1, 2. (a) Mpunzha yazhila yo basajile beipaine kwi bañanyi? (Monai kipikichala kiji pa nkupiko.) (b) Kino kimwesho kyalengejile Bayudea bajinga mu buzha kushiinwa’mba ka?

MU KIMWESHO kyapeleleko, Ezikyo wamwene mpunzha yazhila yo basajile. Ino mpunzha kechi beipaine ku mukoka nangwa umo wa bena Isalela ne, bino beipaine kwi Yehoba. Kepo Ezikyo amwene muzhi wawama bingi wajinga ne na jizhina. Kino kimwesho kyalengejile Bayudea bajinga mu buzha kushiinwa’mba Yehoba ukekala nabo inge babwela ku kyalo kyabo.

² Ezikyo walumbulula bingi bulongo ino mpunzha yazhila. Twayai twisambe pa kino kimwesho, muji bintu byavula bingi byo twakonsha kufunjilako atweba bapopweshi ba kine ba kwa Yehoba ba mu ano moba.

3. Ñanyi mapunzha atanu ajinga pa mpunzha yonse ya kwa Yehoba yo basajile, kabiji ano mapunzha ajinga a ñanyi mwingilo? (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Mpunzha yo Mukapana kwi Lesa.”)

³ Ino mpunzha yazhila yabayile makilomita 13 kufuma ku kabeta ka ku buyeke kuya ku kabeta ka ku bulenge, ne makilomita 13 kufuma ku musela kuya ku muzhika. Ino ‘mpunzha yonse yo bapaine kwi Lesa’ yaesakene monsetu. Ino mpunzha beyabenyepo pasatu. Lubaji lutanshi lwa ku mutunta lwajinga lwa bena  Levi. Lubaji lwa pakachi lwajinga lwa nzubo ya Lesa ne bañanga. Ino mbaji yonse ibiji yo yatelwanga’mba “mpunzha yazhila ya kupana kwi Lesa.” Mpunzha icheche yajinga ku mukulo nangwa’mba “mpunzha yashalako” yajinga ya “muzhi.”—Ezi. 48:15, 20.

4. Twakonsha kufunjilako ka ku ino mpunzha yazhila yo bapaine kwi Yehoba?

⁴ Twakonsha kufunjilako ka ku ino mpunzha yazhila yo bapaine kwi Yehoba? Kupana mpunzha yazhila patanshi kwi Yehoba, apa bino bapa mikoka mapunzha, kwamwesheshenga kuba’mba Yehoba wakebelenga’mba banemeke bingi ino mpunzha yazhila yajinga pakachi. (Ezi. 45:1) Bayudea bajinga mu buzha bafunjileko kintu kyanema bingi ku byo baabenyenga ano mapunzha. Bafunjijileko kuba’mba bupopweshi bwa kwa Yehoba kyo kintu kyafwainwe kwikala kitanshi mu bwikalo bwabo. Ne mu ano moba byobyo twanemeka bintu nabiji kufunda Baibolo, kupwila kwa bwina Kilishitu ne mwingilo wa kusapwila. Abino byo bintu bitanshi mu bwikalo bwetu. Yehoba ubena kwitufunjisha kuba’mba twafwainwa kutangizhako bintu byanema mu bwikalo bwetu, ko kuba’mba bintu byavwangwa mu kumupopwela.

5, 6. (a) Ino mpunzha beipaine kwi bañanyi? (b) Ñanyi bintu ino mpunzha byo ibula kwimenako, kabiji mambo ka?

⁵ Tangai Ezikyo 48:15. “Uno muzhi” ne mapunzha azhokolokeleko aimenejilengako ka? (Ezi. 48:16-18) Mu kimwesho Yehoba wabuujile Ezikyo amba ‘muzhi . . . ukekala wa kisaka kyonse kya lsalela.’ (Ezi. 45:6, 7) Onkao mambo, uno muzhi ne mapunzha azhokolokeleko kechi yajinga “mpunzha yazhila” yo ‘bapaine kwi Yehoba’ ne. (Ezi. 48:9) Byo twayuka kino kishinka, pano twayai twisambe pa byo twakonsha kufunjilako ku uno muzhi mu ano moba.

⁶ Patanshi twafwainwa kuyuka uno muzhi byo alumbulula pa kuba’mba tumvwishe bulongo byo twakonsha kufunjilako. Uno muzhi kechi waimenejilengako muzhi wa Yelusalema ye bashimukulwile mwajinga nzubo ya Lesa ne. Mambo ka? Mambo muzhi wamwene Ezikyo mu kimwesho kechi mwajinga nzubo ya Lesa mukachi ne. Kabiji uno muzhi kechi waimenejilengako muzhi mukwabo wa mu ntanda ya bena Isalela ko babwelele ne. Mambo ka? Mambo bena Isalela bafumine mu buzha nangwa bisemi byabo bya kulutwe kechi bashimikilepo muzhi wajinga na bintu byo baambapo mu kino kimwesho ne. Kabiji uno muzhi kechi waambilenga pa muzhi wa mwiulu wa kifwanyikizho ne. Mambo ka? Mambo bamushimikijile pa mpunzha “yabula kuzhila.”—Ezi. 42:20.

7. Muzhi wa mutundu ka wamwene Ezikyo mu kimwesho, kabiji wimenako ka? (Monai kipikichala kitanshi.)

⁷ Nanchi muzhi wamwene Ezikyo mu kimwesho wimenako ka? Vulukai kuba’mba uno muzhi wamumwene mu kimwesho kimo monka mo amwene ntanda. (Ezi. 40:2; 45:1, 6) Mambo a Lesa aamba’mba ino ntanda ibena kwimenako kyalo kya ku mupashi.  Onkao mambo, ne uno muzhi naye ubena kwimenako muzhi wa ku mupashi. Pano kino kyambo kya kuba’mba “muzhi,” kibena kwamba pa ka? Kino kyambo kibena kulumbulula bantu bekala pamo bakwatankana kabiji bengijila pamo. Onkao mambo, muzhi washimikwa bulongo wamwene Ezikyo mu kimwesho, waesakana mu mbaji yonse, kyamweka ubena kwimenako bukalama bwawama.

8. Bukalama bwa uno muzhi bukekala byepi kabiji mambo ka?

⁸ Pano buno bukalama bwa bañanyi? Kimwesho kyamwene Ezikyo kyaamba’mba uno muzhi uji mu kyalo kya ku mupashi. Onkao mambo, buno bo bukalama bubena kutangijila bantu ba Lesa ba mu ano moba. Nga byambo bya kuba’mba uno muzhi bamushimikila pa mpunzha yabula kuzhila byatala mwepi? Bino byambo bibena kwituvululamo kuba’mba buno bukalama kechi bwa mwiulu ne, buno bukalama buji pano pa ntanda. Bo bukalama bubena kukwasha bantu bonse baji mu paladisa wa ku mupashi.

9. (a) Bañanyi baji mu bukalama bwa pano pa ntanda lelo jino? (b) Ñanyi bintu bikoba Yesu mu bukalama bwa Myaka Kiumbi Kimo?

⁹ Pano bañanyi baji mu buno bukalama? Mu kimwesho kyamwene Ezikyo, watangijilenga mu uno muzhi bamutela’mba “kinemanga.” (Ezi. 45:7) Uno kinemanga wajinga kalama wa bantu ba Lesa, bino kechi wajinga ñanga nangwa mwina Levi ne. Uno kalama wituvululamo bakalama batangijila lelo jino mu bipwilo babula kushingwa na mupashi. Bano bakafunga babula kushingwa na mupashi bafuma mu “mikooko ikwabo” bebatangijila kwi Kilishitu, mfumu wa kafulumende wa mwiulu. (Yoa. 10:16) Mu Bukalama bwa Myaka Kiumbi Kimo bubena kwiya, Yesu ukasala mu ba “pa ntanda ponse,” bakulumpe mu kipwilo, bafikilamo nangwa’mba “bitumbafumu.” (Sala. 45:16) Bano bakalama bakalondelanga lutangijilo lwa Bufumu bwa mwiulu pa kutangijila bantu ba Lesa pano pa ntanda mu bukalama bwa Myaka Kiumbi Kimo.

10. Ñanyi jizhina jo batela uno muzhi, kabiji jitulengela kushiinwa’mba ka?

¹⁰ Tangai Ezikyo 48:35. Uno muzhi bamutela’mba, “Yehoba uji monka.” Jino jizhina jilengela bantu baji mu uno muzhi kuyuka’mba Yehoba baji nanji. Yehoba byo amwesheshe Ezikyo uno muzhi wajinga pakachi ka mpunzha, wakebelenga Bayudea bajinga mu buzha kuyuka’mba ‘ukekala nabo ne jikwabo.’ Kino kintu kyafwainwa kibatekeneshe bingi.

11. Twakonsha kufunjilako ka ku kimwesho kyamwene Ezikyo kya muzhi ne ku jizhina jo atelwa?

¹¹ Ñanyi bintu byo tubena kufunjilako ku kino kimwesho kya bungauzhi kyamwene Ezikyo? Jizhina ja uno muzhi jilengela bantu ba Lesa lelo jino kushiinwa’mba Yehoba ukatwajijila kwikala na bapopweshi banji bakishinka. Jino jizhina jitulengela ne kuyuka kishinka kikwabo kyanema bingi, kya kuba’mba uno muzhi kechi waikelako kutumbijika muntu nangwa umo ne, bino waikelako  kutundaika bantu kulondela mizhilo ya Yehoba yaoloka. Mu kifwanyikizho, Yehoba kechi wapa bakalama bulume bwa kwabanya kyalo monka mo bakebela ne. Onkao mambo, Yehoba ukeba’mba bano bakalama balondelenga mizhilo yaamba pa bya kutangijila bapopweshi banji, kuvwangakotu ne ‘balanda.’—Maana 19:17; Ezi. 46:18; 48:29.

12. (a) Ñanyi bintu biji mu uno muzhi byanema bingi, kabiji tufunjilako ka? (b) Kino kimwesho kivululamo bakalama bena Kilishitu ñanyi kintu kyanema bingi?

¹² Ñanyi kintu kikwabo kyo tufunjilako ku uno muzhi utelwa’mba, “Yehoba uji Monka?” Mizhi ya kala yaikalanga mu nsakwa ya bibelo bichechetu bya kwibazhikijila, pakuba uno muzhi aye wajinga na bibelo 12. (Ezi. 48:30-34) Bino bibelo byavula, (bisatu mu mbaji yonse ina ya nsakwa ya muzhi) bimwesha kuba’mba bakalama ba uno muzhi bakasulukila bantu ba Lesa. Kikwabo, bibelo 12 bya uno muzhi bimwesha kuba’mba ba mu “kisaka kyonse kya lsalela” bakonsheshe kutwela mu uno muzhi. (Ezi. 45:6) Bibelo byavula bya uno muzhi bifunjisha bakalama bena Kilishitu kintu kyanema bingi. Yehoba ukeba bano bakalama kwikala bakasuluka kabiji bakwasha bonse baji mu paladisa wa ku mupashi.

13. Yehoba waambile’mba ka pa mingilo yapusana pusana ikengilanga bantu?

¹³ Pano twayai twisambe pa kimwesho kyamwene Ezikyo kyaamba pa kwabanya mapunzha pa kuba’mba tuyukilepo bishinka bikwabo. Yehoba waambile pa mingilo yapusana pusana yaingijilenga bantu banji. Bañanga baingilanga “mingilo mu nzubo ya Lesa,” bapananga milambo ne kulomba kwi Yehoba na muchima yense. Bena Levi baingijilanga “mu nzubo ya Lesa” ne “kwingila mingilo ijimo, ne bintu byonse byo bafwainwa kwingila monka.” (Ezi. 44:14-16; 45:4, 5) Kabiji bamingilo baingijilenga na mukoyo kwipi na uno muzhi. Pano bano bamingilo bo bañanyi?

14. Bamingilo baingijilanga pangye kwipi na muzhi betuvululamo ka?

¹⁴ Bano bamingilo baingijilenga kwipi na uno muzhi bafumine “mu mikoka ya bena Isalela.” Bano bajinga na mwingilo wa kukwasha baingijilanga mu muzhi. Bano bo bajimanga ‘kajo ka kujiisha boba baingijilanga mu muzhi.’ (Ezi. 48:18, 19) Nanchi uno mwingilo kechi wituvululamo mwingilo ye tuji nanji lelo jino nenyi? Mu ano moba, bonse bangikazhi ba mu paladisa wa ku mupashi baji na mwingilo wa kukwasha bashingwa balongo ba kwa Kilishitu ne balongo ba mu “jibumba jikatampe” Yehoba bo apa mwingilo wa kutangijila. (Lum. 7:9, 10) Jishinda jikatampe jo twibakwashishamo ke kupichila mu kukookela na muchima yense mikambizho ifuma ku kalume wakishinka.

15, 16. (a) Ñanyi kintu kikwabo kyo tufunjilako ku kino kimwesho kyamwene Ezikyo? (b) Ñanyi mingilo ipasha na ino yo twakonsha kwingilako?

¹⁵ Kino kimwesho kyamwene Ezikyo muji kishinka kikwabo kyanema bingi kyo tufunjilako pa mwingilo wa kusapwila. Ñanyi kishinka  kyonkakyo? Yehoba waambile’mba bamingilo bafumine mu mikoka 12 yabujile ya bena Levi, bakengilanga na mukoyo mu mapunzha abiji. Mu kipango kya nzubo ya Lesa ne mu mapunzha a kujiishishamo banyama. Ñanyi mingilo yo baingilanga mu ano mapunzha? Mu kipango kya nzubo ya Lesa, mikoka yonse momo ‘yaiyanga na kumupopwela’ pa kupana milambo kwi Yehoba. (Ezi. 46:9, 24) Mu mpunzha ikwabo ya muzhi, ba mu mikoka yonse momo bayanga na kujima kajo kajanga baingijilanga mu muzhi. Tubena kufunjilako ka ku uno mwingilo ye baingijilenga?

¹⁶ Lelo jino, ba mu “jibumba jikatampe” bengila mingilo ipasha nayo baambapo mu kimwesho kyamwene Ezikyo. Bapopwela Yehoba “mu nzubo yanji” byo bapana milambo ya kumutota. (Lum. 7:9-15) Boba bino kupichila mu mwingilo wa kusapwila ne kukumbulapo pa kwamba pa byo baitabilamo pa kupwila kwa bwina Kilishitu. Kupopwela Yehoba kyo kintu kitanshi mu bwikalo bwabo. (1 Moba 16:29) Kabiji kuji ne mashinda akwabo bantu ba Lesa mo batundaikila jibumba ja Lesa. Bamo bengilako mwingilo wa buntungi nangwa wa kuwamisha Mazubo a Bufumu, maofweshi a  misampi ne mingilotu ikwabo ya mu jibumba ja Lesa. Bakwabo batundaika ino mingilo kupichila mu kupanako mali. Ino yonse mingilo ijitu nobe ya boba bajimanga kajo, mambo ileta ‘lukumo kwi Lesa.’ (1 Ko. 10:31) Bengila ino mingilo na mukoyo ne na lusekelo mambo bayuka kuba’mba ‘itokesha Lesa ku muchima.’ (Heb. 13:16) Nanchi mwingilako ino mingilo na muchima yense nyi?

17. (a) Kino kimwesho kikafika byepi jikwabo kulutwe kukila byo kyafikile patanshi? (b) Mu myaka Kiumbi Kimo, bañanyi bakamwenamo mu bukalama bo baambapo mu uno muzhi wa kifwanyikizho?

¹⁷ Kulutwe tukemwena bikafika kimwesho kya bungauzhi kyamwene Ezikyo kya mpunzha ya kupana kwi Lesa byo kikafika kukila byo kyafikile patanshi. Akilangulukai pa kino: Ezikyo wamwene kuba’mba “mpunzha yazhila” yajinga pakachi ka kyalo. (Ezi. 48:10) Ne kulutwe byobyo kikekala, panyuma ya Amagedonyi, konse ko tukekala pano pa ntanda, Yehoba ukekala ne atweba. (Lum. 21:3) Mu bukalama bwa myaka Kiumbi Kimo, aba bo bakapa mwingilo wa kutangijila bantu ba Lesa mu ntanda ipya, bakakwasha bantu kukookela Lesa pano pa ntanda ponse. Kabiji bakebatangijilanga na kifyele.—2 Pe. 3:13.

18. (a) Mambo ka o twashiinwa kuba’mba bukalama bo baambapo mu kimwesho kya muzhi kyamwene Ezikyo bukakookelanga bukalama bwa Lesa? (b) Jizhina ja uno muzhi jitulengela kushiinwa’mba ka?

¹⁸ Mambo ka o twashiinwa kuba’mba bukalama bo baambapo mu kimwesho kya muzhi kyamwene Ezikyo bukakookelanga bukalama bwa Lesa? Mambo a Lesa aamba’mba muzhi wamwene Ezikyo mu kimwesho wajinga na bibelo 12, wipasha bingi na muzhi wa Yelusalema mupya wa mwiulu uji na bibelo 12 muji ba 144, 000 bakalamanga pamo ne Kilishitu. (Lum. 21:2, 12, 21-27) Kino kibena kulumbulula’mba buno bukalama bukekala pano pa ntanda. Kabiji bukalondelangatu byonse bikafuukulanga Bufumu bwa Lesa mwiulu. Kya kine, uno muzhi utelwa’mba “Yehoba uji monka,” witulengela kushiinwa atweba bonse kuba’mba bupopweshi bwa kine bukatwajijila kukoma, kabiji bukekala myaka ne myaka mu Paladisa pano pa ntanda. Kinetu, kulutwe kuji bwikalo bwawama bingi.