Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 13

‘Valumbunwine vyaTembele’

‘Valumbunwine vyaTembele’

EZEKELE 43:10

CHISHINA: Mwalumbunukila tembele yaupahu vamwenesele Ezekele

1-3. (a) Uno yize tembele yaulangaji vamwenesele Ezekele yamukafwile ngachilihi? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.) (b) Vyuma muka natushimutwila mukapetulu uno?

ACHISHINGANYEKENU Ezekele ali namyaka yakusemuka 50. Kaha ali nakushinganyeka hamyaka 25 yize natwame muufunge. Hanahichi jino myaka yayivulu kufuma haze vanongesele tembele yamuYelusalema. Kachi nge Ezekele afwililile kukazata mulimo waupilishitu hatembele, kaha vyuma ashinganyekele kavyateselemoko. Mwomwo mwatelelele kuhita myaka 56 numba jino vavasokole muufunge, shikaho Ezekele atela atachikijile ngwenyi keshi kuhasa kuyoya lika nakukamona omu Yehova mwakakindulwisa vatu jenyi kulifuchi lyavo nakukatungulula tembeleko. (Yele. 25:11) Kutala vishinganyeka kana vyamulingishile ahombe tahi?

2 Yehova amwenesele Ezekele chakumwenesa chize chamuvendejekele chikuma nakumulingisa apwenga nalutalililo. Yehova atwalile ou kapolofweto kuYelusalema muchakumwenesa, nakumuhaka hapili yayisuku chikuma. Omu apwile haze, amwene “lunga umwe uze apwile nakusoloka nge unengu.” Uze lunga apwile kangelo, kaha amutwalile nakumutalisa tembele yaulangaji. (Tangenu Ezekele 40:1-4.) Ezekele amwene kwijiva nge ali nakumona tembele yivene. Chakumwenesa kana chajikijishile lufwelelo lwenyi, kaha nawa pamo chamukomwesele chikuma. Numba tuhu vyuma amwene hatembele kana vyalifwanyine navize vyapwile hatembele yamuYelusalema, oloze eyi tembele yalihandunwine chikuma nayize yamuYelusalema.

3 Echi chakumwenesa kana chikiko chatwama mutupetulu 9 vamakumishilo mumukanda waEzekele. Tushimutwilenu jino hachakumwenesa kana mangana tumone omu chalumbunukila. Kufumaho natukekesa tumone numba nge Ezekele amwene tembele yayinene yakushipilitu ngana yize alumbunwine kaposetolo Paulu. Kaha natumona jino omu chakumwenesa kana chakafwile Ezekele navakwavo vafunge.

Ovyo Tunalumwinako Ulumbunwiso waChakumwenesa Kana

4. Uno hakavanga mikanda yetu yahanjikilenga ika kutalisa kutembele vamwenesele Ezekele, kaha oholyapwa tunalumunako ngachilihi?

4 Kunyima mikanda yetu yahanjikilenga ngwayo, tembele yaYehova yayinene yakushipilitu yize vamwenesele Ezekele yikiko yize kaposetolo Paulu vamuhwiminyinyine asoneke mumukanda uze asonekelele vaHepeleu. * Chishina kana chikiko chatulingishile tulumbunune ovyo vyemanyinako vyuma vize amwene Ezekele muchakumwenesa chatembele hakuzachisa ulumbunwiso uze Paulu ahanjikile kutalisa kutavanaku. Oloze mwomwo yakulomba, nakulinangula, nakushinganyeka chikuma hali echi chakumwenesa vamwenesele Ezekele, chinatulingisa twalumuneko ulumbunwiso wachakumwenesa kana mujila yeka.

5, 6. (a) Paulu asolwele ngachilihi muchima wakulinyisa omu alumbunwine tavanaku? (b) Paulu alumbunwine ngachilihi havyuma vimwe vyakutalisa kutavanaku, kaha tunahase kumulondezeza ngachilihi hakulumbununa tembele yize vamwenesele Ezekele?

5 Kacheshi kupwa chakutamo kulumbununa vyuma vyosena vize amwene Ezekele muchakumwenesako. Mwomwo ika? Tutalenu hachakutalilaho chino. Omu Paulu ahanjikile vyatavanaku natembele yakushipilitu, avulukile vyuma vyosena vyamutavanaku vyakufwana nge chiloso chaulu, nachifwiko chakufwika kuchikasha, namulondo waulu uze wapwilenga namana. Kutala Paulu avulukile ulumbunwiso wavyuma kana munona munona tahi? Nduma, mwomwo shipilitu yajila kayamulwezele kulinga ngochoko. Asonekele ngwenyi: “Luno kalweshi lwola lwakuhanjika vyumevi munona munonako.” (Hepe. 9:4, 5) Paulu afwililile kukavangiza omu yapwile nakumutwaminyina shipilitu yajila nakuvandamina Yehova alumbunune vyuma kana.—Hepe. 9:8.

6 Kweseka namazu aze ahanjikile Paulu, tunahase kukukulula mwomumwe kutalisa kuchakumwenesa chatembele chize vamwenesele Ezekele. Nachikiko chikwechi ulumbunwiso wauvulu. Oloze nachipwa chamwaza kuvandamina Yehova alumbunune vyuma kana kachi nge kunakusakiwa kwalumunako vyuma vimwe. (Tangenu Mika 7:7.) Kutala twatela kukukulula ngwetu shipilitu yaYehova kayatukafwile twivwishise chakumwenesa kana mujila yekako tahi? Nduma.

Uno Ezekele Amwene Tembele Yayinene yaKushipilitu Tahi?

7, 8. (a) Chakumwenesa chaEzekele vanachilumbununa jino ngachilihi? (b) Uno tembele amwene Ezekele yalihandununa ngachilihi natembele yakushipilitu alumbunwine Paulu?

7 Ngana muze tunalumbununa lyehi, hamyaka yayivulu mikanda yetu yalumbunwinenga ngwayo, tembele yaYehova yayinene yakushipilitu yize vamwenesele Ezekele, yikiko yize kaposetolo Paulu vamuhwiminyinyine asoneke mumukanda uze asonekelele vaHepeleu. Chipwe ngocho, omu tunakekesa kanawa tunawane nge Ezekele pamo kamwene tembele yayinene yakushipilituko. Mwomwo ika?

8 Chatete, tembele yize amwene Ezekele kayalifwanyine nayize alumbunwine Pauluko. Achishinganyekenu hachuma chino: Kaposetolo Paulu ahanjikile hatoma ngwenyi tavanaku yamumakumbi aMose yemanyinyineko chuma chimwe chachilemu chapwile nakwiza kulutwe. Tavanaku yapwile nakapete vavulukilenga ngwavo “Chihela Chajila Chikuma,” kaha natembele yaSolomone nayize yaZeluvavele yapwile nakapete kana. Paulu avulukile kapete kana ngwenyi “chihela chajila chakutunga namavoko,” kulumbununa nge chapwile “chifwanyisa” chavyuma vivene. Uno vyuma muka vyapwile vivene? Alumbunwine ngwenyi: “Mwilu muvene.” (Hepe. 9:3, 24) Uno Ezekele amwene mwilu tahi? Nduma. Chakumwenesa chaEzekele kachasolola nge amwene vyuma vyamwiluko.—Esekesenuko Ndanyele 7:9, 10, 13, 14.

9, 10. Uno mawana vahanyinenga mutembele yize vamwenesele Ezekele alihandunwine ngachilihi nawaze vahanyinyine mutembele yize vamwenesele Paulu?

9 Chuma chikwavo chalingisa tembele vamwenesele Ezekele yilihandunune nayize alumbunwine Paulu shina jila vahanyinyinemo mawana. Ezekele evwile omu vamyata, navapilishitu navatu vavahanyinenga jindongi jakuvalweza mwakuhanyina mawana. Ava vatu vavalwezele kuhana wana wahajishili javo. Vavalwezele nawa ngwavo vatelelele kuhana wana wakusolola kuunda mangana vakalile hamwe mutembele mukapete kakulila vyakulya. (Ezeke. 43:18, 19; 44:11, 15, 27; 45:15-20, 22-25) Uno mawana kana awa vawahanyinenga namutembele yayinene yakushipilitu tahi?

Tembele vamwenesele Ezekele kayapwile tembele yayinene yakushipilituko

10 Chihula kana vachikumbulula mujila yayashi. Paulu alumbunwine ngwenyi: “Omu ejile Kulishitu kupwa kapilishitu wakulitulaho wavyuma vyamwaza vize vinalingiwa lyehi, engilile mumbalaka yayilemu yakukupuka chikuma yize kavatunga namavokoko, chipwe ngwetu yize kayeshi yakutenga hano hamavuko. Engilile muze muchihela, keshi namanyinga avapembe nawawa avana vavangombeko, oloze namanyinga enyi ivene kamwe kaha kunahu nakutuyovola haya myaka yosena.” (Hepe. 9:11, 12) Shikaho mutembele yayinene yakushipilitu vahanyinyinemo wana umwe kaha. Wana kana wapwile ndando yakusokola, kaha Kapilishitu Wakulitulaho Wamunene, Yesu Kulishitu ikiye ahanyine wana kana. Chikupu vene, tembele yize amwene Ezekele muze mwapwile mawana amavulu avapembe navangombe kayapwile tembele yayinene yakushipilituko.

11. Mwomwo ika Kalunga kalumbunwine muchano wakutalisa kutembele yayinene yakushipilitu mumakumbi aEzekeleko?

11 Chamuchivali, ovyo vyatulingisa tukukulule ngwetu Ezekele atela kamwene tembele yayinene yakushipilituko shina, mwomwo kalwapwile lwola lwakutamo kuli Kalunga kulumbununa muchano wavyuma kanako. Tachikizenu ngwenu chakumwenesa chize vamwenesele Ezekele chahanjikile chatete hali vaYuleya vaze vapwile muufunge muMbavilone. Mwomwo vaYuleya vapwile nakukavangiza Jishimbi jize Kalunga avahanyine kuhichila muli Mose. Omu vavasokwele muufunge, vakindulukile kuYelusalema nakukavangiza luze Lushimbi lwakukindulwisa kulemesa chamuchano hakutungulula tembele nalijiko lyakulumbila. Kaha vatwalileho lika kuhana wana wakulumba halijiko kana. Valingile ngocho kafwe hamyaka 600. Uno vaYuleya kachi vevwile ngachilihi nge chakumwenesa vamwenesele Ezekele chapwile nakuhanjika vyatembele yakushipilitu, mutembele muze kapilishitu wakulitulaho ahanyinyine kuyoya chenyi kupwa wana uze jino wakumishile lushimbi lwakuhana mawana akulumba? Kachi valinangwile chishina muka kuchakumwenesa kana? Uno kachi vatwalileho lika kukavangiza Jishimbi vavahanyine kuhichila muli Mose tahi? Echi chasolola hatoma nge Yehova eji kulumbununanga muchano halwola lwakutamo, kaha nawa halwola luze mwamona ngwenyi vatu jenyi navevwishisa kanawa.

12-14. Tembele amwene Ezekele natembele yakushipilitu alumbunwine Paulu jalifwana ngachilihi? (Talenu lipwata lwakwamba ngwavo “JiTembele Jakulihandununa naVishina Natulinangulako.”)

12 Uno tembele yize amwene Ezekele yalifwana ngachilihi natembele yakushipilitu yize alumbunwine Paulu? Anukenu ngwenu, Paulu kahanjikile hatembele yize amwene Ezekele muchakumwenesako, oloze ahanjikile hatavanaku yize yapwileko mumakumbi aMose. Paulu avulukile vyuma vimwe vize nawa vyapwile mutembele yaSolomone nayize yaZeluvavele. Vyuma kana vyapwile namuchakumwenesa chatembele vamwenesele Ezekele. Chipwe ngocho, Ezekele naPaulu vasonekele vyuma vyakulihandununa. * Muchishishisa chakulumbununa vyuma vyovimwe, ava vatu valumbunwine vyuma vyakulihandununa. Uno vyalihandununa ngachilihi?

13 Eyi mijimbu yosena yivali yahanjika hakulemesa chamuchano. Kutalisa kumujimbu asonekele Paulu, tweji kulinangulanga havyuma awahisa Yehova kutalisa kukulemesa chamuchano, kaha kuli Ezekele, tweji kulinangulanga jindongi ahakako Yehova kutalisa kukulemesa chamuchano. Hakusaka kutunangula vyuma awahisa Yehova mukulemesa chamuchano, Paulu alumbunwine vyuma vimwe amwene muze mutembele yakushipilitu. Alumbunwine vyuma vyakufwana nge, kapilishitu wakulitulaho, vimuna vakuvatula, lijiko lyakulumbila, namuze Mwajila Chikuma. Oloze chakumwenesa chatembele vamwenesele Ezekele chashindakanya hajindongi ahakako Yehova mukulemesa chamuchano.

14 Natukukulula ngwetu ngachilihi kweseka nakwivwishisa chachihya? Kwalumuna kana kachalumbunwine nge chakumwenesa chaEzekele kacheshi kutunganyalisa makumbi anoko. Hakusaka tumone omu chakumwenesa kana chinahase kutunganyalisa, tutalenu omu changanyalishile vaYuleya vakushishika mumakumbi aEzekele namyaka yize yakavangijileho.

Chakumwenesa Kana Chakafwile Ngachilihi vaYuleya Vapwile muUfunge?

15. (a) Chishina muka chachinene chapwile muchakumwenesa chaEzekele? (b) Mumukanda waEzekele kapetulu 8 mwatwama mujimbu muka, kaha mukapetulu 40 nakutwala ku 48 mwatwama mujimbu muka?

15 Hakusaka tumone omu Mbimbiliya yakumbulula chihula kana, tukekesenu havihula vinalifwaneko vize navitukafwa tukumbulule kanawa chihula kana. Chatete, uno chishina muka chachinene chapwile muchakumwenesa kana? Chishina chachinene chapwilemo shina chakuvuluka nge kulemesa chamuchano navakachikindulwisa. Ezekele atachikijile chuma kana, mwomwo halwola kana hanasoneka lyehi mujimbu watwama mukapetulu 8, uze asolola mazu ahanjikile Yehova kutalisa kuvyuma vyaunyengwe valingilenga vatu hatembele muYelusalema. Oloze kweseka namujimbu watwama mukapetulu 40 nakutwala ku 48, Ezekele atela evwile kuwaha chikuma kusoneka munona munona havyuma vyamwaza vize navikasoloka. Mujimbu kana wasolola omu kulemesa chamuchano navakachikindulwisa nakupwa ngana muze chapwile kweseka naJishimbi jize Kalunga ahanyine Mose.

16. Tembele yize vamwenesele Ezekele yakundwiza ngachilihi mazu aze ahanjikilile chimweza Isaya?

16 Hakusaka kulemesa chamuchano vachikindulwise kweseka namuze chapwile, vatelelele kuchizezula helu. Omu mwahichile likulukaji lyamyaka, kapolofweto Isaya vamuhwiminyinyine asoneke ngwenyi: “Hamakumbi akukuminyina, pili yazuvo yaYehova nayikazama mbe helu lyajipili jikwavo, navakayizezula helu lyajipili jikwavo.” (Isa. 2:2) Isaya atachikijile chimweza ngwenyi kulemesa chamuchano navakachikindulwisa nakuchizezula helu, kwijiva nge vanachihake helu lyajipili jajisuku chikuma. Uno Ezekele apwile kulihi omu vamumwenesele chakumwenesa chatembele? Apwile ‘hapili yayisuku chikuma,’ nakutala hazuvo yaYehova. (Ezeke. 40:2) Shikaho chakumwenesa vamwenesele Ezekele, chasolola hatoma nge kulemesa chamuchano navakachikindulwisa.

Tembele yize amwene Ezekele vayizezwile helu (Talenu palangalafu 16)

17. Lumbununenu mukavatu mujimbu watwama mumukanda waEzekele kapetulu 40 nakuheta ku 48.

17 Tushimutwilenu mukavatu vyuma amwene Ezekele navize evwile vize vasoneka mumukanda waEzekele kapetulu 40 nakuheta ku 48. Ezekele amwene kangelo ali nakupima vikolo, nakembwe, navipango nachihela chajila chatembele. (Ezeke. 40-42) Kaha nawa amwene upahu waYehova nawiza hatembele. Kufumaho, Yehova ahuhumwine vatu jenyi vakulikanga, navapilishitu navamyata. (Ezeke. 43:1-12; 44:10-31; 45:9-12) Ezekele amwene kalwiji mwafuminyina muchihela chajila nakuya kuKalungalwiji waKufwa, kaha meya kana anehele kuyoya nakunganyalisa vyuma vyakuyoya vyosena. (Ezeke. 47:1-12) Amwene nawa lifuchi vanalipulu muvihanda vyakweseka hamwe, kaha chihela chakulemeselaho Kalunga chapwile kwakamwihi nachihela chahakachi kalifuchi. (Ezeke. 45:1-8; 47:13–48:35) Uno chishina muka chachinene chapwile muchakumwenesa kana? Yehova apwile nakufwelelesa vatu jenyi ngwenyi kulemesa chamuchano navakachikindulwisa nakuchizezula helu. Mwakakisula zuvo yenyi yakumulemesela, kaha vatu jenyi navakalivwisa kuwaha vyuma vyamwaza. Mwakahindula vatu jenyi kumisongo yavo, nakuvalingisa vakatwame mukuunda mulifuchi lize navakakinduluka.

Tembele yize amwene Ezekele yenyikilileko omu Yehova mwakakindulwisa kulemesa chamuchano (Talenu palangalafu 17)

18. Uno vyuma vavuluka muchakumwenesa kana vyapwile vyachifwanyisa kaha tahi? Lumbununenu.

18 Chamuchivali, uno vyuma vavuluka muchakumwenesa kana vyapwile vyachifwanyisa kaha tahi? Eyo. Ezekele navakwavo vafunge vaze alwezele vyuma amwene muchakumwenesa kana atela vatachikijile ngwavo vyapwile vyachifwanyisa kaha. Mwomwo ika tunahanjikila ngocho? Anukenu ngwenu Ezekele amwene tembele yili ‘hapili yayisuku chikuma.’ Numba tuhu unjiho kana walitombola naupolofweto ahanjikile Isaya, oloze Ezekele kamwene tembele yiveneko. Mwomwo tembele yaSolomone yize yapwile muYelusalema yapwililile haPili yaMoliya, kaha hakiko vene yapwile omu vayitungulwile. Jino tunahase kuhanjika ngwetu Pili yaMoliya yapwile ‘yayisuku chikuma’ tahi? Nduma, Pili kana vayijingilika kujipili jikwavo jize jeseka hamwe mukusuhwa namukutohwa. Kaha chihela chatembele yize amwene Ezekele chapwile chachinene chikuma. Hakuwana nge Pili kana vayijingilikile kukembwe, shikaho yapwile yayinene chikuma, ngocho kayeshi kuhasa kuta haPili yaMoliyako. Nanganda yamuYelusalema yamumakumbi aSolomone yapwile yayindende hakuyesekesa kuli yize tembele. Kaha nawa vaze vafunge kavashinganyekele ngwavo nakukapwa kalwiji, uze mwakafuma muchihela chajila chatembele nakuya kuKalungalwiji waKufwa nakutomesa meya amukalungalwiji kanako. Kaha nawa kachapwile chakutamo kupula vihela vyajipili vyapwile muLifuchi lyaLushiko nakusungamisa jingiza kweseka namiyachi ngana muze vamumwenesele muchakumwenesako. Shikaho echi chakumwenesa chapwile kaha chifwanyisa.

19-21. Yehova asakile vatu vevwanga ngachilihi kweseka nachakumwenesa vamwenesele Ezekele, kaha mwomwo ika?

19 Chamuchitatu, uno vatu vamumakumbi aEzekele valingile ika hakuvalweza chakumwenesa kana? Omu vashinganyekele hajishimbi jize Yehova ahakileko mukulemesa chamuchano, vatelelele kwivwa sonyi havilinga vyavo vyavipi. Yehova alwezele Ezekele alumbunwine “vaze vakuzuvo yaIsalele vyatembele.” Ezekele atelelele kulumbununa kanawa yize tembele mangana vaIsalele “valinangule jila navakatungilamo tembele.” Mwomwo ika vatu vatelelele kushinganyeka hali yize tembele? Ngana muze tunalinangula, kavatelelele kushinganyeka hatembele kana mangana vayitungeko. Oloze “mangana vevwenga sonyi havilinga vyavo vyakuhenga” ngana muze ahanjikile Yehova.—Tangenu Ezekele 43:10-12.

20 Mwomwo ika echi chakumwenesa chakwachile kumichima yavatu vamichima yamwaza nakuvalingisa vevwanga sonyi? Achishinganyekenu mazu aze Ezekele vamulwezele. Yehova amulwezele ngwenyi: “Ove mwanamutu, nyingilila, nakutala, nakwivwilila kanawa vyuma vyosena nangukulweza vyakupandama kujindongi najishimbi jatembele yaYehova.” (Ezeke. 44:5) Ezekele vamulwezelenga mapapa kakavulu jindongi najishimbi. (Ezeke. 43:11, 12; 44:24; 46:14) Vamulwezelenga nawa jindongi jaYehova atela kukakavangiza hakupima jikuvite mukusuhwa navipezaliso vyakwoloka. (Ezeke. 40:5; 45:10-12; esekesenuko Vishimo 16:11.) Mapapa akuhambakana 50, Ezekele azachishile lizu “chesekelo” “vyesekelo” namazu eka akufwana ngana muchakumwenesa kana.

21 Uno Yehova atwalile mulihi hakulweza vatu jenyi vyavipezaliso, najishimbi, najindongi? Chasoloka nge apwile nakuvanukisa vatachikize ngwavo, ikiye kaha atamo kuhakako jishimbi jize vatela kukavangiza mukulemesa chamuchano. Vatu vaze valitwaminyinyine kukavangiza jishimbi kana vatelele kwivwa sonyi. Mujijila muka chakumwenesa kana chalingishile vaYuleya valinangule vishina kanevi? Mukapetulu mwakavangizaho, natukashimutwila havyakutalilaho vimwe vize navikatukafwa tukamone kanawa vyuma natulinangula kuchakumwenesa kana.

Mwomwo ika chakumwenesa chatembele chalingishile vatu vamichima yamwaza vevwanga sonyi? (Talenu palangalafu 19-21)

^ par. 4 Tembele yakushipilitu yapwa vyuma vize Yehova awahisa kutalisa kukulemesa chamuchano vize vyazama handando yakusokola yaYesu Kulishitu. Twatachikiza ngwetu aputukile kuwahisa vyuma kana mu 29 C.E.

^ par. 12 Chakutalilaho, Paulu ahanjikile hali kapilishitu wakulitulaho namulimo azachilenga hachilika chahaLikumbi lyaKulinga Chakufwika haShili valingilenga kamwe hamwaka. (Hepe. 2:17; 3:1; 4:14-16; 5:1-10; 7:1-17, 26-28; 8:1-6; 9:6-28) Oloze muchakumwenesa vamwenesele Ezekele, kavavulukamo kapilishitu wakulitulaho chipwe Likumbi lyaKulinga Chakufwika haShiliko.