YOFUNJEDHA 03
N’nga munofwanela roromela Bibilya?
Bibilya linovelela vyolanyedha thitho malangi-o manjinji. Pyoodeya ira munofuna idhiwa vinofunji-a aliwa. Mbwenye venango munoova. N’nga tipama roromela vyolanyedha namalangi-o anovelela bukhu lawaleli? N’nga pyazelu roromela vinooga Bibilya vyoi pyoodeya kala osangalala va ee-ni thitho sogolo? Atu anjinji anororomela vyevi. N’nga nyo munoona a-vi?
1. N’nga vinoonga Bibilya pyaimbarimbari venango pyonama?
Bibilya linoonga ira milanywee “mbamadhu aimbarimbari.” (Namalaleya 12:10) Linoonga myasa yaimbarimbari yoonga vya atu. (Muleri Luka 1:3; 3:1, 2) Alimbo sakasaka limbili lawale na alimbo lemba mastoriya, tatofwanya imbarimbari yoi malambo, madhina aatu, mamburo na myasa ya Bibilyani pyaimbarimbaridi.
2. Mwasiwa ngwan’ni ninooda onga ira Bibilya tonyindeleya angalive ira tawalelene?
Alimbo lemba Bibilya tatoolemba makundo oi vahora yenio atu anjinji kataidhiwa. Mofwanafwani-a aliwa linoonga myasa dha siyensiya. Vahora yalemba aliwa Bibilya atu tali ta-anaidhiwe imbarimbari ya myasiyo. Mbwenye malamboano alimbo lemba siyensiya tatosikimiza ira vinoonga Bibilya pyaimbarimbaridi. Ee-no madhu okumela Bibilyani “mbonyindeleya maningi va ee-ni thitho dhowa nodhowa.”—Salimo 111:8.
3. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela roromela vinoonga Bibilya vyoonga sogolo?
Bibilyani mutokala maulosi a a “vyongo vile vya-anaireye.” (Esaya 46:10) Latoongelatu myasa dhinango unga-adhi vyawa vinjinji ira viireye. Thitho latoongelatu sasawa ninga muli ingumi vailamboi malamboano. Yofunjedha yei ninotapanya maulosi enango a Bibilyani. Munodha dabwa mwaona kwakwaneli-edhiwawee!
FUNJEDHANI VINJINJI
Muone mwemo siyensiya munovwelanela aliwa na Bibilya thitho sakasakani maulosi enango a Bibilyani odabwi-a.
4. Siyensiya inovwelana na Bibilya
Walelene atu anjinji taroromela ira ilambo yavathi inokami-iwa dhela mu vyongo vinango. Muonele VIDIYO.
Ee-no muone vwalembiwile bukhu la Yobo muvyawa 3,500 vivirile ndulimu. Muleri Yobo 26:7, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:
-
Mwasiwa ngwan’ni likundo loi ilambo yavathi “kisamele yongo iliyothene” todabwi-a?
Yawa ya 1800 pharomile atu zindiyela moda munowendela ma-inje. Mbwenye kaonani vyaongile Bibilya mu vyawa 3,500 vivirile ndulimu. Muleri Yobo 36:27, 28, mwamala mutapanye vyofuka vyo-arelavi:
-
Mwasiwa ngwan’ni thapuleliwa wa mwemo munowendela ma-inje mundhila yo-orucha kodabwi-a?
-
N’nga malemba amadhinyo leri anoukami-ani a-vi roromela Bibilyani?
5. Bibilya latoongelatu myasa yofuneya maningi
Muleri Esaya 44:27–45:2, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:
-
N’nga Bibilya latoongelatu vyan’ni unga-adhi vyawa 200 ira umwene wa Babulo unongiwe?
Olemba mastoriya tatosikimiza ira Mwene Koresi yau Peresiya, na anyakondwee tatoongonji-a sidadi la Babulo mu yawa ya 539 B.C.E. b Liye naanyakondwee tatovandhucha inje wavunela sidadilo. Viseo kavyafungiwile e-no tatogonji-a sidadilo mo-okoma kondo. Ee-ni, vatovira vyawa 2,500 kumela vangonji-iwile Babulo, mbwenye sidadinio u-adhi dembe. Kaonani vyaongile Bibilya walelene.
Muleri Esaya 13:19, 20, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:
-
N’nga viireile wu Babulo vinothonyi-edha a-vi ira ulosula watookwakwaneli-edhiwa?
Madembe a Babulo, malamboano wu Iraki
6. Bibilya latoongelatu walelene vyongo vinoireya malamboano
Bibilya linoonga ira nili “malambo omari-a.” (2 Timoteo 3:1) Kaonani vyaongile Bibilya vyoonga malambo omari-ala.
Muleri Mateu 24:6, 7, mwamala mutapanye yofuka yo-arelai:
-
N’nga Bibilya laongile ira malambo omari-a unodha ireyan’ni?
Muleri 2 Timoteo 3:1-5, mwamala mutapanye -vyofuka vyo-arelavi:
-
N’nga Bibilya laongile ira atu anjinji tanodha kala oi a-vi?
-
N’nga mbamakalelo a-vi aoninyo?
ATU ENANGO ANOONGA IRA: “Bibilya tibukhu lavichitwa na vyonama.”
-
N’nga nyo muna umboni oi a-vi wosikimizela ira Bibilya tonyindeleya?
MAKUNDO OGWANDELA
Mastoriya awale, siyensiya thitho maulosi vinothonyi-edha ira Bibilya tonyindeleya.
Vyofuka vyowelela
-
N’nga vinoonga Bibilyani pyaimbarimbari venango pyonama?
-
N’nga pivifwanafwani-o viivi vinooni-a ira Bibilya linovwelana na siyensiya?
-
N’nga munororomela ira Bibilya linooda uwandelani vyongo vinofuna dhaireya sogolo? Mwasiwa ngwan’ni?
IDHIWANI VINJINJI
N’nga Bibilyani linoruni-ana na vinoonga siyensiya?
N’nga pivyongo viivi vinofwanela i-yo idhiwa vyoonga “malambo omari-a?”
“Maulosi 6 a M’Baibulo Amene Akukwaniritsidwa Masiku Ano” (Nsanja ya Olonda, 1 wa Maio wa 2011)
N’nga ulosi wa Bibilyani oonga vya Umwene wa Gresiya ukwakwaneli-edhiwe a-vi?
N’nga maulosi a Bibilyani akami-idhe a-vi mutu mwinango chinja moda mwaonela liye Bibilya?
“Ndinkaona Kuti Kulibe Mulungu” (Nsanja ya Olonda, N.o 5 wa 2017)
