Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

KITANGO 14

“Uno ye Muzhilo wa Bikekala Nzubo ya Lesa”

“Uno ye Muzhilo wa Bikekala Nzubo ya Lesa”

EZIKYO 43:12

PAIMENA KITANGO: Byo bafunjijileko kala ku kimwesho kyamwene Ezikyo kya nzubo ya Lesa ne byo tufunjilako mu ano moba

1, 2. (a) Mu kitango kyafumako, ñanyi bintu byo twafunjile mu kimwesho kya nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo? (b) Ñanyi mepuzho abiji o tusakwisambapo mu kino kitango?

EZIKYO kechi wamwene nzubo ya Lesa ikatampe ya ku mupashi yaambilepo mutumwa Paulo byo papichile myaka yavula ne. Bino byobyo twafunjile mu kitango kyafumako. Kabiji twafunjile ne kuba’mba kino kimwesho kyajinga kya kufunjisha bantu ba Lesa buneme bwa mizhilo ya Lesa ya bupopweshi bwa kine. Bantu ba Lesa bakonsheshetu kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba inge batendeka jikwabo kukookela ino mizhilo. O ene mambo Yehoba o aambijile jibiji kino kishinka mu kyepelo kimotu amba: “Uno ye muzhilo wa bikekala nzubo ya Lesa.”—Tangai Ezikyo 43:12.

2 Pano twayai twisambe pa mepuzho akwabo abiji. Bwipuzho butanshi: Ñanyi mizhilo ya Yehoba yaamba pa bupopweshi bwa kine Bayudea yo bafunjijileko ku kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo? Mukumbu wa buno bwipuzho usakwitukwasha kukumbula bwipuzho bwa bubiji bwa kuba’mba: Tubena kufunjilako ka ku kino kimwesho atweba tubena kwikala mu ano moba akupelako?

Bantu ba Lesa ba Kala Bafunjijileko ka ku Kino Kimwesho?

3. Mambo ka kwikela kwa nzubo ya Lesa peulu ya mutumba walepesha mu kimwesho o kwalengejile bantu ba Lesa kumvwa bumvu?

3 Pa kuba’mba tukumbule bwipuzho butanshi, twayai twisambe pa byajinga nzubo ya Lesa. Mutumba walepesha. Kyamweka bantu ba Lesa byo baumvwine byajinga kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo, bavulukile bungauzhi bwa kwa Isaya bwaamba pa kubwezha bupopweshi bwa kine. (Isa. 2:2) Pano bafunjijileko ka ku nzubo ya Yehoba yajinga pa mutumba walepesha? Bafunjijileko kuba’mba bupopweshi bwa kine bwafwainwa kutumbijikwa kukila bupopweshi bonse. Ne kya kine, bupopweshi bwa kine byobyo bwajinga ne kalatu, mambo bo bupopweshi bwa Lesa, ‘watumbijikwa kukila balesa bonse.’ (Sala. 97:9) Pano pa kikye kimye bantu ba Lesa kechi baubilenga byo bafwainwe kubanga ne. Pa myaka yavula, baubilenga byatama, bubipisho ne bunsatuki. Onkao mambo, nzubo ya Lesa yatumbijikilwe bingi, yajinga peulu, yalengejile bantu ba Lesa ba michima ya kishinka kumvwa bumvu.

4, 5. Bayudea bafunjileko ka ku bibelo bya nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo mu kimwesho?

4 Bibelo byalepa. Patanshitu mu kimwesho, Ezikyo wamwene malaika wapiminenga bibelo. Bino bibelo byalepele nobe mamita 30 kuya mwiulu! (Ezi. 40:14) Kabiji kwajinga ne tumazubo twa bakasopa ku bino bibelo byonse. Abino byonse byafunjishengapo ka bantu ba Lesa? Yehoba wabuujile Ezikyo amba: “Utesheko bingi muchima kutala ku kibelo kya nzubo ya Lesa kwa kutwelela.” Mambo ka? Mambo bantu ba Lesa baiyanga na bantu “babula kuya ku mukanda wa ku muchima ne babula kuya ku mukanda” mu nzubo ya Lesa yazhila. Mambo ka kino o kyatamijile? Yehoba waambile’mba: “Bazhilulula nzubo yami.”—Ezi. 44:5, 7.

5 Bantu babujile “kuya ku mukanda” kechi bakookejile mukambizho wa Lesa ye bakambizhe Abalahama ne. (Nte. 17:9, 10; Levi 12:1-3) Bino babujile “kuya ku mukanda wa ku muchima” bo bakijilemo kwikala na byubilo byatama. Mambo basatukilenga ne kukana kulondela mizhilo ya Yehoba. Bano bantu kechi bafwainwe kwibaswisha kutwela mu nzubo yazhila ya Yehoba ne. Yehoba washikwa bingi bukamfutumfutu, kabiji bantu banji kechi bafwainwa kuswisha bakamfutumfutu mu kipwilo kyanji ne. Bibelo ne tumazubo twa bakasopa twajinga ku nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo mu kimwesho twamwesheshe patoka kuba’mba: Kechi bafwainwe kuswisha bino byubilo ne! Bantu ba Lesa bonse batwelanga mu nzubo ya Lesa bafwainwe kulondelanga ino mizhilo yanji. Kuba bino ko kwafwainwe kulengela Yehoba kwibapesha.

6, 7. (a) Yehoba wakebelenga bantu banji kufunjilako ka ku nsakwa yazhokolokele nzubo ya Lesa mu kimwesho? (b) Ñanyi bintu byatama byaubanga bantu ba Yehoba kala kwipi na nzubo yanji? (Monai tubyambo twa munshi.)

6 Nsakwa. Kintu kikwabo kyamwene Ezikyo mu kimwesho kyajinga nsakwa yazhokolokele nzubo ya Lesa. Ezikyo waambile’mba ino nsakwa yalepele matete 500, mamita 1,555, ko kuba’mba makilomita 1.6 mu mbaji yonse. (Ezi. 42:15-20) Kabiji nsakwa ikwabo ya mukachi yazhokolokele nzubo ya Lesa ne bipango yalepele makyubichi 500, ko kuba’mba mamita 259 mu mbaji yonse. Onkao mambo, kufuma ku nsakwa ya pangye kufika ku nsakwa ya mukachi yazhokolokele ku nzubo ya Lesa pajinga mpunzha yabaya bingi. * Mambo ka?

7 Yehoba waambile’mba: “Onkao mambo, baleke kubula bukishinka kwi amiwa ne kufumya mibiji ya bamfumu babo bafwa kwi amiwa, ne amiwa nkekala nabo myaka ne myaka.” (Ezi. 43:9) “Mibiji ya bamfumu babo bafwa” yaimenejilengako bankishi. Onkao mambo, Yehoba wabikile ino nsakwa ikatampe ku nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo mu kimwesho, kulumbulula kuba’mba kechi bafwainwe “kuswisha bantu bajinga na byubilo bya bunya kwiya nangwatu kwipi na nzubo ya Lesa ne.” Kupopwela Yehoba kwa kubula bubipisho inge kwamulengejile kwikala nabo.

8, 9. Bantu ba Lesa bafunjijileko ka ku lujimuno Yehoba lo apele banabalume batangijilanga?

8 Kujimunako banabalume batangijilanga. Yehoba wajimwineko na kifyele banabalume batangijilenga bantu ba Lesa. Wajimwineko bena Levi bamusatukijile kimye bantu ba Lesa kyo batendekele kupopwela bankishi. Kabiji wajimwineko baana ba kwa Zadoka ‘baingijilenga mingilo mu nzubo yanji kimye bena Isalela kyo bamwalukijilemo.’ Yehoba wibachibijile mambo bonsetu monka mo aolokela kwa kubula misalululo. (Ezi. 44:10, 12-16) Kabiji Yehoba wajimwineko ne babinemanga ba bena Isalela pa byubilo byabo.—Ezi. 45:9.

9 Yehoba wamwesheshe patoka kuba’mba batangijilenga bafwainwe kutotolola kwi aye pa byo baingijilenga mingilo yo ebapele. Nabo bafwainwe kwibakwasha ne kwibololako. Mambo bo bafwainwe kutendekelapo kukookela mizhilo ya Yehoba pa kuba’mba bantu ba Lesa bafunjilengako.

10, 11. Ñanyi bintu bimwesha’mba Bayudea bafumine mu buzha bafunjijileko ku kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo?

10 Nanchi Bayudea byo babwelele kufuma mu buzha balondejile byo bafunjijileko ku kino kimwesho nyi? Kechi twayuka banabalume ne banabakazhi bakishinka byo balangulukilenga pa kino kimwesho ne. Pano bino, Mambo a Lesa etubuula byavula byaubile Bayudea babwelele ne byo bamonanga bupopweshi bwa kine bwa Yehoba. Nanchi balondejile mafunde ajinga mu kino kimwesho nyi? Tusakwamba’mba bealondejile, mambo bapuseneko na bashakulu babo bo batwajile mu buzha ku Babilona.

11 Banabalume bakishinka nabiji Hagai ne Zekaliya, Ñanga kabiji wakopololanga byambo aye Ezela ne kitumbafumu aye Nehemiya baingijile bingi na ngovu kufunjisha bantu mafunde ajinga mu kimwesho kya nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo. (Eze. 5:1, 2) Bafunjishenga bantu kuba’mba bupopweshi bwa kine bwafwainwe kutumbijikwa kukila byonse, kabiji bafwainwe kwibunemeka kukila bintu byabo bya mu bwikalo. (Hagai 1:3, 4) Batundaikanga bantu kulondela mizhilo ya bupopweshi bwa kine. Ezela ne Nehemiya bafunjileko bantu kyakosa kuba’mba bafwainwa kukana banabakazhi ba mu bisaka bikwabo bo basongwele, mambo balengejilenga bantu ba Lesa kubula kumupopwela bulongo. (Tangai Ezela 10:10, 11; Ne. 13:23-27, 30) Nanchi balekele kupopwela bankishi nyi? Kyamweka bantu ba Lesa byo bafumine mu buzha, kisaka kyonse kyashikilwe kupopwela bankishi, bubi bwibakatezhe bingi kuleka kufumatu ne kala. Pano nga bañanga, babinemanga nangwa’mba babitumbafumu baubilepo ka? Byonkatu Ezikyo byo amwene mu kimwesho, nabo bajinga pa boba bo bajimwineko kwi Yehoba. (Ne. 13:22, 28) Bantu ba Lesa bavula bakookejile luno lujimuno.—Eze. 10:7-9, 12-14; Ne. 9:1-3, 38.

Nehemiya wafunjishanga bantu ba Lesa bo aingilanga nabo pa bupopweshi bwa kine (Monai jifuka 11)

12. Yehoba wapesheshe byepi Bayudea bafumine mu buzha?

12 Kino kyalengejile Yehoba kupesha bantu banji. Bantu ba Lesa baikele na bulunda bwawama jibiji ne Yehoba, bajinga na butuntulu bwa mubiji bwawama kabiji baikele na mutende ye babujile kumonapo pa myaka yavula. (Eze. 6:19-22; Ne. 8:9-12; 12:27-30, 43) Mambo ka? Mambo batendekele kukookela mizhilo ya Yehoba ya mu bupopweshi bwanji bwa kine. Byo bafunjijileko ku kimwesho kya nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo byafikile pa muchima bavula. Mu byambotu bicheche, twakonsha kwamba’mba kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo kyakwashishe Bayudea mu mbaji ibiji yanema bingi. (1) Kibalengejile kuyuka bulongo mizhilo ya Lesa ya mu bupopweshi bwa kine ne bya kwiilondela. (2) Kibalengejile kwikala na luketekelo. Kino kimwesho kya bungauzhi kyamwesheshe patoka kuba’mba bupopweshi bwa kine bukabwela byonka byo bwajinga kala, kabiji kyamwesheshe ne Yehoba byo akapesha bantu banji inge batwajijila kumukookela mu bupopweshi bwa kine. Pano tubena kukeba kuyuka: Nanchi kino kimwesho kibena kufika ne mu ano moba nyi?

Byo Tufunjilako mu ano Moba ku Kimwesho kya Nzubo ya Lesa Kyamwene Ezikyo?

13, 14. (a) Twayuka byepi kuba’mba kimwesho kya nzubo ya Lesa kibena kufika ne mu ano moba? (b) Ñanyi bintu bibiji byo tumwenamo mu kino kimwesho? (Monai ne kakitenguluzha 13A ka kuba’mba, “Byo Tufunjilako ku Mazubo a Lesa.”)

13 Nanchi twafwainwa kushiinwa kuba’mba kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo kibena kufika ne mu ano moba nyi? Ee kibena kufika! Vulukai kwipasha kuji pa kimwesho kya nzubo yazhila ya Lesa kyamwene Ezikyo yajinga pa “mutumba walepesha” na bungauzhi bwaawile Isaya bwa kuba’mba “mutumba paji nzubo ya Yehoba bakamwikazha peulu kukila mitumba ikwabo.” Isaya waambile’mba buno bungauzhi bukafika “mu moba a ku mpelo” nangwa’mba “mu moba a kupelako.” (Ezi. 40:2; Isa. 2:2-4; tubyambo twa munshi; monai ne Mika 4:1-4.) Buno bungauzhi bwatendekele kufika mu moba a kupelako kutendeka mu 1919, bupopweshi bwa kine byo bwabwelele ne kutumbijikwa nobe bebubika pa mutumba walepesha. *

14 Kyamwekeshatu patoka kuba’mba byamwene Ezikyo mu kino kimwesho kya bungauzhi bibena kufika mu bupopweshi bwa kine mu ano moba. Byonkatu Bayudea bajinga mu buzha kala byo bamwenejilemo mu kino kimwesho, ne atweba lelo jino tubena kumwenamo mu mbaji ibiji. (1) Kino kimwesho kitukwasha kuyuka byo twafwainwa kulondelanga mizhilo ya Yehoba ya mu bupopweshi bwanji bwa kine. (2) Kitulengela kushiinwa kuba’mba bupopweshi bwa kine bukabwela kabiji Yehoba ukapesha bantu banji.

Mizhilo ya Bupopweshi bwa Kine Lelo Jino

15. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuvulukanga pa kwisamba pa nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo mu kimwesho?

15 Pano twayai twisambe pa bintu bimo biji mu kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo. Fwanyikizhai tubena kumona kimwesho kya nzubo ya Lesa pamo ne Ezikyo. Vulukai kuba’mba kechi tubena kumona nzubo ya Lesa ikatampe ya ku mupashi ne. Bino ku kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo tubena kukeba kuyuka bintu byo twakonsha kufunjilako pa bupopweshi bwa kine mu ano moba. Ñanyi bintu bimo byo twakonsha kufunjilako?

16 Mambo ka o beipimine? Ezikyo wamwene malaika wamwekelenga nobe mukuba saka abena kupima nzubo ya Lesa, bibumbulu, bibelo, tumazubo twa bakasopa, bipango ne kya kusokelapo bitapisho. Kampe twakonsha kumvwa mukose kutanga pa bino bipimo. (Ezi. 40:1–42:20; 43:13, 14) Pano akilangulukai pa byo twakonsha kufunjilako ku bino bintu. Mu bino momo tumwena Yehoba byo anemeka mizhilo yanji. Aye ye witupa mizhilo, kechi bantu ne. Bantu bamba’mba twakonsha kupopwela Lesa monse mo tukebela baya mungi. Kabiji kupima nzubo ya Lesa kwitulengela kushiinwa kuba’mba Yehoba kya kine ukabwezha bupopweshi bwa kine. Milaye ya Lesa ikafikatu suka byonka byajinga byobya bipimo. Ezikyo wamwesha patoka kuba’mba bupopweshi bwa kine bukabwela mu moba akupelako.

Mwafunjilako ka ku byo bapiminenga nzubo ya Lesa? (Monai jifuka 16)

17. Nsakwa ya nzubo ya Lesa itufunjishapo ka lelo jino?

17 Nsakwa. Byonka byo twaji kwisamba, Ezikyo wamwene lubumbulu wazhokolokele nzubo ya Lesa yonse. Ino nsakwa yavulwilengamo bantu ba Lesa kuba’mba kechi bafwainwa kuleta bubipisho bwa bupopweshi bwa bubela mu bupopweshi bwa kine, ne kuzhilulula nzubo ya Lesa ne. (Tangai Ezikyo 43:7-9.) Ne mu ano moba, twafwainwa kumvwina luno lujimuno. Bantu ba Lesa byo bebafuminye mu buzha mu Babilona Mukatampe mo baikele myaka yavula, Kilishitu popo atongwele kalume wa kishinka kabiji wa maana mu 1919. Kufumatu mu yewa mwaka, bantu ba Lesa baingila na mukoyo kuchinuzhuka mafunjisho a bubela avwangamo kupopwela bankishi ne kuba bya buntunshi. Kechi twafwainwa kuswisha bubipisho bwa bupopweshi bwa bubela mu bupopweshi bwa kine ne. Kabiji kechi tubila busulu pa Mazubo etu a Bufumu ne, kechi tuvwanga bintu bya uno mutundu mu mpopwelo yetu ne.—Mako 11:15, 16.

18, 19. (a) Tufunjilako ka ku bibelo byalepa byamwene Ezikyo ku nzubo ya Lesa mu kimwesho? (b) Twafwainwa kuba byepi na bantu balengulula mizhilo ya Yehoba? Lumbululai.

18 Bibelo byalepa. Twakonsha kufunjilako ka inge twalanguluka pa bibelo byalepa byamwene Ezikyo mu kimwesho? Kino kimwesho kya nzubo ya Lesa kyafunjishe Bayudea bafumine mu buzha kuba’mba Yehoba uji na mizhilo yaamba pa byubilo byawama yafwainwa kulondelanga bantu banji. Inge byobyo kyajinga kala, ne mu ano moba kyo kimotu. Lelo jino tupopwela Yehoba mu nzubo yanji ikatampe ya ku mupashi. Kwikala na byubilo byawama ne kubula bukamfutumfutu kwanema bingi. (Loma 12:9; 1 Pe. 1:14, 15) Mu ano moba akupelako, Yehoba ubena kufunjisha bantu banji kutapo muchima kukookela mizhilo yanji yaamba pa byubilo byawama. * Bandengamambo babula kulapila bebapanga mu kipwilo. (1 Ko. 5:11-13) Ne kyakilamo kunema, tumazubo twa bakasopa twajinga ku bibelo bya nzubo ya Lesa twituvululamo kuba’mba kafwako wafwainwa kupopwela Yehoba saka abula kwitabilwa kwi aye ne. Bantu babena kwikala bwikalo bwa bukakongolo mutoma kubiji bakonsha kutwela mu Nzubo ya Bufumu, pano bino Yehoba kechi wibatala bulongo ne, kanatu balapila ne kuleka bubi bwabo. (Yak. 4:8) Kino kibena kuzhikijila bupopweshi bwa kine mu ino ntanda mwavula byubilo byatama.

19 Baibolo waambijile jimo amba bubi bukavujilangakotu mpelo saka ikyangye kufika. Waambile’mba, “Bantu babi ne ba bujimbijimbi bakataminangakotu, saka bajimbaika ne kujimbaikwa.” (2 Timo. 3:13) Bantu bavula lelo jino balanguluka’mba mizhilo ya Yehoba yakatazha kwiilondela, kabiji amba yaleka kwingila nangwa’mba yatama. Nanchi ne anweba byobyo mulanguluka nyi? Inge muntu wimubuula kuba’mba mizhilo ya Lesa yaamba pa banabalume balaala na banabalume bakwabo yatama, nanchi ne anweba mukaswa bino nyi? Nanchi mukalondela mizhilo ya Yehoba Lesa iji mu Mambo anji yaamba kuba’mba bantu baji na byubilo bya uno mutundu “boba bintu bya bunya” nyi? Lesa witujimunako kuba’mba twafwainwa kushikwa byubilo byatama. (Loma 1:24-27, 32) Inge bantu ke bakebe’mba mube bino, mwafwainwa kuvuluka bibelo byalepa byamwene Ezikyo mu kimwesho kya nzubo ya Lesa, ne kuvuluka’mba: Yehoba kechi walaula mizhilo yanji kuba’mba iswañane na bikeba bantu ba mu ino ntanda ibi ne. Nanchi mwaswa kuba’mba mizhilo ya Lesa yaoloka kabiji mwibikako kwiilondela nyi?

Tupana “bitapisho bya kumutota” Lesa mu bupopweshi bwa kine inge ke tukumbulepo pa kupwila ne kusapwila

20. Kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo kitundaika byepi ba mu “jibumba jikatampe”?

20 Bipango. Ezikyo byo amwene bipango bikatampe bya ku nzubo ya Lesa, wafwainwa waumvwine bingi bulongo pa kulanguluka pa bantu bavula bapopwela Yehoba na lusekelo bakonsheshe kutwelamo. Lelo jino, bena Kilishitu babena kupopwela Lesa mu mpunzha yazhila bingi. Aba baji mu “jibumba jikatampe” bapopwela Lesa mu kipango kya pangye kya nzubo ya Yehoba ya ku mupashi, batundaikwa bingi inge batanga kimwesho kyamwene Ezikyo. (Lum. 7:9, 10, 14, 15) Ezikyo wamwene kuba’mba mu kipango mwajinga bibamba mwa kujiila milambo ya mutende yaletanga bantu ba Lesa. (Ezi. 40:17) Kyajingatu nobe bajiilanga pamo ne Yehoba Lesa, kyamweshanga’mba balunda nanji. Mu ano moba, kechi tupana milambo yapananga Bayudea balondelanga Mizhilo Lesa yo apele Mosesa ne. Atweba tupana “bitapisho bya kumutota” Lesa mu bupopweshi bwa kine inge ke tukumbulepo ne kulumbulula byo twaitabilamo pa kupwila ne pa kusapwila. (Hebe. 13:15) Kabiji kajo ka ku mupashi kafuma kwi Yehoba ketulengela kwikala na lwitabilo lwakosa. O ene mambo, o tusanchila byonka byaimbile baana ba kwa Kola amba: “Kwikala juba jimo mu bipango byenu kwawama kukila kwikala myaka kiumbi ku mpunzha ingi!”—Sala. 84:10.

21. Bena Kilishitu bashingwa bafunjilako ka ku bañanga bo baambapo mu kimwesho kyamwene Ezikyo?

21 Bañanga ba Lesa. Mu kimwesho, Ezikyo wamwene kipango kya mukachi mwatwelangatu bañanga ne bena Levi kuba’mba nakyo kyajinga na bibelo bipasha na bya kipango kya pangye mwatwelelanga babujile bañanga. Kino kyavulwilengamo bañanga kuba’mba nabo bafwainwe kulondelanga mizhilo ya Yehoba ya mu bupopweshi bwa kine. Nga mu ano moba kiji byepi? Lelo jino mu bantu ba Lesa, kechi mujipo kisemi mufuma bañanga ba Lesa ne, bino bena Kilishitu bashingwa, Lesa wibatela’mba: “Anweba ‘yenu mukoka wasalwa, yenu bañanga ba bufumu.’” (1 Pe. 2:9) Bañanga ba Lesa ba mu bena Isalela bapopwelanga Lesa mu kipango kya mukachi. Pakuba bena Kilishitu bashingwa ba mu ano moba abo kechi bepatula ku bapopweshi bakwabo ne. Nangwa byonkabyo, abo baji na bulunda bwapusanako ne Yehoba mambo batelwa’mba baana ba Lesa. (Nga. 4:4-6) Pano bino, bashingwa nabo bakonsha kufunjilako bintu byanema bingi ku kimwesho kyamwene Ezikyo. Bayuka kuba’mba bañanga nabo bebajimwinengako. Bena Kilishitu bonse bafwainwa kuvulukanga’mba bonse twi “jitanga jimo” kabiji babena kwitutangijila ku “kafunga umo.”—Tangai Yoano 10:16.

22, 23. (a) Bakulumpe mu kipwilo kya bwina Kilishitu bakonsha kufunjilako ka ku babinemanga bo baambapo mu kimwesho kyamwene Ezikyo? (b) Ñanyi bintu byakonsha kumweka kulutwe?

22 Kinemanga. Mu kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo, kinemanga wajinga muntu wanema bingi. Kechi wajinga wa mu kisemi kya bañanga baingilanga mu nzubo ya Lesa ne, inge kyajinga bino, inge walondelanga lutangijilo lwa bañanga. Pakuba aye wajinga kalama wa bantu ba Lesa kabiji wibakwashanga bya kupana milambo. (Ezi. 44:2, 3; 45:16, 17; 46:2) Banabalume bena Kilishitu bakalama mu kipwilo lelo jino, bakonsha kufunjilako bintu byanema bingi. Bakalama benda ne bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kukookelanga kalume wakishinka. (Hebe. 13:17) Bakulumpe mu kipwilo bakwasha bantu ba Lesa kupana milambo ya kumutota pa kupwila kwa bwina Kilishitu ne mu mwingilo wa kusapwila. (Efi. 4:11, 12) Kabiji bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuvulukanga Yehoba byo akajipijile babinemanga ba bena Isalela baingijishanga bulume kutama. (Ezi. 45:9) Bakulumpe mu kipwilo lelo jino kechi bafwainwa kukananga inge bebajimunako ne. Baswa bibafundako Yehoba mambo bibakwasha kwingila bulongo mwingilo wabo wa bukafunga ne bukalama.—Tangai 1 Petelo 5:1-3.

23 Yehoba ukatwajijila kwingijisha bakalama bakifyele mu Paladisa ubena kwiya pano pa ntanda. Lelo jino, byo babena kufunjisha bakulumpe mu kipwilo bikebakwasha kwingila bulongo ne mu Paladisa. (Sala. 45:16) Kuyuka kuba’mba Yehoba ukebengijisha bano banabalume mu ntanda ipya kwitusangajika bingi. Kampe tukomvwisha kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo ne bungauzhi bukwabotu bwaamba pa kubwezha bupopweshi bwa kine pa kimye kyafwainwa kya kwa Yehoba kulutwe. Kampe mbaji imo ya buno bungauzhi yo twabula kumvwisha mo yatala pa kino kimye ikafika kulutwe. Kimye inge kyafika popo tukomvwisha.

Nga bibelo byalepa ne bipango bitufunjishapo ka pa byo twafwainwa kupopwelanga Lesa? (Monai mafuka 18-21)

Yehoba Ubena Kupesha Bupopweshi bwa Kine

24, 25. Kimwesho kyamwene Ezikyo kyalumbulula byepi Yehoba byo apesheshe bantu banji batwajijile kwikala mu bupopweshi bwa kine?

24 Pa kupezhako, twayai twisambe pa kintu kimo kya kukumya kyamwene Ezikyo mu kimwesho. Mu kino kimwesho, Yehoba waishile pa nzubo yanji ne kubuula bantu banji amba ukatwajijila kwikala pa nzubo yanji inge batwajijila kukookela mizhilo yanji ya mu bupopweshi bwanji bwa kine. (Ezi. 43:4-9) Kwikala ne Yehoba mukachi kabo kwalengejile bantu banji kwikala byepi mu ntanda yabo?

25 Kino kimwesho kyalumbulwile Lesa byo akapesha bantu banji kwingijisha bifwanyikizho bya bungauzhi bibiji: (1) Mukola wafumine mu nzubo yazhila ya Lesa wapainenga bumi ku bantu ne kulengela mushiji kumenesha kajo; ne (2) ntanda beyabenye bulongo mapunzha, kabiji nzubo ya Lesa ne mpunzha yayo yajinga pakachi. Twakonsha kulumbulula byepi kino kimwesho mu ano moba? Lelo jino, tubena kwikala mu kimye Yehoba mo aishile na kutookesha ne kunengezha bupopweshi bwanji bwa kine, nangwa’mba nzubo ya Lesa ikatampe ya ku mupashi. (Mala. 3:1-4) Tukesamba pa bino bifwanyikizho bibiji bya bungauzhi mu Kitango 19 kufika ku 21 mu uno buku.

^ jifu. 6 Yehoba waambilenga pa bintu byatama byo baubanga bantu banji kala kwipi na nzubo yanji yazhila. Waambile’mba: “Byo babikile kibelo kyabo kwipi na kibelo kyami ne mashiki abo kwipi na mashiki ami, byo pajingatu lubumbulu pakachi kabo ne amiwa, batamishe jizhina jami jazhila na bintu bya bunya byo baubilenga.” (Ezi. 43:8) Mu Yelusalema wa kala, lubumbulu ye waabenye nzubo ya Yehoba na kwajinga mazubo a bantu. Bena Isalela byo balekele kulondela mizhilo ya Lesa yaoloka, batendekele kuba bubipisho ne kupopwela bankishi kwipi na nzubo ya Yehoba. Kino kyalengejile Yehoba kwibakambula.

^ jifu. 13 Kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo kyakwatankana bingi na bungauzhi bukwabo bwaamba pa kubwezha bupopweshi bwa kine bubena kufika mu ano moba akupelako. Monai bipasha buno bungauzhi buji mu bino binembelo, Ezikyo 43:1-9; Malakai 3:1-5; Ezikyo 47:1-12 ne Yoela 3:18.

^ jifu. 18 Nzubo ya Lesa ya ku mupashi yaikajikilwe patanshi mu 29 C.E. kimye Yesu kyo abatizhiwe ne kwikala Ñanga Mukatampe. Nangwa byonkabyo, bupopweshi bwa kine bwazhiile pa myaka yavula kufumatu kimye kyafwile batumwa ba kwa Yesu. Pano bino, kutendeka mu 1919, Lesa watendekele kubwezha bupopweshi bwa kine kabiji bwatumbijikwa.