. 17:12-20) Oloze chaluvinda, vaIsalele vaze vafwelelele halifuchi lyangolo lyaEjipitu vamwene ukalu waunene. (Ezeke. 29:7) Lifuchi lyaEjipitu lyapwile nangolo chikuma kwijiva nge “kanyama wamunene wamukalungalwiji.” (Ezeke. 29:3, 4) Oloze Yehova ambile ngwenyi mwazangamisa lifuchi kana ngana muze vaka-kuta vaishi vajihilenga vangandu mukalwiji Nyile hakuzachisa malovo. Shikaho Yehova mwakahaka malovo mujimbangi jaEjipitu nakumuzambula mangana amunongese. Alingile chuma kana omu atumine vaka-Mbavilone vafungulule lifuchi kana.—Ezeke. 29:9-12, 19.

26 Vyuma muka vyasolokele kuli Zetekiya hakuhona kupwa wakushishika? Hakuwana nge Zetekiya alikangile kuli Yehova, Ezekele ahanjikile chimweza ngwenyi ou ‘mwata wakuhuka’ navakamutambula muchama kaha chiyulo chenyi nachikakuma. Chipwe ngocho Ezekele ambulwile nawa mujimbu walutalililo. (Ezeke. 21:25-27) Yehova amulwezele ahanjike chimweza ngwenyi mutu wakutanga yawangana waNdavichi uze “vahana lisesa” ikiye mwakaswana hawangana kana. Mukapetulu nakavangizaho natukatachikiza mutu kana.

27. Chishina muka natulinangula kuli vaIsalele omu valikachile navaEjipitu?

27 Chishina muka natulinangula kuli vaIsalele omu valikachile navaEjipitu? Vangamba jaYehova makumbi ano kavatela kufwelela muviyulo vyavatu vyamapolitiki nakushinganyeka ngwavo pamo viyulo kana vinahase kuneha mukingo wamwenemweneko. Navyuma natushinganyekanga vyatela kutusolola nge katwapwa ‘vaka-kayeko.’ (Yowa. 15:19; Yako. 4:4) Viyulo vyamapolitiki vinahase kusoloka kupwa vyangolo, oloze ngana muze chapwile kulifuchi lyaEjipitu, viyulo kana vyapwa vyakuhehela ngana mwalihongo. Nachipwa chakuhenga chikuma kufwelela mungolo javatu nakuhona kufwelela mwata wakulitulaho uze atengele vyuma vyosena.—Tangenu Samu 146:3-6.

Numba tuli kwauka wetu katwatela kukundwizanga mapolitikiko (Talenu palangalafu 27)

Vaka-Mafuchi “Navakatachikiza”

28-30. Mujila muka vaka-mafuchi ‘navakatachikijilamo’ Yehova, kaha etu twamutachikiza ngachilihi?

28 Mumukanda waEzekele wosena, Yehova avulukamo mazu akwamba ngwenyi vaka-mafuchi “navakatachikiza ngwavo ami yami Yehova” mapapa kakavulu. (Ezeke. 25:17) Mazu kana ateselemo kushikulu omu Yehova asopesele vaka-kole javatu jenyi vosena. Oloze mazu kana anakutesamo namakumbi ano. Mujila muka?

29 Ngana muze chapwile kuvatu jaKalunga kunyima, nayetu nawa vatujingilika kumafuchi aze atumona kupwa vakuhona kukingiwa ngana mwamukoko uze vanajingilika kutungunge. (Ezeke. 38:10-13) Nganomu natushimutwila muKapetulu 17 na 18, kalinwomu vaka-mafuchi valukuke vatu jaKalunga. Oloze omu navakalinga chuma kana hakiko navakamona kanawa ngolo atwama najo Yehova. Kaha navakatachikiza ngwavo Yehova ikiye kaha mwata wakulitulaho omu mwakavanongesa hajita yaAlamangetone.—Kuso. 16:16; 19:17-21.

30 Oloze etu vangamba jenyi mwakatukinga nakutukisula. Mwomwo ika? Mwomwo tuli nakusolola ngwetu tunamutachikiza, nakumufwelela, nakumwononoka nakumulemesa mujila yamuchano.—Tangenu Ezekele 28:26.

^ par. 15 Chakutalilaho, vaFwilishite kavetavishile vaIsalele vapwenga nafuli numba umweko. Shikaho vaIsalele vayilenga kuli vaFwilishite mangana vakavasambwile vinoma vyavo vyakuzachisa hakulima, kaha vavafweteselenga jimbongo jakuta mundando yize mwazachila mutu hamakumbi atatu nakuzombokaho.—Samwe. 1, 13:19-22.

^ par. 18 Chasoloka nge nganda yaTule vayitungilile hachihela chamalolwa kwakamwihi nakalwiji, jikilomita kafwe 50 kunote yaPili Kalamele. Kufumaho nganda kana vayitohwesele mwomwo vatungililileko nganda yayinene chikuma. Nganda kana vayivulukilenga ngwavo Sur, kulumbununa “Malolwa.”

^ par. 22 Isaya, naYelemiya, naYowele, naAmose naZekaliya navakiko vahanjikile upolofweto wakutalisa kukunongesa Tule, kaha wateselemo.—Isa. 23:1-8; Yele. 25:15, 22, 27; Yowe. 3:4; Amo. 1:10; Zeka. 9:3, 4.