Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 16

‘Ŵika Chimanyikwiro pa Visko’

‘Ŵika Chimanyikwiro pa Visko’

EZEKIYELI 9:4

FUNDO YIKURU: Umo ŵanthu ŵakugomezgeka mu nyengo ya Ezekiyeli ŵakaŵikikira chimanyikwiro chakuti ŵaponenge na ivyo ise tikusambirapo

1-3. (a) Chifukwa wuli Ezekiyeli wakazizikika, ndipo wakasambirachi vyakukhwaskana na kuparanyika kwa Yerusalemu? (b) Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli?

 EZEKIYELI wakazizikika. Wakaŵa kuti wawona waka mboniwoni ya vinthu vyaunyankhasi ivyo Ŵayuda ŵakugaluka ŵakachitanga mu tempile ku Yerusalemu. a Ŵanthu ŵakugaluka aŵa ŵakafipiska malo agho likaŵa likuru la kusopa kutuŵa mu Israyeli. Kweni ŵakafipiska tempile pera yayi. Charu cha Yuda chikazura na nkhaza ndipo vinthu vikafika pakuti vinganozgekaso yayi. Yehova wakakwiya chomene na ivyo ŵanthu ŵake ŵakachitanga, ntheura wakaphalira Ezekiyeli kuti: “Nichitengepo kanthu chifukwa cha ukali.”—Ezek. 8:17, 18.

2 Ezekiyeli vikamuŵinya chomene wati wamanya kuti Yehova wakwiyira Yerusalemu na tempile lake ilo pakwamba likaŵa lakupatulika, ndipo viparanyikenge. Panji Ezekiyeli wakajifumbanga kuti: ‘Kasi ŵanthu ŵakugomezgeka mu msumba uwu viŵamalirenge wuli? Kasi ŵaponenge? Usange ŵaponenge, vyendenge wuli?’ Pakatora nyengo yayi, mbwe Ezekiyeli wakamanya ivyo vichitikenge. Wakati wapulika waka uthenga wa cheruzgo pa Yerusalemu, nyengo yeneyiyo wakapulikaso lizgu likuru likuchema ŵanthu ŵakupeleka cheruzgo cha Chiuta. (Ezek. 9:1) Apo wakalutilira kuwona mboniwoni iyi, Ezekiyeli wakamanya kuti pharanyiko ili lizamuwawanya waka waliyose yayi, kweni lizamuchita kusankhapo. Ntchimi iyi mtima ukati waka bwanthu, chifukwa yikamanya kuti ŵanthu ŵakugomezgeka ŵazamupona.

3 Apo umaliro wa charu chiheni ichi ukusendelera, nase tingakhumba kumanya awo ŵazamupona pa pharanyiko likuru ilo likwiza. Ipo tiyeni tizgore mafumbo agha: (1) Kasi Ezekiyeli wakawonaso vichi mu mboniwoni iyi? (2) Kasi mboniwoni iyi yikafiskika wuli mu nyengo yake? (3) Kasi mboniwoni iyi yikutisambizga vichi mazuŵa ghano?

“Chema Awo Ŵizenge na Chilango”

4. Longosorani ivyo Ezekiyeli wakawonaso na kupulika mu mboniwoni iyi?

4 Kasi Ezekiyeli wakawona na kupulikaso vichi mu mboniwoni? (Ŵazgani Ezekiyeli 9:1-11.) Wakawona ŵanalume 7 ŵakwiza kufumira “ku chipata chakunena icho chikulazga kumpoto,” panyake pakaŵa pafupi na malo agho pakaŵa chimanyikwiro cha sanji panji apo ŵanakazi ŵakaliliranga chiuta Tamuzi. (Ezek. 8:3, 14) Ŵanalume 7 ŵara ŵakanjira mu luŵaza lwamukati lwa tempile ndipo ŵakimilira pafupi na jotchero lamkuŵa lakupelekerapo sembe. Kweni ŵanalume ŵara ŵakapukwa kupeleka sembe yayi. Yehova wakaŵa kuti waleka kale kupokelera sembe izo ŵanthu ŵakapelekanga pa tempile lira. Ŵanalume 6 ŵakimilira penepara, “waliyose wakaŵa na chilwero chakukomera mu woko lake.” Mwanalume wa nambara 7 wakaŵa wakupambana na ŵanyake. Iyo wakavwara salu yiwemi, ndipo wakaŵavya chilwero, kweni wakaŵa waka na “kachikwama ka mulembi.”

5, 6. Kasi tingati vikaŵamalira wuli awo ŵakaŵa na chimanyikwiro? (Wonani chithuzi chakwamba.)

5 Kasi mwanalume uyo wakaŵa na kachikwama ka mulembi wakapika mulimo wuli? Yehova wakamupa mulimo wakuzirwa chomene, wakati: “Solota mu msumba, mukati mwa Yerusalemu, na kuŵika chimanyikwiro pa visko vya ŵanthu awo ŵakudagha na kutampha chifukwa cha vinthu vyose vyaukazuzi ivyo vikuchitika mu msumba.” Panyake pa nyengo yeneyira, Ezekiyeli wakakumbuka ivyo ŵapapi ŵakugomezgeka Ŵachiisrayeli ŵakachita apo ŵakaphaka ndopa pa mafuremu na mumphepete mwa milyango kuŵa chimanyikwiro chakuti ŵana ŵawo ŵakwamba ŵaleke kuparanyika. (Eks. 12:7, 22, 23) Kuyana na mboniwoni ya Ezekiyeli, kasi tingati chimanyikwiro icho mwanalume wakachikwama wakaŵikanga pa ŵanthu chikalongoranga kuti nawo ŵaponenge para Yerusalemu wakuparanyika?

6 Tikumanya zgoro la fumbo ili apo tikuwona ŵanthu awo ŵakaŵikika chimanyikwiro. Mwanalume yura wakeneranga kuŵika chimanyikwiro pa visko vya awo ‘ŵakadaghanga na kutampha chifukwa cha vinthu vyaukazuzi ivyo vikachitikanga mu msumba.’ Kasi ichi chikutiphalirachi za ŵanthu awo ŵakaŵikika chimanyikwiro? Chakwamba, ŵanthu aŵa ŵakakwenyeleranga mu mtima chifukwa chakuti ŵanji ŵakasopanga vikozgo mu tempile kweniso chifukwa chakuti nkhaza, uzaghali, na vimbundi vikazara mu Yerusalemu. (Ezek. 22:9-12) Chinyake ntchakuti ŵanthu aŵa ŵakwenera kuti ŵakajibisanga yayi, ŵakalongoranga pakweru kuti ivyo vikachitikanga vikaŵakwenyerezganga. Ivyo ŵanthu ŵamitima yiwemi aŵa ŵakayowoyanga na kuchita vikalongoranga kuti ŵakaselukanga na ivyo vikachitikanga mu charu kweniso kuti ŵakaŵa ŵakujipeleka pakusopa kutuŵa. Yehova wakaŵa wakunozgeka kuŵaponoska ŵanthu ŵamitima yiwemi aŵa, chifukwa cha lusungu lwake.

7, 8. Kasi ŵanalume awo ŵakaŵa na vilwero vyakukomera ŵakeneranga kuchita wuli mulimo wawo, ndipo ntchivichi chikachitika paumaliro?

7 Kasi ŵanalume 6 awo ŵakaŵa na vilwero vyakukomera ŵakeneranga kuchita vichi? Ezekiyeli wakapulikako apo Yehova wakaphaliranga ŵanalume aŵa kuti: Mwendenge mumasinda mwa mwanalume wakachikwama na kukoma waliyose, kulekapo ŵekha awo ŵali na chimanyikwiro pa visko vyawo. Yehova wakaŵaphaliraso kuti: “Mwambe pa malo ghane ghakupatulika.” (Ezek. 9:6) Ŵanalume ŵara ŵakeneranga kukoma ŵanthu kwambira pa tempile, ilo likaŵaso lakupatulika yayi pamaso pa Yehova. Ŵakwamba kukomeka ŵakaŵa “ŵalara awo ŵakaŵa panthazi pa nyumba.” Aŵa ŵakaŵa ŵalara 70 ŵa Israyeli awo ŵakapelekanga vyakununkhira ku ŵachiuta ŵatesi mu tempile.—Ezek. 8:11, 12; 9:6.

8 Kasi vinthu vikamara wuli? Ezekiyeli wakati walutilira kuwona na kupulikizga, wakawona mwanalume wakachikwama yura wakwiza na kuphalira Yehova kuti: “Nachita nga umo mukanitumira.” (Ezek. 9:11) Ntheura tingajifumba kuti: ‘Kasi vinthu vikaŵamalira wuli ŵanthu ŵa mu Yerusalemu? Kasi ŵakaŵamo ŵakugomezgeka awo ŵakapona?’

Kasi Mboniwoni Iyi Yikafiskika Wuli mu Nyengo ya Ezekiyeli?

9, 10. Kasi ŵanyake awo ŵakapona apo Yerusalemu wakaparanyikanga mbanjani, ndipo ŵanthu aŵa ŵakaviwonanga wuli viheni ivyo vikachitikanga?

9 Ŵazgani 2 Midauko 36:17-20. Uchimi wa Ezekiyeli ukafiskika mu 607 B.C.E. apo ŵasilikari ŵa Babuloni ŵakaparanya Yerusalemu na tempile lake. Ŵababuloni ŵakaŵa nga ni ‘nkhombo mu woko la Yehova,’ ndipo wakaŵatuma kupeleka chilango pa Yerusalemu. (Yer. 51:7) Kasi waliyose wakakomeka pa pharanyiko ili? Yayi. Mboniwoni ya Ezekiyeli yikayowoyerathu kuti ŵanyake ŵazamukomeka yayi na Ŵababuloni.—Gen. 18:22-33; 2 Pet. 2:9.

10 Ŵanthu ŵakugomezgeka ŵakapona, nga ni Ŵarekabu, Ebedi-meleki Muetiyopiya, ntchimi Yeremiya, na mulembi wake, Baruki. (Yer. 35:1-19; 39:15-18; 45:1-5) Ntheura tingayowoya kuti, kuyana na mboniwoni ya Ezekiyeli, ŵanthu aŵa ndiwo ‘ŵakadaghanga na kutampha chifukwa cha vinthu vyaukazuzi’ ivyo vikachitikanga mu Yerusalemu. (Ezek. 9:4) Ŵanthu aŵa ŵakwenera kuti ŵakalongoranga pakweru kuti ŵakatinkhanga chomene viheni kweniso kuti ŵakaŵa ŵakujipeleka pakusopa kutuŵa pambere pharanyiko lira lindachitike. Ntheura ŵakaŵa ŵakwenelera kupona.

11. Kasi ŵanalume 6 awo ŵakaŵa na vilwero vyakukomera pamoza na mwanalume wakachikwama ka mulembi ŵakimiranga njani?

11 Kasi ŵanthu ŵakugomezgeka aŵa ŵakaŵikika nadi chimanyikwiro? Palije ukaboni wakuti waliyose, kwali ni Ezekiyeli panji ntchimi yinyake, wakenda nadi mu Yerusalemu na kuŵika chimanyikwiro pa visko vya ŵanthu ŵakugomezgeka. Ipo mboniwoni ya Ezekiyeli yikwenera kuti yikalongoranga waka ivyo vikachitikanga kuchanya, ivyo ŵanthu ŵangaviwona yayi. Mwanalume wakachikwama ka mulembi na ŵanalume ŵanyake 6 awo ŵakaŵa na vilwero vyakukomera ŵakimiranga waka ŵangelo ŵakugomezgeka ŵa Yehova, awo nyengo zose mbakunozgeka kuchita khumbo lake. (Sal. 103:20, 21) Yehova wakwenera kuti wakatuma ŵangelo ŵake kuti ŵadangilire pakupeleka cheruzgo pa Yerusalemu wambura kugomezgeka. Ŵangelo ŵakawoneseska kuti pharanyiko lira lileke kuwawanya waka waliyose, ntheura vikaŵa nga kuti awo ŵakapona ŵakaŵikika chimanyikwiro pa visko vyawo.

Kasi Mboniwoni ya Ezekiyeli Yikutisambizga Vichi Mazuŵa Ghano?

12, 13. (a) Chifukwa wuli Yehova wakapungulira ukali wake pa Yerusalemu, ndipo chifukwa wuli ndivyo tikwenera kukhazgaso mazuŵa ghano? (b) Kasi Yerusalemu wambura kugomezgeka wakimiranga Chikhristu chautesi? Longosorani. (Wonani bokosi lakuti “Kasi Yerusalemu Wakimiranga Chikhristu Chautesi?”)

12 Nase mazuŵa ghano tikukhazga cheruzgo chakofya cha Chiuta, iyo ni “suzgo yikuru, iyo yindachitikepo kufuma ku uyambiliro wa charu m’paka sono, ndipo yizamuchitikaso chara.” (Mat. 24:21) Apo tikulindilira nyengo iyo, tingajifumba kuti: Kasi pharanyiko ilo likwiza lizamuwawanya waka waliyose, panji lizamuchita kusankhapo? Kasi awo ŵakusopa Yehova mwakugomezgeka ŵazamuŵikika chimanyikwiro chakuti ŵaponenge? Panji tingati, kasi mboniwoni ya Ezekiyeli ya mwanalume wakachikwama yikufiskikaso mazuŵa ghano? Zgoro la mafumbo ghatatu agha ndakuti enya. Chifukwa wuli tikuyowoya nthena? Tiyeni tiwelereso ku mboniwoni ya Ezekiyeli kuti timanye chifukwa chake.

13 Kasi mwakumbuka chifukwa icho Yehova wakapungulira ukali wake pa Yerusalemu? Wonaniso pa Ezekiyeli 9:8, 9. (Ŵazgani.) Apo Ezekiyeli wakaghanaghananga kuti panji “ŵakukhalako ŵa Israyeli” wose ŵaparanyikenge, Yehova wakayowoya vifukwa ivyo wakapelekera cheruzgo chira. Chakwamba, “kwananga” kwa ŵanthu ŵara kukaŵa ‘kukuru chomene.’ b Chachiŵiri, charu cha Yuda chikazura na “kuthiska ndopa.” Chachitatu, Yerusalemu, likuru la ufumu wa Yuda, wakazura na “vimbundi.” Chachinayi, ŵanthu awo ŵakachitanga viheni ŵakajipusikanga pakuyowoya kuti Yehova ‘wakawonanga’ yayi milimo yawo yiheni. Lekani Yehova wazamuparanyaso charu cha mazuŵa ghano chifukwa nacho ntchakuzura na makhaliro ghaheni, nkhaza, na vimbundi. Yehova ‘wakusintha yayi,’ ntheura ivyo vikamukwiyiska mu nyengo ya Ezekiyeli, mazuŵa ghano napo vikumukwiyiska. (Yak. 1:17; Mal. 3:6) Ipo tikwenera kukhazga kuti ŵanalume 6 awo ŵakaŵa na vilwero vyakukomera pamoza na mwanalume wakachikwama ŵazamuŵaso na ntchito yinyake.

Ŵanalume 6 awo ŵali na vilwero vyakukomera ŵaŵengeso na ntchito yinyake sonosono apa (Wonani ndime 12, 13)

14, 15. Kasi ni viyelezgero wuli ivyo vikulongora kuti Yehova wakuchenjezgerathu ŵanthu pambere wandaŵaparanye?

14 Kasi mboniwoni ya Ezekiyeli yikufiskika wuli mu nyengo yithu yino? Para takumbuka umo mboniwoni iyi yikafiskikira kumanyuma, tingamanya ivyo vichitikenge sono kweniso munthazi. Tiyeni tiwone vinthu vinyake ivyo tawona panji tiwonenge kuti vikuchitika pakufiska uchimi wa Ezekiyeli.

15 Yehova wakuchenjezga dankha ŵanthu pambere wandaŵaparanye. Nga umo tikawonera mu Mutu 11 wa buku ili, Yehova wakimika Ezekiyeli “kuŵa mulinda wa nyumba ya Israyeli.” (Ezek. 3:17-19) Kwambira mu 613 B.C.E., Ezekiyeli wakachenjezganga Ŵaisrayeli vya pharanyiko ilo likaŵa pafupi kwiza. Ntchimi zinyake, nga ni Yesaya na Yeremiya, zikachenjezga ŵanthu vya soka ilo likizanga pa Yerusalemu. (Yes. 39:6, 7; Yer. 25:8, 9, 11) Mazuŵa ghano, Yehova kwizira mwa Khristu, watuma gulu lichoko waka la ŵazga ŵake ŵakuphakazgika kuti ŵapelekenge chakurya ku ŵanthu awo ŵakumusopa, kweniso kuti ŵachenjezge ŵanthu wose vya suzgo yikuru iyo yikuneng’enera chomene.—Mat. 24:45.

16. Kasi ise pakuŵa ŵanthu ŵa Yehova ndise tikuŵika ŵanthu chimanyikwiro cha kupona? Longosorani.

16 Mbanthu ŵa Yehova yayi awo ŵakuŵika chimanyikwiro pa awo ŵazamupona. Kumbukani kuti ni Ezekiyeli yayi uyo wakatumika kuti wende mu Yerusalemu na kuŵika chimanyikwiro pa awo ŵaponenge. Ŵanthu ŵa Yehova mazuŵa ghano, nawo ŵandatumike kuti ŵaŵike chimanyikwiro pa ŵanthu ŵakwenelera kuzakapona. Kweni pakuŵa ŵateŵeti mu nyumba yauzimu ya Khristu, tatumika kuti tipharazgenge. Tikulimbikira kupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta kweniso kuchenjezga ŵanthu kuti charu chiheni ichi chili pafupi kumara. Ivi vikulongora kuti ntchito iyo tatumika tikuyitolera maseŵera yayi. (Mat. 24:14; 28:18-20) Ntheura nase tili na mwaŵi wakovwira ŵanthu ŵamitima yiwemi kuti ŵambe kusopa kutuŵa.—1 Tim. 4:16.

17. Kasi ŵanthu ŵakwenera kuchita vichi sono kuti ŵazakaŵikike chimanyikwiro munthazi?

17 Ŵanthu ŵakwenera kulongora chipulikano sono kuti ŵazakapone pa pharanyiko ilo likwiza. Nga umo tawonera, awo ŵakapona apo Yerusalemu wakaparanyikanga mu 607 B.C.E. ŵakalongolerathu kuti ŵakatinkhanga viheni ivyo vikachitikanga kweniso kuti ŵakaŵa ŵakujipeleka pakusopa kutuŵa. Ndimoso viliri mazuŵa ghano. Pambere pharanyiko lindafike, ŵanthu ŵakwenera ‘kudagha na kutampha,’ panji kuti kukwenyelera mu mtima na viheni ivyo vikuchitika mu charu. Ivyo ŵakuyowoya na kuchita vikwenera kulongora pakweru kuti mbakujipeleka pakusopa kutuŵa, ŵangajibisanga yayi. Kasi ŵangachita wuli? Ŵakwenera kupulikira para ŵanthu ŵakuŵapharazgira, ŵambe kuvwara wunthu wa Khristu, ŵabatizike kulongora kuti ŵajipeleka kwa Yehova, na kovwira ŵabali ŵa Khristu. (Ezek. 9:4; Mat. 25:34-40; Efe. 4:22-24; 1 Pet. 3:21) Ŵekha awo ŵakuchita vinthu ivi sono, na awo pa suzgo yikuru ŵazamuŵa kuti mbakugomezgeka, ndiwo ŵazamuŵikika chimanyikwiro cha kupona.

18. (a) Kasi Yesu wazamuŵika wuli chimanyikwiro pa awo mbakwenelera, ndipo pawuli? (b) Kasi ŵakuphakazgika ŵakugomezgeka nawo ŵakukhumbikwira kuŵikika chimanyikwiro? Longosorani.

18 Ntchito ya kuŵika chimanyikwiro pa ŵanthu ŵakwenelera yizamuchitikira kuchanya. Mu nyengo ya Ezekiyeli, ŵangelo ŵakawovwirapo pakuŵika chimanyikwiro cha chiponosko pa ŵanthu ŵakugomezgeka. Pakufiskika kwa mboniwoni iyi mazuŵa ghano, mwanalume wakachikwama ka mulembi wakwimira Yesu Khristu apo “wakwiza mu uchindami wake” kuzakeruzga mitundu yose. (Mat. 25:31-33) Yesu wazamwiza pa suzgo yikuru para chisopa chautesi chazakaparanyika. c Pa nyengo yakuzirwa iyi, pambere Aramagedoni yindambe, Yesu wazamweruzga ŵanthu kuŵa mberere panji mbuzi. Ŵa “mzinda ukuru” ŵazamweruzgika panji kuŵikika chimanyikwiro cha mberere, kulongora kuti “ŵazamupokera umoyo wamuyirayira.” (Chivu. 7:9-14; Mat. 25:34-40, 46) Kasi vizamuŵa wuli ku ŵakuphakazgika ŵakugomezgeka? Ŵazamukhumbikwira kuti ŵaŵikike chimanyikwiro cha kupona pa Aramagedoni yayi. Kweni iwo ŵazamudindika kaumaliro pambere ŵandafwe panji pambere suzgo yikuru yindayambe. Kufuma apo, nyengo yinyake pambere Aramagedoni yindambe, iwo ŵazamuwuskikira kuchanya.—Chivu. 7:1-3.

19. Kasi mbanjani awo ŵazamuŵira lumoza na Yesu pakupeleka cheruzgo pa charu chiheni ichi? (Wonani bokosi lakuti ‘Kudagha na Kutampha, Kuŵika Chimanyikwiro, Kukoma—Pawuli Kweniso Munthowa Wuli?”)

19 Yesu Khristu, Themba lakuchanya pamoza na ŵankhondo ŵake ŵazamupeleka cheruzgo pa charu chiheni ichi. Mu mboniwoni ya Ezekiyeli, ŵanalume 6 awo ŵakaŵa na vilwero vyakukomera ŵakalindilira dankha kukoma ŵanthu m’paka mwanalume wakuvwara salu yiwemi wakamalizga ntchito ya kuŵika chimanyikwiro pa ŵanthu. (Ezek. 9:4-7) Ndimo vizamuchitikiraso pa pharanyiko ilo likwiza, lizamwiza para Yesu wazakeruzga ŵanthu ŵa mitundu yose na kuŵika chimanyikwiro cha mberere pa ŵakwenelera kupona. Kufuma apo, pa nkhondo ya Aramagedoni, Yesu wazamulongozga ŵankhondo ŵakuchanya, awo ŵazamusazgapo ŵangelo ŵatuŵa kweniso ŵa 144,000. Ŵazamuwukira charu chiheni ichi na kuchiparanyirathu, kweni ŵazamuponoska ŵanthu ŵakugomezgeka na kuŵanjizga mu charu chiphya chaurunji.—Chivu. 16:14-16; 19:11-21.

20. Kasi mboniwoni ya Ezekiyeli ya mwanalume wakachikwama ka mulembi yikutikhozga wuli?

20 Mboniwoni ya Ezekiyeli ya mwanalume wakachikwama ka mulembi yikutikhozga chomene, ndipo tikuwonga Chiuta. Tili na chigomezgo chose kuti Yehova wazamuparanya ŵarunji pamoza na ŵaheni yayi. (Sal. 97:10) Tikumanya ivyo tikwenera kuchita sono kuti tizakaŵikike chimanyikwiro cha chiponosko kunthazi. Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, taŵikapo mtima kuti tipharazgenge mwakukwana makani ghawemi na kuchenjezga awo ŵakudagha na kutampha chifukwa cha viheni ivyo vikuchitika mu charu cha Satana. Ntheura tili na mwaŵi wa kovwira awo ŵali na “maghanoghano ghakwenelera umoyo wamuyirayira” kuti ŵakolerane nase pakusopa kutuŵa. Ivi viŵawovwirenge kuti ŵazakaŵe ŵakwenelera kuŵikika chimanyikwiro cha kupona na kunjira mu charu chiphya cha Chiuta.—Mil. 13:48.

a Mutu 5 wa buku ili ndiwo ukulongosora mboniwoni ya Ezekiyeli ya vinthu vyaukazuzi ivyo vikachitikanga mu tempile.

b Buku linyake likuti lizgu Lachihebere ilo lalembeka kuti “kwananga” lingang’anamura “chinthu chamwikho.” Buku linyakeso likuti lizgu ili “likugwira ntchito chomene pa vyakusopasopa, ndipo nyengo zose likuyowoya vya makhaliro ghaheni agho ŵanthu ŵakuchita na kukwiyiska Chiuta.”

c Vikuwoneka kuti ni wose yayi awo ŵali mu chisopa chautesi ŵazamukomeka pakuparanyika kwa Babuloni Mukuru. Pa nyengo iyo, nanga mbalongozgi ŵanyake ŵa visopa ŵazamuchimbira chisopa chautesi na kukana kuti ŵakaŵa membara wake.—Zek. 13:3-6.