Skip to content

Shimbukira oku mukololo gw'ebili mo

Amahugulo

Amahugulo
  1.  Babiloni Mukulu ye Nde

  2.  Mangochi Masiya Akarhengerere?

  3.  Amatunzo Mahemere Okukolesa Eshagama

  4.  Ebyakarhuma Omulume n’Omukazi Balekana

  5.  Esiku Zikulu n’Efete

  6.  Endwala z’Okuyahukira

  7.  Obuchuruzi n’ebye Sheriya

 1. Babiloni Mukulu ye Nde

Nka gurhe rhumenyere oku “Babiloni Mukulu” ashushanyizwe amadini moshi m’obubeshi? (Ufunuo 17:5) Waza kw’ebila byemezo:

  • Ali akola omu gulu lyoshi. Babiloni Mukulu aderherwe oku ayikere oku “bigusho by’amashanja”. Echindi, “arhegekere abami boshi b’egulu.”​—Ufunuo 17:15, 18.

  • Burhakaba burhwali bw’epolitike changwa bw’obuchuruzi. “Abami b’egulu, abachuruzi bakulu” nji bafuma amango yewe aharabiswa.​—Ufunuo 18:9, 15.

  • Anabeshera Mungu. Ayirikirwe mbaraga bulala ajirire endagano haguma n’oburhegesi y’apata obuchire n’ezindi nyungu. (Ufunuo 17:1, 2) Ali arhebeka abantu b’amashanja moshi. N’olufu lw’abanene luli oku rhwe lyage.​—Ufunuo 18:23, 24.

Galuka oku Somo lye 13 engingo ya 6

 2. Mangochi Masiya Akarhengerere?

Ebiblia yali yaderhere oku hakagerere maboso 69 embere masiya ahike.​—Osome Danieli 9:25.

  • Mangochi amo maboso 69 marhonderaga? Omu mwaka gwa 455 M.K.Y. Agola mango, Guvernere Nehemiya ahika e Yerusalemu “kushuba kukwiza n’okuyumbaka buhyahya” evile.​—Danieli 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.

  • Amo maboso 69 malimalire chihe chingana gurhe? Mu malebi maguma me Biblia, olusiku luba luderhere omwaka. (Hesabu 14:34; Ezekieli 4:6) K’okuderha, eboso liherhe myaka mushanvu. M’obula bulebi, maboso 69 maherhe myaka 483 (Maboso 69 x Siku 7).

  • Amo maboso 69 mahwaga mangochi? Kuganja myaka 483 kurhangire omu 455 M.K.Y. yanahika omu mwaka gwa 29 N.K.Y. a Gona mwaka Yesu abatizwagamo aba Masiya!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Galuka oku Somo lye 15 engingo ya 5

 3. Amatunzo Mahemere Okukolesa Eshagama

Hali enjira abanganga banakolesa omu kubuka abalwala n’eshagama. Ziguma muzo zirhayemererwe oku Bakristu. Omufano, hali bantu baguma banahaana eshagama yabo bayihire omu mulwala. Hali n’abandi banayemera barhange babadome mw’eshagama amango m’okuberwa (opération) bayigwase eburhambi, na buzinda banashuba yigalulabo omu mubiri. Abakristu barhakwanene kujira ntyo chiro.​—Kumbukumbu 15:23.

Aliko hali ezindi njira Omukristu akakolesa. Omufano, okuhaana eshagama yawe bayipime, okuchuya n’okushuka eshagama (hémodialyse), hémodilution, okukolesa amashini m’okugalula eshagama yasheshekere, changwa amashini m’okurhabala omurhima n’amahaha bikole bwinja. Buli Mukristu akwanene achishoge yenyine gurhe eshagama yage yakoleswa amango m’okuberwa, m’okupimisa, changwa amango m’okubukwa. Abanganga boshi barhakolesa ezila njira kuguma. Bobuno, embere Omukristu ayemere okuberwa, okupimisa, changwa mpu bamubuke; akwanene amenye bwinja gurhe eshagama yage yakoleswa. Waza kw’ebila bibazo:

  • Gurhe si byakaba nka bamambwira oku bageza oku shagama yani embuga w’omubiri, n’oku hali akasanzi bayinja kuyumanzya ogola muzunguluko? K’ezamiri yani yayemera mbone okw’eyola shagama chichili chigabi ch’omubiri gwani, n’oku birhahemere mpu bayisheshe “ahashi”?​—Kumbukumbu 12:23, 24.

  • Gurhe si nk’amango m’okubukwa bamarhola oku shagama yani, bayishuke n’okushuba yingalula omu mubiri? K’echola chazingisa ezamiri yani ekoomezwe n’amandiko, wala nayemera amola matunzo?

Galuka oku Somo lye 39 engingo ya 3

 4. Ebyakarhuma Omulume n’Omukazi Balekana

Echinwa cha Mungu chirhahanwire omulume n’omukazi mpu balekane, china derhere wazi ok’okulekana, ntaye n’omuguma mu bombi kuhere oruhusa l’okushuba shabana n’owindi muntu. (1 Wakorinto 7:10, 11) Aliko, hali ehali zinarhuma Bakristu baguma babona oku balekane.

  • Okulahira oku bulonza kushishikala omulala: Nk’omulume alahire kuhahira omulala gwage, mpaka omulala gwanabula ebi gukeneere yibagenderera kulama.​—1 Timoteo 5:8.

  • Okukolerwa kubi bwenene oku mubiri: Okukolera nyabana kubi bwenene oku mubiri omu kuntu amagala changwa akalamo kage kabe eyi kali omu buhanya.​—Wagalatia 5:19-21.

  • Okuhanyagazya loshi obwira b’omuntu haguma na Yehova: Nk’omulule changwa omukazi arhumire byakomerera bwenene nyabana wage okukolera Yehova.​—Matendo 5:29.

Galuka oku Somo lye 42 engingo ya 3

 5. Esiku Zikulu n’Efete

Abakristu barhakwanene kuja omu siku zikulu zigayisize Yehova. Aliko buli Mukristu akwanene kukolesa ezamiri yage ekoomezwe ne Biblia omu kuchishoga eby’akajira mu hali ziguma amango abandi bali omu siku zabo zikulu. Hala mifano miguma.

  • Hali omuntu wakushulire olusiku lukulu lwinja. Wakaderha konyine mpu, “Koko.” Akaba oyola muntu alonzeze kumenya binene, wakamufasiriya bulagurhe orhafete olola lusiku lukulu.

  • Balo changwa mukawe orhali Muhamirizi wa Yehova, amakubwira mugende naye kusangira n’abantu b’omulala oku lusiku lukulu. Akaba ezamiri yawe yayemerere ok’ogende, obe wabwira nyabana wawe okw’emigenzo mibi yoshi bakajira ahola, woyo orhayikolako.

  • Omukulu wawe w’akasi amakuha ebonise amango m’olusiku lukulu. Omuntu akwanene kulahira eyola bonise si? Birhavire byahema ntyo. Ka bose wawe abwene okw’eyola bonise chili chigabi ch’efete, changwa eyibwene konyinye nka njira y’okuyerekana eshukrani oku kasi kawe kenja?

  • Hali omuntu wakuhere oluhembo amango m’olusiku lukulu. Hali ok’oyo akaderha mpu: “Imenyere ok’orhafete lunola lusiku lukulu, aliko ndonzeze tu kukuha ehila.” Nkabaga oyola muntu alonzeze kukuyereka obwinja konyine. Oku bwindi, yalonza apime obwemere bwawe n’okukushumika ofete olusiku lukulu si? Ey’oba wamamala kugerereza ebila, wanaja wachishoga akaba wayemera olola luhembo changwa nanga. Koshi-koshi rhwakachishoga, rhulonzeze rhubere eyi rhugwerhe ezamiri echere n’okuyorha bemana embere za Yehova.​—Matendo 23:1.

Galuka oku Somo lye 44 engingo ya 1

 6. Endwala z’Okuyahukira

Bulala rhusima abantu, rhunajira okwerhu koshi yirhurhayahukiza abandi obulwala. Rhukwanene kujira ntyo, rhube rhulwere endwala y’okuyahukira changwa yirhwawaza oku byakashobokana rhube eyi rhuyigwerhe. Rhunajira ntyo bulala Ebiblia erhuhere linola rhegeko: “Okwanene kuzigira mwalungwe wawe nk’ok’ochizigiire.”​—Waroma 13:8-10.

Nka gurhe omuntu ogwerhe obulwala b’okuyahukira akayerekana okw’akengere elila rhegeko? Oyola muntu arhakwanene kuyereka owindi obusime omu kumuhobera changwa mpw’amuhe ebize. Arhakwanene kuchiyunva kubi nka hali omuntu wamamuyaka y’alanga omulala gwage, n’okulahira kumuyegereza ahamwage. Embere omuntu ogwerhe obulwala b’okuyahukira abatizwe, akwanene kub’abwira omwimangizi w’abashamuka b’echibaga chage, omu kuntu emipango erholwe y’okulanga abandi babatizwa. N’embere ohwanze kushambazanya n’oyuwashabana naye, nk’omenyere oku byakashoboka obe ey’ogwerhe obulwala b’okuyahukira, okwanene kurhanga jipimisa. Omu kujira ntyo, wayerekana ok’olagire oku bandi ‘ey’oli walonza, arhali enyungu zawe wenyine, si n’ez’abandi.’​—Wafilipi 2:4.

Galuka oku Somo lye 56 engingo ya 2

 7. Obuchuruzi n’ebye Sheriya

Rhwakachilanga ku bibazo binene nka rhwamayadikirana n’owindi muntu oku bilolere eby’efuranga, chiro aba werhu Mukristu. (Yeremia 32:9-12) Aliko hakanagera amango Omukristu akorogana n’owabo oku bilolere efuranga changwa ebindi-bindi. Bakwanene kumala echibazo chabo juba-juba n’omu murhula, buzira kubiheba embuga.

Nka gurhe si rhwakamala echibazo chikomere; nk’okulyongofana changwa? (Osome Matayo 18:15-17). Ahala Yesu arhuyerekere bintu bisharhu rhwakajira:

  1. Mulole akaba mwakamala echibazo mwembi mwenyine.​—Olole omustari gwe 15.

  2. Akaba byagambikene, obwire muntu muguma changwa babiri bakulire b’omu chibaga bakuherekeze.​—Olole omustari gwe 16.

  3. Echibazo chikanabagamba kumala, ahola yimukala mwakashimba abashamuka.​—Olole omustari gwe 17.

Ahanene, rhurhakwanene kusidaka bene-berhu bulala echola chakarhuma baderha Yehova n’echibaga kubi. (1 Wakorinto 6:1-8) Aliko hali ebibazo byakahema leta yebimalage. Omufano: ebilolere okushanda obuhya, okulemba abana, ebilolere efuranga banagenderera kuha omuzere wayorha alemba abana, empongo ye asiranse, olushinja lulolere echihombo changwa etestama. Omukristu wahekere enshinja zili nk’ezila emwa leta, onali ajira okwage koshi omu kulerha omurhula, aba ey’arhavunire empanulo ze Biblia.

Kandi Omukristu aba ey’arhavunire empanulo ze Biblia nk’amahaana emwa leta olushinja lukomere bwenene; nk’okufarhirwa emisi (kubaka), oku kolera omwana kubi oku bilore echijiro ch’obuhya wala omu yindi-yindi njira, okurheerwa n’okushurhwa, obushambo b’okushuka omuntu, changwa obunizi.

Galuka oku Somo lye 56 engingo ya 3

a Kurhangira 455 M.K.Y. kugera 1 M.K.Y. eli myaka 454. Kurhangira 1 M.K.Y. kugera 1 N.K.Y. guli mwaka muguma (bula nta mwaka gwagerere busha). Na kurhangira 1 N.K.Y. kugera omu 29 N.K.Y. eli myaka 28. Yoshi haguma yanaba myaka 483.