Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 11

“Ndi mukuteke nsentedi”

“Ndi mukuteke nsentedi”

YEHEZEKELE 33:7

LUNGENYI LUNENE: Yehowa udi upesha nsentedi mudimu ne umuleja mua kuwenza

1. Mmudimu kayi uvua nawu bansentedi bavua Yehowa utumina bantu? Ntshinyi tshivua bantu benza?

 NSENTEDI mmuimane pa tshimanu tshia Yelushalema. Udi uteka tshianza mu mpala bua nsese ya dîba didi dienda dibuela, utangila ne lubatshi bua kumona kule. Diakamue, udi ujula mpungi wende muulu, uwuja lupepele mu bisulusulu biende, ne utuadija kuela mpungi bua kudimuija bantu ne: tshiluilu tshia bena Babilona tshidi tshienda tshilua! Kadi bena mu tshimenga bavua ne matshi makole; nunku nansha mudi nsentedi wela mpungi eu, kabena ne tshia kuenza bua kudisungila to, bualu dîba dikadi dipite. Bansentedi anyi baprofete bavua Yehowa mutume mu makumi a bidimu bavua badimuija bantu ne: dituku diende divua ne bua kufika; kadi bantu bavua babenga kuteleja. Mpindieu tshiluilu tshia bena Babilona kujingilatshi tshimenga. Panyima pa ngondo ya bungi, basalayi kubumbula bimanu bia tshimenga, kubutulabu ntempelo, ne kushipabu bantu ba mu Yelushalema, kukuatabu bakuabu.

2, 3. a) Mbualu kayi buafikila bantu bonso mu katupa kîpi emu? b) Netuandamune nkonko kayi?

2 Lelu, tshiluilu tshia Yehowa tshia mu diulu tshidi tshienda tshilua bua kuela bantu ba pa buloba badi kabayi batumikila Nzambi mvita. (Buak. 17:12-14) Dikenga dinene dia buena ditu kadiyi dianji kuenzeka pa buloba nedishikile ne mvita ayi. (Mat. 24:21) Kadi bantu ba bungi batshidi ne dîba dia kuteleja didimuija dia kudi bantu badi Yehowa mupeshe mudimu wa bunsentedi.

3 Bua tshinyi Yehowa uvua uteka bansentedi? Mmukenji kayi utu nsentedi umanyisha bantu? Bansentedi abu mbanganyi? Dibateka adi didi ditutangila ku tshinyi? Tuandamunayi nkonko eyi.

“Udi ne bua kubandimuijila”

4. Yehowa uvua muteke bansentedi bua tshinyi? (Tangila tshimfuanyi tshia ku ntuadijilu kua nshapita.)

4 Bala Yehezekele 33:7. Ku kale, nsentedi uvua utamba kuimana pa bimanu bia tshimenga bua kudimuija benamu. Mudimu wabu au uvua tshijadiki tshinene tshia ne: mukalenge wa tshimenga uvua utabalela bantu bende. Nansha muvua mpungi au mua kubazula bantu bavua balale, mutoyi wende uvua usungila bavua bawumvua. Bia muomumue, Yehowa kavua muteke bansentedi bua kuzakeja bena Isalele ne mikenji ya kabutu to, kadi uvua mubateke bua kuleja muvuaye ubatabalela ne musue kubasungila.

5, 6. Tela mushindu umue udi Yehowa muleje bantu buakane buende.

5 Yehowa uvua muteke Yehezekele nsentedi bua kuleja ngikadilu yende milenga idi itukolesha. Tumonayi ibidi ya kudiyi.

6 Buakane: Buakane bua Yehowa budi bumuenekela ku ne: Kena wenzela muntu pa nkayende malu ne kansungansunga to. Tshilejilu, nansha muvua bantu ba bungi babenge mukenji uvua Yehezekele mubambile, Yehowa kavua mubale bena Isalele bonso ne: bavua bantomboji to, kadi uvua musue kumona tshivua muntu ne muntu wenza pavuaye uwuteleja. Misangu ya bungi uvua wakula bua kuambila “muntu mubi” ne “muntu muakane.” Nanku Yehowa udi ulumbuluisha muntu yonso bilondeshile tshidiye wenza padiye uteleja mukenji wende.​—Yeh. 33:8, 18-20.

7. Yehowa udi ulumbuluisha bantu bua malu kayi?

7 Buakane bua Yehowa budi bumuenekela kabidi ku malu adiye ulumbuluishila bantu. Nzambi udi ulumbuluisha muntu ne muntu bua malu adiye wenza mpindieu yeye mumane kuteleja mukenji, kadi ki mbua malu avuaye muenze kale to. Yehowa wakambila Yehezekele ne: “Pandi ngambila muntu mubi ne: ‘Wewe neufue bushuwa,’ ne yeye udi umbuka ku mpekatu wende ne wenza tshidi tshimpe ne tshiakane, . . . yeye neashale ne muoyo bushuwa.” Pashishe kumuambilaye kabidi ne: ‘Kabakumubadila mpekatu nansha umue wa ku mpekatu ivuaye muenze to.’ (Yeh. 33:14-16) Ku lukuabu luseke, Nzambi kakubala muntu ne: mmuakane bua malu makane avuaye muenze ku kale bikalaye wenza malu mabi lelu to. Yehowa wakamba ne: muntu ‘yeye weyemena buakane buende, wenza bualu bubi, kabakuvuluka bualu nansha bumue bua ku malu ende makane avuaye muenze to, kadi neafue bua bualu bubi budiye muenze.’​—Yeh. 33:13.

8. Mushindu uvua baprofete badimuija bantu udi utulongesha tshinyi bua buakane bua Yehowa?

8 Bualu bukuabu budi buleja buakane bua Yehowa budi ne: udi udimuija bantu kumpala kua dîba. Yehezekele wakatuadija mudimu wende wa buprofete bidimu bisambombo kumpala kua bena Babilona kubutulabu Yelushalema. Kadi Yehezekele kavua muntu wa kumpala uvua Nzambi mutume bua kudimuija bantu bende ne: Nzambi uvua ne bua kubalumbuluisha to. Bidimu bipite pa lukama kumpala kua dibutuka dia Yelushalema, Yehowa ukavua mutume baprofete bende bu mudi Hoshea, Yeshaya, Mika, Odede, ne Yelemiya bu bansentedi. Yehowa wakambila Yelemiya bua kudimuija bena Isalele ne: “Ngakabatekela bansentedi bavua bambe ne: ‘Teyayi ntema ku muadi wa mpungi!’” (Yel. 6:17) Muntu kavua mua kuela Yehowa anyi bansentedi bende tshilumbu pambidi bua bantu bavua bafue pakalua bena Babilona kubutula tshimenga to.

9. Yehowa uvua muleja dinanga dia lulamatu mushindu kayi?

9 Dinanga: Yehowa wakaleja dinanga dia lulamatu pavuaye utuma bansentedi bua kudimuija bantu bakane ne bantu babi, too ne bavua bamunyingalaje ne banyange lumu luende bibi menemene. Anji elabi meji, bena Isalele bavua bamanyike ne: mbantu ba Yehowa, kadi misangu ya bungi bavua bamuela nyima bua kutendelela nzambi ya dishima! Yehowa wakaleja kanyinganyinga kende bua muvuabu bamuele mâyi ku makasa, kubafuanyikijaye ne mukaji uvua muende masandi. (Yeh. 16:32) Nansha nanku, Yehowa kakabalekela diakamue to. Kakajinga kudisombuela to, kadi wakakeba mushindu wa kulengejangana nabu. Yehowa katu anu unyoka bantu bende ne lukasa to, kadi utu wanji kubapesha mpunga wa kushintuluka. Wakambila Yehezekele ne: “Tshiena nsanka bua lufu lua muntu mubi, kadi ndi nsanka padi muntu mubi ushintulula njila wende, ne ushala ne muoyo.” (Yeh. 33:11) Muvua Yehowa mumvue tshikondo atshi ke mudiye umvua kabidi lelu.​—Mal. 3:6.

10, 11. Mushindu uvua Yehowa muenzele bantu bende malu udi utulongesha tshinyi?

10 Mushindu uvua Yehowa muenzele bena Isalele malu ne dinanga ne buakane eu udi utulongesha tshinyi? Udi utulongesha ne: mbimpe tutabalele nsombelu udi muntu nende pa nkayende, pamutu pa kutangila bantu mu tshibungi. Ki mbimpe tuetu kudianjila kuamba bua muntu kampanda ne: eu ki mmukumbane bua tuetu kumuyisha mukenji wetu anu bua tshivuaye ku kale anyi bua tshisa, dikoba, muakulu, bungi bua bintu bidiye nabi, ne bua mudiye mukole to. Yehowa wakapesha Petelo dilongesha ditshidi ne mushinga too ne lelu eu dia ne: “Nzambi kena ne kansungansunga to, kadi udi witaba muntu wa mu tshisamba tshionso udi umutshina ne udi wenza malu makane.”​—Bien. 10:34, 35.

Utu umona bantu mutu Yehowa ubamona anyi? (Tangila tshikoso tshia 10)

11 Dilongesha dikuabu didi ne: mbimpe tuikale tudikonkonona; Nzambi kakutubala bakane bua malu makane atuvua benze ku kale bituikala tuenza malu mabi lelu to. Mbimpe tuvuluke ne: tuetu ne bantu batudi tuyisha tudi bapange bupuangane. Mubelu uvua mupostolo Paulo mupeshe bena mu Kolinto udi ututangila petu lelu, udi ne: “Muntu udi wela meji ne: mmuimane adimuke bua kaponyi. Kakuena diteta didi dinukuate ditu kadiyi dikuata bantu bonso.” (1 Kol. 10:12, 13) Katuena ne bua kuikala mu bantu badi ‘beyemena buakane buabu,’ tuela meji ne: tudi mua kuenza malu mabi Nzambi kayi utunyoka anu bualu tudi tuenza makuabu mimpe nansha. (Yeh. 33:13) Nansha tuetu benzele Yehowa mudimu bidimu bungi kayi, mbimpe tutungunuke ne kuikala tudipuekesha ne tumutumikila.

12. Bituikala benze mpekatu munene kale, mbimpe tuvuluke bualu kayi?

12 Kadi tshia kuenza ntshinyi bituikala benze mpekatu munene kale kadi bashale tudilumbuluisha? Mu mukenji wa Yehezekele, Yehowa uvua mumanyishe ne: neanyoke benji ba mpekatu badi kabayi banyingalala. Nansha nanku, tudi bamanye ne: Yehowa n’Nzambi wa dinanga. (1 Yone 4:8) Tuetu benze malu adi aleja ne: tudi banyingalale, tuikale batuishibue ne: mmutufuile luse. (Yak. 5:14, 15) Anu muvua Yehowa mudiakaje bua kufuila bena Isalele bavua batendelele nzambi mikuabu luse, mmudiakaje kabidi bua kutufuilalu lelu.​—Mis. 86:5.

“Akula ne bana ba tshisamba tshienu”

13, 14. a) Bansentedi bavua bamanyisha mukenji wa mushindu kayi? b) Yeshaya uvua mumanyishe mukenji kayi?

13 Bala Yehezekele 33:2, 3. Bansentedi ba Yehowa bavua bamanyisha mukenji wa mushindu kayi? Tshitupa tshinene tshia mudimu wabu tshivua tshia kudimuija bantu. Kadi bavua bamanyisha kabidi lumu luimpe. Tumonayi bimue bilejilu.

14 Yeshaya uvua muprofete bu mu 778 too ne mu 732 K.Y., wakamanyisha bantu ne: bena Babilona bavua ne bua kubutula Yelushalema, kukuata benamu kuya nabu. (Yesh. 39:5-7) Kufundaye kabidi ku nyuma ne: “Teleja! Bansentedi bebe badi babandisha dîyi diabu. Badi bela mbila tshiapamue ne disanka, bualu nebamone bualu ebu bimpe padi Yehowa upingaja Siona.” (Yesh. 52:8) Yeshaya uvua umanyisha muaba eu lumu luimpe lutambe lua dijadikulula dia ntendelelu mukezuke!

15. Mmukenji kayi uvua Yelemiya mumanyishe?

15 Yelemiya uvua muprofete mu 647 too ne mu 580 K.Y. Bua lukinu, bantu bavua bamutue dîna ne: “Muprofete mutuadi wa dikenga.” Bidi nanku bualu mudimu wende munene uvua wa kudimuija bena Isalele babi bua dikenga divua Yehowa ne bua kubakengesha nadi. * Kadi wakamanyisha kabidi lumu luimpe luvua luakula bua dipingana dia bantu ba Nzambi kuabu bua kujadikululaku ntendelelu mukezuke.​—Yel. 29:10-14; 33:10, 11.

16. Mmunyi muvua mukenji wa Yehezekele muambuluishe bena Yuda bavua mu Babilona?

16 Yehezekele wakatuadija mudimu wa bunsentedi mu 613 K.Y., kuwenzaye too ne mu 591 K.Y. Anu mutuvua bamone mu nshapita 5 ne 6 wa mukanda eu, Yehezekele wakadimuija bena Isalele ne tshisumi bua kabutu kavua ne bua kubakuata, kudiumbushilaye dibanza dia mashi a bantu bavua mua kulua kufua. Uvua udimuija bantu bavuabu baye nabu abu ne: Yehowa uvua ne bua kubutula batontolodi ba mu Yelushalema, ubambuluisha kabidi bua balame malanda makole ne Yehowa bua abalongolole bua kupingana kuabu bua kujadikulula ntendelelu mukezuke. Pakajika bidimu 70 bia dikuatshibua diabu, Yehowa wakabapingaja kuabu. (Yeh. 36:7-11) Mu bantu bavua bapingane abu muvua bana ba bantu bavua batumikile didimuija dia Yehezekele ne bankana babu. Anu mudi nshapita ya mu tshitupa tshisatu tshia mukanda eu ileja, Yehezekele uvua mumanyishe malu mimpe a bungi avua aleja ne: bavua ne bua kujadikulula ntendelelu mukezuke mu Yelushalema.

17. Ndîba kayi divua Yehowa uteka bansentedi?

17 Anu baprofete bavua badimuije bantu ba Nzambi mu tshikondo tshia dibutuka dia Yelushalema mu 607 K.Y., aba nkayabu ke bansentedi bavua Yehowa muteke anyi? Tòo. Misangu yonso ivua Yehowa usua kuenza bualu buvua butangila disua diende kampanda dinene, uvua anu wanji kutuma bansentedi bua kudimuija bantu babi ne kumanyisha lumu luimpe.

Bansentedi ba mu bidimu lukama bia kumpala

18. Yone mubatiji uvua ne mudimu kayi?

18 Mu bidimu lukama bia kumpala P.Y., Yone mubatiji uvua nsentedi. Wakamanyisha bena Isalele wa ku mubidi ne: Nzambi ukavua pa kubabenga. (Mat. 3:1, 2, 9-11) Wakenza kabidi malu makuabu a bungi. Yezu wakamba ne: Yone ke ‘mutuadi wa mukenji’ ne yeye ke uvua mulongoluele Masiya njila. (Mal. 3:1; Mat. 11:7-10) Mu mukenji wende muvua kabidi dimanyisha bantu lumu luimpe lua ne: Yezu “muana wa mukoko wa Nzambi” ukavua mufike, ne uvua ne bua kumbusha “mpekatu wa ba pa buloba.”​—Yone 1:29, 30.

19, 20. Mmunyi muvua Yezu ne bayidi bende benze mudimu wa bunsentedi?

19 Yezu ke nsentedi munene ku bonso. Anu bu Yehezekele, Yehowa uvua mumutume pende kudi “nzubu wa Isalele.” (Yeh. 3:17; Mat. 15:24) Yezu wakamanyisha bantu ne: tshisamba tshia Isalele wa ku mubidi tshikavua pa kubengibua ne Yelushalema uvua ne bua kubutudibua. (Mat. 23:37, 38; 24:1, 2; Luka 21:20-24) Kadi mudimu wende munene uvua wa kumanyisha lumu luimpe.​—Luka 4:17-21.

20 Pavua Yezu pa buloba, wakambila bayidi bende ne: “Nushale batabale.” (Mat. 24:42) Bakatumikila dîyi diende dituma adi, kuenzabu malu anu bu bansentedi badimuija bantu ne: Yehowa ukavua mubenge nzubu wa Isalele ne tshimenga tshiende tshia Yelushalema wa pa buloba. (Lomo 9:6-8; Gal. 4:25, 26) Anu bu bansentedi bavua kumpala kuabu, bayidi abu bavua pabu ne lumu luimpe lua kumanyisha bantu. Mu mukenji wabu muvua lumu lutambe buimpe lua ne: bantu ba bisamba bikuabu bavua pabu mua kuedibua manyi bua kulua bena Isalele wa Nzambi ne kupeta diakalenga dia kuambuluisha Yezu mu mudimu wa dijadikulula ntendelelu mukezuke pa buloba.​—Bien. 15:14; Gal. 6:15, 16; Buak. 5:9, 10.

21. Paulo mmutushile tshilejilu kayi?

21 Mu bansentedi ba mu bidimu lukama bia kumpala abu, mupostolo Paulo uvua tshilejilu tshimpe tshitambe. Wakenza mudimu wende ne muoyo mujima. Anu bu Yehezekele, yeye pende uvua mumanye ne: yeye kayi mukumbaje mudimu wende bimpe, uvua upeta dibanza dia mashi. (Bien. 20:26, 27) Paulo wakalonda tshilejilu tshia bansentedi ba kale, kudimuijaye bantu ne kumanyishaye lumu luimpe. (Bien. 15:35; Lomo 1:1-4) Nyuma muimpe wakamusaka bua kuambulula mêyi a buprofete a Yeshaya a ne: “Mona mudi makasa a muntu udi ulua ne lumu luimpe malengele pa mikuna,” kulejaye mudi mêyi aa apetangana ne mudimu wa diyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi uvua bayidi ba Kristo benza.​—Yesh. 52:7, 8; Lomo 10:13-15.

22. Ntshinyi tshivua tshienzeke panyima pa lufu lua bapostolo?

22 Panyima pa lufu lua bapostolo, butontolodi bukavuabu bamanyishe buakanyanga tshisumbu tshia bena Kristo. (Bien. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3-8) Mu tshikondo tshile tshia dikola, bena Kristo ba ku dîna bavua bu lupela bakavula kupita bena Kristo balelela bavua bu blé, ke kujimijabu mukenji wa Bukalenge ne malongesha a dishima avuabu bamuangalaje. (Mat. 13:36-43) Kadi pakakumbana tshikondo tshivua Yehowa ne bua kukezula bela manyi bua kujadikulula ntendelelu mukezuke, wakaleja kabidi dinanga ne buakane buende pakatekaye bansentedi bua kudimuija bantu ne kumanyisha lumu luimpe. Bansentedi abu bavua banganyi?

Yehowa udi uteka kabidi bansentedi bua kudimuija bantu babi

23. Mmudimu kayi uvua Charles Taze Russell ne bena diende benze?

23 Bidimu ndambu kumpala kua 1914, Charles Taze Russell ne bena diende bakenza malu bu ‘mutuadi wa mukenji’ uvua ne bua ‘kulongolola njila’ kumpala kua kujadikabu Bukalenge bua Masiya. * (Mal. 3:1) Kasumbu aku kakenza paku mudimu wa bunsentedi, kuabanyabu tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshia Siona ne Mumanyishi wa dikalaku dia Kristo bua kudimuija bantu bua dilumbuluisha dia Nzambi, ne kubamanyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi.

24. a) Mmunyi mudi mupika wa lulamatu wenza mudimu wa bunsentedi? b) Bilejilu bia bansentedi ba kale mbikulongeshe tshinyi? (Tangila tablo wa “Bamue bansentedi ba tshitembu.”)

24 Nzambi mumane kujadika Bukalenge, Yezu wakasungula kasumbu kakese ka bantu balume bua kalue mupika wa lulamatu. (Mat. 24:45-47) Katshia anu pine apu, mupika wa lulamatu utudi tubikila lelu ne: Kasumbu kaludiki, ke nsentedi. Udi ntunga mulongo mu mudimu wa didimuija bantu bua “dituku dia disombuela” dia Nzambi ne wa dimanyisha “tshidimu tshia muoyo mulenga wa Yehowa.”​—Yesh. 61:2; tangila kabidi 2 Kolinto 6:1, 2.

25, 26. a) Ntshinyi tshidi muena Kristo yonso ne bua kuenza? Mmushindu kayi? b) Nshapita udi ulonda neakule bua bualu kayi?

25 Bu mudi Yezu muteke mupika wa lulamatu bua kutukankamija bua tushale batabale, mmutekemene ne: tuetu ‘bonso netushale batabale.’ (Mâko 13:33-37) Patudi tushala batabale mu nyuma, tudi tutumikila dîyi divua Yezu mutume ne tutua nsentedi udiye muteke lelu nyama ku mikolo. Tudi tuleja kabidi ne: tudi batabale patudi tuyisha. (2 Tim. 4:2) Bumue bua ku malu adi atusaka bua kuyisha ndijinga ditudi nadi dia kusungila mioyo ya bantu. (1 Tim. 4:16) Mu katupa kîpi emu, bantu ba bungi nebafue bualu ki mbasue kuteleja didimuija dia kudi nsentedi au to. (Yeh. 3:19) Kadi bualu bunene butudi tuyishila budi ne: tudi basue kumanyisha bantu lumu lutambe buimpe lua ne: ntendelelu mukezuke mmujadikulula! Kutuadijila anu ku mpindieu utudi mu “tshidimu tshia muoyo mulenga wa Yehowa,” tshiibi ntshiunzuluila bantu ba bungi bua badisange netu bua kutendelela Yehowa Nzambi wetu muakane ne wa dinanga. Kristo Yezu mukalenge wa luse neakokeshe bantu bapanduka ku kabutu ka ndongoluelu mubi wa malu eu. Kakuena tshidi mua kutukanda bua kuambuluisha nsentedi wa matuku etu aa mu dimanyisha lumu luimpe elu nansha!​—Mat. 24:14.

Tudi tutua nsentedi wa lelu nyama ku mikolo patudi tuyisha lumu luimpe ne disanka (Tangila tshikoso tshia 25)

26 Yehowa mmuenze tshishima, musangishe bantu bende mu buobumue, ndongoluelu mubi wa malu eu kayi nansha muanji kubutuka to. Nshapita udi ulonda neakule bua mêyi a buprofete a mitshi ibidi idi ileja muvua bualu ebu buenzeke.

^ tshik. 15 Mu mukanda wa Yelemiya, mbatelamu muaku “dikenga” misangu 70.

^ tshik. 23 Bua kumanya mêyi a buprofete aa ne muvuawu makumbane, bala nshapita 2, “Bukalenge budi buledibua mu diulu” wa mukanda wa Bukalenge bua Nzambi budi bukokesha.