جاڭا تۇسىنىكتەرگە شولۋ
جىلدار بويى «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىندا ەزەكيەل جازعان پايعامبارلىقتاردىڭ كەيبىر تۇستارىنا قاتىستى تۇسىنىكتەر جاڭارىپ وتىردى. «ەحوبا تازا عيباداتتى قالپىنا كەلتىردى!» دەپ اتالاتىن بۇل باسىلىمدا دا جاڭا تۇسىنىكتەر كەزدەسەدى. سولارعا قاتىستى تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ كورىڭىز.
ٴتورت بەتى بار تىرشىلىك يەلەرى نەنى بەينەلەيدى؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: تىرشىلىك يەلەرىنىڭ، ياعني كەرۋبتەردىڭ ٴتورت بەتىنىڭ ٵرقايسىسى ەحوبانىڭ نەگىزگى ٴتورت قاسيەتىنىڭ ٴبىرىن بەينەلەيدى.
جاڭا تۇسىنىك: تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ٴتورت بەتى ەحوبانىڭ نەگىزگى ٴتورت قاسيەتىن بەينەلەيتىنى راس. ٴبىراق ولاردىڭ ٴتورت بەتى، بىرگە الىپ قاراعاندا، ەحوبانىڭ بويىنداعى بۇكىل قاسيەتتەردى بىلدىرەدى. سونداي-اق بۇل ٴتورت بەت بىزگە ەحوبانىڭ اسقان قۇدىرەتى مەن سالتاناتى جايلى كوپ جايتتى اڭعارتادى.
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: قۇداي سوزىندە 4 سانى ادەتتە ٴبىر نارسەنى تۇگەلىمەن، تولىق قامتىعاندا قولدانىلادى. دەمەك، بىرگە الىپ قاراعان كەزدە، تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ٴتورت بەتى — بولەك-بولەك ٴتورت قاسيەت ەمەس، ەحوبانىڭ ۇلى بولمىسىنىڭ نەگىزى. بۇعان قوسا، كەرۋبتەردىڭ ٴتورت بەتىندەگى جاراتىلىستاردىڭ ٵرقايسىسىنا ۇلىلىق، كۇش پەن قۇدىرەت ٴتان. دەسە دە ٴتورت بەتى بار كەرۋبتەردىڭ تورتەۋى دە ەحوبانىڭ تاعىنىڭ استىندا تۇرادى. وسىدان ەحوبا بارىنەن دە جوعارى تۇرعان الەمنىڭ ٵمىرشىسى ەكەنى انىق كورىنەدى.
حاتشىنىڭ سياساۋىتى بار كىسى كىمدى بەينەلەيدى؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: سياساۋىتى بار كىسى مايلانعانداردىڭ تامتىعىن بەينەلەيدى. مايلانعاندار ۋاعىزداۋ جانە شاكىرت دايىنداۋ ٸسى ارقىلى بەينەلى ماعىنادا «ۇلى جاماعاتتىڭ» قاتارىنا قوسىلاتىنداردىڭ ماڭدايىنا تاڭبا قويىپ جاتىر (ايان 7:9).
جاڭا تۇسىنىك: حاتشىنىڭ سياساۋىتى بار كىسى يسا ٴماسىحتى بەينەلەيدى. ول «زور الاپاتتا» قوي رەتىندە تانىلعان ۇلى جاماعاتقا تاڭبا قويادى (مات. 24:21).
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: ەحوبا سوتتاۋدى ٶز ۇلىنا تاپسىرعان (جوح. 5:22، 23). ماتاي 25:31—33 تارماقتارعا ساي، كىمنىڭ «قوي»، كىمنىڭ «سەركە» ەكەنىن يسا شەشەدى.
وحولا مەن وحوليبا ەسىمدى اپالى-ٴسىڭلىلى ەكى جەزوكشە ماسىحشىلەر الەمىنىڭ كاتوليك پەن پروتەستانت اعىمدارىن بىلدىرە مە؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: اپكەسى وحولا (يسرايلدىڭ استاناسى ساماريا) كاتوليك اعىمىن، ال ٴسىڭلىسى وحوليبا (ياھۋدانىڭ استاناسى يەرۋساليم) پروتەستانت اعىمىن بىلدىرەدى.
جاڭا تۇسىنىك: اپالى-ٴسىڭلىلى بۇل ەكى جەزوكشە — ماسىحشىلەر الەمىنىڭ تۇپبەينەسى ەمەس. ٴبىراق ەكەۋىنىڭ مىسالى ەحوبانىڭ ادال قىزمەتشىلەرى رۋحاني ازعىندىق جاساعان كەزدە ونىڭ نە سەزىنەتىنىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى. ول جالعان دىندەردىڭ بارىنە بىردەي جەركەنىشپەن قارايدى.
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: وحولا مەن وحوليبانى ماسىحشىلەر الەمىنىڭ تۇپبەينەسى دەۋگە جازبالاردان ەشقانداي نەگىز تاپپايمىز. يسرايل مەن ياھۋدا ٴبىر كەزدەرى ەحوبانىڭ ايەلى سياقتى بولعان. ال ماسىحشىلەر الەمى ەشقاشان ەحوبامەن مۇنداي قارىم-قاتىناستا بولماعان. ونىڭ ۇستىنە، ەزەكيەل كىتابىنىڭ 16، 23-تاراۋلارىنان كورىنەتىندەي، جەزوكشەلەرگە تەڭەلگەن قۇداي حالقىنىڭ ٶز جولىنان قايتىپ، قايتادان قالپىنا كەلۋىنە ٷمىتى بولدى. ال ۇلى بابىلدىڭ بولىگى بولىپ تابىلاتىن ماسىحشىلەر الەمىندە مۇنداي ٷمىت جوق.
ماسىحشىلەر الەمى ەجەلگى يەرۋساليمنىڭ بەينەسى مە؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: وپاسىز يەرۋساليم ماسىحشىلەر الەمىنىڭ تۇپبەينەسى بولىپ تابىلادى. ال يەرۋساليمنىڭ جويىلۋى ماسىحشىلەر الەمىنىڭ جويىلۋىن بەينەلەيدى.
جاڭا تۇسىنىك: وپاسىز يەرۋساليمنىڭ كۇيى، مىسالى ونداعى پۇتقا تابىنۋشىلىق پەن كەڭ جايىلعان ادىلەتسىزدىك، بۇگىندەگى ماسىحشىلەر الەمىنىڭ كۇيىن ەسكە سالادى. الايدا بۇدان بىلاي ٴبىز ماسىحشىلەر الەمىن يەرۋساليمنىڭ بەينەسى دەپ قاراستىرمايمىز.
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: جازبالاردا وسى جايتتى بەينە نە تۇپبەينە دەپ قاراستىرۋعا ەش نەگىز جوق. ەجەلگى يەرۋساليم تازا عيباداتتى ۇستانعان، ال ماسىحشىلەر الەمى ەشقاشان تازا عيباداتتى ۇستانباعان. سونداي-اق يەرۋساليم ٴبىر كەزدەرى ەحوبانىڭ كەشىرىمىنە يە بولعان، ال ماسىحشىلەر الەمى مۇنداي كەشىرىمگە ەشقاشان يە بولمايدى.
قۋراپ قالعان سۇيەكتەرگە تولى اڭعار جايلى ايان قالاي ورىندالدى؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: 1918-جىلى قۋعىن كورگەن مايلانعاندار ۇلى بابىلدىڭ تۇتقىندىعىنا ٴتۇستى. وسىلايشا ولار ٸس-ارەكەتسىز بولىپ، ٶلى كۇي كەشتى. قىسقا ۋاقىتقا سوزىلعان بۇل تۇتقىندىق 1919-جىلى، ياعني ەحوبا ولارعا پاتشالىقتىڭ جاريالاۋشىلارى رەتىندە جان بىتىرگەندە اياقتالدى.
جاڭا تۇسىنىك: رۋحاني تۇتقىندىق وتە ۇزاق ۋاقىتقا جالعاستى، ٵرى ول 1918-جىلدان الدەقايدا ەرتەرەكتە باستالدى. بۇل تۇتقىندىق ب.ز. II عاسىرىندا باستالىپ، ب.ز. 1919-جىلى اياقتالدى، ٵرى ول يسانىڭ استارلى اڭگىمەسىندەگى بيداي مەن ٵرامشوپ بىرگە وسەتىن ۇزاق كەزەڭمەن استاسادى.
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: ەجەلگى يسرايل ب.ز.ب. 740-جىلدان باستاپ ب.ز.ب. 537-جىلعا دەيىن ۇزاق ۋاقىت تۇتقىندىقتا بولدى. ەزەكيەلدىڭ پايعامبارلىعىنداعى سۇيەكتەردىڭ «قاتتى قۋراپ قالعانى» سۇيەكتەردى بىلدىرەتىندەر وتە ۇزاق ۋاقىت بويى ٶلى كۇيدە بولاتىنىن كورسەتتى. سونداي-اق سۇيەكتەر پايعامبارلىقتا كورسەتىلگەندەي، بىرتە-بىرتە قالپىنا كەلۋى ٷشىن ٴبىراز ۋاقىت كەتپەك-ٴتىن.
ەكى تاياقتىڭ بىرىگۋى نەنى بىلدىرەدى؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: ٴبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ كەزىندە ادال مايلانعانداردىڭ بىرلىگى ىدىرادى. ٴبىراق كوپ ۇزاماي 1919-جىلى بىرلىكتەرى قايتا نىعايدى.
جاڭا تۇسىنىك: پايعامبارلىقتا ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىن بىرىكتىرەتىنىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. ۋاقىت وتە، 1919-جىلدان كەيىن مايلانعانداردىڭ قاتارىنا جەردە ٶمىر سۇرۋگە ۇمىتتەنەتىن ٵرى سانى ەسەلەپ ارتىپ جاتقان ادامدار قوسىلدى. بۇل ەكى توپ ەحوباعا ٴبىر حالىق بولىپ عيبادات ەتىپ ٴجۇر.
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: پايعامبارلىقتا ٴبىر تاياقتىڭ قالاي ەكىگە ٴبولىنىپ، كەيىن ولاردىڭ قالاي بىرىككەنى سيپاتتالمايدى. دەمەك، بۇل پايعامبارلىق ٴبىر توپتىڭ ەكىگە ٴبولىنىپ، كەيىن قايتا بىرىگۋى جايلى ەمەس. قايتا، ول ەكى ٴتۇرلى توپتىڭ قالاي ٴبىرتۇتاس بولاتىندىعىنا نازار اۋدارادى.
ماگوگ جەرىندەگى گوگ دەگەن كىم؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: ماگوگ جەرىندەگى گوگ دەگەن — شايتان ٸبىلىستىڭ كوكتەن قۋىلعاننان كەيىنگى ەسىمى.
جاڭا تۇسىنىك: ماگوگ جەرىندەگى گوگ زور الاپات كەزىندە تازا عيبادات ەتەتىندەرگە شابۋىلدايتىن وداقتاسقان حالىقتاردى بىلدىرەدى.
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: پايعامبارلىقتا گوگتىڭ قۇستارعا جەم بولاتىنى جانە وعان قابىر بولاتىن جەر بەرىلەتىنى ايتىلعان. بۇل ونىڭ رۋحاني جاراتىلىس ەمەس ەكەنىن كورسەتەدى. بۇعان قوسا، گوگتىڭ شابۋىلى دانيال مەن ايان كىتاپتارىندا ايتىلعان جەردەگى حالىقتاردىڭ قۇداي حالقىنا جاسايتىن شابۋىلىنا ۇقسايدى (دان. 11:40، 44، 45؛ ايان 17:14؛ 19:19).
ەزەكيەل اياندا ەلشى پاۋىل سيپاتتاعان ۇلى رۋحاني عيباداتحانانى كورگەن بە؟
بۇرىنعى تۇسىنىك: ەزەكيەل اياندا ەلشى پاۋىل سيپاتتاعان رۋحاني عيباداتحانانى كورگەن.
جاڭا تۇسىنىك: ەزەكيەلدىڭ اياندا كورگەنى — ب.ز. 29-جىلى پايدا بولعان رۋحاني عيباداتحانا ەمەس. ٴبىراق بۇل ايان ەحوباعا مۇسا زاڭىنا ساي ٴمىنسىز عيبادات ەتۋدىڭ قانداي بولاتىنىن سۋرەتتەيدى. پاۋىل رۋحاني عيباداتحانانى سيپاتتاعان كەزدە، يسانىڭ ب.ز. 29—33-جىلدار ارالىعىندا ۇلى باس ٴدىني قىزمەتكەر رەتىندە اتقارعان قىزمەتىنە كوڭىل بۇرعان. ال ەزەكيەلدىڭ عيباداتحانا جايلى ايانىندا باس ٴدىني قىزمەتكەر جايلى مۇلدەم ايتىلمايدى. ول ب.ز. 1919-جىلى باستالاتىن تازا عيباداتتىڭ قالپىنا كەلۋىنە نازار اۋدارادى. وسى سەبەپتەن دە ەزەكيەلدىڭ عيباداتحانا جايلى ايانىنىڭ ٵربىر مايدا-شۇيدە تۇستارى مەن ولشەمدەرىن ٴبىز تۇپبەينەلەر دەپ قاراستىرمايمىز. ٴبىز ٴبىرىنشى كەزەكتە ەزەكيەلدىڭ بۇل ايانىنان ەحوبانىڭ تازا عيباداتقا قاتىستى ورناتقان نورمالارى جايلى ۇيرەنەمىز.
وزگەرىسكە نەگىز بولعان سەبەپ: ەزەكيەلدىڭ ايانىنداعى عيباداتحانا مەن رۋحاني عيباداتحانانىڭ اجەپتاۋىر ايىرماشىلىقتارى بار. مىسالى، ەزەكيەل كورگەن عيباداتحانادا قۇرباندىقتار كوپتەپ شالىنعان. ال رۋحاني عيباداتحانادا ٴبىر عانا قۇرباندىق «ٴبىرجولا» ۇسىنىلدى (ەۆر. 9:11، 12). يسانىڭ كەلۋىنە ٵلى ٴبىرتالاي عاسىر بار بولعاندىقتان، ەحوبانىڭ رۋحاني عيباداتحانا جايلى مۇنداي تەرەڭ شىندىقتاردى اشاتىن ۋاقىتى ٵلى كەلمەگەن ەدى.