Lupimpu Lwaubiwa
Pa myaka yavula yapitapo, Kyamba kya Usopa kyapimpula ñumvwino ya bungauzhi bwavula bwa mu buku wa Ezikyo. Uno buku wa kuba’mba, Yehoba Pano Wabwezha Bupopweshi bwa Kine!, walumbulula ñumvwino ikwabo ya katataka ya bungauzhi buji mu buku wa Ezikyo. Pano monai mikumbu ya ano mepuzho.
Bilungi bina bya bilengwa byumi bimenako ka?
Ñumvwino ya kala: Bilungi byonse bya bilengwa bina nangwa’mba bakelubi bimenako byubilo bikatampe bina bya Yehoba.
Lupimpu lwa katataka: Nangwa kya kuba bilungi bya bilengwa byumi bina bimenako byubilo bikatampe bina biji ne Yehoba, pano bino, byonse pamo bimenako byubilo byonse byo aji nabyo. Kabiji bino bilungi bina bitulengela kuyuka bulume ne lukumo lwa Yehoba.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Mu Mambo a Lesa, nambala ya 4 imenako kintu kyapwa nangwa’mba kyonse. Onkao mambo, bilungi bina byo bebimwesha pamo, ko kuba’mba bibena kwimenako byubilo byavula. Bino byubilo bina po paimena byubilo bikwabo biji ne Yehoba. Kabiji bino bilungi byonse bina bya bino bilengwa bimwesha munema, ngovu ne bulume bukatampe. Nangwa byonkabyo, bino bilengwa byonse bina bya bulume, byonka byo bebimwesha ku bilungu byajinga na bakelubi, byajinga munshi ya jitanda ja Yehoba. Kino kimwesha kuba’mba Yehoba ye Kalama mwine wakila bonse.
Nga mwanamulume uji na bya kunembako munembeshi wimenako ñanyi?
Ñumvwino ya kala: Mwanamulume uji na bya kunembako munembeshi wimenako bashingwa bashalapo. Bashingwa babika tuyukilo pa bilungi bya bonse baji mu “jibumba jikatampe,” kupichila mu mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga.—Lum. 7:9.
Lupimpu lwa katataka: Uno mwanamulume wajinga na fukuta mwajinga bya kunembako munembeshi wimenako Yesu Kilishitu. Yesu ukabika ba mu jibumba jikatampe tuyukilo byo akebachibila mambo ne kwibabingisha amba baji nobe mikooko mu kimye kya “malwa akatampe.”—Mat. 24:21.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Yehoba wapa Mwananji luusa lwa kuchibila bantu mambo. (Yoa. 5:22, 23) Kwesakana na byaamba Kinembelo kya Mateo 25:31-33, Yesu ye ukachibila bantu mambo jikapelako, bakekala “mikooko” ne bakekala “bambuzhi.”
Nanchi banabakazhi bapite bankasa ne kolo, ba Ohola ne Oholiba bemenako Kilishitendomu muji chechi wa Bakatolika ne machechi a ba Polotesitanti nyi?
Ñumvwino ya kala: Ohola kolo ko kuba’mba (Samaliya muzhi mukatampe wa mu Isalela), wimenako Bakatolika; Oholiba nkasanji ko kuba’mba (Yelusalema, muzhi mukatampe wa mu Yuda) wimenako machechi a Polotesitanti.
Lupimpu lwa katataka: Bano banabakazhi bapite bankasa ne kolo kechi banabakazhi ba bungauzhi bemenako machechi a mu Kilishitendomu ne. Bino Baibolo wibambapotu pa kuba’mba tufunjileko kwi Yehoba byo omvwa ku muchima kutama inge bapopweshi banji bajinga bakishinka batendeka kuba bupite bwa ku mupashi, ko kuba’mba kubula bukishinka. Kino kimwesha Yehoba byo omvwa pa bupopweshi bwa bubela ne mu ano moba.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Kafwako bishinka bya mu Binembelo bimwesha’mba Ohola ne Oholiba bemenako machechi a mu Kilishitendomu mu bungauzhi ne. Patanshitu, bena Isalela ne bena Yuda bajinga nobe mwanamukazhi wakishinka kwi Yehoba. Bino Kilishitendomu kechi wakikalapo kala na buno bulunda na Yehoba ne. Kabiji bantu ba Lesa babujile bukishinka byo bebesakanya ku bapite mu kitango 16 ne 23 mu buku wa Ezikyo, kyamwesheshenga’mba Lesa ukabwezha bintu byonka byo byajinga kala ne kupesha bantu banji. Pakuba Kilishitendomu, ko kuba’mba Babilona Mukatampe kechi ujipo na luno luketekelo ne.
Nanchi Kilishitendomu wimenako Yelusalema wa kala nyi?
Ñumvwino ya kala: Bantu ba mu Yelusalema basatukile, mu bungauzhi bemenako Kilishitendomu. Onkao mambo, konaunwa kwa Yelusalema mu bungauzhi kwimenako lonaiko lwa Kilishitendomu.
Lupimpu lwa katataka: Byubilo byatama byajinga mu Yelusalema nabiji kupopwela bankishi ne mazhikakanwa, bituvululamo byubilo biji mu Kilishitendomu lelo jino. Pano bino, twaleka kwamba’mba Yelusalema wimenako Kilishitendomu.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Kafwako bishinka bya mu Binembelo bimwesha’mba Yelusalema wimenako Kilishitendomu ne. Kupusanako na Yelusalema wa kala, mu Kilishitendomu mukyangye kwikalapo bupopweshi bwa kine. Bena Yelusalema Yehoba wibalekejileko mambo mu kuya kwa kimye. Pakuba Kilishitendomu kechi bakamulekelako mambo ne.
Kimwesho kya musanza mwajinga bikupa byaumatu shau kyafikile byepi?
Ñumvwino ya kala: Mu mwaka wa 1918, bashingwa bo bamanyikilenga batwelele mu buzha mu Babilona Mukatampe. Bajingatu nobe bafwa mu kifwanyikizho. Buno buzha bwa pa kakimye kacheche bwapwile mu 1919, Yehoba byo ebakwashishe kutendeka kusapwila jikwabo pa Bufumu.
Lupimpu lwa katataka: Papichile myaka yavula bingi pa kuba’mba bafume mu buzha bwa ku mupashi kabiji buno buzha bwatendekele kala mu myaka ya kunyuma, kechi mu 1918 ne. Bwatendekele mu myaka kitota kya bubiji, kabiji bwapwile mu 1919 C.E. Kino kyo kimye kyalepa bingi kyakomenenga wichi ne nseku pamo, kyaambilepo Yesu mu kishimpi.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Myaka yaikele bena Isalela ba kala mu buzha yavujile bingi. Yatendekele mu mwaka wa 740 B.C.E. kufika mu 537 B.C.E. Bungauzhi bwa kwa Ezikyo bwaambile pa bikupa “byauma” nangwa’mba “byauminetu shau,” kulumbulula’mba bino bikupa byajinga bya bantu bafwile kala kene. Kulengela bino bikupa kwikala ke bantu bomi kwaubiwe pachepache.
Kulamankanya tubichi tubiji kulumbulula ka?
Ñumvwino ya kala: Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse byo yapwile, bashingwa bakishinka bashajilepo babwelele bakwatankana jikwabo mu 1919.
Lupimpu lwa katataka: Buno bungauzhi bwalumbulula’mba Yehoba ukalengela bapopweshi banji kukwatankana. Kufumatu mu mwaka wa 1919 kuya ne kulutwe, bashingwa bashalapo bakwatankana na baji na luketekelo lwa kwikala pano pa ntanda. Bakekala pano pa ntanda babena kuvujilakotu. Ano onse mabumba abiji akwatankana kupopwela Yehoba pamo.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Buno bungauzhi kechi bwaamba’mba patanshi kajinga kakichi kamo ko baabenyepo bino babwela bekalamankanya ne. Kabiji buno bungauzhi kechi bwaambapo’mba jibumba jimo jikabanapo, apa bino jabwela jakwatankana jikwabo ne. Bino buno bungauzhi bwaamba’mba mabumba abiji akwatankene.
Nga Gogi wa Magogi ye ñanyi?
Ñumvwino ya kala: Gogi wa Magogi ke jizhina ja kwa Satana mu bungauzhi kufuma kimye kyo bamupangile mwiulu.
Lupimpu lwa katataka: Gogi wa Magogi ke kukwatankana kwa bisaka bya bantu kimye kyo bikalukuka bapopweshi ba kine mu kimye kya malwa akatampe.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Gogi mu bungauzhi bamwambapo kuba’mba bakamuja ku bañonyi baja nyama kabiji bakamuzhiika pano pa ntanda. Kino kibena kulumbulula kuba’mba Gogi kechi kilengwa kya mupashi ne. Kabiji kuno kulukukañana kwa Gogi kwaesakana na ko baambapo mu buku wa Danyela ne wa Lumwekesho kuba’mba bantu ba Lesa bakebalukuka ku bisaka bya bantu bya pano pa ntanda.—Da. 11:40, 44, 45; Lum. 17:14; 19:19.
Nanchi Ezikyo bamumwesheshe ne kumupishañanya mu nzubo ya Lesa ya ku mupashi ikatampe yonka yaambilepo mutumwa Paulo nyi?
Ñumvwino ya kala: Nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo mu kimwesho yo nzubo ya Lesa ya ku mupashi yaambilepo ne mutumwa Paulo.
Lupimpu lwa katataka: Ezikyo kechi wamwene nzubo ya ku mupashi yatendekele mu 29 C.E. ne. Bino aye wamwene kimwesho kyamwesheshenga bikekala bupopweshi bwa kine kwesakana na Mizhilo ya Mosesa inge Bayudea babwela kwabo. Paulo bamutangijile ku mupashi kulumbulula’mba nzubo ya Lesa ya ku mupashi yo amwene yaambilenga pa mwingilo waingijile Yesu, Mwine Ñanga Mukatampe, kufuma mu mwaka wa 29 C.E. kufika mu 33 C.E.. Kimwesho kya nzubo ya Lesa kyamwene Ezikyo kechi kyaambapo pa ñanga mukatampe ne, bino akyo kyaamba pa kubwezha bupopweshi bwa kine kwatendekele mu 1919 C.E. Onkao mambo, kechi twesakanya byonse byajinga mu nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo mu kimwesho, nabiji bipimo ne bikwabotu byajingamo byo bilumbulula mu ano moba ne. Bino tutatu muchima pa kuyuka bintu byo twakonsha kufunjilako ku kimwesho kyamwene Ezikyo byo kitufunjisha pa mizhilo ya Yehoba yaamba pa bupopweshi bwa kine.
Bishinka byalengela luno lupimpu: Nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo mu kimwesho yapusana na nzubo ya Lesa ya ku mupashi. Paji lupusano lwanema bingi mambo mu nzubo ya Lesa yamwene Ezikyo bapainangamo milambo ya banyama; pa kuba mu nzubo ya Lesa ya ku mupashi bapainemotu mulambo “jimotu” kwapwa. (Hebe. 9:11, 12) Kala Kilishitu saka akyangye kwiya pano pa ntanda, kimye kya Yehoba kechi kyafikile kya kusolola bishinka byaamba pa nzubo ya Lesa ya ku mupashi ne.
