Julani

Lutani pa vo ve mukati

MUTU 16

“Uŵiki Chisimikizu Pavisku”

“Uŵiki Chisimikizu Pavisku”

EZEKIYELI 9:4

FUNDU YIKULU: Mo ŵanthu akugomezgeka mu nyengu yaku Ezekiyeli anguŵikikiya chisimikizu kuti atasiskengi kweniso vo kuŵikika chisimikizu kung’anamuwa mazuŵa nganu

1-3. (a) Ntchifukwa wuli Ezekiyeli wanguzizwa, nanga iyu wanguziŵanji vakukwaskana ndi kubwangandulika kwa Yerusalemu? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

NYENGU yinyaki Ezekiyeli wanguzizwa ukongwa. Yapa ndipu wawona ŵaka chiwona cha vinthu vakuseruska vo Ayuda akugaruka achitanga munyumba yakusopiyamu ku Yerusalemu. * Ŵanthu akugaruka ŵenaŵa angufipiska malu ngo ngenga likulu la kusopa kwauneneska ku Isirayeli. Kweni yiwu angufipiska nyumba yakusopiyamu pe cha. Charu cha Yuda chinguzaza ndi viwawa ndipu vingufika paheni ukongwa. Chifukwa chakuti Yehova wangukwiya ukongwa ndi vinthu vo ŵanthu ŵaki akusankhika achitanga, wangukambiya Ezekiyeli kuti: “Ndichitengepu kanthu mwaukali.”—Ezeki. 8:17, 18.

2 Vingumuŵaŵa ukongwa Ezekiyeli wati waziŵa kuti Yehova wakwiyiya Yerusalemu kweniso nyumba yakusopiyamu yakupaturika ndipu vibwangandulikengi. Tikayika cha kuti Ezekiyeli wajifumbanga kuti: ‘Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitikiyengi ŵanthu akugomezgeka a mutawuni iyi? Kumbi yiwu ataskikengi? Asani ndi viyo, mu nthowa wuli?’ Ezekiyeli wakhumbikanga kulindizga kwa nyengu yitali cha kuti wamukiki mafumbu ngenanga. Pati pajumpha nyengu yimanavi iyu wati wavwa uthenga wa cheruzgu cha Yerusalemu, wanguvwa mazu ngakudana ŵanthu wo atingi aperekengi cheruzgu chaku Chiuta. (Ezeki. 9:1) Mchimi uyu wachilutirizga kuwona chiwona chenichi, wanguziŵa kuti mbanthu wosi cha wo abayikengi ndipu venivi vingumuzikisa mtima. Kukamba uneneska, ŵanthu a mtima wamampha atingi ataskikengi!

3 Po vinthu viheni va mu nyengu yinu ve pafupi kumala, nasi tingajifumba za ŵanthu wo azamutaskika pa pharanyiku likulu lo lituza. Sonu tiyeni tikambiskani mafumbu yanga: (1) Kumbi Ezekiyeli wanguwonanji so mu chiwona? (2) Kumbi chiwona chenichi chingufiskika wuli mu nyengu yaki? (3) Kumbi chiwona chenichi ching’anamuwanji kwaku isi mazuŵa nganu?

“Dana Ŵanthu wo Alangengi Tawuni Iyi”

4. Konkhoskani vo Ezekiyeli wanguwona kweniso kuvwa mu chiwona pavuli paki.

4 Kumbi Ezekiyeli wanguwonanji kweniso wanguvwanji mu chiwona pavuli paki? (Ŵerengani Ezekiyeli 9:1-11.) Anthulumi 7 “atuliyanga kugeti lakunena lo lilereska kunkhondi,” panyaki kufupi ndi ko kwenga chikozgu cha sanji, pamwenga ko kwenga anthukazi achiliriya chiuta yo wadanikanga kuti Tamuzi. (Ezeki. 8:3, 14) Anthulumi 7 ŵenaŵa angusere mubalaza lamukati la nyumba yakusopiyamu ndipu anguma pafupi ndi guŵa lasembi lamkuŵa lo aperekiyangapu sembi. Kweni yiwu anguza kwenuku kuti apereki sembi cha. Yehova watingi walondiyengi cha sembi zakuperekeka munyumba yakusopiyamu yeniyi. Anthulumi 6, “weyosi wangupinga chidya chakuswiya mujanja laki.” Kweni munthulumi wa 7 wapambananga ndi anyaki. Iyu wanguvwala chakuvwala cha salu yamampha ndipu wenga ndi chidya cha, kweni wenga ndi “kachikwama ka mlembi” pamwenga kuti “wenga ndi chakuŵikamu inki cha mlembi” nge po mazu ngamumphata ngakambiya.

5, 6. Kumbi tingakambanji vakukwaskana ndi ŵanthu wo anguŵikika chisimikizu? (Wonani chithuzi cho che papeji 172.)

5 Kumbi munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi wachitanganji? Iyu wangulonde uteŵeti ukulu kutuliya kwaku Yehova. Yehova wangumukambiya kuti: “Sere mutawuni, jumpha mu Yerusalemu, ndipu uŵiki chisimikizu pavisku va ŵanthu wo akuta ndi kutamantha chifukwa cha vinthu vosi vakuseruska vo vichitika mutawuni iyi.” Ezekiyeli wachiwona venivi, panyaki wangukumbuka apapi akugomezgeka Achiyisirayeli wo angupaka ndopa pachanya pa fulemu ndi mumphepeti mwaki nge chisimikizu chakuti ŵana ŵawu akwamba azamubayika cha. (Eki. 12:7, 22, 23) Kumbi chiwona chaku Ezekiyeli cha munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi yo waŵikanga chisimikizu pavisku, chalongonga so kuti yo waŵikika chisimikizu wazamutaskika pa nyengu yo Yerusalemu wazamubwangandulika?

6 Tingaziŵa kwamuka kwa fumbu ili asani tawona chifukwa cho aŵikiyanga chisimikizu. Chisimikizu ichi chaŵikikanga pavisku va ŵanthu wo ‘akutanga ndi kutamantha’ chifukwa cha vinthu vakuseruska ‘vo vachitikanga mutawuni iyi.’ Sonu kumbi tingakambanji vakukwaskana ndi wo anguŵikika chisimikizu? Chinthu chimoza ntchakuti yiwu ŵenga ndi chitima ukongwa chifukwa chakusopa angoza ko kwachitikanga munyumba yakusopiyamu, viwawa, ureŵi kweniso vinyeda vo vinguzaza mu Yerusalemu. (Ezeki. 22:9-12) Kusazgiyapu yapa, yiwu atenere kuti angubisa cha mo avwiyanga. Tikayika cha kuti vo ŵanthu a mtima wamampha akambanga ndi kuchita, valongonga kuti yiwu aserukanga ndi vinthu vo vachitikanga mucharu ichi kweniso vakwaskanga kujipereka kwawu pa kusopa kwauneneska. Chifukwa cha lisungu laki, Yehova watingi waŵataskengi ŵanthu a mtima wamampha ŵenaŵa.

7, 8. Kumbi anthulumi wo angupinga vidya vakuswiya anguchita wuli uteŵeti wawu, nanga ndi vinthu wuli vo vinguchitika pavuli paki?

7 Sonu kumbi anthulumi 6 wo angupinga vidya vakuswiya atingi achitengi wuli uteŵeti wawu? Ezekiyeli wanguvwa ulongozgi wo Yehova wanguŵapaska wakuti: Asani munthulumi yo we ndi kachikwama ka mlembi wamaliza kuŵika chisimikizu, bayani munthu weyosi kupatuwaku wosi wo ŵe ndi chisimikizu pavisku vawu. Yehova wanguŵakambiya kuti: “Muyambiyi mumalu ngangu ngakupaturika.” (Ezeki. 9:6) Yiwu atingi ayambiyengi kugwira ntchitu yawu munyumba yakusopiyamu yo Yehova wanguleka kuyiwona kuti njakupaturika. Ŵanthu akwamba kubayika, ŵenga ŵara 70 a nyumba yaku Isirayeli “wo ŵenga panthazi pa nyumba yakusopiyamu” ndipu aperekanga sembi za vakununkhira kwa achiuta aboza.—Ezeki. 8:11, 12; 9:6.

8 Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitika pavuli paki? Ezekiyeli wachilutirizga kuwona kweniso kuvwisiya mu chiwona, munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi wangukambiya Yehova vo wanguchita kuti: “Ndachita mwakukoliyana ndi mo mwandilamuliya.” (Ezeki. 9:11) Sonu tingajifumba kuti: ‘Kumbi vinthu vinguŵamaliya wuli ŵanthu wo ajanga mu Yerusalemu? Kumbi ŵengapu ŵanthu akugomezgeka wo angutaskika pa nyengu yo Yerusalemu wabwangandulikanga?’

Mo Chiwona Chenichi Chingufiskikiya mu Nyengu Yaku Ezekiyeli

9, 10. Kumbi mbanthu anyaki naŵa akugomezgeka wo angutaskika Yerusalemu wachibwangandulika, nanga tingakambanji vakukwaskana ndi yiwu?

9 Ŵerengani 2 Mbiri 36:17-20. Uchimi waku Ezekiyeli ungufiskika mu 607 B.C.E., pa nyengu yo asilikali a Babiloni angubwanganduliya Yerusalemu kweniso nyumba yakusopiyamu. Ababiloni ŵenga nge “kapu . . . mu manja mwaku Yehova,” ndipu venga vidya vo wanguvigwiriskiya ntchitu pakupereka chilangu pa Yerusalemu wambula kugomezgeka. (Yere. 51:7) Kumbi ndi munthu weyosi yo wangubayika? Awa. Chiwona chaku Ezekiyeli, chingulongore limu kuti ŵanthu anyaki azamubayika cha ndi Ababiloni.—Gene. 18:22-33; 2 Petu. 2:9.

10 Ŵanthu anyaki akugomezgeka angutaskika kusazgapu Arekabu, Ebedi-meleki wa ku Ifiyopiya, mchimi Yeremiya kweniso Baruki mlembi waki. (Yere. 35:1-19; 39:15-18; 45:1-5) Kutuliya mu chiwona chaku Ezekiyeli, tingakamba kuti ŵanthu ŵenaŵa atenere kuti ‘akutanga ndi kutamantha chifukwa cha vinthu vosi vakuseruska’ vo vachitikanga mu Yerusalemu. (Ezeki. 9:4) Yerusalemu wechendabwanganduliki, yiwu atenere kuti angulongo kuti angukana vinthu viheni ndipuso ŵenga akujipereka pa kusopa kwauneneska, ndipu venivi vinguchitiska kuti aje mugulu la ŵanthu wo angutaskika.

11. Kumbi mbayani wo amiyanga anthulumi 6 wo angupinga vidya vakuswiya kweniso munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi?

11 Kumbi ŵanthu akugomezgeka ŵenaŵa anguŵikika nadi chisimikizu pavisku vawu kuti ataskikengi? Palivi po palongo kuti munthu weyosi, kwali ndi Ezekiyeli pamwenga mchimi munyaki weyosi, wanguluta mu Yerusalemu ndi kuŵika chisimikizu chayichu pavisku va ŵanthu akugomezgeka. Mwaviyo, viwoneke limu kuti chiwona chaku Ezekiyeli chalongonga vo vakulengeka vauzimu vachitanga kuchanya ndipu vakuti ŵanthu angaviwona cha. Munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi kweniso anthulumi anyaki 6 wo angupinga vidya vakuswiya, amiyanga angelu akugomezgeka aku Yehova wo nyengu zosi mbakunozgeka kuchita khumbu Laki. (Salimo 103:20, 21) Mwambula kukayika, Yehova wangugwiriskiya ntchitu angelu ŵaki kuti apereki cheruzgu pa Yerusalemu wambula kugomezgeka. Pakuŵika chisimikizu chakuyeruzgiya pavisku va ŵanthu wo atingi ataskikengi, angelu anguwonesesa kuti angabayanga ŵanthu wosi cha.

Kumbi Chiwona Chaku Ezekiyeli Ching’anamuwanji Mazuŵa Nganu?

12, 13. (a) Ntchifukwa wuli Yehova wangupunguliya ukali waki paku Yerusalemu, nanga ntchifukwa wuli titenere so kulindizga kuti wachitengi so venivi mazuŵa nganu? (b) Kumbi matchalitchi ngachikhristu ngamiya Yerusalemu wambula kugomezgeka? Konkhoskani. (Wonani bokosi lakuti, “Kumbi Matchalitchi nga Chikhristu Ngamiya Yerusalemu?”)

12 Mazuŵa nganu, taja kamanavi kuti tiwoni cheruzgu chaku Chiuta cho weyosi wakuchiwonapu cha, kung’anamuwa “chisuzgu chikulu cho chechendachitikepu kutuwa po charu chikulengeke mpaka sonu, ndipu chazamuchitikapu so cha.” (Mate. 24:21) Po tilindizga nyengu yeniyi, tingajifumba mafumbu nganyaki ngakukhumbika ukongwa ngakuti: Kumbi mbanthu wosi wo azamubayika pa chisuzgu chikulu? Kumbi ŵanthu wo asopa Yehova mwauneneska azamuŵikika chidindu kuti ataskiki? Mu mazu nganyaki tingafumba kuti, kumbi chiwona chaku Ezekiyeli cha munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi chifiskika mazuŵa nganu? Kumuka kwa mafumbu ngosi ngatatu nkhwakuti hinya. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Kuti tiwoni chifukwa chaki, tiyeni tikambiskani so chiwona chaku Ezekiyeli.

13 Kumbi mukumbuka chifukwa cho Yehova wangupunguliya ukali waki pa Yerusalemu wakali? Wonani so vo lemba la Ezekiyeli 9:8, 9 likamba. (Ŵerengani.) Pa nyengu yo Ezekiyeli wawopanga kuti kubwangandulika kwa Yerusalemu panyaki kunangengi “Ayisirayeli wosi akujaku,” Yehova wangukamba vifukwa vinayi vo wangupereke cheruzgu. Chakwamba, “kunanga” kwa ŵanthu wo ajanga mu Yerusalemu kwenga ‘kukulu ukongwa.’ * Chachiŵi, charu cha Yuda ‘chinguzaza ndi kudira ndopa.’ Chachitatu, tawuni ya Yerusalemu yo yenga likulu la ufumu wa Yuda, ‘yinguzaza ndi vinyeda.’ Chachinayi, ŵanthu ajigowokiyanga chifukwa cha vinthu viheni vo achitanga ndipu ajipusikanga kuti Yehova ‘wawona cha’ vinthu viheni vo achita. Kuchita ureŵi, viwawa, vinyeda ndipuso kuleka kugomezgeka vo ŵanthu wo ajanga ku Yerusalemu achitanga ndivu so ŵanthu achita mazuŵa nganu. Yehova ‘wasintha cha.’ Mwaviyo, vo vingumukwiyisa mu nyengu yaku Ezekiyeli, ndivu so vitimukwiyisa mazuŵa nganu. (Yako. 1:17; Mala. 3:6) Venivi vilongo kuti anthulumi 6 wo angupinga vidya vakuswiya kweniso munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi ŵe ndi ntchitu yakuti achiti mazuŵa nganu.

Anthulumi 6 wo angupinga vidya vakuswiya, pambula kuswera aŵengi ndi ntchitu yakuti achiti (Wonani ndimi 12, 13)

14, 15. Kumbi vakuyeruzgiyapu nivi vo vilongo kuti Yehova watcheŵeska ŵanthu kweche nyengu wechendapereki cheruzgu?

14 Sonu kumbi chiwona chaku Ezekiyeli, chifiskika wuli mazuŵa nganu? Asani tingawona so mo chiwona chenichi chingufiskikiya kuvuli, tingaziŵa vo vichitikengi sonu kweniso vo vichitikengi kunthazi. Tiyeni tikambiskani vinthu vinyaki vo vachitikapu, pamwenga vo tiwonengi vo vilongo kufiskika kwa uchimi waku Ezekiyeli.

15 Yehova watcheŵeske limu ŵanthu kweche nyengu wechendapereki cheruzgu. Nge mo tinguwone mu Mutu 11 wa buku ili, Yehova wangusankha Ezekiyeli kuti waje “mulonda wa nyumba yaku Isirayeli.” (Ezeki. 3:17-19) Kwambiya mu 613 B.C.E., Ezekiyeli watcheŵeskanga a nyumba yaku Isirayeli za cheruzgu cho chenga pafupi kuchitika. Achimi anyaki, kusazgapu Yesaya ndi Yeremiya, nawu so angupereka uthenga wakutcheŵeska wakukwaskana ndi soka lo lenga pafupi kuwiya Yerusalemu. (Yesa. 39:6, 7; Yere. 25:8, 9, 11) Mazuŵa nganu, Yehova kuziya mwaku Khristu, wagwiriskiya ntchitu kagulu kamanavi ka Akhristu akusankhika kuti karyisengi ŵanthu wo asopa Yehova mwauneneska, kung’anamuwa a munyumba yaki, kweniso kuti katcheŵeskengi ŵanthu anyaki va chisuzgu chikulu cho che pafupi kuchitika.—Mate. 24:45.

16. Kumbi isi ŵanthu aku Yehova tiŵika chisimikizu pavisku va ŵanthu wo mbakwenere kuzitaskika? Konkhoskani.

16 Ŵanthu aku Yehova aŵika chisimikizu cha pavisku va ŵanthu wo atenere kuzitaskika. Kumbukani kuti Yehova wangumukambiyapu cha Ezekiyeli kuti waluti mu Yerusalemu ndi kuchiŵika chisimikizu pavisku va ŵanthu wo akhumbikanga kutaskika. Mwakuyanana ŵaka, ŵanthu aku Yehova mazuŵa nganu, akupaskika ntchitu yakuti aŵikengi chisimikizu pavisku va ŵanthu wo mbakwenere kuzitaskika cha. Mumalu mwaki, nge a munyumba yauzimu yaku Khristu, tikupaskika ntchitu yakupharazga. Tilongo kuti ntchitu yeniyi njakukhumbika ukongwa asani tichita phamphu kupharazga uthenga wamampha wa Ufumu waku Chiuta kweniso asani tikhumbisiska kupereka uthenga wakutcheŵeska wakuti charu chiheni ichi, chepafupi kumala. (Mate. 24:14; 28:18-20) Asani tichita viyo, ndikuti nasi titovyaku ŵanthu a mtima wamampha kuti ayambi kusopa kwauneneska.—1 Timo. 4:16.

17. Kumbi ŵanthu akhumbika kuchitanji sonu kuti aziŵi akwenere kuŵikika chisimikizu kunthazi?

17 Kuti ŵanthu azitaskiki pa chisuzgu chikulu, akhumbika kulongo kuti ŵe ndi chivwanu sonu. Nge mo tawone kali, ŵanthu wo angutaskika mu 607 B.C.E., Yerusalemu wachibwangandulika, angulongore limu pakwamba kuti akananga kuchitaku vinthu viheni kweniso kuti ŵenga akujipereka pakusopa kwauneneska. Venivi ndivu ŵanthu akhumbika kuchita mazuŵa nganu. Chisuzgu chikulu chechendazi, munthu weyosi wakhumbika “kukuta ndi kutamantha,” kung’anamuwa kuchita chitima ukongwa chifukwa cha vinthu viheni vo vichitika mucharu ichi. Ndipuso mumalu mwakubisa mo avwiya, yiwu akhumbika kulongo mu vo akamba ndi kuchita kuti mbakujipereka pakusopa kwauneneska. Kumbi yiwu angachita wuli venivi? Yiwu akhumbika kuvwisiya uthenga wamampha wo upharazgika mazuŵa nganu, atenere kulutirizga kuja ndi mijalidu nge yo Khristu we nayu, akhumbika kubatizika kulongo kuti ajipereka kwaku Yehova kweniso kovya abali aku Khristu mwakugomezgeka. (Ezeki. 9:4; Mate. 25:34-40; Aefe. 4:22-24; 1 Petu. 3:21) Ŵanthu ŵija wo achita venivi sonu, kweniso wo azamusere mu chisuzgu chikulu nge ŵanthu wo asopa Yehova mwauneneska, ndiwu ŵija wo azamuŵikika chisimikizu kuti mbakwenere kutaskika.

18. (a) Kumbi Yesu Khristu wazamuŵika wuli chisimikizu pavisku va ŵanthu wo mbakwenere kuzitaskika, nanga wazamuchita zuŵanji venivi? (b) Kumbi Akhristu akusankhika wo mbakugomezgeka wo azamuja kuti ŵeche pacharu chapasi, azamukhumbika kuŵikika chisimikizu? Konkhoskani.

18 Yesu wazamuŵika chisimikizu pavisku va ŵanthu wo mbakwenere kutaskika we kuchanya. Mu nyengu yaku Ezekiyeli, angelu angugwiraku ntchitu yakuŵika chisimikizu pavisku va ŵanthu akugomezgeka kuti ataskiki. Mazuŵa nganu, munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi wamiya Yesu Khristu asani “waziza mu unkhankhu waki” kuti waziyeruzgi ŵanthu a mitundu yosi. (Mate. 25:31-33) Yesu wazamukuza pa chisuzgu chikulu asani visopa vosi vaboza vabwangandulika. * Pa nyengu yakukhumbika yeniyi, Aramagedoni yechendayambi, Yesu wazamuyeruzga ŵanthu kuti ndi mbereri pamwenga mbuzi. Ŵanthu wo ŵe mugulu la “mzinda ukulu,” azamuyeruzgika pamwenga kuŵikika chisimikizu nge mbereri, kulongo kuti yiwu “azamuluta ku umoyu wamuyaya.” (Chivu. 7:9-14; Mate. 25:34-40, 46) Nanga wuli za Akhristu akusankhika wo mbakugomezgeka wo azamuja kuti ŵeche pacharu chapasi? Yiwu azamukhumbika kuti aŵikiki chisimikizu cha kuti ataskiki pa Aramagedoni. Mumalu mwaki, yiwu azamulonde chidindu chakumaliya asani kwaja kamanavi kuti ŵafwi pamwenga asani kwazija kamanavi kuti chisuzgu chikulu chiyambi. Pavuli paki, Aramagedoni yechendayambi, yiwu azamuyuskikiya kuchanya.—Chivu. 7:1-3.

19. Kumbi mbayani wo azamukuŵa limoza ndi Yesu pakupereka cheruzgu pa ŵanthu a mu nyengu yinu? (Wonani bokosi lakuti “Kumbi Kukuta ndi Kutamantha, Kuŵika Chisimikizu Kweniso Kuswa—Vazamuchitika Zuŵanji Kweniso mu Nthowa Wuli?”)

19 Fumu yakuchanya Yesu Khristu ndi magulu ngaki ngankhondu ngakuchanya azamupereka cheruzgu pa ŵanthu a mu nyengu yinu. Mu chiwona chaku Ezekiyeli, anthulumi 6 wo angupinga vidya vakuswiya, angwambapu cha kupereka cheruzgu mpaka po munthulumi yo wanguvwala chakuvwala chamampha wangumaliziya ntchitu yaki yakuŵika chisimikizu. (Ezeki. 9:4-7) Mwakuyanana ŵaka, cheruzgu cho chituza chazamukwamba asani Yesu wayeruzga ŵanthu a mitundu yosi kweniso waŵika chisimikizu pa ŵanthu wo ŵe nge mbereri wo mbakwenere kutaskika. Pavuli paki, pa nkhondu ya Aramagedoni, Yesu wazamulongozga magulu ngaki ngakuchanya ngo ngasazgapu angelu akupaturika ndi a 144,000 wosi wo wamulamuliya nawu limoza, kuti azipereki cheruzgu pa charu chiheni ichi ndi kuchinangiya limu, kweniso kutaska ŵanthu wo asopa mwauneneska ndi kuŵasereza mucharu chifya chaurunji.—Chivu. 16:14-16; 19:11-21.

20. Kumbi ndi fundu zakuchiska nizi zo tasambira mu chiwona chaku Ezekiyeli cha munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi?

20 Tiwonga ukongwa chifukwa cha fundu zakuchiska zo tisambira mu chiwona chaku Ezekiyeli zakukwaskana ndi munthulumi yo wenga ndi kachikwama ka mlembi. Tingasimikiza ndi mtima wosi kuti Yehova wazakuŵananga cha ŵanthu arunji limoza ndi ŵanthu aheni. (Salimo 97:10) Tiziŵa vo tikhumbika kuchita sonu kuti tiziŵikiki chisimikizu kunthazi kuti tizitaskiki. Isi nge ateŵeti aku Yehova, tikhumbisiska kugwiraku mwakukwana ntchitu yakupharazga uthenga wamampha kweniso kupereka uthenga wakutcheŵeska ku ŵanthu wo akuta ndi kutamantha chifukwa cha vinthu viheni vo vichitika mucharu chaku Satana ichi. Asani tichitengi viyo, tiwovyengi ŵanthu wo ŵe “ndi maŵanaŵanu ngamampha ngakuŵawovya kuti azisaniyi umoyu wamuyaya,” kuti nawu ayambi kusopa kwauneneska. Ndipu asani achitengi viyo, aŵengi mugulu la ŵanthu wo azamuŵikika chisimikizu kuti azitaskiki ndi kusere mucharu chifya chaurunji chaku Chiuta.—Machi. 13:48.

^ ndimi 1 Chiwona chaku Ezekiyeli cha vinthu vakuseruska vo vachitikanga munyumba yakusopiyamu, chakonkhoskeka mu Mutu 5 wa buku lenili.

^ ndimi 13 Mwakukoliyana ndi vo buku linyaki likamba, mazu nga Chiheberi ngo akungafwatuliya kuti “kunanga” ngangang’anamuwa so “kusurika.” Buku linyaki so likamba kuti mazu ngenanga “ngagwiriskikiya ntchitu ukongwa mu visopa ndipu kanandi atingagwiriskiya ntchitu pakulongo kuti munthu wachita ubudi pamwenga wabudiya Chiuta.”

^ ndimi 18 Viwoneka kuti pa nyengu yo Babiloni Mukulu wazamubwangandulikiya, mbanthu wosi cha a mu chisopa chaboza wo azamubayika. Pa nyengu iyi alongozgi anyaki avisopa, angazivikana visopa vawu ndi kukamba kuti ŵenga muvisopa ivi cha.—Zeka. 13:3-6.