XCHANOBIL 03
¿Mi melel li kʼusi chal Vivliae?
Li ta Vivliae, ep kʼusitik chal ti chkʼot ta pasel ta jelavele xchiʼuk chal lekil mantaletik. Xuʼ van oy xa ta avoʼonton chakʼan chanaʼ li kʼusi chchanubtasvane. Pe xuʼ van xi chajakʼbe abae: «¿Mi xuʼ jchʼuntik li kʼusi chal jlik livro ti voʼne xa tajek laj yichʼ tsʼibaele? ¿Mi melel van ti chal ti xuʼ jkʼupin jkuxlejaltik avi xchiʼuk ta jelavele?». Ep krixchanoetike jech xchʼunojik taje. Ta jtijkutik avoʼonton ti xakʼel atuk kʼu yuʼun ti jech xchʼunojike.
1. ¿Mi kʼot ta pasel ta melel li kʼusi chal Vivliae?
Melel li kʼusitik te tsʼibabil ta Vivliae (Eklesiastes 12:10). Li kʼusitik chalbe skʼoplale kʼot ta pasel ta melel xchiʼuk chalbe skʼoplal krixchanoetik ti kuxiik ta voʼnee (kʼelo Lukas 1:3 xchiʼuk 3:1, 2). Ep j-al loʼiletik xchiʼuk li buchʼutik chchanbeik skʼoplal li kʼusitik voʼneik xae (arqueólogos) yakʼojik venta ti melel li kʼusi chal Vivlia ta sventa li kʼusitik kʼotanuk ta pasele, li krixchanoetik xchiʼuk li jteklumetik chalbe skʼoplale.
2. Akʼo mi voʼne xa laj yichʼ tsʼibael li Vivliae, ¿kʼu yuʼun jtunel-o kuʼuntik?
Li Vivliae oy xa onoʼox kʼusitik yalojbe skʼoplal ti mu toʼox snaʼik li krixchanoetike, yuʼun chalbe skʼoplal li kʼusitik snaʼojik xa li sientifikoetik avie, jaʼ xkaltik, li pʼijil viniketike. Kʼalal laj yichʼ tsʼibael li Vivliae, ep krixchanoetik jelel toʼox kʼusi xchʼunojik ta sventa li cienciae. Pe li avi kʼakʼale, li sientifikoetike yiloj xa stukik ti melel li kʼusi chal Vivliae. Li kʼusitik te chale ‹xuʼ jpat-o koʼontontik avi xchiʼuk ta sbatel osil› (Salmo 111:8).
3. ¿Kʼusi srasonal oy kuʼuntik yoʼ jchʼuntik ti chkʼot ta pasel li kʼusi chal Vivliae?
Li Vivliae oy kʼusitik yaloj xa onoʼox ti muʼyuk to kʼotemik ta pasele (Isaias 46:10). Ep kʼusitik yalojbe xa onoʼox skʼoplal Vivlia ti kʼot onoʼox ta pasele. Jech xtok, chalbe skʼoplal li kʼusitik chkʼot ta pasel ta jkʼakʼaliltike. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik junantik li kʼusitik yaloj xa onoʼox Vivlia ti chkʼotanuk ta pasele. Vaʼun, ¡te chavakʼ venta ti melel li kʼusi chale!
JCHANTIK TO BATEL MAS
Jkʼeltik batel ti koʼol kʼusi chalbe skʼoplal Vivlia xchiʼuk li kʼusi yakʼojik xa venta li sientifikoetike. Jech xtok, ta jkʼeltik junantik li kʼusi yaloj xa onoʼox Vivlia ti chkʼot ta pasele.
4. Koʼol li kʼusi chal sientifikoetik xchiʼuk Vivliae
Li ta mas voʼone, ep krixchanoetik xchʼunojik ti oy toʼox kʼusi kuchbil-o li balumile. Kʼelik li VIDEOE.
Kʼelavil kʼusi chal li slivroal Job ti oy xa ta 3,500 jabil laj yichʼ tsʼibaele. Kʼelik Job 26:7 xchiʼuk albeik skʼoplal li sjakʼobil liʼe:
-
Li Vivliae chal ti ‹muʼyuk kʼusi tʼuyul-o li balumile›, ¿kʼu yuʼun labal sba taje?
Oy to van ta chib sien jabil ti laj yaʼibeik lek smelolal kʼu yelan xyal xmuy li voʼe. Pe li Vivliae oy xa van ta 3,500 jabil ti laj yalbe smelolale. Kʼelik Job 36:27, 28 xchiʼuk albeik skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe:
-
¿Kʼu yelan chavaʼi li kʼusi chal Vivlia ta sventa ti kʼu yelan xyal xmuy li voʼe?
-
Li tekstoetik la akʼel nakatoe, ¿mi tskoltaot sventa xachʼun mi melel li kʼusi chal Vivliae?
5. Li Vivliae chal li kʼusitik tsots skʼoplal kʼot ta pasele
Kʼelik Isaias 44:27-45:2 xchiʼuk albeik skʼoplal li sjakʼobil liʼe:
-
¿Kʼusitik laj yal Vivlia kʼalal skʼan toʼox chib sien jabil xichʼ lajesel li Babiloniae?
Li ta sjabilal 539 kʼalal muʼyuk toʼox talem li Jesuse, oy jun loʼil ti chal ti la stsalik jteklum Babilonia li ajvalil Siro ta Persia xchiʼuk li yajsoltarotake. La skʼejpʼunik li yok ukʼum ti sjoyobtaoj li jteklume. Ta skoj ti jamal stiʼ kom li jteklum Babiloniae, xchʼoletik ochel li Siro xchiʼuk yajsoltarotake. Vaʼun, mu persauk la spasik kʼop sventa stsalik li jteklume. Taje oy xa mas ta 2,500 jabil ti jech kʼot ta pasele, li jteklume kʼajomal xa noʼox sjinemal te oy. Kʼelavil kʼusi baʼyel xa onoʼox yaloj li Vivlia eke.
Kʼelik Isaias 13:19, 20 xchiʼuk albeik skʼoplal li sjakʼobil liʼe:
-
¿Kʼuxi kʼot ta pasel li kʼusi yaloj xa onoʼox Vivlia liʼe?
Te xkom ta Irak li sjinemal voʼneal Babiloniae
6. Li Vivliae yaloj xa onoʼox li kʼusitik chkʼot ta pasel avie
Li Vivliae chal ti kuxulutik ta slajebal kʼakʼale (2 Timoteo 3:1). Kʼelavil li kʼusi yaloj xa onoʼox chkʼot ta pasele.
Kʼelik Mateo 24:6, 7 xchiʼuk albeik skʼoplal li sjakʼobil liʼe:
-
¿Kʼusitik chal Vivlia ti chkʼot ta pasel avie?
Kʼelik 2 Timoteo 3:1-5 xchiʼuk albeik skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe:
-
Jech kʼuchaʼal chal li tekstoe, ¿kʼu la yelan stalelal li krixchanoetik ta slajebal kʼakʼale?
-
Li talelaletik chal ta tekstoe, ¿bu junukal mas jech aviloj?
JUNANTIKE XI CHALIKE: «Li kʼusitik chal Vivliae jecheʼ loʼil xchiʼuk snopben noʼox krixchanoetik».
-
¿Kʼuxi anaʼoj ti melel li kʼusi chal Vivliae?
¿KʼUSI LA ACHAN?
Li kʼusi chal sientifikoetike, li loʼiletik xchiʼuk li kʼusi yaloj xa onoʼox Vivliae chakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chal tee.
Svulesobil ta joltik
-
¿Mi kʼot ta pasel ta melel li kʼusi chal Vivliae?
-
¿Kʼusitik koʼol chalbe skʼoplal Vivlia xchiʼuk li kʼusitik chalik sientifikoetike?
-
¿Mi chal Vivlia li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele? ¿Kʼu yuʼun ti jech chavale?
XUʼ TO XAKʼEL LIʼE
Kʼelavil mi koʼol kʼusi chal Vivlia xchiʼuk li kʼusi chal sientifikoetike.
«¿Mi koʼol kʼusi chal Vivlia xchiʼuk li kʼusi chal sientifikoetike?» (Xuʼ te xata ta jw.org)
¿Kʼuxi jnaʼojtik ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale?
«Vaktos kʼusi yaloj Vivlia ti yakal chkʼot ta pasele» (Li Jkʼel-osil ta toyole, xchanobil)
Kʼelavil kʼuxi kʼot ta pasel li kʼusi yaloj xa onoʼox Vivlia ta sventa ti kʼu yelan tspasik mantal ta jteklum Greciae.
Kʼelavil kʼuxi jelbat-o snopben jun vinik kʼalal la xchan li kʼusi yaloj xa onoʼox Vivlia chkʼot ta pasele.
«Muʼyuk toʼox jchʼunoj mi oy Dios» (Li Jkʼel-osil ta toyole, num. 5 2017)
Xuʼ van chakʼupin skʼelel xtok liʼe
LI KʼUSITIK TSJAKʼILANIKE
¿Kʼu yelan li chanubtasel ta Vivlia chakʼik li stestigotak Jeovae?
Li ta matanal chanubtasel chakʼik li stestigotak Jeovae xuʼ xatunes li Vivlia oy avuʼune, xuʼ xavalbe ti xchiʼinot li avutsʼ avalale xchiʼuk avamigotak.
