Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 7

Naciones “yachanqanku noqa Jehová Dios kasqayta”

Naciones “yachanqanku noqa Jehová Dios kasqayta”

EZEQUIEL 25:17

KAYTA YACHAKUSUN: Israelitas Diospa sutinta pisipaj qhawaj nacioneswan kausakusqankumanta.

1, 2. 1) ¿Imajtintaj nisunman Israel nación atojkunawan muyurisqa ovejita jina kasqanta? (Qallariypi kaj dibujota qhawariy). 2) ¿Imatataj israelitas, reyesninkupis kutin kutita ruwarqanku?

 ISRAELQA may chhika watasta atojkunawan muyurisqa ovejitaman rijchʼakorqa. Inti llojsimuy ladopeqa ammonitas, moabitas, edomitas kasharqanku, paykunataj israelitaspa enemigosninku karqanku. Inti yaykuy ladopitaj filisteos kasharqanku, unaymantañataj israelitaspa enemigosninku karqanku. Norte ladopitaj Tiro llajta kasharqa, chay llajtaqa comerciantespa llajtan karqa, may qhapaj, atiyniyojtaj. Sur ladopitaj Egipto nación kasharqa, faraonpa kamachiyninpi. Paytaqa diosta jina qhawaj kanku.

2 Israelitas Jehovapi atienekojtinkoqa, Jehová paykunata enemigosninkumanta jarkʼaj. Jinapis israelitas, reyesninkupis kutin kutita Diosta yupaychayninkupi mana ruwanasta ruwarqanku qayllankupi naciones jina. Rey Achabqa waj reyespa munayninkuta ruwaj, manchachikojtaj. Rey Jehosafat Judá nacionta kamachishajtin, nisqan ruwakoj Israel nacionpi, chunka ayllusnintinpi. Rey Achabqa Sidonmanta reypa wawanwan casarakorqa, pichus Tiro llajtata kamachej chaypa wawanwan. Achabpa warmenqa Jezabel karqa, paytaj tukuy imata ruwarqa Israel nacionpi Baalta yupaychanankupaj. Chantapis Achabqa warminta kasuspa Jehovallata yupaychayta chʼichicharqa, ni mayqen rey jina (1 Rey. 16:30-33; 18:4, 19).

3, 4. 1) ¿Pikunamantataj Ezequiel parlarqa? 2) ¿Ima tapuykunamantaj kutichisunchej?

3 Jehovaqa nerqaña imachus llajtanwan kananta mana kasukojtinku. Chayrayku Diospa paciencianqa tukukaporqa (Jer. 21:7, 10; Eze. 5:7-9). Babiloniamanta soldadosqa 609 watapi Jesús niraj jamushajtin, Sumaj Jallpʼaman kuterqanku, chaywanqa kinsa kutitaña risharqanku. Ñaupaj kutita risqankumanta chunka watasña pasarqa. Kinsa kaj kutipi rispataj, Babiloniamanta soldadosqa Jerusalenpa perqasninta thuñiykorqanku, Nabucodonosorpa contranpi oqharikojkunatataj wañuracherqanku. Paykunaqa Jerusalenta muyuykorqanku, profeta Ezequielpa willasqantaj tukuynin juntʼakuyta qallarerqa. Chay qhepata Ezequielqa Sumaj Jallpʼaj muyuyninpi kaj nacioneswan imachus kananmanta parlarqa.

Diospa sutinta pisipaj qhawaj nacionesqa, mana castigomanta librakunkumanchu karqa

4 Jehová Diosqa Ezequielman willarqa Judá nacionpa enemigosnin kusikunankuta Jerusalén thuñisqa kasqanmanta, ayqekojkunatataj sufrichinankuta. Chay nacionesqa Diospa sutinta pisipaj qhawarqanku, Diospa llajtanta qhatiykacharqanku, chayri llulla diosesta yupaychacherqanku. Chayrayku paykunaqa mana castigomanta librakunkumanchu karqa. ¿Imatá yachakusunman israelitas muyuyninpi kaj nacioneswan kausakusqankumanta? ¿Imajtín Ezequielpa willasqan sonqochawanchej?

Israelta parientesnillantaj ‘mayta chejnikorqanku’

56. Parientes kashaspapis, ¿imastá ammonitas israelitasta ruwarqanku?

5 Israel nacionpa parientesnenqa kankuman karqa: Ammón, Moab, Edom ima. Chay nacionesqa Israelpa parientesnillankutaj kaspapis, unay wataspi israelitas jina kausakuspapis Diospa llajtantaqa mayta chejnikorqanku, pisipajtaj qhawarqanku (Eze. 25:6).

6 Ammonitasmanta parlarina. Paykunaqa Abrahanpa sobrinon Lotpa mirayninmanta karqanku, sullkʼa warmi wawanmanta jamorqanku (Gén. 19:38). Ammonitaspa parlayninkoqa hebreo parlayman rijchʼakorqa. Chayrayku ichapis israelitasqa parlasqankuta entienderqanku. Iskaynin naciones parientes kasqankurayku, Jehovaqa israelitasman nerqa ama paykunawan maqanakunankuta (Deu. 2:19). Israelpi jueces kashajtinkutaj ammonitasqa Moabmanta rey Eglonwan ujchaykukorqanku israelitasta ñakʼarichinankupaj (Jue. 3:12-15, 27-30). Saúl rey kashajtintaj ammonitasqa israelitaspa contranpi maqanakoj rerqanku (1 Sam. 11:1-4). Rey Jehosafat kamachishajtintaj ammonitasqa watejmanta moabitaswan ujchakorqanku Sumaj Jallpʼaman yaykuykunankupaj (2 Cró. 20:1, 2).

7. ¿Imatataj moabitas primosninku israelitaswan ruwasqanku?

7 Moabitaspis Lotpa miraynillanmantataj karqanku, kuraj warmi wawanmanta (Gén. 19:36, 37). Jehovaqa israelitasta nerqa ama moabitaswan maqanakunankuta (Deu. 2:9). Moabitastajrí mana primosninkuta yanaparqankuchu, mana Sumaj Jallpʼaman pasacherqankuchu, maypachachus Egiptopi esclavos kasqankumanta ayqekamusharqanku chaypacha. Moabmanta rey Balacqa Balaamta wajyakorqa israelitasta maldecinanpaj, Balaamtaj Balacta nerqa imatachus ruwananta Israelmanta qharista khuchichakuy juchaman urmachinanpaj, santostataj yupaychachinanpaj (Núm. 22:1-8; 25:1-9; Apo. 2:14). Moabitasqa israelitasta may chhika watasta ñakʼaricherqanku Ezequielpa tiemponkama (2 Rey. 24:1, 2).

8. 1) ¿Imaraykutaj Jehová nerqa edomitas israelitaspa hermanosninku kasqankuta? 2) ¿Imatataj edomitas israelitasta ruwarqanku?

8 Edomitasqa Esaujpa mirayninmanta karqanku, Esauwan Jacobwantaj mellizos karqanku. Edomitaswan israelitaswanqa qaylla familiaspuni karqanku, chayrayku Jehovaqa nerqa hermanos kasqankuta (Deu. 2:1-5; 23:7, 8). Edomitastaj israelitaspa contrankupi karqanku Egiptomanta llojsimusqankumantapacha, 607 watapi Jerusalén thuñisqa kanankama (Núm. 20:14, 18; Eze. 25:12). Chay tiempopi edomitasqa mayta kusikorqanku israelitas ñakʼarisqankumanta. Babiloniostataj nerqanku Jerusalenta chinkachinanta. Chantapis edomitasqa ayqekoj israelitasta japʼiytawan enemigosninkuman entregarqanku (Sal. 137:7; Abd. 11, 14).

9, 10. 1) ¿Imataj karqa Ammonwan, Moabwan, Edomwan ima? 2) ¿Imaynapí yachanchej chay nacionesmanta mana tukuy runaschu israelitaspa enemigosnin kasqankuta?

9 Jehovaqa israelitaspa parientesninkumanta cuentata mañarqa, llajtanta sufrichisqankurayku. Jehovaqa ammonitasmanta nerqa: “Inti llojsimuynejpi tiyakojkunaman jaywaykusaj. Ajinamanta ammonitasqa manaña yuyarisqachu kanqanku nacionespi”, “Moabtaqa juchachasqayman jina castigasaj. Chaypi yachanqanku noqa Jehová Dios kasqayta”, nispa (Eze. 25:10, 11). Jerusalén thuñisqa kasqanmanta phishqa watasninman, babiloniosqa Ammonta Moabtawan japʼikaporqanku, chaypachataj Ezequielpa willasqan juntʼakuyta qallarerqa. Edommanta parlaspa Jehová nerqa: “Qʼalata tukuchisaj runasta, uywastapis, chʼin lugarmantaj tukuchisaj”, nispa (Eze. 25:13). Ammonwan, Moabwan, Edomwantaj chinkachisqapuni karqanku (Jer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18).

10 Jinapis mana tukuy runaschu chay nacionesmanta Diospa llajtanpa contranpi kasharqanku. Zelecqa ammonita karqa, Itmataj moabita karqa, paykunataj Davidpa wapu soldadosnin karqanku (1 Cró. 11:26, 39, 46; 12:1). Rutpis moabitallataj karqa, paytaj Jehová Diosta tukuy sonqo yupaycharqa (Rut 1:4, 16, 17).

Uj kutillatapis “ya” nisun chayqa, chayqa rijchʼakunman qaqa puntapi lluskʼakuyman

11. ¿Imatá yachakunchej imaynatachus israelitas Ammonwan, Moabwan, Edomwan kausakusqankumanta?

11 ¿Imatá yachakusunman israelitas parientesninku kaj nacioneswan kausakusqankumanta? Ñaupajta kaymanta parlarina. Israelitasqa sapa kuti Diosmanta karunchakuyta qallarispa pisimanta pisi parientesninku jina waj diosesta yupaycharqanku. Ajinapitaj moabitaspa Baal Peor diosninkuta yupaycharqanku (Núm. 25:1-3; 1 Rey. 11:7). Noqanchejtapis israelitasta jinallataj pasawasunman. Ichapis mana testigo familiaresninchejta kusichiyta munaspa, niwasqanchejta kasusunman. Ichapis familiasninchejqa mana entiendenkuchu imajtinchus mana ruwasqanchejta Semana Santata, Año Nuevota, cumpleañosta, waj fiestasta ima. Ichapis nillataj entiendenkuchu imajtinchus Navidadpi mana regalosta jaywanakusqanchejta, nitaj waj costumbrestapis ruwasqanchejta. Munakuwasqanchejrayku ichapis niwasunman uj kutillatapis chay costumbresta chayri chay fiestasta ruwananchejta. Sinchʼita sayanallapuni, ama ima ruwasqanchejpis Jehovamanta karunchanawanchejpaj. Israelitasmanta yachakuna. Uj kutillatapis “ya” nisun chayqa, chayqa rijchʼakunman qaqa puntapi lluskʼakuyman. Chaypi lluskʼaspaqa seguro chinkaykusunman.

12, 13. 1) ¿Pikunataj churanakuwasunman? 2) Jehovata kasukullajtinchejpuni, ¿imataj kanman?

12 ¿Imatawan yachakusunman imaynatachus israelitas Ammonwan, Moabwan, Edomwan kausakusqankumanta? Ichapis mana testigo familiasninchejqa churanakuwasunman, manataj Diosta yupaychajta saqewasunmanchu. Willasqanchej tʼaqanachiyta atiwasqanchejmanta Jesús nerqa: “Qhari wawaqa tatanpa contranpi kanqa, warmi wawapis mamanpa contranpi”, nispa (Mat. 10:35, 36). Jehovaqa israelitasman nerqa ama parientesninkuwan maqanakunankuta, noqanchejpis mana testigo familiaresninchejwan mana discutiyta munanchejchu. Jinapis ama tʼukunachu paykuna churanakuwajtinchej (2 Tim. 3:12).

13 Wakin familiaresninchej mana churanakuwajtinchejpis, ama anchata paykunawan masichakunachu, ama yuyasqanku Diosmanta karunchanawanchejpaj. Noqanchejqa munanchej Jehovata astawan munakuyta (Mateo 10:37 leey). Sichus Jehovata kasukullasunpuni chayqa, ichapis wakin familiaresninchej Zélec jina, Itmá jina, Rut jina noqanchejwan khuska Diosta yupaychanqanku (1 Tim. 4:16). Ajinamanta paykunapis Diosta sirvispa kusikonqanku, rikonqankutaj Diospa munakuyninta, jarkʼaynintapis.

Jehovaqa enemigosninta phiñakuywan castigarqa

14, 15. ¿Imatataj filisteos israelitasta ruwasqanku?

14 Filisteosqa Creta churumanta llojsimorqanku, tiyakaporqankutaj ima jallpʼatachus aswan qhepaman Jehová Abrahanman, mirayninmanpis qonanta nerqa chaypi. Abrahanpis Isaacpis filisteoswan rejsinakorqanku (Gén. 21:29-32; 26:1). Israelitas Sumaj Jallpʼaman yaykunankupaj filisteosqa jatun nacionña karqanku, may chhika soldadosniyojtaj. Yupaychajtaj kanku Baal-Zebub diosta, Dagón diostawan (1 Sam. 5:1-4; 2 Rey. 1:2, 3). Wakin kutistaj israelitaspis chay diosesta yupaychallarqankutaj (Jue. 10:6).

15 Jehovaqa israelitas payta wasanchasqankurayku saqellarqa filisteos israelitasta may chhika watasta ñakʼarichinankuta (Jue. 10:7, 8; Eze. 25:15). Filisteosqa israelitasta mana saqejchu kanku wakin imasta ruwanankuta, wakin israelitastataj wañuracherqanku (1 Sam. 4:10). a Jinapis Jehovaqa israelitas pesachikojtinku, paymantaj kutirikojtinku paykunata salvarqa Sansonnejta, Saulnejta, Davidnejta (Jue. 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7). Ezequiel nerqa jinataj filisteosqa castigasqa karqanku, maypachachus babilonios chantá griegos jallpʼankuman yaykuykorqanku chaypacha (Eze. 25:15-17).

16, 17. ¿Imatataj yachakunchej filisteos israelitasta ñakʼarichisqankumanta?

16 ¿Imatá yachakusunman filisteos israelitasta ñakʼarichisqankumanta? Kay tiempopipis may atiyniyoj naciones Diospa llajtanpa contranpi kashanku. Jinapis mana israelitas jinachu kanchej, astawanpis Diostapuni kasukunchej. Wakin kutisqa ichapis yuyasunman churanakojkuna Diosllata yupaychayta chinkachishasqankuta. Ajina karqa 1918 watapi. Estados Unidosmanta gobiernoqa Diospa llajtanta ñaupajman apajkunata ashkha wataspaj carcelman wisqʼaykucherqa manaña willanankupaj. Segunda Guerra Mundialpitaj, Alemaniamanta partido naziqa Diospa llajtanta chinkachiyta munaspa may chhika hermanosninchejta carcelman wisqʼaykorqa, ashkhastataj wañuracherqa. Guerra pasaytataj Unión Sovieticaqa Jehovaj testigosninta qhatiykachacherqa. Ashkha hermanosninchejta sinchʼita trabajacherqanku, wakintataj karu lugaresman apacherqanku.

17 Gobiernosqa ichapis predicacionta sayachiyta munallanqankupuni, Diospa llajtanmanta kajkunatapis carcelman wisqʼallanqankupuni, wakintataj ichapis wañuchiwasun. Jinapis mana manchachikunachu, Diospitaj creenallapuni. Jehovaqa mana saqenqachu llajtan chinkananta (Mateo 10:28-31 leey). Rikunchejña atiyniyoj gobiernos, munayninkuta ruwachej autoridadespis uj tiempollapaj kasqankuta, Diospa llajtantajrí siga ñauparishasqanta. Pisimantawan gobiernosqa, filisteos jina chinkasqata chinkanqanku, yachanqankutaj pichus Jehová kasqanta.

“May chhika valorniyoj imasnenqa” mana jarkʼarqachu

18. ¿Imayna llajtataj karqa Tiro?

18 Unay tiempopeqa Tiro llajtapi ashkha comerciantes negociosta ruwaj kanku. b Inti yaykuy ladopitaj Tiro llajtaj barcosnin kasharqa, chay barcosqa mar Mediterraneoj tukuynin kʼuchusninman chayaj negociosta ruwaspa. Inti llojsimuy ladopitaj ñankuna kaj, may karu llajtasmantaj chayaj. Tiro llajtaqa mayta qhapajyarqa, may chhika watasta chay karu llajtasmanta ashkha valorniyoj imasta apamusqanrayku. Tiromanta comerciantesqa may qhapajpuni karqanku, “kuraj kamachejkuna” nisqataj karqanku (Isa. 23:8).

1920. ¿Imapitaj mana kikinchu karqanku Tiro llajtayojkunawan gabaonitaswan?

19 David chantá Salomón kamachishajtinku, Tiro llajtayojkunaqa materialesta, trabajadoresta qorqanku Davidpa wasin ruwakunanpaj, Salomonpa templon ruwakunanpaj ima (2 Cró. 2:1, 3, 7-16). Tiro llajtayojkunaqa Israelta yanaparqanku may qhapaj nación kashajtin (1 Rey. 3:10-12; 10:4-9). Chaypacha Tiro llajtayojkunamanta may chhika Jehovallata yupaychaymanta yachakuyta atinkuman karqa, Jehovata rejsiyta atinkuman karqa, rikuytataj atinkuman karqa imayna sumajchus cheqa Diosta sirviy kasqanta.

20 Jinapis Tiro llajtayojkunaqa mana Diosta rejsiyta munarqankuchu, astawanpis kapuyniyoj kayllapi yuyarqanku. Mana Gabaón llajtayojkuna jinachu ruwarqanku, Gabaonqa Canaanpa ujnin jatun llajtan karqa. Gabaonitasqa imastachus Jehová ruwasqanmanta yachaspa, kamachisnin kayta munarqanku (Jos. 9:2, 3, 22–10:2). Tiro llajtayojkunatajrí Diospa llajtanpa contranpi churakorqanku, wakin israelitastapis esclavos kanankupaj venderqanku (Sal. 83:2, 7; Joel 3:4, 6; Amós 1:9).

Ni jaykʼaj yuyanachu qhapaj kayqa jarkʼakunapaj sumaj perqa jina kasqanta

21, 22. ¿Imapitaj Tiro tukorqa, chanta imaraykutaj?

21 Jehovaqa Ezequielnejta Tiro llajtaman nerqa: “Tiro, contraykipi kashani, ashkha nacionesta contraykita sayaykuchisaj, imaynatachus mar qochaqa qhollchoqeyaspa yakuta oqharichin ajinata. Paykunaqa Tiroj perqasninta thuñiranqanku, torresnintapis urmarachenqanku. Noqataj pampanta qʼalata raspharqosaj, lliphirishaj lluskʼa chhankata jina saqesaj”, nispa (Eze. 26:1-5). Tiro llajtayojkunapajqa qhapaj kapuyninku jarkʼakunankupaj perqa jina karqa, llajtankoj perqan jina, mayqenchus 46 metrospuni altonman miderqa. Paykunaqa yuyarikunanku karqa Salomonpa kay nisqanta: “Qhapaj runapajqa qhapaj kaynenqa sumaj perqasniyoj llajta jina. Paymantaqa chay qhapaj kaynin jarkʼakunanpaj sumaj ruwasqa perqa jina”, nispa (Pro. 18:11).

22 Ezequiel nisqanman jina babilonios, aswan qhepamantaj griegos Tiro llajtata japʼikaporqanku. Chaypacha Tiro llajtayojkunaqa recién cuentata qokorqanku llajtankoj qhapaj kapuynin, perqasninpis yuyaynillankupi uj jarkʼay jina kasqanta. Babiloniosqa Jerusalén llajtata thuñiytawan, Tiro llajtata 13 watasta cercaykorqanku (Eze. 29:17, 18). Chantá 332 watapi Jesús niraj jamushajtin, Alejandro Magno Ezequielpa willasqanta juntʼarqa. c Alejandro Magnoj soldadosnenqa mar qocha kantupi kaj Tiro llajtaj thuñisqa rumisninta, maderasninta, jallpʼatawan mar qochaman choqaykuspa uj ñanta jina ruwakorqanku, churupi kaj Tiro llajtaman chayanankupaj (Eze. 26:4, 12). Alejandroqa Tiroj perqasninta urmaykucherqa, saquearqa, may chhika soldadosta, runasta ima wañucherqa, may chhikatataj esclavosta jina venderqa. Tiro llajtayojkunaqa valorniyoj imasninchej mana wiñaypajchu jarkʼawasqanchejta reparasparaj yacharqanku pichus Jehová kasqanta (Eze. 27:33, 34).

Tiro llajta sumaj jarkʼachasqa kajtinpis, Ezequiel nerqa jina chinkachisqa karqa (22 parrafota qhawariy).

23. ¿Imatataj yachakusunman Tiro llajtayojkunamanta?

23 ¿Imatá yachakusunman Tiro llajtayojkunamanta? Ama jaykʼaypis qhapajyayta munaspa kapuynillanchejpi atienekunachu, nitaj yuyanachu jarkʼakunapaj sumaj perqa jina kasqanta (Mat. 13:22). Mana atinchejchu “ujllapi Diostawan qolqetawan sirviyta” (Mateo 6:24 leey). Jehovata tukuy sonqo sirvejkunalla sumaj jarkʼasqa kanku (Mat. 6:31-33; Juan 10:27-29). Kay mundoj tukukuyninmanta parlaj profeciasqa juntʼakonqapuni, imaynatachus Tiro llajtamanta profecías juntʼakorqa ajinata. Jehovaqa tukuy negociosta chinkachenqa, mayqenkunachus munapayaypi, qhapaj kayllata maskʼaypi sayachisqa kashan chaykunata. Chaypacharaj qolqellankupi atienekojkunaqa yachanqanku pichus Jehová kasqanta.

Politicospa atiyninkoqa uj “chʼaki kʼaspi jinalla”

24-26. 1) ¿Imaraykutaj Jehová nerqa Egipto “chʼaki kʼaspi jinalla” kasqanta? 2) ¿Imata ruwaspataj rey Sedequías mana Jehovata kasorqachu? Chayrayku, ¿imataj karqa?

24 Josej tiemponmantapacha Babilonia Jerusalén llajtata japʼikapunankama, Sumaj Jallpʼapi tiyakoj nacionesqa Egiptopi atienekoj kanku, paykuna jinataj ruwaj kanku. Egiptoqa unay nación kasqanrayku sumaj nacionman rijchʼakorqa, unayniyoj sachʼa jina karqa. Jehovawan kikinchaspataj mana kallpayojchu karqa, uj “chʼaki kʼaspi jinalla” karqa (Eze. 29:6).

25 Diosta wasanchaj rey Sedequiastaj mana chayta repararqachu. Jehovaqa profeta Jeremiasnejta Sedequiasman nicherqa Babiloniaj reyninta kasukunanta (Jer. 27:12). Sedequiastaj Jehovaj sutinpi juraspa nerqa manapuni Nabucodonosorpa contranta oqharikunanta. Jehovaj nisqanta kasukunanmantaqa jurasqantapis mana valecherqachu, astawanqa Egiptomanta yanapata mañakorqa, babiloniospa contranta maqanakunanpaj (2 Cró. 36:13; Eze. 17:12-20). Egiptoj atiyninpi atienekoj israelitasqa llakiypi rikhurerqanku (Eze. 29:7). Egipto nacionqa rijchʼakorqa ‘mar qochamanta may chhikan animalman’ (Eze. 29:3, 4). Jehovataj chay nacionta nerqa Nilo mayupi cocodrilosta japʼinku ajinata japʼinanta. Siminta ganchoswan japʼiykuchinanta, qhatatanantataj. Chaytapunitaj ruwarqa babiloniosta egipciosman kachaykuspa (Eze. 29:9-12, 19).

26 ¿Imapí tukorqa Sedequías? Ezequiel nisqanman jina mana allinpichu tukorqa. Jehovaj contranta oqharikusqanrayku kay sajra kamachejqa manaña reychu karqa, kamachiyninpis chinkaporqa. Jinapis Ezequielqa allin imasta willallarqataj (Eze. 21:25-27). Payqa Jehová yuyaychasqanman jina willarqa Davidpa mirayninmanta uj rey rikhurinanta, kamachina tiyanata japʼinanpaj “derechoyoj”. Qhepan capitulopi yachakusun pichus chay rey kasqanta.

27. ¿Imatataj yachakusunman Israel nación Egiptopi atienekusqanmanta?

27 ¿Imatá yachakusunman Israel nación Egiptopi atienekusqanmanta? Kay tiempopi Diospa llajtanqa mana politicospi atienekunankuchu tiyan, wiñaypaj jarkʼanankuta yuyaspa. Chayrayku ama kay mundomanta runas jina kanachu, ni yuyaynillanchejpipis (Juan 15:19; Sant. 4:4). Política may atiyniyojman rijchʼakojtinpis unay tiempomanta Egipto nación jina “uj chʼaki kʼaspi” jinalla. Ciegos jinachá kasunman politicapi atienekuspaqa, manataj Tukuyta Kamachej atiyniyoj Diosninchejpi atienekuspaqa (Salmo 146:3-6 leey).

Sapallanchejpi kashaspapis amapuni uj partidoman sayasqa kanachu (27 parrafota qhawariy).

Nacionesqa “yachanqanku”

28-30. 1) ¿Imaynapitaj naciones “yachanqanku” pichus Jehová kasqanta? 2) ¿Imaynapí rikuchinchej pichus Jehová kasqanta yachasqanchejta?

28 Ezequiel libropeqa ashkha kutista Jehová nacionesta nin: “Yachanqanku noqa Jehová Dios kasqayta”, nispa (Eze. 25:17). Chay nisqantaj unay tiempopi juntʼakorqa, maypachachus Jehová llajtanpa enemigosninta castigarqa chaypacha, jinapis chay nisqanqa kay tiempopi astawanraj juntʼakonqa. ¿Imaynata?

29 Ñaupa tiempomanta Diospa llajtan jinallataj, nacionespa chaupinkupi kashanchej uj sapan ovejita jina (Eze. 38:10-13). Kay libropi capítulos 17, 18 nin jina, nacionesqa pisimantawan mana khuyarikuspa Diospa llajtanta chinkachiyta munanqanku. Jehovataj paykunata Armagedón maqanakuypi chinkachenqa, chaypachataj yachanqanku pichus Jehová kasqanta, paylla Tukuyta Kamachej Dios kasqanta (Apo. 16:16; 19:17-21).

30 Noqanchejtarí Jehová jarkʼawasunchej, bendeciwasuntaj kay tiempopi Jehová Diosta rejsisqanchejta sutʼita rikuchisqanchejrayku. Chaytataj ruwanchej Jehovapi atienekuspa, payta kasukuspa, chantá payllata yupaychaspa (Ezequiel 28:26 leey).

a Filisteosqa mana saqerqankuchu Israelpi uj herrero kananta. Israelitasqa jallpʼata llankʼanankupaj herramientasninkuta filisteoswan afilachikoj chayri ausachikoj kanku. Chayta ruwachinankupajtaj ashkha diasta trabajaspa ganasqanku qolqeta pagaj kanku (1 Sam. 13:19-22).

b Tiro llajtaqa ichapis chhankarara churupi rikhurerqa, chay churoqa mar kantoj qayllanpi kasharqa, Carmelo orqomanta 50 kilometrospi jina, norte ladopi. Chaymanta qhepata chay llajtaj ujnin partenqa mar kantupi ruwakorqa. Semitaspa parlayninkupi Sur llajtaj sutenqa “chhanka” niyta munan.

c Tiroj contrantaqa profetas Isaías, Jeremías, Joel, Amós chantá Zacarías willarqanku. Paykunaj willasqankutaj tukuynin juntʼakorqa (Isa. 23:1-8; Jer. 25:15, 22, 27; Joel 3:4; Amós 1:10; Zac. 9:3, 4).