Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 16

‘Yɛ Bɛ Nwoma Azo Nzonlɛ’

‘Yɛ Bɛ Nwoma Azo Nzonlɛ’

YIZIKEƐLE 9:4

BODANE: Bɛyɛle Yizikeɛle mekɛ zo nɔhavoma ne nzonlɛ bɛmaanle ngoanelielɛ, yɛɛ mɔɔ nzonlɛyɛlɛ ne kile maa yɛ la

1-3. (a) Kɛmɔti a Yizikeɛle anwo ɛbubu ye ɛ, na duzu a yenwu ye wɔ Gyɛlusalɛm ɛzɛkyelɛ ne anwo a? (b) Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo a?

YIZIKEƐLE anwo ɛbubu ye! Yenwu kɛ Dwuuma ne ɛlɛyɛ bɛkyi ninyɛne wɔ Gyɛlusalɛm ɛzonlenlɛsua ne anu wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ nu. * Bɛgua ɛleka mɔɔ bɛsonle nɔhalɛ nu wɔ Yizilayɛ la anwo evinli. Noko tɛ ɛzonlenlɛsua ne angome a bɛgua nwolɛ evinli a. Basabasayɛlɛ ɛbu Dwuda azɛlɛ ne azo na bɛngola bɛnyɛ nwolɛ ɛhwee. Mɔɔ ɛnee menli ne ɛlɛyɛ la hanle Gyihova ɛya kpole, ɔti ɔzele Yizikeɛle kɛ: “Me nee bɛ bali ye wɔ ɛya zo.”​—Yiz. 8:17, 18.

2 Mɔɔ Yizikeɛle nwunle kɛ Gyihova ɛva Gyɛlusalɛm nee ye ɛzonlenlɛsua nwuanzanwuanza ne anwo ɛya na ɔbazɛkye bɛ la, ɔyɛle ye nyane kpalɛ! Bie a ɔbizale ɔ nwo kɛ: ‘Na nɔhavoma mɔɔ wɔ suakpole ne azo la ɛ? Bɛbalie bɛ ɔ? Saa ɔle zɔ a, kɛzi bɛbayɛ ye ɛ?’ Yeangyɛ, ɔnyianle nwolɛ mualɛ. Mɔɔ ɔdele Gyɛlusalɛm ndɛnebualɛ anu ɛsesebɛ ne la, yeangyɛ biala ɔdele ɛnelɛ kpole bie kɛ ɔlɛfɛlɛ menli mɔɔ bɛarabua Nyamenle ndɛne ne la. (Yiz. 9:1) Ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne ɛlɛkɔ zo la, ngapezonli ne nwunle kɛ tɛ menli ne amuala a bɛbazɛkye bɛ a, bɛbalie bie mɔ ngoane. Ɛhɛe, bɛbalie bɛdabɛ mɔɔ bɛfɛta la ngoane!

3 Mekɛ mɔɔ yɛlɛbikye awieleɛ ne la, bie a yɛdayɛ noko yɛbadwenle kɛzi yɛbanyia ngoane la anwo. Ɔti bɛmaa yɛzuzu ɛhye mɔ anwo: (1) Duzu a akee Yizikeɛle nwunle ye wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu a? (2) Kɛzi ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne rale nu wɔ ye mekɛ zo ɛ? (3) Duzu a ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye kile maa yɛ ɛnɛ a?

“Fɛlɛ Menli Mɔɔ Badea Suakpole Ne La Bɛla”

4. Ka mɔɔ akee Yizikeɛle nwunle ye nee mɔɔ ɔdele la.

4 Duzu a Yizikeɛle nwunle ye a, na duzu a ɔdele a? (Kenga Yizikeɛle 9:1-11.) Mrenyia nsuu bie vi “anwuma anlenkɛ kpole ne mɔɔ anye kile sɔlɔ la” anu rale, ɔbayɛ kɛ ɔbikye ɛleka mɔɔ nungule ɛhwenlɛ sɛkɛlɛneɛ ne gyi anzɛɛ mraalɛ bie ɛlɛsu nyamenle Tamɛze la. (Yiz. 8:3, 14) Bɛwolole ɛzonlenlɛsua ne akunlu lɔ alienwo ɛkɛ na bɛhɔgyinlanle kɔbele afɔlemokyea ne anwo. Noko bɛangɔ ɛkɛ ne kɛ bɛkabɔ afɔle. Ɛnee Gyihova ɛnlie afɔle mɔɔ bɛbɔ ye wɔ ɛkɛ ne la ɛndo nu bieko. Mrenyia ne mɔ anu nsia gyinlanle ɛkɛ, ɛnee “bɛ nuhua ko biala lɛ akodeɛ mɔɔ ɔfa ɔsɛkye debie la wɔ ɔ sa nu.” Mɔɔ tɔ zo nsuu la le ngakyile bɔkɔɔ. Ɛnee ɔwula lenen tɛladeɛ yɛɛ ɔnlɛ akodeɛ, emomu, ɔlɛ “kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke toba” anzɛɛ kɛ mɔɔ ɔbodwɛkɛ ne ka la, “kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke kodoku.”

5, 6. Duzu a ɛbaha ye wɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛle bɛ nzonlɛ la anwo a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

5 Duzu a nrenyia ne mɔɔ lɛ ɛnke toba ne la bayɛ a? Gyihova maanle ye gyima mɔɔ anyebolo wɔ nu la kɛ: “Kɔva suakpole ne azo, kɔva Gyɛlusalɛm azo na yɛ menli mɔɔ bɛlɛdi nyane na bɛlɛkponle wɔ bɛkyi ninyɛne kɔsɔɔti mɔɔ bɛlɛyɛ ye wɔ suakpole ne azo anwo la anwoma azo nzonlɛ.” Bie a mekɛ zɔhane Yizikeɛle hakyele Yizilayɛ awovolɛ mɔɔ bɛvale mogya bɛhehanle bɛ nlenkɛ ne mɔ ati zo nee bɛ felɛmo ne mɔ anwo bɛyɛle sɛkɛlɛneɛ amaa bɛalie bɛ belamunli mralɛ ngoane la. (Ɛzɛ. 12:7, 22, 23) Wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu, asoo nrenyia ne mɔɔ lɛ ɛnke toba ne la nzonlɛ mɔɔ ɔbayɛ ye wɔ bɛ nwoma azo la bali bodane ko ne ala anwo gyima ɔ? Sɛkɛlɛneɛ mɔɔ saa awie lɛ bie a ɔwɔ kɛ bɛdie ye bɛfi Gyɛlusalɛm ɛzɛkyelɛ ne anu la.

6 Yɛsuzu deɛmɔti bɛyɛle nzonlɛ ne la anwo a, ɔbamaa yɛanwu mualɛ ne. Ɛnee ɔwɔ kɛ bɛyɛ ye wɔ bɛdabɛ mɔɔ “bɛlɛdi nyane na bɛlɛkponle” wɔ bɛkyi ninyɛne mɔɔ “bɛlɛyɛ ye wɔ suakpole ne azo” la anwoma azo. Ɔti duzu a ɔwɔ kɛ yɛka ye wɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛle bɛ nzonlɛ la anwo a? Debie ko a le kɛ bɛlile nyane kpole wɔ bɛ ahonle nu wɔ awozonlezonlenlɛ mɔɔ hɔle zo wɔ ɛzonlenlɛsua ne anu nee basabasayɛlɛ, ɛbɛlatane yɛɛ nzisi mɔɔ bule Gyɛlusalɛm la anwo. (Yiz. 22:9-12) Bieko, ɔbayɛ kɛ bɛanvea bɛ nganeɛdelɛ zo. Ahonlekpalɛma ɛhye mɔ edwɛkɛ nee bɛ nyɛleɛ lale kɛzi bɛkyi mɔɔ ɛnee ɛlɛkɔ zo wɔ azɛlɛ ne azo yɛɛ kɛzi bɛtu bɛ nwo bɛmaa nɔhalɛ ɛzonlenlɛ la ali. Ɛnee Gyihova balua ye anwunvɔnezelɛ ne azo yealie menli ɛhye mɔ mɔɔ fɛta la ngoane.

7, 8. Kɛzi bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ akodeɛ mɔɔ bɛfa bɛsɛkye debie la yɛle bɛ gyima ne ɛ, na duzu a vi nu rale a?

7 Kɛzi ɔwɔ kɛ mrenyia nsia ne mɔɔ bɛlɛ akodeɛ mɔɔ bɛfa bɛsɛkye debie la yɛ bɛ gyima ne ɛ? Yizikeɛle dele mɔɔ Gyihova hanle hilele bɛ la: Bɛli nrenyia ne mɔɔ lɛ ɛnke toba ne la anzi na bɛhu awie biala, kyesɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ bɛ nzonlɛ la ala. Gyihova hanle kɛ, “Bɛbɔ ɔ bo wɔ me ɛzonlenlɛsua ne anu.” (Yiz. 9:6) Ɔwɔ kɛ bɛbɔ bɛ ndɛnebualɛ ne abo wɔ Gyɛlusalɛm ɛzonlenlɛsua ne mɔɔ Gyihova anye ɛnlie nwolɛ bieko la anu. Menli mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛdimoa bɛku bɛ la a le “mgbanyima ne mɔ mɔɔ wɔ sua ne anyunlu” ɛkɛ​—Yizilayɛ mgbanyima 70 ne mɔɔ ɛnee wɔ ɛzonlenlɛsua ne anu na bɛlɛkpu ayilevuanlɛ bɛamaa adalɛ nyamenle ne mɔ la.​—Yiz. 8:11, 12; 9:6.

8 Duzu a zile wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne awieleɛ a? Mɔɔ Yizikeɛle ɛlɛnea na ɔlɛtie la, nrenyia ne mɔɔ lɛ ɛnke toba ne la rabɔle Gyihova amaneɛ kɛ: “Meyɛ mɔɔ ɛhanle ɛhilele me la pɛpɛɛpɛ.” (Yiz. 9:11) Bie a yɛbabiza kɛ: ‘Kɛzi ɔwiele Gyɛlusalɛmma ɛ? Asoo nɔhavoma bie mɔ nyianle ngoane wɔ ɛzɛkyelɛ ne anu?’

Ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ Ne Rale Nu Wɔ Yizikeɛle Mekɛ Zo

9, 10. Nɔhavoma mɔɔ nyianle bɛ ti wɔ Gyɛlusalɛm ɛzɛkyelɛ ne anu la bie mɔ a le nwane mɔ, na duzu a yɛbahola yɛaha ye wɔ bɛ nwo a?

9 Kenga 2 Edwɛkɛsisilɛ 36:17-20. Ngapezo ne rale nu wɔ 607 K.Y.M., wɔ mekɛ mɔɔ Babelɔn ɛlɔnema zɛkyele Gyɛlusalɛm nee ye ɛzonlenlɛsua ne la. Babelɔnoma yɛle kɛ “kanrɛlɛ la wɔ Gyihova asa nu,” na ɔluale bɛ nwo zo ɔwolale ye ndeanlɛ ne ɔguale Gyɛlusalɛmma mɔɔ anli nɔhalɛ la anwo zo. (Gyɛ. 51:7) Bɛzɛkyele awie biala ɔ? Kyɛkyɛ. Yizikeɛle hanle kɛ tɛ menli ne amuala a Babelɔnoma bahu bɛ a.​—Gyn. 18:22-33; 2 Pita 2:9.

10 Nɔhavoma dɔɔnwo mɔɔ bie a le Rilikabema, Yiteyopeanli Yibɛdemɛlɛke, ngapezonli Gyɛlɛmaya nee ye kɛlɛhɛlɛvolɛ Bɛlɛke la nyianle ngoane. (Gyɛ. 35:1-19; 39:15-18; 45:1-5) Wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu, yɛbahola yɛaha kɛ ɛnee menli zɔhane ɛlɛdi “nyane na bɛlɛkponle wɔ bɛkyi ninyɛne kɔsɔɔti” mɔɔ bɛlɛyɛ ye wɔ Gyɛlusalɛm la anwo. (Yiz. 9:4) Ɔda ali kɛ, kolaa na ɛzɛkyelɛ ne ara la, bɛhilele kɛ wɔ bɛ ahonle nu bɛkyi amumuyɛyɛlɛ yɛɛ bɛdu bɛ nwo bɛmaa nɔhalɛ ɛzonlenlɛ, ɔti ɛnee ɔwɔ kɛ bɛdie bɛ ngoane.

11. Mrenyia nsia ne mɔɔ bɛlɛ akodeɛ mɔɔ bɛfa bɛsɛkye debie la nee nrenyia ne mɔɔ lɛ kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke toba ne la gyi ɛkɛ maa nwane mɔ?

11 Asoo bɛyɛle nɔhavoma ɛhye mɔ nzonlɛ wɔ nwonane nu? Kɛlɛtokɛ biala ɛngile kɛ Yizikeɛle anzɛɛ ngapezonli gyɛne bie hɔvale Gyɛlusalɛm yɛle nɔhavoma mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la anwoma azo nzonlɛ. Ɔti, ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne maa yɛnwu mɔɔ sunsum nu abɔdeɛ ne mɔ yɛle mɔɔ ɛnee ɛnyelɛ ɛnnwu ye la. Nrenyia ne mɔɔ lɛ kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke toba ne nee mrenyia nsia ne mɔɔ lɛ akodeɛ mɔɔ bɛfa bɛsɛkye debie la le ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ mɔɔ gyi ɛkɛ maa Gyihova sunsum nu abɔdeɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ mɔɔ bɛziezie bɛ nwo kɛ mekɛ biala bɛbayɛ ye ɛhulolɛdeɛ la. (Edw. 103:20, 21) Ɔda ali kɛ Gyihova luale ye anwumabɔvolɛma anwo zo ɔbuale Gyɛlusalɛm ndɛne. Ɔle kɛ asɛɛ bɛyɛle bɛdabɛ mɔɔ bɛbalie bɛ la anwoma azo nzonlɛ la, anwumabɔvolɛ ne mɔ nleanle kɛ bɛnrɛhu menli ne amuala, bɛbalie bie mɔ ngoane.

Duzu A Ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ Ne Kile Maa Yɛ Ɛnɛ A?

12, 13. (a) Kɛmɔti a Gyihova zɛkyele Gyɛlusalɛm a? Boni a bazi yɛ mekɛ ye anu a, na duzu ati ɔ? (b) Kilisienemaanle ne le Gyɛlusalɛm mɔɔ anli nɔhalɛ la anwo neazo ɔ? Kilehile nu. (Nea ɛlɛka “Kilisienemaanle Ne Le Gyɛlusalɛm Anwo Neazo Ɔ?”)

12 Ɔnrɛhyɛ, yɛbanwu ndɛnebualɛ bie mɔɔ yɛtɛnwunle bie ɛlɛ la​—“anwongyelelɛ kpole mɔɔ sumunli kɛ ewiade bɔle ɔ bo badwu ɛnɛ bie ɛtɛsile ɛlɛ yɛɛ bieko noko ɛnrɛzi ɛlɛ la.” (Mat. 24:21) Mekɛ mɔɔ yɛlɛkendɛ la, yɛkola yɛbiza kpuya ɛhye mɔ: Asoo ɛzɛkyelɛ ne mɔɔ ɛlɛba la bazɛkye menli kɔsɔɔti, anzɛɛ bie mɔ baha? Asoo bɛbalua adenle bie azo bɛayɛ Gyihova nɔhalɛ sonvolɛma nzonlɛ bɛamaa ngoanelielɛ? Anzɛɛ, Yizikeɛle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ fale nrenyia ne mɔɔ lɛ ɛnke toba ne anwo la bara nu bieko wɔ yɛ mekɛ ye anu ɔ? Kpuya ne mɔ amuala mualɛ le ɛhɛe. Kɛmɔti a yɛka ye zɔ a? Amaa yɛanwu mualɛ ne la, maa yɛzia yɛhɔ Yizikeɛle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne azo.

13 Asoo ɛkakye deɛmɔti Gyihova wolale ye ɛya ne guale tete Gyɛlusalɛm anwo zo la? Nea Yizikeɛle 9:8, 9 ne bieko. (Kenga.) Mɔɔ ɛnee Yizikeɛle sulo kɛ bɛbazɛkye “Yizilayɛma mɔɔ ɛha la amuala” la, Gyihova hilele ninyɛne nna mɔɔ ɔdaye ti a ɛzɛkyelɛ ne ɛlɛba la. Mɔɔ limoa, “nvonleɛ ne” mɔɔ maanle ne yɛle la le “kpole somaa.” * Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, wɔ Dwuda, “mogya mɔɔ bɛha bɛgua la ɛyi azɛlɛ ne azo tɛkɛɛ.” Mɔɔ tɔ zo nsa, ɛnee “nzisi ɛbu” Gyɛlusalɛm, Dwuda belemgbunlililɛ ne suakpole ne azo. Mɔɔ tɔ zo nna, menli ne vale edwɛkɛ ɛhye, Gyihova “ɛnnwu” bɛ yele bɛ nloa wɔ bɛ amumuyɛ ne anwo. Asoo tɛ nyɛleɛ ko ne ala, ɛbɛlatane, basabasayɛlɛ, nzisi yɛɛ nɔhalɛ mɔɔ bɛnli la a yɛnwu ye wɔ ɛnɛ ewiade ye anu a? Kɛmɔ Gyihova ‘ɛngakyi’ la ati, debie mɔɔ hanle ye ɛya wɔ Yizikeɛle mekɛ zo la baha ye ɛya wɔ yɛ mekɛ ye azo noko. (Gye. 1:17; Mal. 3:6) Ɔti, ɔwɔ kɛ yɛ nye da kɛ mrenyia nsia ne mɔɔ lɛ akodeɛ mɔɔ bɛfa bɛsɛkye debie la nee nrenyia ne mɔɔ lɛ ɛnke toba ne la banyia gyima ayɛ ye wɔ yɛ mekɛ ye anu noko!

Ɔnrɛhyɛ mrenyia nsia ne mɔɔ lɛ akodeɛ mɔɔ bɛfa bɛsɛkye debie la bayɛ gyima bie (Nea ɛdendɛkpunli 12, 13)

14, 15. Neazo boni mɔ a kile kɛ Gyihova bɔ menli kɔkɔ kolaa na ɛzɛkyelɛ mekɛ adwu a?

14 Noko, kɛzi ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne bara nu bieko wɔ yɛ mekɛ ye azo ɛ? Saa yɛto yɛ nye yɛ nzi yɛnea kɛzi ɔrale nu wɔ tete ne la a, yɛbahola yɛanwu mɔɔ ɔbazi ɛnɛ nee kenle bie la. Suzu Yizikeɛle ngapezo ne anu ninyɛne bie mɔ mɔɔ yɛnwu kɛ bɛra nu anzɛɛ bɛbara nu la anwo.

15 Gyihova bɔ menli kɔkɔ kolaa na ɛzɛkyelɛ mekɛ adwu. Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ Tile 11 ne anu la, Gyihova kpale Yizikeɛle kɛ “Yizilayɛma sinzavolɛ.” (Yiz. 3:17-19) Ɔbɔle ɔ bo wɔ 613 K.Y.M. ɔbɔle Yizilayɛma kɔkɔ kɛ ɛzɛkyelɛ bie ɛlɛba. Ngapezoma gyɛne le kɛ Ayezaya nee Gyɛlɛmaya noko bɔle munzule ne mɔɔ bado Gyɛlusalɛm la anwo kɔkɔ. (Aye. 39:6, 7; Gyɛ. 25:8, 9, 11) Wɔ yɛ mekɛ ye azo, Gyihova ɛlua Kelaese anwo zo ɔlɛfa azonvolɛ mɔɔ bɛkpokpa bɛ la ekpunli ekyi bie yeali gyima kɛ bɛmaa nɔhalɛ sonvolɛma aleɛ, na eza bɛbɔ anwongyelelɛ kpole ne mɔɔ ɛlɛba ndɛndɛ la anwo kɔkɔ.​—Mat. 24:45.

16. Asoo Gyihova menli ne a yɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛbanyia bɛ ti la nzonlɛ a? Kilehile nu.

16 Gyihova menli ɛnyɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛbalie bɛ ngoane la nzonlɛ. Kakye kɛ bɛanga bɛangile Yizikeɛle kɛ ɔhɔva Gyɛlusalɛm na ɔyɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛbalie bɛ ngoane la nzonlɛ. Bɛtɛkanle bɛtɛkilele Gyihova menli mɔɔ wɔ ɛkɛ ne ɛnɛ la noko kɛ bɛyɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛfɛta ngoanelielɛ la nzonlɛ. Emomu, kɛmɔ yɛle sonvolɛma wɔ Kelaese sunsum nu sua nu ɛkɛ ne la ati, bɛze yɛ kɛ yɛha Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ne. Yɛdua mɔdenle mɔɔ yɛbɔ yɛka la azo yɛkile kɛ yɛ gyima ne anwo hyia yɛ na yɛ nye bolo yɛbɔ ɛtane ewiade ɛhye kɔkɔ kɛ ye awieleɛ ɛlɛba ndɛndɛ. (Mat. 24:14; 28:18-20) Ɔti yɛboa ahonlekpalɛma yɛmaa bɛfa bɛ nwo bɛwula nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu.​—1 Tim. 4:16.

17. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ ye ɛnɛ amaa bɛayɛ yɛ nzonlɛ kenle bie a?

17 Saa bɛbalie awie ngoane a, ɔwɔ kɛ ɔmaa bɛnwu ye ɛnɛ kɛ ɔlɛ diedi. Bɛdabɛ mɔɔ bɛliele bɛ ngoane wɔ Gyɛlusalɛm ɛzɛkyelɛ ne anu wɔ 607 K.Y.M. la, limoale lale ye ali wɔ bɛ ahonle nu kɛ bɛkyi amumuyɛyɛlɛ yɛɛ bɛtu bɛ nwo bɛmaa nɔhalɛ ɛzonlenlɛ. Zɔhane ala a ɔde ye ɛnɛ a. Kolaa na ɛzɛkyelɛ ne ara la, ɔwɔ kɛ bɛkile kɛ “bɛlɛdi nyane na bɛlɛkponle” kpole wɔ ewiade ɛhye anu amumuyɛyɛlɛ ne anwo wɔ bɛ ahonle nu. Ɔnle kɛ bɛfea bɛ nganeɛdelɛ zo, emomu ɔwɔ kɛ bɛdua bɛ edwɛkɛ nee bɛ nyɛleɛ zo bɛda ye ali kɛ bɛdu bɛ nwo bɛmaa nɔhalɛ ɛzonlenlɛ. Kɛzi bɛbayɛ ye ɛ? Ɔwɔ kɛ bɛyɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne mɔɔ bɛlɛyɛ ye ɛnɛ la bie, bɛkɔ zo bɛda Kelaese subane ne bie ali, bɛmaa bɛsɔne bɛ bɛfa bɛyɛ bɛ nwo zo mɔɔ bɛyila bɛmaa Gyihova la anwo sɛkɛlɛneɛ na bɛboa Kelaese amediema ne mɔ kpalɛ. (Yiz. 9:4; Mat. 25:34-40; Ɛfɛ. 4:22-24; 1 Pita 3:21) Bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛyɛ ninyɛne ɛhye mɔ ɛnɛ​—mɔɔ anwongyelelɛ kpole ne kara la bɛwɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu​—la ala a bɛbayɛ bɛ nzonlɛ bɛamaa ngoanelielɛ a.

18. (a) Kɛzi yɛɛ kenlenzu a Gyisɛse Kelaese bayɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛfɛta la nzonlɛ a? (b) Asoo ɔhyia kɛ bɛyɛ nɔhavoma mɔɔ bɛkpokpa bɛ la nzonlɛ? Kilehile nu.

18 Gyisɛse a bayɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛfɛta la nzonlɛ a. Wɔ Yizikeɛle mekɛ zo, ɛnee ɔwɔ kɛ anwumabɔvolɛma boka nwo bɛyɛ nɔhavoma mɔɔ bɛbalie bɛ ngoane la nzonlɛ. Wɔ ɛnɛ mekɛ ye anu, nrenyia ne mɔɔ lɛ kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke toba ne la gyi ɛkɛ maa Gyisɛse Kelaese wɔ mekɛ mɔɔ ɔbara “wɔ ye anyunlunyia nu” kɛ maanle maanle kɔsɔɔti Ndɛnebuavolɛ la. (Mat. 25:31-33) Ye ɛralɛ zɔhane bazi wɔ anwongyelelɛ kpole ne anu, mekɛ mɔɔ bɛzɛkye adalɛ ɛzonlenlɛ bɛwie la. * Wɔ mekɛ titili zɔhane anu, mɔɔ ɔka ekyi na Amagɛdɔn ne abɔ ɔ bo la, ɔbabua menli ndɛne kɛ bɛle mboane anzɛɛ mbɔnkye. Bɛbabua bɛdabɛ mɔɔ bɛboka “menli ekpunli kpole” ne anwo la ndɛne anzɛɛ bɛbayɛ bɛ nzonlɛ kɛ bɛle mboane, ɛhye kile kɛ ‘bɛbahɔ dahuu ngoane nu.’ (Yek. 7:9-14; Mat. 25:34-40, 46) Na nɔhavoma mɔɔ bɛkpokpa bɛ la noko ɛ? Ɔngyia kɛ bɛyɛ bɛ nzonlɛ kɛ bɛbalie bɛ ngoane wɔ Amagɛdɔn ne anu. Emomu, bɛbayɛ bɛ nzonlɛ mɔɔ li awieleɛ la kolaa na bɛawu anzɛɛ anwongyelelɛ kpole ne abɔ ɔ bo. Na saa ɔka ekyii Amagɛdɔn ne bɔ ɔ bo a, bɛbadwazo bɛ bɛamaa bɛahɔ anwuma.​—Yek. 7:1-3.

19. Nwane mɔ a bɛ nee Gyisɛse bɛabua ndɛne ne a? (Nea ɛlɛka “Bɛlɛdi Nyane Na Bɛlɛkponle, Nzonlɛyɛlɛ, Ɛzɛkyelɛ​—Kenlenzu Yɛɛ Kɛzi?”)

19 Anwuma Belemgbunli Gyisɛse Kelaese nee ye anwuma ɛlɔnema babua ndɛne wɔ ewiade ɛhye anu. Wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu, mɔɔ mrenyia nsia ne mɔɔ lɛ akodeɛ mɔɔ bɛfa bɛsɛkye debie kabɔ bɛ gyima ne abo la, ɛnee nrenyia ne mɔɔ wula lenen tɛladeɛ ne la ɛwie ye nzonlɛyɛlɛ ne. (Yiz. 9:4-7) Zɔhane ala a mɔɔ ɛzɛkyelɛ ne kabɔ ɔ bo la, ɛnee Gyisɛse noko ɛbua menli mɔɔ wɔ maanle maanle kɔsɔɔti anu la ndɛne na yeyɛ mboane ne mɔ nzonlɛ yemaa ngoanelielɛ a. Wɔ Amagɛdɔn konle ne anu, ɔbali anwuma ɛlɔnema, mɔɔ anwumabɔvolɛma nwuanzanwuanza yɛɛ ɔ gɔnwo mɔ 144,000 mɔɔ ɔ nee bɛ bali belemgbunli la kɔsɔɔti boka nwo la anyunlu. Bɛbateta ɛtane ewiade ɛhye bɛazɛkye ye bɔkɔɔ, na bɛalie nɔhalɛ sonvolɛma bɛahɔ tenlene ewiade fofolɛ ne anu.​—Yek. 16:14-16; 19:11-21.

20. Duzu a yɛzukoa yɛvi nrenyia ne mɔɔ lɛ kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke toba ne la anwo ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu a?

20 Yɛ nye sɔ ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ maa anwosesebɛ mɔɔ wɔ Yizikeɛle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ fale nrenyia ne mɔɔ lɛ kɛlɛhɛlɛvolɛ ɛnke toba ne anwo la kpalɛ! Yɛbahola yɛanyia anwodozo bɔkɔɔ kɛ Gyihova ɛnrɛzɛkye tenlenema ɛnrɛboka amumuyɛma anwo. (Edw. 97:10) Yɛze mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ ye ɛnɛ amaa bɛayɛ yɛ nzonlɛ kenle bie bɛamaa ngoanelielɛ la. Kɛmɔ yɛle Gyihova sonvolɛma la ati, yɛzi kpɔkɛ kɛ yɛbava yɛ nwo yɛawula edwɛkpa ɛhanlɛ gyima ne anu kpalɛ na yɛabɔ bɛdabɛ mɔɔ amumuyɛyɛlɛ mɔɔ wɔ Seetan ewiade ɛhye anu la ati bɛlɛdi nyane na bɛlɛkponle la kɔkɔ. Ɔti bie a yɛbanyia nwolɛ adenle yɛaboa “bɛdabɛ mɔɔ bɛ subane kile kɛ bɛfɛta dahuu ngoane la” yɛamaa bɛaraboka yɛ nwo wɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu, na bɛafɛta kɛ ɔwɔ kɛ bɛyɛ bɛ nzonlɛ bɛmaa ngoanelielɛ amaa bɛahɔ Nyamenle tenlene ewiade fofolɛ ne anu bie.​—Gyi. 13:48.

^ ɛden. 1 Bɛhilehile bɛkyi ninyɛne ne mɔ mɔɔ bɛyɛle ye wɔ ɛzonlenlɛsua ne anu la anu wɔ Tile 5 ne.

^ ɛden. 13 Neɛnleanu buluku bie ka kɛ Hibulu edwɛkɛkpɔkɛ ne mɔɔ bɛhile ɔ bo “nvonleɛ” la kola kile “debie mɔɔ ɔnle ye adenle zo.” Bieko hanle kɛ edwɛkɛkpɔkɛ ne “le ɛzonlenlɛ nu edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ anu pi, asɛɛ dahuu bɛfa bɛkile fɔlɛlilɛ wɔ Nyamenle anyunlu wɔ ɛbɛlatane anzɛɛ amumuyɛyɛlɛ nwo.”

^ ɛden. 18 Ɔzɔho kɛ Babelɔn Kpole ne ɛzɛkyelɛ ne ɛngile kɛ bɛbahu bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ adalɛ ɛzonlenlɛ nu la amuala. Mekɛ zɔhane, ɛsɔfo ne mɔ bie bɔbɔ bɛakpo adalɛ ɛzonlenlɛ na bɛaha kɛ bɛtɛkɔle asɔne zɔhane bie ɛlɛ.​—Zɛk. 13:3-6.